Page 146 - ARM_19-1948_02

Հափդ ՖրաԱսափ մ կ գ տ ա ծ հԱ ԱպբիւեաԱ զոււ մը ե ւ ս

Ի*Ա2ԱՏՈՒՐ Ա ք հ ւ Լ ե Ա ն Ի

ԱիւդԱկաէ ապաստաԱ ՚Բսանեբրոբգ գարու,
տառապանքի
ա « 1 Ի Ա ն -4ԱՐԻԻ1 Ա մ է Ա Կ Ը Աւետիս ԱՀարոնեաձ
գուսան երգուն
։ Հայ երգի , վշաի ու

Լ© Բ յ Ո Տ * Շ Ո Լ ւ ե շ ւ ՚ Շ ^ մէչ ֆրանսացի յայտնի լը– երգիչ մեծ նաՀապետր ոչ եւս է * • •

խաչատուր Աբովեան անծանօթ տ՛ուն Հր չէ • րագրող Պ • ԸԺօսՏէէԺ Օօաշէ ***աբիլ 2 0 ^ 1 սկսեալ Ֆիզիքապէս ոչ եւս էր այն օրէն Ի վեր երբ

անիկա Հիմնադիրներէն մէկն է եւ թերլս մեծա­ յօգո ւահ՝ ա շարք մբ Հրատարակեց ք & Ո Տ - Քծե©1 պատնէշին վրա ք կանգնած ծոված՜աւալ լւքսղմու -

գոյն* արեւելաՀայ նորագոր գրականութեան , (Փարիզ - Քաբելոն) ընդՀանուր խորագրին տակ՛, թեան առ^եւ , Հայ ողբերգութեան ու գիւցազնեբ–

միաադոութեաւ եւ աշխամՀարար լեզուի֊. Ան Հ ետղ Հետ է պատ կերացո ււլ կեանքլլ Փարիզաբնակ գա թեան մէկ գքուագը կբ պատմէր։ Այո, ին՛կած

Երեւան/, մօա՝ ք-անաքեռ գի ֊–ղին մէք Չինացիներու , Ա պանի տցին եր ու , իտալացիներու, էր Հոն՝ պատնէշին վրայ իր քարոզած ու պաշ­
ծնած 4
1804/5/։ ԱՏ/ ապրած է կարճ կեաԼք մը, լչսգ Հիւս ի սա յին եւ Հա բա լա յին Ամ եր ի կա ց ին եբ ո լ , տած՜ իտէալին Հաւատաւոր րաղմաՀաղար ցեղս

* ք 44 ա«///// ^ , 1848 ^ ո ւ ք Ապրիլ 2ին, կամ մեբ ֆր– ան ս ա կան գա գթա վա յբերու ո չ—սպիտակ շե­ կիցներուն առ^եւ : մե֊
ղերուն X ֆալակ^ի յ սր–
թուականով Աաբիլ \5ին , րնգմիշտ եւ. անակնկալ էլ սակայն . կ՛՚ապրէր «Ջարխի դաման Հլ
ֆալակի
կերպով ան յա յտացած՜ է մե-բ կեանքի Հորիզոնէն : Իր ամէնէն վերջին յօգուածր Պ* ՇօՈ16ւ յատ­ ծանուն՛ Հեղին՚ակբ Ջ ար իսի

Այգ թուականէն մինչեւ, այսօր լման 100 տա՝" կացս լց Փարիզի Հայերուն՝, թերթին 6 Մայիսի ուածին տակ : կ՚ապրէր , ու ն աՀա պետ ական բն -

բի է անցած . կատարուած են բազմաթիւ պրպը– թիլին, մէշ^ւ կ՝ամփովւենք գլխաւոր մասերը : տանիքի մէչ ապրող Հարիւրամեայ ծերունիի մբ

տում Լ ե բ լուծելու Համար Արով եան ի ան յայտաց՛ Փասքալ կբ զարմանար. Հրեայ ժողովուրդին յարգանքբ կբ վայելէր բոլոր անաչառօրէն ազգա­

ման մեծառեղծոլածը, որ սակայն չէ պարզուած՝ Հ ւիե ր ա պբ ո ւմի մ ասին , Հակառակ աննպաստ պայ– յին կեանքի իտէալով տոգոր ուած իր ցեղակից -

Ւն չ Ով՝ ըսուած ու գրուած է^ եղած են մ իա յ2տւ են* մաններուն ... Աստաբակոյս նշա՚ևաւոր ւիիլիսո ներէն 1 եւ մանաւաագ իր գագափարի րեյկերներէն՝ .

