Page 122 - ARM_19-1948_03
P. 122
6 Ա 1հ Ա Ջ
«հակական –%արցը» թեան սեղանին աջ ել ձախ կոգմեբր երեք կարւքի
ՊտպտԱեէ ԼոՕտոՕի մեջ վրա յ նստարաններ՝ բաց վարզ ագո յ&\ մ ոմլաթով
( « « «ՄԵԾ էւՈՐՀՐԳԱՅէՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆԴ) պատուած։ Ես ինծի երեսփոխանի պատրանքր
կուտամ ու պաՀ մբ կք նստիմ անոնց վրայ ։ Պա–
ԼՈՆՏՈՆ , 31 Յո*֊լիս՛— Հուայթ Հոլք կք սկսի Հակ ւ։ ս տիկ ան ին լո Լբջ բայ ց քաղաքավար՛ դիտո
(Գ– ե ւ վ ե ր ջ ի ն մ ա ս ) թրաֆալկաա Սքոլէբէն ոլ կր վերջանա յ (\ւէսթ– ղութիւն ք զիս ոտքի կր Հանէ կբ^ին՛՛
մինիստր՛ Աթրիթւ Հոս է որ Հսկայաճեմ կք բար « Աքօթլէնտ կարտեր (Լոնտոնի , ԱպաՀովոլ–
Մեծ պատերազմ ր էլէՀ վերկանա յ դաշնակից — ձրանան Համ անուն նշանաւո ր Աբբայա բաՀԼր եւ թեան Տ ե ս չո ւթ ի ւնք ) յուսախաբ քբալ ղիս ՚ Աչ՜՜
\ևերոլ յաղթանակով էւ Թ՛ո ւ֊բքիո լ ւզ ա բա ո ւ թ ե ա մր : Ո ՚֊է ս թմին ի ս տ բ ի սլա լա տ է , կամ տեղական կոչու խա բՀաՀռչա կ ա յս Հաստատ ութի ւնք էլեբե ւա 1լա–
Պատերազմ ի ա յս վախճանք իր անդրագարձր մով՝ խոբՀբդարանբ, շթ՜Լուած Թեմիս գետին ե– յէի տեսնել շրջապատուած րնդարձակ բաց տա
կ ոլԱ՚ենայ նաեւ. Հայկական ճակատի վյ՚այ։ ղեբքբ։ ինչպէս նաեւ Համբաւաւոր «Պիկ Պէն»ք, րածութեամբ մր, դա՛տելով իր անունէն, ուր պի
« Հանրագիտակ »հ» այսպէւ կր ներկայացնէ աշտարակ մամացՈյցր , որուն ձայնին հ՜անօթ են՝, տի վխտա յին գաղտնի թէ Համ ազգեստաւոր ոս
կացութիւնք » կարծեմ , րն.թեբցողներս , անգլիական ձայն՚աս - տիկաններ ։
փիւռի միջոցով։
«**/ ե գրո՛հ ական պետ ո ւթ եան ո էս ո բ տ ա կո ւմ ք Ն ո յն կ ա ո-ուց ուա &քբ ն ի11 լ ՝ն ան լ Ո ւ֊է ս թմ թնի ս–
Հայ պոլբժուադիի առջեւ բացաւ֊ նոր եւ լա/,1ն– ՀրՀ՛–ը֊ Մի կարծէք սակայն ոք շէւ ք մ րն է Հուայթ տրի Աբբա յա րանբ • Հոս է որ տեղի կ* ո ւն են ան՝
\Լ արա լոր ութ ինն եր • յետ պատերազմ եան նոր կւ Հոլք ՚՛ Ան իր ամ բողջո ւթեան ր մ՛էջ պաշտօն՛ական՛ թ ա գա ւո րն ե ր ո լ թագադրութեան՝ արա բո ղու թ ի ւն
լ ֊ լ ֊լ լ ^ ա է Լոն՚տոնն է ։ ք^ոլոր \1 ախա բարո ւթ իլնն եր բ Հոս ամ–
ո ո ւթեան– մ էջ Հա յերր որոշապէս <$,ա\Լ Հ բաժեշտ ՝» փովւուած են; ԱՀ ա կողմն՛ակի փողոց մք Տտու նե րր *. Հո՛ս կր գտն՝ո ւին նաեւ անոնց դա մ բա ր անն ե—
էիե յագթա՛կանն ե րո ւն ՝ իրրեւ կռո լան մր ո շ մի– նին կ Աթրիթ ։ քյբկյարկանի , արտաքնապէս Հա րր մ ասնաւո ր մ ատուռներու մէջ , պե ր ճան քո վ ղե—
այն Թուրքիս յ գէմ (Կ իլիկի" յ մէջ), այլեւ խոր– մեստ տունւ մր, փոքրիկ դուռ մր, կաթուած լապ ղուն։ ԱՀա թագադրութեան՝ պատմական՛ ԳաՀր եւ
Հր գա յին (հո լսիս յ գէմ (Անդրկովկասի մէջ) ՛Հայ տերով։ Հռչակաւոր 10 թիւն Է, ինակարանր Մեծն։՝ ա յն Հ*աբր՝ որուն վր՛ա յ քստ աւանդութեան) , ք/յ//–
կական Հարցք կր զգենուր նոր , շատ աւելի ին՜՜ Բրիտան ի ո յ վար չա պե տն.եր ո ւն ։ կ ոբ նաՀ ա՛պ ետ ՛ի ր գէո *֊թ Բ ԳԲԱ*֊ Հ անղչելո լ Հ ա–
դարձակ նշանա՛կութիւն մր , քան առաջ էր ՚. Այս մ ար : չխնդրեմ սակայն , ձեր միտքր մ ի չարչարէք
կապակցութեամբ « յագթակսճն\ պետ ո ւթ ի լեն ե ր բ1» Մ երեւակայելու Հ ամար գաՀոլն՛ ճո խութիւնր ։ Մ տ–
միջոցնեբ ձեռք առին Համ ա պա տա ս խ ան ձեւով օտ՚ենանք Հետաքրքիրներու սա բաղմու— շած թաւիշով Հի\ն\ աթոռ մքն՝ է, նստարանին տա–
