Page 10 - ARM_19-1948_03
P. 10
ԳԱեԱք %աԱաքգ չես կիբարկաձ՝, երբ այգ իրաւունքին ակը եւ տն
յազեցներծարալի–
կէն բ/սս/ծկենսատու քոլբբ չեն
(ԻՐ ՆՈՐ ԾՐԱԳԻՐ֊ԿԱՆՈՆԱԳՐԻ ԱՌԻԹՈՎ) ներուն՝ պապակը ։
( ի – եւ վերշիԱ մ " » ս ) « 8աոյ»չ »ի |0 ՅուՀիս 1948/1 Համարին մէ1, կբ յիշեմ թէ տարիներ առաք դերբ քիչ մր վե
րացական , ոչ միշտ կուշտ այլ շատ խանդավառ
Նիւ– էրրքէն Պ ՚ Ժ < Աբիկեան «Գուք գրէք ան/սվնրյֆ տզաք էթք յ տարաբախտ Վաղդէն $ուշան1անի
էք–(՝։%Հռ(՚Գ ^է^նական փոփդիյեւթիւնր եր վե - վերնագրով գրութիւն ւՐը Հյատարակաե– էր , */,/«-• Հետ կբ նստէինք սրճարանի մբ անկի ւնր ու միա՛ս
Գաշնակցուո
բարիքէ ՚էՀամաղգային ֆի֊եւ Հ . 0 . Հւեաիկլի Մխիթարեանց կյո^քէ \944ին ԳանիէլՎէԱ– նաբար կր կարդայինք կամ կ՚արտասանէինք Վա~
էր ՛իա շ -
թեան փոխ յարաբերութեան ց խնդրին : րուժանի գորՆեըուն մէկ մասիս, վերաՀրատարա–֊ րումանբ ։ Կբ խօսակցէինք Վարուժանի մասին ,
՚;՚ 46 Համազգային »ր Հիմնադրուած կութեան առթիւ : կ՛՛ափսոսա յ թ ք անոր բաժին ինկած անտ ար բ եր ո լ –
նակցականներու կողմէ , սակայն « Համազգա յին »ր Այգ գրութեամբ յօգուաձագիրբ նախ կբ բո– թեան Համար եւ ին չո0 ւ չէ , կր մեղադրէինք նոյն*–
դաշնակցական՝ Հաստատութիւն էէո ։ ղոքէ առանց Հեղինակին կնոք> ու ղաւակնեբոմեէ իսկ իր ժառանգորգնեբր նոյն անտար բեր ու–
V՛7/1 ^«ք 2 * ա գ բ ո վ եւս « Հ ա Հ ա գ գ ա յ ի ւ » հ 7 գաՀՀ~ ա բ ա օն-ո լ.թ եան> կատաբ ուա՛ծ՜ Հբաաարակութեանւ թեամբ։ Մեր երազատեսի տ րամադրութ իւ/ձ1 ե ր ով
նակցական Հասաաաութիւն չի դառնար , սակայն դէմ յ «փուռէն Հաց գողնա լու եւ բաժնելու կամ՛ « Վարուժանեան Միութեան » ս°բ ՛ծրագիրն ալ
աւելի մեբ-ձեցում կր ստեղծուի , պարտադբօբէն\ վաճառելու » կասկածելի սբամտութիւններով։ նախագծած էինք, եւրոպացի գրագէտներու ն՝ր–
ու կանոնագբապէս դ ^»«». ^ . ^ * Դաշնակցութեան՛ Ապ ա ոլ րե մն Հ իմ բռնելով Մխի իժարեա՛ն վա ր– ւիբուած նման միութիւ\նեբու կաղապարին վր -
մփքճւ. : գապետի մբ, ՛որուն անունր չի յիշատակեբ , «Տիկ. բայ դ Վա բու<1անի սէէ\բ բնգՀանրացնե լու եւ դո բ–
Այս մ եբձեցո ւմր կբ սա եղծ ուի Հ ետեւեա լ ե ր– Վարուժանի չավւ մենք աչ իրաւունք ունինք մեր ծեբր տաբածելու աոաքագբութեամբ ։ Բա յց մեր
կու յօգո լած՜ներ ո վ. ղաւ-ակին գործերով եւ անունով զբաղելու, Հպար խանդա վ ա ռութ են էն զատ Հարստութիւն չունէ–
տան՛ալու^ նախտ՛գա ս ո ւթ ի լնբ , լա ո լա ծ , զ ր ո ւ ա ծ ինք է .ճաշի մբ դրամն իսկ յաճախրարգ խնդիր Էր
« ՑՕԴ * 56.– Կեդրոնական վարչութիւնը մշ թէ Հ րա պ ար ակուած Լայս պ աբ ա գան ալ չի ճրշ– մեզի Համար։ Ա՝ իութիւնր երբեք չծնաւ։ Ըստ ե–
տական կապ կր պաՀԷ Հ * ($ • Դաշնակցութեան գեր) , կբ մեղադրէ միարան ո ւթիւնբ թէ նոյն՝ Հո րեւոյթին բար՛եբախտաբար դ որովՀետ՚ել նոյն բո
վերագոյն Ս աբմյ ին. Հետ դ /»Հ7 զոյգ երթան մեր գա՛ծ ո ւթ ի ւնբ չէ ո ւնեցա ծ Վ աբ ո ւ ժա նի Հ ան գէ պ , ղոքին պիտի ա րժանանայ ինք Հ աւան ա բա ր \ ։
ձգտո ւմներն ո ւ րմբռնումն ե րր իր ար՚ո ւ , // անոր ձերբակալմ ան , աքս ո բ ի ել ն ա Հ ա տ ա՝կո ւ–
Դաշնակցութեան րոչոր աստիճանի մ արմիններուն՛ թեան՛ օյ՚՚եր֊ուն եւ բստ երեւոյթին կա-տաբելապէս Մ խիթաբեաններոլ վերաՀ բա տ ար ա՛կութ ե ան
Լայն՝ օժանգա՛կութիւնր ապաՀովուած ր/յայ իր անտեղեակ իլ.աւասութեանց ել կապերուն , իրար ձեոնաբկբ Հա ք մտքի գանձերուն տարածումին՝ եւ
ձեռնարկւերուն ամէն տեղ» (էշ 19 2 0 ) ։ կբ խառնէ Մ/սիթաբեան Միաբանութիւնդ Թէր ~~ յաւ ե ր ժ աց ո ւմ ին նուի րա կսճն - ցան կո լթենէն կբ ծնի