թ ագրո ւթ իւններ ւ Ոմանք բսած են որ ռ,~ ւս ա կաւ փան նո յԼքան պիտի զարմ ան ար եթէ 2.0րգ գար ու ՈՐՔ– ն որ նւա անքկոգին գամուած՜ ու գրկուած
խօսելեոլւո,ւ կար ո գո ւթ ե ա
իշխ ան ո՜ւթ՜իւ՝.ւ. ը Հ ամ ար՝ ելով Արո վե անը Հավաան գա֊– Հա յաս տան ի բնակի չն ե րուն վե րապումբ ուզէբ շարժելու դատեե/լու ու լուր, մեգ րո–.
մրծ յ ան յա յ տաց ո լցա՜ծ է գա յն կձ մ սէն , իր
ւո ր գործիՀ բացատրել ; մասին ոեւէ նպաստա,
ու գար կ ած ծ էI Ա իպիր՜ ՝ ոո։ւրո ան մմեռեա-ռհա՜ծ է , շիար–
կողոպուտ , Հ^արգ յ ա փ շտ ա կո ւթ ի ւԼ , կցում՛ , "լորի սփոփանք մր, յոյս մմր ր կռաար -.. այգ

Հէն բո լո բովին կտրւ ած ։ Ուրիշներ րսած են որ ալ վիճակէն րումուելու Հրաշքի մր

զ ր ա ւո ւած՜ 1848^'է. Եպ ոպայի մէչ տեգի » լնեցող ամէն բան եղաւ ա յս պզտի կ մողովու.րգին ղօրա– աառապ

յեղափ՚ոխութերէն , ան անցած է Արաքսբ, մ տած բ գբ ացի֊Լեբուն կողմէ , որպէսզի ան միայն յի– յուսայինք • ••
ւո
ւ՝.աաակ մր մնլ ՛յ ո ատմաբանւեբու եւ գիտո լննե– Եւ աայաօսօրր՝ ննա փակած է աչքերը յաւիտեան ,
ազգերու
է քՒուրքիա , ա կէ ալ Ե՚֊րոպա անցնելու Համար։ եոեւ. սբձոլցաՆ «նամարտ» ու մար­

Աւր ի շն Լր Համ արած են զա յն զոՀ մ ք սիրո յ ։՛ԷՀախ­ բուն քի շո զո ւթեան մէ^ : գոց, երես է դարձուած բռնաւորներու ապե­

տերու կարծիքով ալ Աբովեան տեսնելով իր ե– Եւ սակա յն Հա յերբ գիմ ացան ու մե կնեցաԼ՝ եւ գի%ք% ՚ " ԻՐ Գ՚"Գ^Վ"",ՐՒ Գէմ
պէ" , րախտներու,
բագներոլ եւ ի տ է ա լ ի իւ ո յ, տակում ր , իբ գէ*1* Մի1ին Արեւելքէն , ուր առածին գառ1՝ոլկին դաւաճանող վոՀմակին :
բ ան –է՛­
ն իւ թո ւած ա՝1 ասելի խազերն ու գաւեր կբ պղտորէին ղ այ լին, խմելոէ.չուբբ եւ Ալֆո րվիլի /5, ւՀու%–
՛յն քին էրենց ՛Ղ՝
՝1 ա ս պ ան ո ւթ ե ա մբ վե րՓ տու ած է իր մէչ է որ մեծ թ1,լ֊ով Հա յեր կան գնեցին ԱԲ՛ ԱպրԻԺ"^ զ՞Հ մռ– ե լ ճԻւՂ

կամ Հրաղգանի ալիքն ե-ք-ուն քանձնուելով Կ՛֊ կաս տուներ բ ; /–այց մի Հարցնէք անոնց իրենց պատ­ երբ ԱշխաբՀի չորս կողմր ցրուած Հայութիւնր

ե՛

ասւ/Լգոգոււսնգիգի մ«ր\ր մ" է՚,չլ ն-ետ֊ու.ե ֊ւ֊լՈ–ովւ -Ասոնք ՚ .բո՚լոր՚ը4 ռ , ս,ա" ուիրակութեան եւ կամ Հ իւպատո սա բանին Հ աո­ « դմբախտաբար բացի Հայաստանէն» Ապրիլեան