ամրացն ելու Համ ար իրենց <&Հայ կա կան՝ խարիս– թեան , որ կր տեսնես օրուան՛ որեւէ մամոմն,։ կբ ա լղ քարի կ ա ո ր ր աղու ցու ած : Այդքան ; Այս
խ»ր՝ ամէնէն առաջ « որՀրգա յ ին » ոլղդո ւ– Արքայական՝ Հեծելազօրքի (Հօրս կարտ՝) դի՛^՛՝— տաճարին մէջ թաղուա՛ծ են նաեւ նշանաւոր քա
թեամբ , որ առաւել վտս/Լգաւորն՛ էր իրենց Հա– ոլորներն են՛ Նստած դեղեցիկ նժոյգներու վբայ, ղաքագէտն՛եր : Գեղա րուեստագէտնեբ , բանաս—
մ աբ » ; Հագած են շողշողուն Համա՛զգեստ . ծոպաւոբ , տեղծւեր եւն • - Նեւտոնէն՝ մինչեւ Զ է *^ Ա Բ էէ յն՝ Հ
« Հան բագի տա ր ան »հյ Հետե ւե ալ թ ի ւե ր ր կու բարձր սաղալաբտն՚եր , կուրծքեր՛ուն– աբծաթա— Անծա՝ն՝օթ ղին ո ւ ո ր ին գամբա րանբ՝ գ եղեց իկ ել
տա յ պա՛տերազմի վախճանին Գա շնա կցո ւթեան սպիտակ զբաՀ , մ ին՚չեւ ծուն կերք Հասնող մ ո յկեր՛ , յուղի չ մ ա կադրո լթեամբ : էլի՛գապէթ իշխան ո լ -
գլխաւոր ո ւթե ամբ ստեղծուա ծ Հա յաս տան ի մ ա– սուր ի ձեռին : Անանց վավախման՝ արարողութիւնք Հիին ամուսնութիւն բ ալս աբրա յաբան՛ին՝ մէ9
տեղի կ՚ունենայ, ամէն առտու Հ աԱգի սաւորա– տեղի ունեց՛աւ Հ
սին. պէս ։ ինչպէս նախա՛պէս րսի, ււ չ լաւակն ութի ւնք ,
« Գ աշնա կ1 ե ր ու Հայկ ական՛ Հանրա՚պ ետ ո Լ– Զեււքրս մէջ Հպարաօրէն բռն՛ած մեր սիրելի ոչ ժամանակք ել ոչ ալ կաքողո ւթիմւ ր ունիմ ա ա—
$ իլնր Գա շնա կիցն եր էն ստացաւ Կ ար սի ՀՐլ^՛"^ ր , « Յառաջ » ի թղթակցի վկա յաղի բր, կ ուղղուիմ Ր"– Լո՚ւտո՚նի բնգՀանուր գիմագիծր ։ Ան այն՚քան՝
Հա յաս տան էն խ լո լած Ե բ ե ւա^ւե ան նաՀ ան խո բՀ բւլա բան ի շէ՝ քր ( Ո *–է ս թմթնիստ ր ի պալատ ) , հարուստ է պա ամ ական դէմքեքոլ ու ւլէպ քե րՀւ լ
գի մ աս երր եւ այլ Հ ոգեր , // րոնք Հա յա սա անի Հո I ե ր կա ր Րէ(աէոԼ Հ ամ ա բ ն ի ստին՝ : Ա ակտ յն– աշտա շարայարութեամբ։ Մեր րրտհ ր թռուցիկ պտոյտ
ղային տարածութիլնր Հասցուցին \ 7.500 անգլ* րակի ձողին վրայչիհ ա՛ծանիր արքայական գբօշբ։ մ րն է միայն, այցելուի ա չքո վգիտ ո ւ ած : Թերեւս
քառ • մղոԱի , 1 .5 1 0.000 բնակիչներով , որոնցմէ 1)ւրե մն խո րՀ րգարանր նիստ չուն ի ա յսօր : Ներս տակաւինէ առիթք կ՚ուն՛ենանք <&եզ Հետ շաքունա–
795.000հ»՝ Հայեր, 575 Հազարք՝ մա Հ մ ե ա ա կ ան մտնենէո այցելուաւ երուն Հետ , որոնց <Հպոկներ կելոլ մեր. պտոյտն՝երք %
ներ , իսկ 140.000–^՝ այլ ազգութեան– պատկանող կարի մին չ ե ւ V՝ բօմո ւ էլի արձ ան բ , զլխ աւոր ։լ ր– ՝ՀՀ Այ" օրուան թերթերր կր գրեն, որ Պէնք
անձերի : ,րան մօտ ։ Հօլիտէյի առթիւ կառավար ո ւթիլՀւ՝ք ժողովուրդին
Անցողակի յի չատակենք , որ Գա շնա կց ո ւ– ՚էյէնքբ շինուած է գոթական ոճով ել խոյակ տրամադրութեան տակ դրա՛ծ է մասնաւոր օդա
թ եան ՛ւսնտեմղւծած ա7.յս500ՀՀաս՛նյգալ./»• ւո քա –իմ" ՛նմ ան տ աարյլածՀոա–ւ– ներով , ու կ^ր՝ •• դգ բկէ բնգա րձակ տար ած ութի ւն՛ ; ՛ն ա ւ եր , որոնց մէկ ոս կի վ ճար ե լ ով պ իտի կ բե ա ք
թեամբ (աւելի ––4.....
քան 45 Հազար քառ . քիլ * 3՚) ծանրապէս վն՚աս ո լած է գերմանական՛ ռումբե " 1 ա ո յ տ "՞Բ կատարել օգին մէջ՛. Օդանաւորդն է օ–
եւ է .51 0.000 բնակիչներով անկէ ի վեր չստեղ– րէն ; իսկ բուն Եբեսվւ * ժողովի սրաՀ ր բո լոր ովին *գա՚կայանթ միակ կթեր , Աոնիկ Աղազարեան ՚.