Այս «կապ»ր Լ"փլ ենթարկում չենթադրեր զեան՛ արք, , էք . Լուսաւորիչ վարժարան եւ ք՝ան– եւ յօդուա՛ծ ագիր ր մեր միքավա յբին Հետ կապ
« Համազգա յին» ի Կեդր • վարչութեան՝ կողմէ՝ Հ • կա՚լթի , այն՝ տպաւոբութիւնբ թողլով , կյուղեմ չունենալր միայն՝ կբ փաստէ , երր կբ գբէ թէ 4^Հ*
Տ * Դա շնակցոլթեան գերագո յն մարմնին. X կարծել ակամա յ , թէ վարդապետ՛ ե յ բ ցան կացող ծախէ ղանոնք իր Հ աչ լ ււյն՝ եւ կբ գան՛ձէ Հասո յ թ ք
Վա՛ր չութիւնր կանոնագրով կբ պա բտաւո բու ի էին Վարուժանի եղերական վախճանին ։ չորս տարիէ ի վեր» : Ամ՚եբիկայի մէք առատու
«մշտակա՛ն կապ պաՀեչ» Հ * Տ * Դաշնակցութեան՝ Նման. արտառոց կարձիքի մր իսկապէս թեան եւ ճոխութեան վարժ են դ կ՚երեւի։ ք^ա՚յքք
գրժ– Հոս դ այս Հիւանդկախ
Հետ*, որպէսդի , ինչպէս ինք կ՚րսէ , «Գոյգ •երթաւ*՝» Ե՚֊՚ք ոսլային մէք մենք գի
բմբրռ– ո ւար է «ան ունւ մր գեռ լ» ռւ Հ ալա՛նա բար աա ո ր տենք թէ ինչ բսել է թուղթ
ի բ եւ Դ ա շիա կ ցո լթ հան « ձ գա ո ւմնե րն ո լ | ^ | §" Համար է որ չէ գրած յօգո ւած իե ճարելդ տպագրել ,
եղիս֊ակր , ա յգ Ւ^Իլ ^1'գեբ ո ՚ ՛եւ տանք ան քնե բու կբ կարօտ ի դրքի
նումներրթ յ
4; Համ ազգա յին»ի լիադօր ՀՈԳԲ ձգելով մեզի՝ րԱչժերցողներուս ; մ բ Հ րատա բա կութ իւնր : Ա . Վազա բու տպարանբ
աէրն ու գերագո յն
Ա խիթար ե աններ ր ոչ իմ եւ ոչ ալ ուրիշփն կրնայ ճարտար առեւտրական
Ատ ե ա՛ր վերստ ի յ իր Հ ա՛մ աղում արն եր բ կր մնան Հ Հաստատութիւն մր
4երգ յօդուած բ կր սաՀմ անէ, պաշտպանութեան՝ պէտք ուհին, ; Ա էւա րաե ո ւթ ի լեր Հռչակուիլդ եթէ այգ ձեռն ար կին ծախ քերբ կաղե–
4; Համ ագում արբ Համ ազգային Ընկերութեան՛ իր երկո ւքո լկէս դա բու դո յո ւլժեամւ յ*^թաո » նայ Հ անել դ տակ ալին չո րս տա րի եւս սպառելով
Բա բճրագոյն. Ա՛արմենն է . ան կր Հաստատէ ձ/Յի շատ տեսած է անՀիմս մ &ղագբաաքե֊՛եր եւ անտեղի « իր Հա շլոյն՝ »: Մի մոռնաք մ ա\1 աւանդ * .որ Հրա*–՝
մ ե ծ Ա՛մ աս ե ո ւ թե ա մ ր բնգՀան ո ւր\ կա՛ւ, ոն ագիր ր եւ րամբա ս ահ քև եր ՝ որսեց գրԱ աց կայ ու ՛կր մնայ տաբակութիլնր եղած է \ 944ին՚, պատերազմի Օ–
գործո ւն է ո ւթե՚ան ՚ծ՜բագիրբ *եւան մ իա յԱ. իրաւունք Է՛Ս ՀՔ^Ղ. գործն ու Վւաււաւոր արգիւնքր միշտ ու վերունդ երբ կրակն իրՏենց վրայ էր– Այգ պայ
ո ւն<ի ւի ււ վ։ ոխ ո ւթ ի լեներ մտցն եչո լ իր ւ կան ոն ա - միայն ի նպաստ Հա յ ժդոՎուրգիՏւ.՛ ; (^ե, իր արդա մաններուն տակ Վարուժանի մասին մտածելու
գբին ու ծրագրին1 մԷ^Հ Ամէն մտցուելիք փոփո - րացում ր Հ րապարակած է շատ Հազուադէպ ա– Համար առ նուագն Մխիթարեան պէտք է րլլալ :
խո ւթ ի ւն նախապէս յա յան ո լած պէտք է բրա յ ռիթներու միայն յ ռԲՐ ա յգ Հ րապար ա կո ւմինւ մ էք Պ* Աբիկեան ապա էսայթոցներ ունի «Սկսնակ
Շ ր քա նայ ի և ժողո վւ եր ո ւն ե՛ւ անքատ մ՛աւբ մի ն՚Նհ - տե՛սա՛ծ է օգուտր աղգին՚ւ ՝ւքիտի զարմանայի եթէ վարդա՛պետի մր» ՀասցէիԱ՝ որուն յանձն ուեր է
բ՛ո ւն եւ քուէարկու թե ան մի քո ց ին ա է պ է տք է Վենեաիկեան Հ ա ս տ ա տո ւթ ի լեր ա յս առթիւ Հչհդէձ^ Հրատարակութիլնր դասաւորելու Հոդբ : Հրատա
ս տ տնա յ նոր էն 2/3// մեծ ամ ասն ո ւթ իւն» Լէք 16)։ իր սկէլրուձԼքէ\ն , մաւաւա՚նգ որ ներկա^յ ամրաս– րակութիւն ր սաՀմ ան ուած րլալով դպրոցականնե
ք՚ե շ ւււ է ս կր տեսն՛էք ^ Համ ագում արն իս կ տանութիլնր կր մեկնի արմաաա՚պէս սխալդ Հքիձ ր՛11– 1 վարգապետր «կրօնական բարոյականի դէմ
Բ ա ր ձ ր ա դո յն Աա եւսն կ բ գառն այ ի բ ա ւա սոլ ա - մ ր տեսողաց , շատ մր էսոգաց» տուեալն՛երէ ( Հաս նկատուոդներր» անտեսելով է մեղանչած X \9ձեին
