Page 26 - ARM_19-1948_02

,8 Ա էհ Ա Հ

պէս գեղարուեստ ական քաղաքի մէկ աԼկիւնր %

որ այսօր Հայոլն եւ օտարին •ուշադրութեան ել

մստոԻԱՆ շ օ օ ս ա ւ Կ Ը գուրգուրանքի առարկայ է, Մխիթար կր փա–

կէր աչքերը անմաՀն՚երոլ լոյսիս մէջ, կատարե­

Այն գաղափարը, որթ* մենք Գաշնակյյ-ութիՓ լով ն՛ախախնամութենէն իրեն յանձնուած գ**րծք։

անոսնն ենք տալէս՛ այն կազմակերպութիւնը ո՜ Այդ մեծ Հօր եւ աստուածարեալ Վարգապե -

ք՛էն ուրիշները կուսակցութիւն ե\ն կոչում. ոչ Գարերու Հետ կը մրցին՛ մեծ գէմքերը ։ Ա*եծն տին ՛զաւակները Հպարտ են այսօր իրմով, անոէք՝

կուսակցութիւն է եւ ՛ո Լ էէ կազմակերպութիւն : Մխիթար երկու Հարիւր յիսուն տարիէ ի վեր կը Հաւատարիմ իր մ է ժառանգա՛ծ կրօնական՛ ու. ազ­

՚Իաշ\նակցութիւն՚ը մի կրօնք է, մի Հաւա­ պար տագր է իր անունին՝ եւ իր գործիդ ԼոլՐջ ^*ա՜ գային սկզբունքներուն , շար՛ունակած են եւ պիտի

տամք Հ Օւ ով ոք Հ աւատ ում է այգ կրօնքին , նա մ ազդայհև պաշտամունք; Ա խիթար այն դէմքերէն շարունակեն քալել միշտ սձնոր մտքին ու սրտին–

միայն կարող է նրա՚ւ Հետեւիլ, ապրել նրա սրր– է որ ժողովուբգնեբու կեաՀնքէհ մէջ որպէս գա­ գծած ուղիէն , ինչ ձեւով ալ ժամանակը եւ կամ

րոլթիլնձերյէվ, քալել նրա նաՀատակւեբի փշոտ ղափարականի մը անճ&ւ աւո բ է չ ոգի , կը տիրա ~~ մարդիկ յար ո ւցան են դժուարո ւթիւններ , Համոզ­

ճանապարհով– •մոոՕաւլ իր եսը. արՀամարՀել պեաԽե մ աքերու վ յ է ա յ \ կ*առի*.քւե՝ն ղանոնք՝ ա– ուած թէ այգ գքր&բ "Ր աւանդուած է ք՚րեԼռճ

եիսթ(1 ել. նոյեանալ այղ գազափար—կբօԱ-քի Հետ : ռաջնոբդելու Համար էռյսէ ճամբայէն դէպի ակե­ Աստուծոյ գործն է, ուղղուած մեր տա/ւապեքս*

Իոլյյր մեծ կրօնքները Հիմս ուած են բարձր րը գիտութեան եւ ճշմաբաութեան ; ազգին Հ ո գեւոր ու մտա լոր բարիքին ե լ ցեղա/ի ն

բարոյականութեան վբայ։ Եւ Դաշնակցութեա՛ն՛ Ամ՛էն գարնան երբ Ասվբիլ 2*1 ին՛ կը նորոգուի մշտնջթնաւո բումին : Մ եղի Հետ , գիտենք թ է բո­
կեան­
ամ Խնամ եծ ո յ ժ ը իր բարձր բարոյականութիւնն յիշատակը իր, մաՀուան՝ տարեդարձին՝ նոր ա– վ ա ն դ ա կ Ազգն ալ, կր պարծի իր մեծ ղալկին

է Հ Ով որ զուրկ է ղրանից , ով որ խաթարում է քի– մը թր՛թռաց ո ւ յ ՛ ը կարծես իր - անմաՀական ներս , ^փառքովը , ո ր բերած է ան Հ ո ւն ծառայ.ութիւԼներ
մեր
այգ վեՀ գաղափար բ, նա կրլ մնա յ կէս ճաԼապար– ճչիւն՛ներէն \կը փոխանցուի մեր Հոգիներէն Հայ եկեղեցւոյ եւ Հայ Մշակոյթին , պայքարելով *
,գեդեւումի
Հին, աարակոյսնեբ կ՝ ունենա յ ել այլեւս չի վա­ ՛նոր յոյսերու ՛ո՛սկի շաարուանումը կ՚անձրեւէ Ը~թ մեր կենս ունակութեան դաւաճանող աՀաւո ր վսա–