ծուեցաւ երբ՛եք % քանդուած : Ա յս պատճառով եր ե սւիխա\ւ ներք ի– Ա՛ ՀԱԲԷԼԵԱՆ
1 92,0էն ի վռր ի չ1Աե լով րենց ժոզովբ կբ ղում ա բեն
Հա յաս տան ի վրա յ եւ Լորտերու սրաՀթե՝
ամ պագոռ լա յտ ա ր արո ւթիւձ՜եներ՛ո վ անոր ճակա– մէջ : \^անբ եւ պատկառազդու են բոլոր ժ ո զո վ սւ—
տաղիր ք վարելով՝ բո լշե ւի կնե ր ր անկարող եզան ւո I. ղ ի ե ե յ ն ու սրաՀներ ր : Տաճարէ մբ \1\երս մ անե
մեր երկրի տարածութիւնն ու անոր բնակիչներու լու տպաւ ո բութ՛իւն ր կ՚ունենամ : Ու եթէ կըլլային՝ ԵՐԵԻԱՆԻ ՄԱՏԵՆԱԳԱՐԱՆԻ Հին ձեռագիր–
թիւ֊բ գոն, է ՀՀ ան րա գի տա բան » ի տո ւ ա ծ թիւեբո ւն սա Հո յակտսլ ի ւղտն կա րն ե բ ք , ոսկեզօծ առաս նե րոմն մ էջ պրօֆ ՚ Արբ աՀ ա՛մ ե ան գտած է անհ ա—
Հասցնելու : տաղ՝ երբ, ծանբաղին ԳոԲգերք^ արձաններր եւ ՛ն օ թ էջեր ՀԻԲ • գարո՛ւ գիտնակսՀն Օ վան է ս սար
Ա յգ կարողութիւն ր չունեցան , սա կա՛յն գԻ՜ բոլււր ճո իա ւթիւնբ որ կբ շբջապաւոեն զիս, ինք
նակցաբար թուրքի ո յ Հ ետ Գա էակցութեան ՛զինքս բան,տարկուած մր պիտի կաքծէի։ կաւագ Iյ ա բ ե ս ա ա ն ի Հեզինա՚կած գործերէն ։ Այս
ստեղծած Հայաստանք քայքայելու եւ կոքծանե— ԶմոռԼանք որ սկզբնական/ ձէ^՚քեբբ շինուահ՝ առիթէն օգտուելով, գա ս,րն թացքն եր ո լ պետ Ա՝ ա–
լու կա ր ո զո ւթ ի ւն ր ունեցան են 1100 թուականներուն ել կբ սլա ր ո լ\Ն.ա կեն նոյն դէք Մ՝ու֊սեան սկսած է ուսումնասիրել ւիԲ • մին՛
Շարունակութեան մէջ ՚յգիւ քան մ էջէ մէջ սենեակներ ՚. ԱրքսՏ՝ երոլ եւ իշխանք– չեւ ԺԵ ՚
Հ։ ւրապետու
կք խօսի անդրկովկասեան թեւ ներու ճեմելիքէ՛ ՛եր : Այժմու խորՀբզարանի սրաՀր գարու ւլի տ՛ևակա՛ն Հայ բժի շ1լն\եբոլ գ ո ր–
աղզամիջեան կռիւներու, Հայ — թրքական պա— քիչ մբ աւելի րնդարձակ Է քան՝ լորտ եր ուն որա– հ ե րր ։ Այս մ ասինէ մ սւ ա ե հ սւ գ ա ր ա՛՛ն ի գիտա՛կան*
տերազմի, Հայաստանի խորՀ բդայնացման եւ Հր՛՛ ՚է՚^՚Գ ^էա 111 Ր Ի ՛Օ՛ թղթա՛կիցներուն՝ եւ աղատ ճիւզին պիտի \1 երկայացութհ 14 տեղեկադիր՛ներ
դա՛շնակից դա ւագրո ւթե ան ց մ աս՛ին , Հայկ . Գա տի ո լն՚կնգ իրն եր ո լ(յ.< յ ա տ կա ց ո ւ ա ծ ; Նա խ ա ղա Հ ո լ – Հա է էլի տն ա կանն՛ե ր ո լ կողմ Է ։
նկատմ ամբ , բլլա յ Կ իլիկիս յ , քլլա յ Անդր կովկա–
սի մ էի ման գիբք մր բռնւած Է անգամ ազգայնական ՀէՀ^՜՜ դատապարտուած Է վերջնական կորուստի , եւ
Հայկական
« Հանրաղիտաբան^ր կք յայտարարէ *փ չակբ (խեզճ Հնչակ , ինչ օր՛երու գուն Հասար . ա յ Գ կ"ԲոլԱաով նոր Էջ մր կք բացուի
« Հայաստանի խորՀրդայնացման , այսինքն\ Հաւ Հարցի պատմոլթեանբ մէջ% ։
ժողովոլքգի նոր պետական կեանքի գոյառումէն «3 ՚») ։ X
ս կս՚ե լո վ՝ այսպէս կո չուած Հա յ կա կան՛ Հարց ր կր Այո տողեր ր ւլբուած ե՛.՛ , սակայն , ոչ այնքան
նա յ նկատ ո ւի լ Հ ա՚շուե յարդարի են թա բկուած՝^ X Լւամկավարն ու Հնչակեանր խրախուսելու , որքան Ամփոփ կերպով տուինք րովանդակութիմեր
Այս <ձկրնայ նկատոլիր>ր, անգամ մ րն ալ կր Գա շնակցո ւթ իլ՛ն ք ալ աւելի սաստկօրէն Հարուա— յատկապէս այն յօողւա֊Նին՛ , որ «Հանրագիտակ»ի
յիշեցնենք, կք վերաբերի \926ին , երք լոյս կր •5 ելո ւ Հ ամ ար ։ մէէնուիրուահ֊ է «Հայկական Հարցրին։ Մեր խմ
տեսնէր ^Հանրագիտարան՝^ ի քննո ւթեան են թ ա կա / « Հանր ագի տա ր ան »հ/ « Հա յկ ա կ աԱ. \ Հ ար ց » ին բագրականդ չխճողելու Համար՝ զո լգաՀ եռա՚րա ր
Հ ատ ո րր : նուիրուած Ղ ^ ՚ ֊ թ բ կբ փա^էէ Հետեւեալ տողերով* ոլքԻ1 յօգուաձէւերէ քաղուածքներ էրրինք 1 Նիւ–