մէն վճիռ արձակելու այն պարագային միայն , նելու Հաս ար Աո յնքաե արս ա տապէս սխալ եւ ա յ– Հայաստանի ՊետՀվ՚ատր եւս Հրատարակեց «Վա
երբ կանխապէս ւսսլսւՀ ո վո լած է Հ ամ ամ աո ւթ ի ւնբ լաւեգակ եղրակացութե՚ա՚ւ, մր , կորսէ*.ցա\ելով ամէն րուժանի երկեր բ» խմրագբ ութեամր ԱողոմոնՏա–
իր բովանդակ կազմի 2/Յիդ յանձին իր էՀրքանա՚յին լ1 քութիւն հ Վենետիկբ ա\նլուրչի՚ե Հետ գործ-չունի ։ րօնցիի ։ Ան ալ գուբս ձգած է երկրին ուղղափառ
ժողո՚քնե ր ու եւ անԳատ մ արմ իններու : Սակա՛յն արարքեեր կան ոբռսց լռելեային վարդապետութեան խոտոր Հ ամ եմ ատ ողղններեր։
ԱյԼ խօսքով՝ բն կերութեան՛ բուն եւ իրաւա՜ կաւ ատ ես րլլալբ թերեւս .ե ո յ՚սքա-ն յ անց ապա բա է ։ կ՝ե\ թագրհմ որ բողոք մ րն ալ Հոն ղրկուած է թէ
սու ւոէրր խո լ քին, մէք կբ մնայ իր բոլոր անգամ ^՚Դ՚դքակի պէս օգին նետուա՚ծ խօսքն ր կան՝ որոնք Հ բ ա՛տ արակ ու թե ան եւ թէ կատարուած րն տբու -
ներ ու մե՚ծամ ասնռլթիւնր՝ բո վան գա կ կազմի2ւ/3բ է սիրտ կր ծակեն : թեան դէմ %
Կասլր Դաշնակցութեան Հետ աւելի սերտ եւ Ե է– ես պիտի չ լռեմ ւ Տօգուած ագի րբ կբ խծ բ&է ն ա.ե լ վար դապ ե -
իրակ ան գաբ ձնե լո ւ Հ ամ ար՝ կանոնագրով ապա Պ * Արիկեա՚նինՎարուժանի գործերոմե վերա տ ինտ ի ն քան ի մր գիտողութիւնն երր , 4< աշա կերտ ի
Հովուած՜ է նաեւ Դաշնակցութեան մասնակցոլ - Հրատարա կմ ա՛ն. ա ււ իժի լ բրած րողոքր , իր ա ւա րա– Հ ետելողական դիա ո ղո ւթիւ^ն ե րր ծիծաղելի րլ -
թիէ-՚նբ երկու պատուիբակ1)երով «Համադ - նա կան իմ աստով կր.ձ.այ րէ֊գո ւնելի րլլայ կամ ոչ ; լալու չափ աժան» դ գո րծ ե ր էն՝ ո մ անց գաղափա
դային^ի Համագումարներուն Լյօգ* 43, էք 15)։ Ջեմ գիտեր դ իրաւաբան չեմ։ Կ՝՝րեգու>նիմ նոյնիսկ րին դ յղացումին կամ գա ս աւո ր ո ւմ ին՝ Հ/՚Լ\Բք *
ԱնՀ րամեշտ է « Համ ազգա յինֆր \ծր՝ա գի րն ՝ու որ եւրոպական սովորութեամբ եւ օրէնսգրու - Բա յց ի՚°նչ մ տա յնութ իւն է ա յս , եղբայր պատ–
կանոնագիր բ լա յն օրէն ծ–ա\1օթացնել մեր ժողո թեաԱր Հիմնաւոր ր լ լա յ ; Զիս վ–ԲԴովՈէԼ(Լ ա յ * հ Հ.Է * •ոլական՛, ԱնսաՀման խանդաղատանք ունիմ Վ^ա–
վուրդին ղանոնք թէ՝ Հ ր ապա բա կայ ին բան՛ա խօ–> Բայց Հոս բացատրութիւն՝ մր։ *Կէտք չէ ան\ - բուժանի Հանդէպ , խ ե լա Հ ա ււ րլ լալէս ի վեր կար
սութեանց եւ թէ ուսումնասիրական՝ յօգուածնե - տեսել Հայկական ՛կեանքի պայ մ աններ բ ; դացեր եմ դ կբ կարդամ ու պիտի կարդամ ռիեքըտ
բու նիւթ դարձնելով : Ե ւր ո պայ ի ա յս կեդրոններուն մէք եւ ա՝և\– Մեծ են Հիացումս եւ զմայլանքս հ Դեռ պատանիդ
շուշտ Ղքիւ Եորքի մ էք ալ , ուզած պաՀոլգ կրնաս «Հեթանոս եր գ ե րր» կար դաց երեմ Հ այ ր Ար ս էն 1
Միաքե ճիդով , աշխատանքով , անբնգՀատ ուզած գրավա՛ճառիդ գիմել ել ուզած դիրքդ դ&ել, *ւ\րգ* Վադիկեանի նուիբած– օրինակին՝ մէք՝ որուն
քարոզչութեամբ եւ կենդան ի գործով կաբելի է նռյ\1\ գիբքբ քանի մր դիներովդ Հասարակ տպա ճակա՛տ ր իր ձեռագիր ձօնր կար : Լացեր եմ ի տես
մողովրգական լա յ՝Հ՛ խաւերբ սերտօրէն կապել գրութենէն մինչեւ շքեղագոյնր : Այս պարագային Վարուժան ի ձեռագրին , մասունքի պէս Համ բու–
մեծ ի բացումներս ւ կոչուա՛ծ այս կաղմակերպոլ - Հրատարակութեան իրաւունքր իմաստ մր ունի X վեր եմ ու բարձիս տակ գրած քնացեր ; ք ՝ ա յ Յ
թեան : Արգ յ ամէնքս ալ գիտենք թէ որքան՝ դժուար պատճառ մբ չէ որ չբսեմ թէ տկար ու մ ի քակ կր–
Ա/և պարա՛գային իսկ * ռրբ ենթադրելու րր֊ է Պոլսոյ ն՚ախաքսորեան Հրատարա՛կութիւն մր տորնեբ ալ բաւական ունի դ տաղաչափութեանդ