՛րող քալել մաՀից կեանք ու կեանքիս մաՀ՛ գնացող մ՜տքին մէջ՝ փարատելով տարակոյսի ազգային ւարի մը տիրապետութեան դէմ ։

շարքերի Հետ : տագնապեցուցիչ մառախուղը, որ մերթ սաՀման ուրախ-ոլթեամբ է ուրեմն, որ Հոս

՚իիտե^լ էք &ովը ° Բ Ր ե ա *ս՝էեկոծ է *•• Տես՛նում՛ մերթ կուգայ պա շար ել մեզ ի տես մեր կուտանք աղգբ այղ յո բելինակա՚ւ տօն ախմ՛բու -

էք մի Հսկայ ալիք լեռնացած ,վյյ իժառո ւ գալիս է ճակատագր՛ին յարափոփոխ ընթացքին՛ : թե ան։ , Հետագայէն՛ թողլով Հաղորդել Հար՛կ եղած

գ է պ ի ափը փշրելու իրեն կաշկանդող ժայռերը եւ Մխիթար Հեղինակը մեր վերածնունդին, ե- մ անէ՛ր ամասնոլթ իլ\ններբ :

աՀա դեռ ափը չՀասած նրանից պոկւում են մա - ղաւ միա՛նգամայն մեր ապագային պատգամատ՛ու Բտզլքավէպ

ոեր , յետ \նաձ անկում, իրենց թափն՛ ՛ու հ.ո1,,ՈէէԼ\ ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ

կորցրած խառնւում են իքերին, ու անյայտ կոր՜* (/՛արդար էն ։ Եթէ այսօր Հայ աղգբ իր անցեալին*

չում . . . իր նախն՛եաց լեզուին ու մտաւորական ժառանգու­

Այսպէս է եղել ՛ն՛աեւ Գաշնակցութիւնը՝ թեան տէրն է, այգ կը պարտի Մխիթարի լուսա­

Տարիների ընթացքին շատերն են՝ խառնուել ԼՈբ Հանճարին եւ իր ստեղծած լուսարձակ կեղ - ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ
ր՚ո ն ին
ա յ գ *ղայքար,ող, գ է պ ի ազատութեան ափունքը

սուրացող ա է է ք է Հետ • րւայց կէս ճանապարՀին Մեր ժ՚ողավուբղը աւրի շ ամէն ժողովուրդէ ԶեթՈնԱի Հայոց
ապստամթութիւԱը
յետ են նաՀաՆշել վախենալով ժայռին խփւելուց աւելի կար՛օտ ունի իր փառքի մեծ զաւակներուն

եւ փշրւելուց .. . Հետ շարունակական Հաղորդակցութեան մէջ ապ™ եւ

ք*ոլոր նրանք, ՛որոնք կարողացան առանց տա­ րելու։ յոբելեանները, զոր կը տօնախմբենք, կը
ո լմ՛ի թէկուղ ժայ­
տան դէպի ափունքը Հաս՛նել ճըշ– ծառայեն ս տ ո ւ գ ա պ է ս այդ նպատակին $ վերանո­
ռերի վյայ դրանք
փշրուելու պայմանաւ րոգեր Հ ամ ար մ եր ուժեր ը յ ամրացնելու *մեր Ան Ա պ տ ի զ ճամխ

մ արիա ՛ուխտեալներն՛ են» դրանք այդ կրօնքի մո­ աե՝ւ.դագին փարումը մեզի կեԼ ս ունակութիւն տը–
են
լեռանդ առաքեալներն եւ դրանց մէջ պէտք է ԼՈղ գաղափարական՛ներուն , Կրօնքի եւ Ազդու - Հենի ԱապաՀֆր քրոնիկագիր Ուլունայ Հե -
աեւեալյրլ կբ գրէ
փնտռել Դաշնակցութեան բար ո յական ո յ ժ ի մե - իժ եան ողջամիտ սկզբունքներուն, ՛ոչ տարանջատ՝

ձ ութիլնյէ X ա յ լ միաձոյլ զուգութեամբ ներշնչումի այդ եր -

Այգ առաքեալները երբեք չվախեցան ժայռին կու աղբիւրներուն , որոնց ճշմարիտ վարգապե - պատմական՛ գկ պք մ բ պիտի պարզ եմ : Ապ -
օրի -
խփուելուց եւ փշր ուե/ուց : իրենք անձամբ տութիւնը ինվձն Մեծն Մխիթար եղաւ որ աւանդեց տիւլ Համէտ Բ .ի օրով, ԶէյթուՏւի մէչ Հայկա ֊
փշրուեցաւ
նակը տուին ; առա ջին անգամ : կան ապստամբութիւն մը ծ ա գ ե ց ա ւ : Աուլթանիս
արիւնով
՛Մեծ առաջնորդ՝ բիսաափո ր Տառաջիկայ 1949// Ապրիլին , ծաղիկնեըու կողմ է ղրկուա՛ծ զօրախումբը ղսպեց այգ ապըս -