Այսօր Համայավար « Լրաբերին երր բարձրա « Ս՝ իակ կուսակցութիւն ր, որ , ր ս սւ առաջ թր այսքան սեղմելով Հանդերձ՝ ուշիմ րնթերցո–
ղաղակ կք յայտարարեն , որ չի կր՛նար ել պէտք ն՛ոյն։ կր շարունակէ հտյբայեզ ատելութիւն սնոլ— ղր մեր զոյգ խմբագրականներու մէ$է պիտի գտն՛է
չէ նկատոլի . կք յայտարա բեն , ս ա կ ա յն , « լբա– ցս/Լել /ք/ * Հայաստանի Հանդէպ Գաշնակցու— Հետեւեալ Հետաքրքրական ի ր ո ղո ւթ իւձններր , ո–
բեր՝%նե րր , բա յց ոչ Աոսկուան՝ . Գա շնակցական թիլնն է ։ Վռա՛զեմ ի ձեւով անտ միջամտութիւն (էն– րո՝ ց աղբիւր ր միշտ «Հանր ագիտարա<ն»ր կրմնայ՛
Հա յաստան ր կործանող Թուբքիո յ ա յս զինակիցք թե ր վանս իոն) կբ քարոզէ ե լ երկրի մ էջ փետա– 1. քաղաքական՛ կարեւորութիւնր ՀայԿ.–
լուռ է , ինչպէս լուռ է եգիպտական Ափինքսբ– . • յա կան շարժ ո լ մն եր ել ապստամբութ իմաներ կր ՛հա ՛ո ի եւ Հայ մողովոլրգի , ոչ միայն քհուսիո I
Հա յաստան ի խո ր Հ րդա յն ա ց ո ւմ ով , բոտ ՀրաՀրէ, թէեւ այս ուզղութեամբ կատարած իր Համար, այլեւ ոուսական ակնոցով այլ պետու
« Հանրագիտակ ՝ֆ–ի , ստեզօդուեցաւ Հետեւեալ վի վ երջթև փո րձր , ա–յսինքն Վրացեան ի 1 92 1 Փետր՝– թեանց Համար Հ
ճակք Հայ կեանքի մէջ • ո լարին առաջ բերած Հակա յեղափոխական յեզա– 2. Կարեւորութիւնր այգ ՛Ի ատ ի մէչ\ Հ . Ց՛
« Ամբող^ական , անվեբականգն ե լի կործա շրջում ր , վերջացա լ լիակատար ձախողանքով՝ Դաշնակցութեան, որու՛ն Նրազարին մէչ\ «Հանրա
նում "վր մեծաՀա յկական ծրագիբն.երոլ եւ ան՛ տե եբ^ԼԲԻ ՚^Էլ\ յառաջացնելով կարճատեւ , սա կա յն՛ ա– գիտակներ կր տեսնէ Հետապնդում ր մեծ եւ ան
սականս– ու մշա՛կութային այն Հսկայ աշխատան՝— րիւնալի քաղաքացիական կռիւ մ ք ։ կախ Հայաստան՛ի ;
քովք , ,ո ր կր տարուի այսօր 10 . Հա յաստան ի մ էջ , « Գ ա շն ա կց՛ո ւթ ի լնւ ք ա յժմ կր գտնոլի բարո 3. « Հանրագիտակ»ի կողմէ թշնամական–
վ ճռա կան յեղաշրջում յառաջ եկաւ տա բ ագրո լ – յական լիակատար քայքա–յումի մ Էջ եւ իր ա զգե վե բարերում ր գէպի Դաշնակցութեան Հետապրն–
գած այգ մեծ է լ անկախՀայաստանի գաղափարր։
թեան մէջ գործող Հայ քաղաքական՝ կո՜ւսակցու— ցութիւն բ կբ կորսնցն Է ա\1 գամ տա բա զիր ղան–
թե անց մէջ՛. Հա յկական պուքմո լագի ի եւ մ տ ա լո գուածներոլ վբայ. ան 1լ ա-պրի այն գումարներու Կր կարծենք, թէ ճիշգ ձեւակերպեցինք «Հա\ն–
րու կան ո լ թ ե ան՝ մ ո դո վր գա վա ր աղատ ականն ե քու Հ ա շ ո ւ ին , որ. կր Հ ան գ ա\ Հ ակ ո լին Եւ֊բոսլ այ ի եւ Ա— րագիտաէբ ի Հիմնական գաղափա րն եր ր , ուստի եւ
(« Հանրագիտակ »հ/ փակագիծերու մէջ կր ճշդէ՝ մե րի կա յի մ Էջ ( գլխաւո րաբար Գա շնա՛կցա՛կան կշ խորՀինք , թէ բալակա՚՚Լ Հետաքրքրական եւ
ռամ կավա բներ բ .» ) կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնր ներ կարմիր Խաչի միջոցով)՝ Հայ գա զ թ ա կաննե ր ր ք/յ . ուսանելի նիւթ տուինք Հայ րնթերցողին , մանա–
կայիս բարեկամական դիրք բռնաձէ է քԱ ՚ Հայաս Հա յաստան փ ո խա ղրե լո լ Համ ար ՚. Լք սւ կա յն ամ Է– ւա՚Նգ այսօր, երբ նո ք.– Ռուս իա միշտ Հիսր
տան– ի Հանդէպ : Անոնք (ա քսինքն՝ ռամկավաբնե— ն Է(Լ\ ազնրիլ տար ր ե ր ր Հա յ տ արագ իրն՛ ե ր Էն , իբենռ «գոլնչր՝ գայլի, պոչը՝ աղուէսի» "Լ"Բ մոլոր
րր ՚ «3 * » ) էբենց Հ<Հետախոյզ^ներր ղրկած են նւախկ ի՚և ոլգգո ւթիւնբ փոխե լով եւ ան ց Լ տ լի Հ ետ ճամբաներով՝ կաթողիկոսն, եր , ռամկավար, Հ րն–
մէլտեղ
Հայաստան, որոնէք Հոն ծանօթացած են էՕորՀր— Հիմէն իրենց կ չակեան, չէղոք՛ եւ Հայ Համայնավար