լանք , թէ մ եր աշխարՀ ի դայլեր բ գառ դարձած ձեռք ձգելդ չխօսելու Համար աւելի Հիներէն դ րլ– քերականական եւ Հայերէնի սխալներ կան Հոնէ
են* վերստին է գեռ երկար ժամանակ , մենք Հոծ լայ այգ քանակի սակաւութեան թէ պաՀանքուած՜ Կրնա՛մ ցոյց տալ երբ որ ուղուի։ ինչոռվ կր նսե
մանան Վարուժանի արժէքն ու դոբծր այս Է\Ր՚Ո՜՛
Հայոլթիւձ։ պիտի ունենանք գա՚ղթաշխարՀի մէքէ գումարին պատճառով՝ որ ի վհբքոյ շատեր ոմե՝
ղոլթեան ա բձան՚ագր ո լթեամր %
Հայ գրամատէբր իր աբծաթբ կբ խնայէ այս քսակին զործր չէ ՛՛Այդ գործերունմեծագոյնմասբ ,
ոսկի բազմութեանց Հոգիի մէք ազգային, քաՀր չբսելու Համ աբ ամբո*Լքութիւնր , արտագագթէն, Այսքանն իսկ պիտի չբսէի եւ լռելեայն՛ կար–
վառ պա Հ ելու Համար % կբ մնայ , որ այս վսեմ վերք վեր ատ պո ւած չէ աբտասաՀմ ան ի մ էք : գայի ու անցնէի Պ* Աբիկեան ի դիտողոլթիւն\նե -
դործ-ր գէթ Հավ",վ Ա՛՛Բ կատարեն Հայ աշխատ ա - Մասնալորելով , ամէնքս ալ կբ ճառեն՛ք դ կր չ.ր , եթէ այդ Հրատարակութեան դէմ բողոքելու
՛որն ու Հայ մտաւոբականբ : խօս ինք Վար ո ւժաէԼ էն դ բայց քանին ե՛*բ ո ւնին. ի՛– Հ ամ ար Հարկ տեսած էէՀԼԷայ՛ շա ՚" ա՚-ելի ծ ան ր տ–
ԱզգապաՀ պա՛՛ո ւմի այս նուիրական ա չիւա– րենց քով «3 ե ղին սիրտն» ու «Հեթանոս երգերրֆ , կշիռ դ վիրաւորիչ ու անարգող այլ իրապէս ան–
տանքն է աՀա , որ իր վրայ առած է «Համազգա– ա յշ մ ան ա լանգ «Ա արսո ւռնե ր»ն ու «Հաց ին ե ր– Հիմն՝ ամբաստանութիւն մր ր\նելու :
ԳԲ» : Նոր Հայ աղաք Հասած են դ րԱայ Արեւելք թէ Անցն ինք ուրեմն անոր՝ I
Ե*– որքան աւելի ծա՛ւալի այս կազմ ակերպու– Հոս Դ ո րո\՛ ք յաճախ կ՝ իմ ան ան Վարուժան ի ս/ւ ու ԲԱԲԳԷՆ ԳԱՎԷԶ
թի*–ն բ գազթաշիյարՀ ի մ էք , որքան աւելի խո բա եր : Լսա՛ծ բ լ լ ա լ ո վ մ իա յն գիտեն ա\ն՝ո ր արժէքր ,
նայ անոր աշխատանքբ մեր Հանրային կեան-քէն կբ շաՀ ա գ բ գռո լ ին , բա յց Հանդէսներու բեմ երէն
ներս * այնքան աւելի ա պա Հ ո վոլտ ծ պիտ ի ՀԼԷԷ"* / արտասանուած մի Լա մ իեւնո յն քան ի մր կտորէն՛ ՀԱՑ ԳԱՂԹ– ԿԵԳՐ– գրասենեակբ «Ցառաիի
մ եր մողո վ ո ւբգի անվթար պաՀ պանումբ տարա - զատ բան չեն իմացած ու կարդացած : Հնարաւո– ուղղուած– նամակով մբ կբ յս՚յ՚ոնէ թէ Տ ուրագի բ–
գրութեան մէք , միւ չեւ իրական Հայրենագաբձի բութի ւն չո ւնին, • նեյ ու Մի^աղգային կաղմ՚ակեբպութեան Փարիզի
տենչալի թուականբ : Անշո ւշտ սաՀ ած 25 30 տար ինե ր ՛ո ւ վ^ն թա ց— ոչաաոլիբակութիւԴբ իյնգրաՆ է իրեն Հաղոբգեյ
Այս երախտաշատ ո Հ ան րս/հ ո լէ ր դո րծ՝ին՝ քին դ անկարելի պիտի է\բլէաՐ 1 Վարուժանի ժա– ա) ուններբ այն Նանսէնեան տարագիր բժիշկնե -
մէք առաքնագո յն տեգր կբ պատ կան ի Հ . . Դաշ ււան գո ր գն ե ր ո ւն Համ ար իսկ , միքոցներ ճարել բուն որոնք այ տօնուած չե՛ւ էրենց արՀեստբ ի
կազ–
նակցութեան մ արմ իւ ներուն եւ դաշն՛ա՛կդ ականէ սւյգ գո ր՛ծ ե բուն վեր Հ րատա բակութեան ձեռն՚ար– ՚ / ՚ ւ ^ ծ ղ1նե/ոլ Ֆրանոայի մէՓ։ Ա՝ ի^աղղային
րնկերնեյ ուն՝է որոնք նաեւ «Համազգային՝»ին ծա կելու Համար։ Ադգանպաստ գործերս Համ աբ մակերպոլթիլն՚բ այս անուննե րր պիտի Հաղորդէ
ռայելով՝ ծառայած պիտի բլլան իրենց Մեծ՝ ք՛– դում աբնեբ տրամ ագրող կադմ ա կե բ պո ւ թ ի լնն ե ր այն կաոավա րութեաւ ց որ կրնա՛ն իրենց ^րկրր~
տէալի՛՝ Ազատ , Անկախ եւ Միացեալ Հայաստա թէ սյնՀատն՚եր միշտ ալ քիշով շատով գտնուս/ծ •՚1.եր\ր բեղուն իլ այգ ր՚ք՜ է չկ՛1՛ ^ Ր1Լ ) ՐՐ'^3 արՀեստբ ի
նի գաղափար թե : են Հայոց մէք ։ Զի բաւեր այդ իրաւունքին տէրր ղոյօ֊ դնելու Համար, վկայականներու վաւերա
(8ՈԻՍԱԲԵՐ) ես եմ ըսելդ երբ այգ իրաւունքը երեսուն տարի ցումէն վեր չ ւ