Վիթօշի ժայռերի վրայ •. . բուրումնաւէտ ամսոյն, ՀՀյՀքամեայ Յոբելեանն է տամ բութիւ֊նը : Այս զսպողական ուժին Հր՛ամ ա–

ք*աբկէն Սիւնին, իր սի լ ա կարօտ այգ մեծ Հայոլն֊ մաՀ՛ուան Տ նատարս էր Հասան պէյ անուն՝ Հազարապետ մը ,

ներկեց Պանք Օթօմանի քարերը • •• Մխիթար՚եան Միաբանութիւնը կուտայ այժ - որ շատ խիստ մարդ մ՚րյն էր։ ՏԼԷյթ՚ունբ Հիմեայա­

մէն ազդը այդ նշանակալից յիշատակին , որ ան­ տակ կոր՛ծանեց ու մաքրեց : Այղ շրշ\անին , քա -

I)եբաստացի Ա՛՛ո լրատ\ը իր արիւեր խառնեց բիթիւլասիո՚հնեբ կայիե՛ I Ամէն առթիւ , Եւրոպա

ք*աքո լի ՚նաւթաՀոտ Հողին՝ • ՚ • տարակոյս ազգային մամուլիդ եւ գաղութային մեր, զոբծեբոլն միջամուխ կ՝Ը1չար։ Այգ ղէաքէ՚ն՛

V* է որ դ Չ ավո լշ ի արի ւնը դ ե ռ չոր աց ած կր կեդրոններու մէջ պիտի գտւէ ի,ր խանդավառ ար­ յետ՚ո յ եւրոպական մամուլին՝ մէէ^ մեծ վյրգովում
վրայ ...
մնայ Ա ասն ո յ լեռների բարձունքների ձագանգը : ՛քաղաքական անորոշ կացութեան՛ մը մբլ աէլա-շ՛ եկաւ : Եւրոպական տէրութիւ^՚ներբ ու­

կարոյի ոսկորները շաղ են– դրուած Աբաուլի ^՛՛էՀհ.է,լ՜ՍԼ հ֊էԼ աագնապէ սակա^Լ մեր միտքը, որ մի զեցին նո լաճ ո զա՛կան այգ գոր՛ծողութեա՛ն՛ Համար

գագաթին ... գուցէ աշխարՀ կրկին աՀաւորագոյհ պատերազմի

Վռամեանի մարմինը ոտներին երկաթ կա - մը ՀրղեՀով յեղաշրջուի , վտանգելով մեր ծրա - պատասխանատու բռնել թուրք կառավարութիւ­
պած՝ Հանգչում է Վանի ծովակում • ••
գիրը՛– Եթէ վերաՀաս Հ ամ աշխարՀ այ ին տխուր նը : Թերեւս ալ ուզեցի՛ն՛ Հակակշռի ենթարկել

պ ա ր ա գ ա ն ե ր չվր՝Գ"վեն մեղ, պիտի ունենանք Հո­ պետութեան՛ քաղաքականութիւն»֊բ : Ապտիւլ Հա—

Աիամ ան թօներն ո լ. Վարուժանները թաղուէ - միտ լուր գրկելով Հազարապետ Հասան աէյի ,

Յէ" էը^$ երգերի \ու վէրքերի Հետ * • . գեկան ա՛հ Հ ո ւն մ խիթար ութիւն ը վայելելու Մ (սի՜՜

թաբի մ եծ Հ ոգիէն ճառագա յ թ ո ղ լո յսին՝ բոլոր Հրամայեց որ ան ստանձ՛նէ զսպողական գոր՚ծո -

^էէՏհ ա յ Գ °լ1^աՍէս 1 ^ է Ալամ ըմբոստութեան գեղեցկութիւնը \ ^49^ յ ո բե լին ա կան տա՚րւո յՎւ) էջ : զո ւթ ե ա՛ն բովանգակ պատաս խաե՚ատո Լո ւթ էւեբ ,

գրօշն է պարղոլմ Շամիրամի բերդի վյրայ .. . յայտարարելով թէ իր Համոզում՛ներս օն Համե -