գա յ ին ի շխ ա–՝ ո ւթե ան ց կողմ Է տարուող խաղաղ աւՂւՂ. կտրելով , մե զա յա կան\ո վ քշելով կր դեգերի Հայկ– Հարցի շ*4քՀ, միլս, իր
շինարար ւթե ան Հետ, այս ծ ան օ թ ա ց ո ւմ թե Հետե Հայրենիք կբ դաոնան՛։ չաՀեոո եւ իր մ թի՛՛ւ նպատակները Հետապնդէ -
ւանքով՝ անոն ց մ ամ ուլբ շատ Համ ա կիր վերաբե « ւՕոբՀ բղային յեղաշրջումէն ետքք Հայաս լով ... (ՅՈՒՍԱԲԵՐ)
րում "ոյց կուտայ գէպի այդ իշխանութիւնք՛. Ն Ա– տանի/ մ էջ , ԳաշՖակցու^իւնք , ան կա ս կահ՜ օր էն ,
Fonds A.R.A.M
«հակական –%արցը» թեան սեղանին աջ ել ձախ կոգմեբր երեք կարւքի
ՊտպտԱեէ ԼոՕտոՕի մեջ վրա յ նստարաններ՝ բաց վարզ ագո յ&\ մ ոմլաթով
( « « «ՄԵԾ էւՈՐՀՐԳԱՅէՆ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆԴ) պատուած։ Ես ինծի երեսփոխանի պատրանքր
կուտամ ու պաՀ մբ կք նստիմ անոնց վրայ ։ Պա–
ԼՈՆՏՈՆ , 31 Յո*֊լիս՛— Հուայթ Հոլք կք սկսի Հակ ւ։ ս տիկ ան ին լո Լբջ բայ ց քաղաքավար՛ դիտո
(Գ– ե ւ վ ե ր ջ ի ն մ ա ս ) թրաֆալկաա Սքոլէբէն ոլ կր վերջանա յ (\ւէսթ– ղութիւն ք զիս ոտքի կր Հանէ կբ^ին՛՛
մինիստր՛ Աթրիթւ Հոս է որ Հսկայաճեմ կք բար « Աքօթլէնտ կարտեր (Լոնտոնի , ԱպաՀովոլ–
Մեծ պատերազմ ր էլէՀ վերկանա յ դաշնակից — ձրանան Համ անուն նշանաւո ր Աբբայա բաՀԼր եւ թեան Տ ե ս չո ւթ ի ւնք ) յուսախաբ քբալ ղիս ՚ Աչ՜՜
\ևերոլ յաղթանակով էւ Թ՛ո ւ֊բքիո լ ւզ ա բա ո ւ թ ե ա մր : Ո ՚֊է ս թմին ի ս տ բ ի սլա լա տ է , կամ տեղական կոչու խա բՀաՀռչա կ ա յս Հաստատ ութի ւնք էլեբե ւա 1լա–
Պատերազմ ի ա յս վախճանք իր անդրագարձր մով՝ խոբՀբդարանբ, շթ՜Լուած Թեմիս գետին ե– յէի տեսնել շրջապատուած րնդարձակ բաց տա
կ ոլԱ՚ենայ նաեւ. Հայկական ճակատի վյ՚այ։ ղեբքբ։ ինչպէս նաեւ Համբաւաւոր «Պիկ Պէն»ք, րածութեամբ մր, դա՛տելով իր անունէն, ուր պի
« Հանրագիտակ »հ» այսպէւ կր ներկայացնէ աշտարակ մամացՈյցր , որուն ձայնին հ՜անօթ են՝, տի վխտա յին գաղտնի թէ Համ ազգեստաւոր ոս
կացութիւնք » կարծեմ , րն.թեբցողներս , անգլիական ձայն՚աս - տիկաններ ։
փիւռի միջոցով։
«**/ ե գրո՛հ ական պետ ո ւթ եան ո էս ո բ տ ա կո ւմ ք Ն ո յն կ ա ո-ուց ուա &քբ ն ի11 լ ՝ն ան լ Ո ւ֊է ս թմ թնի ս–
Հայ պոլբժուադիի առջեւ բացաւ֊ նոր եւ լա/,1ն– ՀրՀ՛–ը֊ Մի կարծէք սակայն ոք շէւ ք մ րն է Հուայթ տրի Աբբա յա րանբ • Հոս է որ տեղի կ* ո ւն են ան՝
\Լ արա լոր ութ ինն եր • յետ պատերազմ եան նոր կւ Հոլք ՚՛ Ան իր ամ բողջո ւթեան ր մ՛էջ պաշտօն՛ական՛ թ ա գա ւո րն ե ր ո լ թագադրութեան՝ արա բո ղու թ ի ւն
լ ֊ լ ֊լ լ ^ ա է Լոն՚տոնն է ։ ք^ոլոր \1 ախա բարո ւթ իլնն եր բ Հոս ամ–
ո ո ւթեան– մ էջ Հա յերր որոշապէս <$,ա\Լ Հ բաժեշտ ՝» փովւուած են; ԱՀ ա կողմն՛ակի փողոց մք Տտու նե րր *. Հո՛ս կր գտն՝ո ւին նաեւ անոնց դա մ բա ր անն ե—
էիե յագթա՛կանն ե րո ւն ՝ իրրեւ կռո լան մր ո շ մի– նին կ Աթրիթ ։ քյբկյարկանի , արտաքնապէս Հա րր մ ասնաւո ր մ ատուռներու մէջ , պե ր ճան քո վ ղե—
այն Թուրքիս յ գէմ (Կ իլիկի" յ մէջ), այլեւ խոր– մեստ տունւ մր, փոքրիկ դուռ մր, կաթուած լապ ղուն։ ԱՀա թագադրութեան՝ պատմական՛ ԳաՀր եւ
Հր գա յին (հո լսիս յ գէմ (Անդրկովկասի մէջ) ՛Հայ տերով։ Հռչակաւոր 10 թիւն Է, ինակարանր Մեծն։՝ ա յն Հ*աբր՝ որուն վր՛ա յ քստ աւանդութեան) , ք/յ//–
կական Հարցք կր զգենուր նոր , շատ աւելի ին՜՜ Բրիտան ի ո յ վար չա պե տն.եր ո ւն ։ կ ոբ նաՀ ա՛պ ետ ՛ի ր գէո *֊թ Բ ԳԲԱ*֊ Հ անղչելո լ Հ ա–
դարձակ նշանա՛կութիւն մր , քան առաջ էր ՚. Այս մ ար : չխնդրեմ սակայն , ձեր միտքր մ ի չարչարէք