Fonds A.R.A.M
յազեցներծարալի–
կէն բ/սս/ծկենսատու քոլբբ չեն
(ԻՐ ՆՈՐ ԾՐԱԳԻՐ֊ԿԱՆՈՆԱԳՐԻ ԱՌԻԹՈՎ) ներուն՝ պապակը ։
( ի – եւ վերշիԱ մ " » ս ) « 8աոյ»չ »ի |0 ՅուՀիս 1948/1 Համարին մէ1, կբ յիշեմ թէ տարիներ առաք դերբ քիչ մր վե
րացական , ոչ միշտ կուշտ այլ շատ խանդավառ
Նիւ– էրրքէն Պ ՚ Ժ < Աբիկեան «Գուք գրէք ան/սվնրյֆ տզաք էթք յ տարաբախտ Վաղդէն $ուշան1անի
էք–(՝։%Հռ(՚Գ ^է^նական փոփդիյեւթիւնր եր վե - վերնագրով գրութիւն ւՐը Հյատարակաե– էր , */,/«-• Հետ կբ նստէինք սրճարանի մբ անկի ւնր ու միա՛ս
Գաշնակցուո
բարիքէ ՚էՀամաղգային ֆի֊եւ Հ . 0 . Հւեաիկլի Մխիթարեանց կյո^քէ \944ին ԳանիէլՎէԱ– նաբար կր կարդայինք կամ կ՚արտասանէինք Վա~
էր ՛իա շ -
թեան փոխ յարաբերութեան ց խնդրին : րուժանի գորՆեըուն մէկ մասիս, վերաՀրատարա–֊ րումանբ ։ Կբ խօսակցէինք Վարուժանի մասին ,
՚;՚ 46 Համազգային »ր Հիմնադրուած կութեան առթիւ : կ՛՛ափսոսա յ թ ք անոր բաժին ինկած անտ ար բ եր ո լ –
նակցականներու կողմէ , սակայն « Համազգա յին »ր Այգ գրութեամբ յօգուաձագիրբ նախ կբ բո– թեան Համար եւ ին չո0 ւ չէ , կր մեղադրէինք նոյն*–
դաշնակցական՝ Հաստատութիւն էէո ։ ղոքէ առանց Հեղինակին կնոք> ու ղաւակնեբոմեէ իսկ իր ժառանգորգնեբր նոյն անտար բեր ու–
V՛7/1 ^«ք 2 * ա գ բ ո վ եւս « Հ ա Հ ա գ գ ա յ ի ւ » հ 7 գաՀՀ~ ա բ ա օն-ո լ.թ եան> կատաբ ուա՛ծ՜ Հբաաարակութեանւ թեամբ։ Մեր երազատեսի տ րամադրութ իւ/ձ1 ե ր ով
նակցական Հասաաաութիւն չի դառնար , սակայն դէմ յ «փուռէն Հաց գողնա լու եւ բաժնելու կամ՛ « Վարուժանեան Միութեան » ս°բ ՛ծրագիրն ալ
աւելի մեբ-ձեցում կր ստեղծուի , պարտադբօբէն\ վաճառելու » կասկածելի սբամտութիւններով։ նախագծած էինք, եւրոպացի գրագէտներու ն՝ր–
ու կանոնագբապէս դ ^»«». ^ . ^ * Դաշնակցութեան՛ Ապ ա ոլ րե մն Հ իմ բռնելով Մխի իժարեա՛ն վա ր– ւիբուած նման միութիւ\նեբու կաղապարին վր -
մփքճւ. : գապետի մբ, ՛որուն անունր չի յիշատակեբ , «Տիկ. բայ դ Վա բու<1անի սէէ\բ բնգՀանրացնե լու եւ դո բ–
Այս մ եբձեցո ւմր կբ սա եղծ ուի Հ ետեւեա լ ե ր– Վարուժանի չավւ մենք աչ իրաւունք ունինք մեր ծեբր տաբածելու աոաքագբութեամբ ։ Բա յց մեր
կու յօգո լած՜ներ ո վ. ղաւ-ակին գործերով եւ անունով զբաղելու, Հպար խանդա վ ա ռութ են էն զատ Հարստութիւն չունէ–
տան՛ալու^ նախտ՛գա ս ո ւթ ի լնբ , լա ո լա ծ , զ ր ո ւ ա ծ ինք է .ճաշի մբ դրամն իսկ յաճախրարգ խնդիր Էր
« ՑՕԴ * 56.– Կեդրոնական վարչութիւնը մշ թէ Հ րա պ ար ակուած Լայս պ աբ ա գան ալ չի ճրշ– մեզի Համար։ Ա՝ իութիւնր երբեք չծնաւ։ Ըստ ե–
տական կապ կր պաՀԷ Հ * ($ • Դաշնակցութեան գեր) , կբ մեղադրէ միարան ո ւթիւնբ թէ նոյն՝ Հո րեւոյթին բար՛եբախտաբար դ որովՀետ՚ել նոյն բո
վերագոյն Ս աբմյ ին. Հետ դ /»Հ7 զոյգ երթան մեր գա՛ծ ո ւթ ի ւնբ չէ ո ւնեցա ծ Վ աբ ո ւ ժա նի Հ ան գէ պ , ղոքին պիտի ա րժանանայ ինք Հ աւան ա բա ր \ ։
ձգտո ւմներն ո ւ րմբռնումն ե րր իր ար՚ո ւ , // անոր ձերբակալմ ան , աքս ո բ ի ել ն ա Հ ա տ ա՝կո ւ–
Դաշնակցութեան րոչոր աստիճանի մ արմիններուն՛ թեան՛ օյ՚՚եր֊ուն եւ բստ երեւոյթին կա-տաբելապէս Մ խիթաբեաններոլ վերաՀ բա տ ար ա՛կութ ե ան
Լայն՝ օժանգա՛կութիւնր ապաՀովուած ր/յայ իր անտեղեակ իլ.աւասութեանց ել կապերուն , իրար ձեոնաբկբ Հա ք մտքի գանձերուն տարածումին՝ եւ
ձեռնարկւերուն ամէն տեղ» (էշ 19 2 0 ) ։ կբ խառնէ Մ/սիթաբեան Միաբանութիւնդ Թէր ~~ յաւ ե ր ժ աց ո ւմ ին նուի րա կսճն - ցան կո լթենէն կբ ծնի