V ի Գրօ , Անդրանիկ , իշխան եւ Վար գան , երբ \/Հ9ի Ապրիլ Հ/թս Ս՝ ՚Լազարու նորա - մատ գործած էր, առանց ոեւէ տեզէ Հրաման
ուխտուածների գլուիսն անցած՝ ղէաի
ազատութիւն մ աՀ կամ կերտ մենաստանին մէջ, - յետ տառապսձնքի մը– առնելու։ Այղ Հայրենասէր մաբգրլ քննիչ մարմ­
էին ղիում ;
ր ուր յէ ց յատակ քամ ե լու ի սէր իր գաղափարակա­ ՛նին առ^եւ Ըսաւ– հՈ չ մէկը տեղեկութիւն՛ ուն՛ի ւ

Երբ ՕՀանջա՚Հ֊ եաններ , Աղբա լիաններ , ^ա– նէ Է՛Է ագորնման , յետ իր կրա՝ւ իդեա ք կամքին զօ­ Ամէ\ն բան ես յ շ ր ի » ։ Յետոյ Հասան՛ պէյ զինուո­

ջ՚աղՆո ւնիներ կաշկանդուած էին կարմիր շղթա­ րութ ե ա մբ զգետն ե լո ւ ամէն խոչընդոտ , եւ յեա րակա՛ն ատեանին՛ յտնձնուեցալ :
էին
ներում եւ այգ կարմիր տապարները իջւտւմ դնելու վանքին՝ անսասան Հիմերը Վենետիկի մը

Համ աղասպների գլխին՛, անդին մ ի կուռօ , մի Ղ՚ատավաբութենէն՝ յետ՛ոյ, Հազար՛ապետը

Խնկօ — վբիժ առու դեւերի պէս ապստամբութեան զէնուորականութենէ վտարուեցաւ ու մաՀուա՛ն

դրօշն էին– պարղե՛լ • .* դատապարտուեցաւ; ԱոլլթաԱը ցկեանս բերղար -

ՈՐրաեղից ա յսքան մ եծ ո յժ եւ բար՚ո յական յական մե՛ծութիւնը . կատարած ու կատարելիք գելութեան փոխեց մաՀապատի<Ւբ% Հասան աէյ

կո րով . * • դերը : Գրանք երկար չեն կարող ապրել ու դիմա­ բերդաքաղաք մը ղրկուեցաւ ու երկու տարի Հոն

Ո^վ ձնեց Հրայր, Աերոբ, Գուման եւ ՝Բեռի ՚ . նալ Հակառակորդի բանակներում՛ : կը զգան կա­ մնաց : Այղ միջոցի լ իր, ամսաթոշակը կրկնա–

Ո^ր կուսակցութիւնն է որ աուել է I)՝ ո ստոմ րօտը ՝• . . կր զգան որ - սխաչոլել են . * • ; Հ$ետ դար­ պատկուեցալ: իր երկու տղաքը գիչերօթէկ վար­

՛ու Հէաւարեան *•• ձ ի ճամբաներ կ^որո՝^ են . . . $այէց այլեւս շատ ուշ ժարան մը զրուեցան, Ա՚ուՀարբէմ ամ սուն, Բայ­

Ոռվ է ունեցել Եփբեմ ու Խեչօ ... կը լ ի ն ի . . * Կհուզեն ետ դառնալ բայ$ Վովտի րամին, քիամազանթն։ Աոլլթտնւը դրամական

կաբո^ղ էք ցոյց տալ աշյխարՀի վրայ մի կու­ կնոջ նման քար կը կկտրեն ... պարգեւներ կը զրկէր Հասան աէյի • ԱպտիւլՀա–

սակցութիւն որ այսքան նաՀատակներ ունենա յ ... Գաչնա կցո լթիւնի ց առաջ է լ Հայ ժ՜ողովք գի միտ երկու տարի յետո յ նոր, իրատէ մ բ ԳՐԿ^՚Յ ՚

Գուցէ միա յ^ն քրիստոսի կրօնքի Համ ար պա յ – ծոցում ծնուեցին ուր ի՛շ կուսակցութիւն^ եը , ն ը– աքսորական զինուորականին . «Թոզ ա՚նունր փո–

Ք ա Ր ողն երր կարող են մրցման մ անել V*՛ր՛՛ի ստա փո­ բանք չդարձան կէօնք, մնացին կուսակցութիւն էլ քոէ՚ծ՛֊ Հասա\ն պէյ աղերսագրով մը գիմում ըրաւ :

րի կ լ օ>՚ ֊ ք ի Համար մ աբտնչողների Հետ • »\» այդ պատճառով է լ երկար չկարողացան գիմ ա - Անձնագրին մ էշ անունը վւոխուեցաւ , ու Հասան