կապակցութեամբ « յագթակսճն\ պետ ո ւթ ի լեն ե ր բ1» Մ երեւակայելու Հ ամար գաՀոլն՛ ճո խութիւնր ։ Մ տ–
միջոցնեբ ձեռք առին Համ ա պա տա ս խ ան ձեւով օտ՚ենանք Հետաքրքիրներու սա բաղմու— շած թաւիշով Հի\ն\ աթոռ մքն՝ է, նստարանին տա–
ամրացն ելու Համ ար իրենց <&Հայ կա կան՝ խարիս– թեան , որ կր տեսնես օրուան՛ որեւէ մամոմն,։ կբ ա լղ քարի կ ա ո ր ր աղու ցու ած : Այդքան ; Այս
խ»ր՝ ամէնէն առաջ « որՀրգա յ ին » ոլղդո ւ– Արքայական՝ Հեծելազօրքի (Հօրս կարտ՝) դի՛^՛՝— տաճարին մէջ թաղուա՛ծ են նաեւ նշանաւոր քա
թեամբ , որ առաւել վտս/Լգաւորն՛ էր իրենց Հա– ոլորներն են՛ Նստած դեղեցիկ նժոյգներու վբայ, ղաքագէտն՛եր : Գեղա րուեստագէտնեբ , բանաս—
մ աբ » ; Հագած են շողշողուն Համա՛զգեստ . ծոպաւոբ , տեղծւեր եւն • - Նեւտոնէն՝ մինչեւ Զ է *^ Ա Բ էէ յն՝ Հ
« Հան բագի տա ր ան »հյ Հետե ւե ալ թ ի ւե ր ր կու բարձր սաղալաբտն՚եր , կուրծքեր՛ուն– աբծաթա— Անծա՝ն՝օթ ղին ո ւ ո ր ին գամբա րանբ՝ գ եղեց իկ ել
տա յ պա՛տերազմի վախճանին Գա շնա կցո ւթեան սպիտակ զբաՀ , մ ին՚չեւ ծուն կերք Հասնող մ ո յկեր՛ , յուղի չ մ ա կադրո լթեամբ : էլի՛գապէթ իշխան ո լ -
գլխաւոր ո ւթե ամբ ստեղծուա ծ Հա յաս տան ի մ ա– սուր ի ձեռին : Անանց վավախման՝ արարողութիւնք Հիին ամուսնութիւն բ ալս աբրա յաբան՛ին՝ մէ9
տեղի կ՚ունենայ, ամէն առտու Հ աԱգի սաւորա– տեղի ունեց՛աւ Հ
սին. պէս ։ ինչպէս նախա՛պէս րսի, ււ չ լաւակն ութի ւնք ,
« Գ աշնա կ1 ե ր ու Հայկ ական՛ Հանրա՚պ ետ ո Լ– Զեււքրս մէջ Հպարաօրէն բռն՛ած մեր սիրելի ոչ ժամանակք ել ոչ ալ կաքողո ւթիմւ ր ունիմ ա ա—
$ իլնր Գա շնա կիցն եր էն ստացաւ Կ ար սի ՀՐլ^՛"^ ր , « Յառաջ » ի թղթակցի վկա յաղի բր, կ ուղղուիմ Ր"– Լո՚ւտո՚նի բնգՀանուր գիմագիծր ։ Ան այն՚քան՝
Հա յաս տան էն խ լո լած Ե բ ե ւա^ւե ան նաՀ ան խո բՀ բւլա բան ի շէ՝ քր ( Ո *–է ս թմթնիստ ր ի պալատ ) , հարուստ է պա ամ ական դէմքեքոլ ու ւլէպ քե րՀւ լ
գի մ աս երր եւ այլ Հ ոգեր , // րոնք Հա յա սա անի Հո I ե ր կա ր Րէ(աէոԼ Հ ամ ա բ ն ի ստին՝ : Ա ակտ յն– աշտա շարայարութեամբ։ Մեր րրտհ ր թռուցիկ պտոյտ
ղային տարածութիլնր Հասցուցին \ 7.500 անգլ* րակի ձողին վրայչիհ ա՛ծանիր արքայական գբօշբ։ մ րն է միայն, այցելուի ա չքո վգիտ ո ւ ած : Թերեւս
քառ • մղոԱի , 1 .5 1 0.000 բնակիչներով , որոնցմէ 1)ւրե մն խո րՀ րգարանր նիստ չուն ի ա յսօր : Ներս տակաւինէ առիթք կ՚ուն՛ենանք <&եզ Հետ շաքունա–
795.000հ»՝ Հայեր, 575 Հազարք՝ մա Հ մ ե ա ա կ ան մտնենէո այցելուաւ երուն Հետ , որոնց <Հպոկներ կելոլ մեր. պտոյտն՝երք %
ներ , իսկ 140.000–^՝ այլ ազգութեան– պատկանող կարի մին չ ե ւ V՝ բօմո ւ էլի արձ ան բ , զլխ աւոր ։լ ր– ՝ՀՀ Այ" օրուան թերթերր կր գրեն, որ Պէնք
անձերի : ,րան մօտ ։ Հօլիտէյի առթիւ կառավար ո ւթիլՀւ՝ք ժողովուրդին
Անցողակի յի չատակենք , որ Գա շնա կց ո ւ– ՚էյէնքբ շինուած է գոթական ոճով ել խոյակ տրամադրութեան տակ դրա՛ծ է մասնաւոր օդա
թ եան ՛ւսնտեմղւծած ա7.յս500ՀՀաս՛նյգալ./»• ւո քա –իմ" ՛նմ ան տ աարյլածՀոա–ւ– ներով , ու կ^ր՝ •• դգ բկէ բնգա րձակ տար ած ութի ւն՛ ; ՛ն ա ւ եր , որոնց մէկ ոս կի վ ճար ե լ ով պ իտի կ բե ա ք
թեամբ (աւելի ––4.....
քան 45 Հազար քառ . քիլ * 3՚) ծանրապէս վն՚աս ո լած է գերմանական՛ ռումբե " 1 ա ո յ տ "՞Բ կատարել օգին մէջ՛. Օդանաւորդն է օ–
եւ է .51 0.000 բնակիչներով անկէ ի վեր չստեղ– րէն ; իսկ բուն Եբեսվւ * ժողովի սրաՀ ր բո լոր ովին *գա՚կայանթ միակ կթեր , Աոնիկ Աղազարեան ՚.