Այս «կապ»ր Լ"փլ ենթարկում չենթադրեր զեան՛ արք, , էք . Լուսաւորիչ վարժարան եւ ք՝ան– եւ յօդուա՛ծ ագիր ր մեր միքավա յբին Հետ կապ
« Համազգա յին» ի Կեդր • վարչութեան՝ կողմէ՝ Հ • կա՚լթի , այն՝ տպաւոբութիւնբ թողլով , կյուղեմ չունենալր միայն՝ կբ փաստէ , երր կբ գբէ թէ 4^Հ*
Տ * Դա շնակցոլթեան գերագո յն մարմնին. X կարծել ակամա յ , թէ վարդապետ՛ ե յ բ ցան կացող ծախէ ղանոնք իր Հ աչ լ ււյն՝ եւ կբ գան՛ձէ Հասո յ թ ք
Վա՛ր չութիւնր կանոնագրով կբ պա բտաւո բու ի էին Վարուժանի եղերական վախճանին ։ չորս տարիէ ի վեր» : Ամ՚եբիկայի մէք առատու
«մշտակա՛ն կապ պաՀեչ» Հ * Տ * Դաշնակցութեան՝ Նման. արտառոց կարձիքի մր իսկապէս թեան եւ ճոխութեան վարժ են դ կ՚երեւի։ ք^ա՚յքք
գրժ– Հոս դ այս Հիւանդկախ
Հետ*, որպէսդի , ինչպէս ինք կ՚րսէ , «Գոյգ •երթաւ*՝» Ե՚֊՚ք ոսլային մէք մենք գի
բմբրռ– ո ւար է «ան ունւ մր գեռ լ» ռւ Հ ալա՛նա բար աա ո ր տենք թէ ինչ բսել է թուղթ
ի բ եւ Դ ա շիա կ ցո լթ հան « ձ գա ո ւմնե րն ո լ | ^ | §" Համար է որ չէ գրած յօգո ւած իե ճարելդ տպագրել ,
եղիս֊ակր , ա յգ Ւ^Իլ ^1'գեբ ո ՚ ՛եւ տանք ան քնե բու կբ կարօտ ի դրքի
նումներրթ յ
4; Համ ազգա յին»ի լիադօր ՀՈԳԲ ձգելով մեզի՝ րԱչժերցողներուս ; մ բ Հ րատա բա կութ իւնր : Ա . Վազա բու տպարանբ
աէրն ու գերագո յն
Ա խիթար ե աններ ր ոչ իմ եւ ոչ ալ ուրիշփն կրնայ ճարտար առեւտրական
Ատ ե ա՛ր վերստ ի յ իր Հ ա՛մ աղում արն եր բ կր մնան Հ Հաստատութիւն մր
4երգ յօդուած բ կր սաՀմ անէ, պաշտպանութեան՝ պէտք ուհին, ; Ա էւա րաե ո ւթ ի լեր Հռչակուիլդ եթէ այգ ձեռն ար կին ծախ քերբ կաղե–
4; Համ ագում արբ Համ ազգային Ընկերութեան՛ իր երկո ւքո լկէս դա բու դո յո ւլժեամւ յ*^թաո » նայ Հ անել դ տակ ալին չո րս տա րի եւս սպառելով
Բա բճրագոյն. Ա՛արմենն է . ան կր Հաստատէ ձ/Յի շատ տեսած է անՀիմս մ &ղագբաաքե֊՛եր եւ անտեղի « իր Հա շլոյն՝ »: Մի մոռնաք մ ա\1 աւանդ * .որ Հրա*–՝
մ ե ծ Ա՛մ աս ե ո ւ թե ա մ ր բնգՀան ո ւր\ կա՛ւ, ոն ագիր ր եւ րամբա ս ահ քև եր ՝ որսեց գրԱ աց կայ ու ՛կր մնայ տաբակութիլնր եղած է \ 944ին՚, պատերազմի Օ–
գործո ւն է ո ւթե՚ան ՚ծ՜բագիրբ *եւան մ իա յԱ. իրաւունք Է՛Ս ՀՔ^Ղ. գործն ու Վւաււաւոր արգիւնքր միշտ ու վերունդ երբ կրակն իրՏենց վրայ էր– Այգ պայ
ո ւն<ի ւի ււ վ։ ոխ ո ւթ ի լեներ մտցն եչո լ իր ւ կան ոն ա - միայն ի նպաստ Հա յ ժդոՎուրգիՏւ.՛ ; (^ե, իր արդա մաններուն տակ Վարուժանի մասին մտածելու
գբին ու ծրագրին1 մԷ^Հ Ամէն մտցուելիք փոփո - րացում ր Հ րապարակած է շատ Հազուադէպ ա– Համար առ նուագն Մխիթարեան պէտք է րլլալ :
խո ւթ ի ւն նախապէս յա յան ո լած պէտք է բրա յ ռիթներու միայն յ ռԲՐ ա յգ Հ րապար ա կո ւմինւ մ էք Պ* Աբիկեան ապա էսայթոցներ ունի «Սկսնակ
Շ ր քա նայ ի և ժողո վւ եր ո ւն ե՛ւ անքատ մ՛աւբ մի ն՚Նհ - տե՛սա՛ծ է օգուտր աղգին՚ւ ՝ւքիտի զարմանայի եթէ վարդա՛պետի մր» ՀասցէիԱ՝ որուն յանձն ուեր է
բ՛ո ւն եւ քուէարկու թե ան մի քո ց ին ա է պ է տք է Վենեաիկեան Հ ա ս տ ա տո ւթ ի լեր ա յս առթիւ Հչհդէձ^ Հրատարակութիլնր դասաւորելու Հոդբ : Հրատա
ս տ տնա յ նոր էն 2/3// մեծ ամ ասն ո ւթ իւն» Լէք 16)։ իր սկէլրուձԼքէ\ն , մաւաւա՚նգ որ ներկա^յ ամրաս– րակութիւն ր սաՀմ ան ուած րլալով դպրոցականնե
ք՚ե շ ւււ է ս կր տեսն՛էք ^ Համ ագում արն իս կ տանութիլնր կր մեկնի արմաաա՚պէս սխալդ Հքիձ ր՛11– 1 վարգապետր «կրօնական բարոյականի դէմ
Բ ա ր ձ ր ա դո յն Աա եւսն կ բ գառն այ ի բ ա ւա սոլ ա - մ ր տեսողաց , շատ մր էսոգաց» տուեալն՛երէ ( Հաս նկատուոդներր» անտեսելով է մեղանչած X \9ձեին