կար՛ոտդ էք գանել մի կուսակցութիւն որի մէջ նալ,.ապրել եւ դիմագրաւել– * * Ոչնչացան , դար - աէյը եղաւ ՄազՀաբ պէյ։ Մէկ ամիս յետոյ, ան

լիսէն՝ եւ բարձր Հոգեւորական, եւ Համալսարա­ ձան մի պարզ յիշատակ, մի վտիտ պատմութիւն ւ գնդապետութեան աստիճան ստացաւ , ու կարե -

նական - բժիշկ ու իրաւաբան սեւ մրոտ գար՝– ինչո^ւ ... լոր քաղաքի մը զօրագունգթն Հրամանատար կար­

թին , արեւակէզ քարտաշ, կամ ՛որմնադիր՛ - վա՜՜ ՈրովՀետեւ նրանց մէջ պակսում էր այգ բա­ գուեցաւ։ Սակայ՛ն, զղա պատային զինուորական

ճառական և մտաւորական՝, զ ի ւ ոլորական 1ւ աշա­ բո յական մեծ ՛ո յ ժ ը : մը ըլչալուն, իր շիղերը չէր կրնար զսպել, Հա­

կերտ, գիւղացի \ու բանուոր ,կին ու աղջիկ.ծերու– Այսօր անՀայրենիք է Գաշնակցութիւնը , սա­ կառակ իր անուան փոփոխութեան : Ան գիտէր թէ

նի մամիկը եւ դողդոջուն պապիկը՛ * * .Ա ի խօսքով կայն՝ իւրաքանչիւր ճշմարիտ Գաշ&ակցականի Հո­ իր դ ա տ ա պ ա ր տ ո ւ թ ե ա ն գործին մէչ ամէնէն աւե­

ո*Լւ\ ^ ա ձ ժողովուրդը։ գում կայ ու կ՚ապրի մի Հայրենիք որի սաՀման– լի պահանջկոտ եղած էին Ֆրանսացի՛ները։ Ուս­

Ո՛*վ բերեց այս բոլորին ել իրար միացրեց *•• ները մարդկային ձեռքերով չեն գ ծ ո ւ ա ծ * * ՛ տի, ամէն ատեն որ ֆր՛անսական Հիւպատոսին

-— Գ ա շն ա կց ո ւթ ե ա\ն բաբո յական մ ե՛ծ ո յ ժ ը Հայրենիքը տարածւում է ծովից ծով լեռնից Հանդիպէր փողոցին մէչ, կոպտօրէն կ\ըսէր.

Անշուշտ եզան եւ կը լինեն մարդիկ դրոնք լեռ Պոնտոսից Տաւրոս , Արարատից մինչեւ Ա ի– «Ուչա; , ինչ կրցիք ը՛նել ...»: Յետոյ, բռունցքը

չկարողացան՝ եւ չեն՛ կարող դիմանալ այս կրօնքի փան եւ Նեմրութ կառկառելով նշաններ կ՝ընէր .Ասոր վրայ, Հիւ ֊

խիստ պատուիրաններին ; Ոչ մի բունի ոյժ, ոչ մի դաւադիր ձեռք, ոք պատոսը Հետեւեալ Հեռագիրը ուղղա՛ծ, էր Ֆրան–

Հեռացան ու կը Հեռանան եւ յաճախ էլ մի թունոտ գաղափար չի կարող ոչնչացել այդ սայի աւ տաքին նախարար կապրիէլ Հա՛ն ո թ ո յ ի •

1լանց՚֊ ին Հակաոակոր. դի քանակը , մի քանի թուք Հայրենիքը, եւ ջնթլ նրա սաՀմանները «Ոչ մի աի հ, աս ա՛հ պէյ չէ պատժուած , այլեւ գըն–

ու մաղձ կր նետեն երէկոլան իրենց աստ ուածնե­ \,ա կար՝ • • • գապետոլթեա՚ն՛ աստիճա ն.ի\Լ բա ր ձ ր ացո լցուած էՏ

րէ ՚Լէ՚^յ * * * ^^ուրանան գործը՝ որ կատարուէ լ \, ա կայ • • * Ուր որ, Հանդիպի ինծի , տարօրինակ նշաններ կ՝ը–

յ ^ . . . Բայց երբեք, եք բեք իրենց Հոգու խորքում ... Մ.ԾԱՐՈԻ1*ԵԱՆ նէ ամէնուն առչել »:

չեն կարող չխոս՛տովանել Գա՛շնակց՛ո ւթե՛ան բարո­ Նակբլինէ Հանօթօ Ֆբաէեսայի Երեսփ. ժողովի մէչ

Fonds A.R.A.M