ծուեցաւ երբ՛եք % քանդուած : Ա յս պատճառով եր ե սւիխա\ւ ներք ի– Ա՛ ՀԱԲԷԼԵԱՆ
1 92,0էն ի վռր ի չ1Աե լով րենց ժոզովբ կբ ղում ա բեն
Հա յաս տան ի վրա յ եւ Լորտերու սրաՀթե՝
ամ պագոռ լա յտ ա ր արո ւթիւձ՜եներ՛ո վ անոր ճակա– մէջ : \^անբ եւ պատկառազդու են բոլոր ժ ո զո վ սւ—
տաղիր ք վարելով՝ բո լշե ւի կնե ր ր անկարող եզան ւո I. ղ ի ե ե յ ն ու սրաՀներ ր : Տաճարէ մբ \1\երս մ անե
մեր երկրի տարածութիւնն ու անոր բնակիչներու լու տպաւ ո բութ՛իւն ր կ՚ունենամ : Ու եթէ կըլլային՝ ԵՐԵԻԱՆԻ ՄԱՏԵՆԱԳԱՐԱՆԻ Հին ձեռագիր–
թիւ֊բ գոն, է ՀՀ ան րա գի տա բան » ի տո ւ ա ծ թիւեբո ւն սա Հո յակտսլ ի ւղտն կա րն ե բ ք , ոսկեզօծ առաս նե րոմն մ էջ պրօֆ ՚ Արբ աՀ ա՛մ ե ան գտած է անհ ա—
Հասցնելու : տաղ՝ երբ, ծանբաղին ԳոԲգերք^ արձաններր եւ ՛ն օ թ էջեր ՀԻԲ • գարո՛ւ գիտնակսՀն Օ վան է ս սար
Ա յգ կարողութիւն ր չունեցան , սա կա՛յն գԻ՜ բոլււր ճո իա ւթիւնբ որ կբ շբջապաւոեն զիս, ինք
նակցաբար թուրքի ո յ Հ ետ Գա էակցութեան ՛զինքս բան,տարկուած մր պիտի կաքծէի։ կաւագ Iյ ա բ ե ս ա ա ն ի Հեզինա՚կած գործերէն ։ Այս
ստեղծած Հայաստանք քայքայելու եւ կոքծանե— ԶմոռԼանք որ սկզբնական/ ձէ^՚քեբբ շինուահ՝ առիթէն օգտուելով, գա ս,րն թացքն եր ո լ պետ Ա՝ ա–
լու կա ր ո զո ւթ ի ւն ր ունեցան են 1100 թուականներուն ել կբ սլա ր ո լ\Ն.ա կեն նոյն դէք Մ՝ու֊սեան սկսած է ուսումնասիրել ւիԲ • մին՛
Շարունակութեան մէջ ՚յգիւ քան մ էջէ մէջ սենեակներ ՚. ԱրքսՏ՝ երոլ եւ իշխանք– չեւ ԺԵ ՚
Հ։ ւրապետու
կք խօսի անդրկովկասեան թեւ ներու ճեմելիքէ՛ ՛եր : Այժմու խորՀբզարանի սրաՀր գարու ւլի տ՛ևակա՛ն Հայ բժի շ1լն\եբոլ գ ո ր–
աղզամիջեան կռիւներու, Հայ — թրքական պա— քիչ մբ աւելի րնդարձակ Է քան՝ լորտ եր ուն որա– հ ե րր ։ Այս մ ասինէ մ սւ ա ե հ սւ գ ա ր ա՛՛ն ի գիտա՛կան*
տերազմի, Հայաստանի խորՀ բդայնացման եւ Հր՛՛ ՚է՚^՚Գ ^էա 111 Ր Ի ՛Օ՛ թղթա՛կիցներուն՝ եւ աղատ ճիւզին պիտի \1 երկայացութհ 14 տեղեկադիր՛ներ
դա՛շնակից դա ւագրո ւթե ան ց մ աս՛ին , Հայկ . Գա տի ո լն՚կնգ իրն եր ո լ(յ.< յ ա տ կա ց ո ւ ա ծ ; Նա խ ա ղա Հ ո լ – Հա է էլի տն ա կանն՛ե ր ո լ կողմ Է ։
նկատմ ամբ , բլլա յ Կ իլիկիս յ , քլլա յ Անդր կովկա–
սի մ էի ման գիբք մր բռնւած Է անգամ ազգայնական ՀէՀ^՜՜ դատապարտուած Է վերջնական կորուստի , եւ
Հայկական
« Հանրաղիտաբան^ր կք յայտարարէ *փ չակբ (խեզճ Հնչակ , ինչ օր՛երու գուն Հասար . ա յ Գ կ"ԲոլԱաով նոր Էջ մր կք բացուի
« Հայաստանի խորՀրդայնացման , այսինքն\ Հաւ Հարցի պատմոլթեանբ մէջ% ։
ժողովոլքգի նոր պետական կեանքի գոյառումէն «3 ՚») ։ X
ս կս՚ե լո վ՝ այսպէս կո չուած Հա յ կա կան՛ Հարց ր կր Այո տողեր ր ւլբուած ե՛.՛ , սակայն , ոչ այնքան
նա յ նկատ ո ւի լ Հ ա՚շուե յարդարի են թա բկուած՝^ X Լւամկավարն ու Հնչակեանր խրախուսելու , որքան Ամփոփ կերպով տուինք րովանդակութիմեր
Այս <ձկրնայ նկատոլիր>ր, անգամ մ րն ալ կր Գա շնակցո ւթ իլ՛ն ք ալ աւելի սաստկօրէն Հարուա— յատկապէս այն յօողւա֊Նին՛ , որ «Հանրագիտակ»ի
յիշեցնենք, կք վերաբերի \926ին , երք լոյս կր •5 ելո ւ Հ ամ ար ։ մէէնուիրուահ֊ է «Հայկական Հարցրին։ Մեր խմ
տեսնէր ^Հանրագիտարան՝^ ի քննո ւթեան են թ ա կա / « Հանր ագի տա ր ան »հ/ « Հա յկ ա կ աԱ. \ Հ ար ց » ին բագրականդ չխճողելու Համար՝ զո լգաՀ եռա՚րա ր
Հ ատ ո րր : նուիրուած Ղ ^ ՚ ֊ թ բ կբ փա^էէ Հետեւեալ տողերով* ոլքԻ1 յօգուաձէւերէ քաղուածքներ էրրինք 1 Նիւ–
Այսօր Համայավար « Լրաբերին երր բարձրա « Ս՝ իակ կուսակցութիւն ր, որ , ր ս սւ առաջ թր այսքան սեղմելով Հանդերձ՝ ուշիմ րնթերցո–
ղաղակ կք յայտարարեն , որ չի կր՛նար ել պէտք ն՛ոյն։ կր շարունակէ հտյբայեզ ատելութիւն սնոլ— ղր մեր զոյգ խմբագրականներու մէ$է պիտի գտն՛է