մէն վճիռ արձակելու այն պարագային միայն , նելու Հաս ար Աո յնքաե արս ա տապէս սխալ եւ ա յ– Հայաստանի ՊետՀվ՚ատր եւս Հրատարակեց «Վա
երբ կանխապէս ւսսլսւՀ ո վո լած է Հ ամ ամ աո ւթ ի ւնբ լաւեգակ եղրակացութե՚ա՚ւ, մր , կորսէ*.ցա\ելով ամէն րուժանի երկեր բ» խմրագբ ութեամր ԱողոմոնՏա–
իր բովանդակ կազմի 2/Յիդ յանձին իր էՀրքանա՚յին լ1 քութիւն հ Վենետիկբ ա\նլուրչի՚ե Հետ գործ-չունի ։ րօնցիի ։ Ան ալ գուբս ձգած է երկրին ուղղափառ
ժողո՚քնե ր ու եւ անԳատ մ արմ իններու : Սակա՛յն արարքեեր կան ոբռսց լռելեային վարդապետութեան խոտոր Հ ամ եմ ատ ողղններեր։
ԱյԼ խօսքով՝ բն կերութեան՛ բուն եւ իրաւա՜ կաւ ատ ես րլլալբ թերեւս .ե ո յ՚սքա-ն յ անց ապա բա է ։ կ՝ե\ թագրհմ որ բողոք մ րն ալ Հոն ղրկուած է թէ
սու ւոէրր խո լ քին, մէք կբ մնայ իր բոլոր անգամ ^՚Դ՚դքակի պէս օգին նետուա՚ծ խօսքն ր կան՝ որոնք Հ բ ա՛տ արակ ու թե ան եւ թէ կատարուած րն տբու -
ներ ու մե՚ծամ ասնռլթիւնր՝ բո վան գա կ կազմի2ւ/3բ է սիրտ կր ծակեն : թեան դէմ %
Կասլր Դաշնակցութեան Հետ աւելի սերտ եւ Ե է– ես պիտի չ լռեմ ւ Տօգուած ագի րբ կբ խծ բ&է ն ա.ե լ վար դապ ե -
իրակ ան գաբ ձնե լո ւ Հ ամ ար՝ կանոնագրով ապա Պ * Արիկեա՚նինՎարուժանի գործերոմե վերա տ ինտ ի ն քան ի մր գիտողութիւնն երր , 4< աշա կերտ ի
Հովուած՜ է նաեւ Դաշնակցութեան մասնակցոլ - Հրատարա կմ ա՛ն. ա ււ իժի լ բրած րողոքր , իր ա ւա րա– Հ ետելողական դիա ո ղո ւթիւ^ն ե րր ծիծաղելի րլ -
թիէ-՚նբ երկու պատուիբակ1)երով «Համադ - նա կան իմ աստով կր.ձ.այ րէ֊գո ւնելի րլլայ կամ ոչ ; լալու չափ աժան» դ գո րծ ե ր էն՝ ո մ անց գաղափա
դային^ի Համագումարներուն Լյօգ* 43, էք 15)։ Ջեմ գիտեր դ իրաւաբան չեմ։ Կ՝՝րեգու>նիմ նոյնիսկ րին դ յղացումին կամ գա ս աւո ր ո ւմ ին՝ Հ/՚Լ\Բք *
ԱնՀ րամեշտ է « Համ ազգա յինֆր \ծր՝ա գի րն ՝ու որ եւրոպական սովորութեամբ եւ օրէնսգրու - Բա յց ի՚°նչ մ տա յնութ իւն է ա յս , եղբայր պատ–
կանոնագիր բ լա յն օրէն ծ–ա\1օթացնել մեր ժողո թեաԱր Հիմնաւոր ր լ լա յ ; Զիս վ–ԲԴովՈէԼ(Լ ա յ * հ Հ.Է * •ոլական՛, ԱնսաՀման խանդաղատանք ունիմ Վ^ա–
վուրդին ղանոնք թէ՝ Հ ր ապա բա կայ ին բան՛ա խօ–> Բայց Հոս բացատրութիւն՝ մր։ *Կէտք չէ ան\ - բուժանի Հանդէպ , խ ե լա Հ ա ււ րլ լալէս ի վեր կար
սութեանց եւ թէ ուսումնասիրական՝ յօգուածնե - տեսել Հայկական ՛կեանքի պայ մ աններ բ ; դացեր եմ դ կբ կարդամ ու պիտի կարդամ ռիեքըտ
բու նիւթ դարձնելով : Ե ւր ո պայ ի ա յս կեդրոններուն մէք եւ ա՝և\– Մեծ են Հիացումս եւ զմայլանքս հ Դեռ պատանիդ
շուշտ Ղքիւ Եորքի մ էք ալ , ուզած պաՀոլգ կրնաս «Հեթանոս եր գ ե րր» կար դաց երեմ Հ այ ր Ար ս էն 1
Միաքե ճիդով , աշխատանքով , անբնգՀատ ուզած գրավա՛ճառիդ գիմել ել ուզած դիրքդ դ&ել, *ւ\րգ* Վադիկեանի նուիբած– օրինակին՝ մէք՝ որուն
քարոզչութեամբ եւ կենդան ի գործով կաբելի է նռյ\1\ գիբքբ քանի մր դիներովդ Հասարակ տպա ճակա՛տ ր իր ձեռագիր ձօնր կար : Լացեր եմ ի տես
մողովրգական լա յ՝Հ՛ խաւերբ սերտօրէն կապել գրութենէն մինչեւ շքեղագոյնր : Այս պարագային Վարուժան ի ձեռագրին , մասունքի պէս Համ բու–
մեծ ի բացումներս ւ կոչուա՛ծ այս կաղմակերպոլ - Հրատարակութեան իրաւունքր իմաստ մր ունի X վեր եմ ու բարձիս տակ գրած քնացեր ; ք ՝ ա յ Յ
թեան : Արգ յ ամէնքս ալ գիտենք թէ որքան՝ դժուար պատճառ մբ չէ որ չբսեմ թէ տկար ու մ ի քակ կր–
Ա/և պարա՛գային իսկ * ռրբ ենթադրելու րր֊ է Պոլսոյ ն՚ախաքսորեան Հրատարա՛կութիւն մր տորնեբ ալ բաւական ունի դ տաղաչափութեանդ
լանք , թէ մ եր աշխարՀ ի դայլեր բ գառ դարձած ձեռք ձգելդ չխօսելու Համար աւելի Հիներէն դ րլ– քերականական եւ Հայերէնի սխալներ կան Հոնէ
են* վերստին է գեռ երկար ժամանակ , մենք Հոծ լայ այգ քանակի սակաւութեան թէ պաՀանքուած՜ Կրնա՛մ ցոյց տալ երբ որ ուղուի։ ինչոռվ կր նսե
մանան Վարուժանի արժէքն ու դոբծր այս Է\Ր՚Ո՜՛
Հայոլթիւձ։ պիտի ունենանք գա՚ղթաշխարՀի մէքէ գումարին պատճառով՝ որ ի վհբքոյ շատեր ոմե՝
ղոլթեան ա բձան՚ագր ո լթեամր %
Հայ գրամատէբր իր աբծաթբ կբ խնայէ այս քսակին զործր չէ ՛՛Այդ գործերունմեծագոյնմասբ ,
ոսկի բազմութեանց Հոգիի մէք ազգային, քաՀր չբսելու Համ աբ ամբո*Լքութիւնր , արտագագթէն, Այսքանն իսկ պիտի չբսէի եւ լռելեայն՛ կար–
վառ պա Հ ելու Համար % կբ մնայ , որ այս վսեմ վերք վեր ատ պո ւած չէ աբտասաՀմ ան ի մ էք : գայի ու անցնէի Պ* Աբիկեան ի դիտողոլթիւն\նե -
դործ-ր գէթ Հավ",վ Ա՛՛Բ կատարեն Հայ աշխատ ա - Մասնալորելով , ամէնքս ալ կբ ճառեն՛ք դ կր չ.ր , եթէ այդ Հրատարակութեան դէմ բողոքելու
՛որն ու Հայ մտաւոբականբ : խօս ինք Վար ո ւժաէԼ էն դ բայց քանին ե՛*բ ո ւնին. ի՛– Հ ամ ար Հարկ տեսած էէՀԼԷայ՛ շա ՚" ա՚-ելի ծ ան ր տ–
ԱզգապաՀ պա՛՛ո ւմի այս նուիրական ա չիւա– րենց քով «3 ե ղին սիրտն» ու «Հեթանոս երգերրֆ , կշիռ դ վիրաւորիչ ու անարգող այլ իրապէս ան–
տանքն է աՀա , որ իր վրայ առած է «Համազգա– ա յշ մ ան ա լանգ «Ա արսո ւռնե ր»ն ու «Հաց ին ե ր– Հիմն՝ ամբաստանութիւն մր ր\նելու :
ԳԲ» : Նոր Հայ աղաք Հասած են դ րԱայ Արեւելք թէ Անցն ինք ուրեմն անոր՝ I
Ե*– որքան աւելի ծա՛ւալի այս կազմ ակերպու– Հոս Դ ո րո\՛ ք յաճախ կ՝ իմ ան ան Վարուժան ի ս/ւ ու ԲԱԲԳԷՆ ԳԱՎԷԶ
թի*–ն բ գազթաշիյարՀ ի մ էք , որքան աւելի խո բա եր : Լսա՛ծ բ լ լ ա լ ո վ մ իա յն գիտեն ա\ն՝ո ր արժէքր ,
նայ անոր աշխատանքբ մեր Հանրային կեան-քէն կբ շաՀ ա գ բ գռո լ ին , բա յց Հանդէսներու բեմ երէն
ներս * այնքան աւելի ա պա Հ ո վոլտ ծ պիտ ի ՀԼԷԷ"* / արտասանուած մի Լա մ իեւնո յն քան ի մր կտորէն՛ ՀԱՑ ԳԱՂԹ– ԿԵԳՐ– գրասենեակբ «Ցառաիի
մ եր մողո վ ո ւբգի անվթար պաՀ պանումբ տարա - զատ բան չեն իմացած ու կարդացած : Հնարաւո– ուղղուած– նամակով մբ կբ յս՚յ՚ոնէ թէ Տ ուրագի բ–
գրութեան մէք , միւ չեւ իրական Հայրենագաբձի բութի ւն չո ւնին, • նեյ ու Մի^աղգային կաղմ՚ակեբպութեան Փարիզի
տենչալի թուականբ : Անշո ւշտ սաՀ ած 25 30 տար ինե ր ՛ո ւ վ^ն թա ց— ոչաաոլիբակութիւԴբ իյնգրաՆ է իրեն Հաղոբգեյ
Այս երախտաշատ ո Հ ան րս/հ ո լէ ր դո րծ՝ին՝ քին դ անկարելի պիտի է\բլէաՐ 1 Վարուժանի ժա– ա) ուններբ այն Նանսէնեան տարագիր բժիշկնե -
մէք առաքնագո յն տեգր կբ պատ կան ի Հ . . Դաշ ււան գո ր գն ե ր ո ւն Համ ար իսկ , միքոցներ ճարել բուն որոնք այ տօնուած չե՛ւ էրենց արՀեստբ ի
կազ–
նակցութեան մ արմ իւ ներուն եւ դաշն՛ա՛կդ ականէ սւյգ գո ր՛ծ ե բուն վեր Հ րատա բակութեան ձեռն՚ար– ՚ / ՚ ւ ^ ծ ղ1նե/ոլ Ֆրանոայի մէՓ։ Ա՝ ի^աղղային
րնկերնեյ ուն՝է որոնք նաեւ «Համազգային՝»ին ծա կելու Համար։ Ադգանպաստ գործերս Համ աբ մակերպոլթիլն՚բ այս անուննե րր պիտի Հաղորդէ
ռայելով՝ ծառայած պիտի բլլան իրենց Մեծ՝ ք՛– դում աբնեբ տրամ ագրող կադմ ա կե բ պո ւ թ ի լնն ե ր այն կաոավա րութեաւ ց որ կրնա՛ն իրենց ^րկրր~
տէալի՛՝ Ազատ , Անկախ եւ Միացեալ Հայաստա թէ սյնՀատն՚եր միշտ ալ քիշով շատով գտնուս/ծ •՚1.եր\ր բեղուն իլ այգ ր՚ք՜ է չկ՛1՛ ^ Ր1Լ ) ՐՐ'^3 արՀեստբ ի
նի գաղափար թե : են Հայոց մէք ։ Զի բաւեր այդ իրաւունքին տէրր ղոյօ֊ դնելու Համար, վկայականներու վաւերա
(8ՈԻՍԱԲԵՐ) ես եմ ըսելդ երբ այգ իրաւունքը երեսուն տարի ցումէն վեր չ ւ
Fonds A.R.A.M