չէ նկատոլի . կք յայտարա բեն , ս ա կ ա յն , « լբա– ցս/Լել /ք/ * Հայաստանի Հանդէպ Գաշնակցու— Հետեւեալ Հետաքրքրական ի ր ո ղո ւթ իւձններր , ո–
բեր՝%նե րր , բա յց ոչ Աոսկուան՝ . Գա շնակցական թիլնն է ։ Վռա՛զեմ ի ձեւով անտ միջամտութիւն (էն– րո՝ ց աղբիւր ր միշտ «Հանր ագիտարա<ն»ր կրմնայ՛
Հա յաստան ր կործանող Թուբքիո յ ա յս զինակիցք թե ր վանս իոն) կբ քարոզէ ե լ երկրի մ էջ փետա– 1. քաղաքական՛ կարեւորութիւնր ՀայԿ.–
լուռ է , ինչպէս լուռ է եգիպտական Ափինքսբ– . • յա կան շարժ ո լ մն եր ել ապստամբութ իմաներ կր ՛հա ՛ո ի եւ Հայ մողովոլրգի , ոչ միայն քհուսիո I
Հա յաստան ի խո ր Հ րդա յն ա ց ո ւմ ով , բոտ ՀրաՀրէ, թէեւ այս ուզղութեամբ կատարած իր Համար, այլեւ ոուսական ակնոցով այլ պետու
« Հանրագիտակ ՝ֆ–ի , ստեզօդուեցաւ Հետեւեալ վի վ երջթև փո րձր , ա–յսինքն Վրացեան ի 1 92 1 Փետր՝– թեանց Համար Հ
ճակք Հայ կեանքի մէջ • ո լարին առաջ բերած Հակա յեղափոխական յեզա– 2. Կարեւորութիւնր այգ ՛Ի ատ ի մէչ\ Հ . Ց՛
« Ամբող^ական , անվեբականգն ե լի կործա շրջում ր , վերջացա լ լիակատար ձախողանքով՝ Դաշնակցութեան, որու՛ն Նրազարին մէչ\ «Հանրա
նում "վր մեծաՀա յկական ծրագիբն.երոլ եւ ան՛ տե եբ^ԼԲԻ ՚^Էլ\ յառաջացնելով կարճատեւ , սա կա յն՛ ա– գիտակներ կր տեսնէ Հետապնդում ր մեծ եւ ան
սականս– ու մշա՛կութային այն Հսկայ աշխատան՝— րիւնալի քաղաքացիական կռիւ մ ք ։ կախ Հայաստան՛ի ;
քովք , ,ո ր կր տարուի այսօր 10 . Հա յաստան ի մ էջ , « Գ ա շն ա կց՛ո ւթ ի լնւ ք ա յժմ կր գտնոլի բարո 3. « Հանրագիտակ»ի կողմէ թշնամական–
վ ճռա կան յեղաշրջում յառաջ եկաւ տա բ ագրո լ – յական լիակատար քայքա–յումի մ Էջ եւ իր ա զգե վե բարերում ր գէպի Դաշնակցութեան Հետապրն–
գած այգ մեծ է լ անկախՀայաստանի գաղափարր։
թեան մէջ գործող Հայ քաղաքական՝ կո՜ւսակցու— ցութիւն բ կբ կորսնցն Է ա\1 գամ տա բա զիր ղան–
թե անց մէջ՛. Հա յկական պուքմո լագի ի եւ մ տ ա լո գուածներոլ վբայ. ան 1լ ա-պրի այն գումարներու Կր կարծենք, թէ ճիշգ ձեւակերպեցինք «Հա\ն–
րու կան ո լ թ ե ան՝ մ ո դո վր գա վա ր աղատ ականն ե քու Հ ա շ ո ւ ին , որ. կր Հ ան գ ա\ Հ ակ ո լին Եւ֊բոսլ այ ի եւ Ա— րագիտաէբ ի Հիմնական գաղափա րն եր ր , ուստի եւ
(« Հանրագիտակ »հ/ փակագիծերու մէջ կր ճշդէ՝ մե րի կա յի մ Էջ ( գլխաւո րաբար Գա շնա՛կցա՛կան կշ խորՀինք , թէ բալակա՚՚Լ Հետաքրքրական եւ
ռամ կավա բներ բ .» ) կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնր ներ կարմիր Խաչի միջոցով)՝ Հայ գա զ թ ա կաննե ր ր ք/յ . ուսանելի նիւթ տուինք Հայ րնթերցողին , մանա–
կայիս բարեկամական դիրք բռնաձէ է քԱ ՚ Հայաս Հա յաստան փ ո խա ղրե լո լ Համ ար ՚. Լք սւ կա յն ամ Է– ւա՚Նգ այսօր, երբ նո ք.– Ռուս իա միշտ Հիսր
տան– ի Հանդէպ : Անոնք (ա քսինքն՝ ռամկավաբնե— ն Է(Լ\ ազնրիլ տար ր ե ր ր Հա յ տ արագ իրն՛ ե ր Էն , իբենռ «գոլնչր՝ գայլի, պոչը՝ աղուէսի» "Լ"Բ մոլոր
րր ՚ «3 * » ) էբենց Հ<Հետախոյզ^ներր ղրկած են նւախկ ի՚և ոլգգո ւթիւնբ փոխե լով եւ ան ց Լ տ լի Հ ետ ճամբաներով՝ կաթողիկոսն, եր , ռամկավար, Հ րն–
մէլտեղ
Հայաստան, որոնէք Հոն ծանօթացած են էՕորՀր— Հիմէն իրենց կ չակեան, չէղոք՛ եւ Հայ Համայնավար
գա յ ին ի շխ ա–՝ ո ւթե ան ց կողմ Է տարուող խաղաղ աւՂւՂ. կտրելով , մե զա յա կան\ո վ քշելով կր դեգերի Հայկ– Հարցի շ*4քՀ, միլս, իր
շինարար ւթե ան Հետ, այս ծ ան օ թ ա ց ո ւմ թե Հետե Հայրենիք կբ դաոնան՛։ չաՀեոո եւ իր մ թի՛՛ւ նպատակները Հետապնդէ -
ւանքով՝ անոն ց մ ամ ուլբ շատ Համ ա կիր վերաբե « ւՕոբՀ բղային յեղաշրջումէն ետքք Հայաս լով ... (ՅՈՒՍԱԲԵՐ)
րում "ոյց կուտայ գէպի այդ իշխանութիւնք՛. Ն Ա– տանի/ մ էջ , ԳաշՖակցու^իւնք , ան կա ս կահ՜ օր էն ,
Fonds A.R.A.M