կայնՏ եփագրութիւններ են՛ պարզ իրողութիւնը ւլ է ն ՚ . . ձեզի պիտի չբերեն այս Հարցումը * * * Ա– եղեռնի զոՀերուն յիշատակի սգաՀանգէսներ կր
առա չ Հայութիւեր , նոր սուգ մբ եւս կ՝ լ ելն այ սնոնռ
ա Է ։)>..,ն , *ր մէկ գալար Հա այս է անոնց տկար կողմը եւ այս է անտարա­ կազմակերպէ
ա Հվի բաներ էն եւ
կորսնցուէ մէկլլ իվ մեհ ագոյ բոգ իչներէ ն : Հնալա ա - կոյս ա.յ.՚ռնց ումը . . . Ունին իրենց չարչաբտ՝նքնե֊ վրայ։ Հայ ժողովուրգը կը ոզայ քեզ ով մեծա­
Ո. ո
ազգային կեանքի վերա բ ո ւն յ ի շատ ակը գարերէ ի վեր եւ այն; ա՛ն իւ ա խտ նուն գիտնական, ոբովՀետեւ գուն ամբող^լեան–

բար Աբովեան, ինք ուղաՆ է Հեռանալ այս աշխար •Հաւատ քը թ է վ եր ^ պիտի գ անէ օր մը ա մ է ն քբգ եւ տաղանղգ զոՀեցիր այս մողովուրգթ
իրեն բան : ԱՀա անոնց ուզածը է ք , սի րե լի
Հ կ ն ՝ չկրնա լ ո վ այլեւս տոկալ գւ ււերո եւ Համար % Իբրեւ նախագաՀ կամ պատ -
Հ ա մա. ք. սա ե գծու ած թ շ ո ւ ա ռ պ այ Iյմ անն ե րու
Պատուիրակութի0 ւն : կը կատակէ Ո ւ իրակ չչվեց ար շատ մը քաղաքներ ու երկիրներ ,

ԱրովհաՂ եղած Է արեւալաՀայոց աշշխԼ> սար–Հա- պարոն : « Ջէք գ1՚էՈ՝եբ թէ Հպաշւոօնապէ«» գոյում եւ բոլոր այն միջազգային ատեաններուն աՎեւ

ո ո ուի Ան ՚՚Կ/"//՛/՛ թ իւՏԼ շո ւն ինք մենք այւրե ԼԱ : Ա՝ են ք սովետական ուր ՛Բու մողովուրգիգ ի նպաստ լուծում մը կամ

ր՛՛՛ր ւ Հիմ՛ն ագին յբննիեսրկ էն անմոէրկր ր: ւղմ ւ թիւ նւա֊ Հ անրա պետ ո բարիք մբ կը սպասէիր է

մդրաակհներ էբ կագզրմաբոաւրած, են գր՛աւ,բար լեղոլով. Բա,19 լթիւննեբէն մէկն ենք» : 80000 Մեր յանղանքի քանի մր խօսքերով չէ որ պի­

ա։. շուտով –*աս1ելդգած է որԲ ապագան աշիւաբՀա - 192սյ2ե/ր վիեբրրեւ բգաԼղակթաավակյանրութեանրնտբեցին միի Ֆցբինա,պն.սան։Հբ– տի պատկերացնէ ինք քու մեծութիւնգ։ Գրական

բաբի՛՛ն է : ԱյնոլՀետե լզ լե զոլով ալ ա՛ն գր– Մենք դիմեցինք ամէնէն իրաւասու ու բանաստեղծական Հատորնեբգ լոյս մը փռած

կ 1. ՝հ դա % ո ւթ ե ա ՝Լ ւ ..1.՝,.Լ ո . աւլածներ . ուա,ո — ւ ,.ճ–ո ԳաոՔաեանաւք
ո զ բուս, հ ,բե ե ր Դաշնշ,,.ա/ալ/լցոաա1լկ աայ՛ն, ՛ /լո լո ակուկզսաոկւցթոեւաթնեան պատս լի բա -
չեն տեսա*. Աք.՞;,,,,Ն՚։,ւն/,

•ւ,,, մն, ւցած են, անտիպ մին­ կբ ընկերվարական Մ իքազգայինին *«-%,,/, ք-բիստտփոբնեբոլ ո լ 1Ադ,1վՀՈԼ

չեւ վելվին տագիներբ։ Հայաստանի մէշ, յատուկ « Փարիզ Հաստատուած^ մեր Հայր են, •ԿԽԱ րր է՛՛՛՛ք՛ ձ՚ր՚։՚7սւու՛ "՚՛"/ ՚""/՛" Հ –"/•Լի՛–

IIանձնախումբի մր միք,,ցաւ , վերքին տարինե­ առ** աստ քակ առեւտրական են, ագամ անգավա՝» •զ ա աս՝ ,,լի1 եան մէ9 : դտզ,ս–
չրի՚միդ
րին քա կեր կր թափուէին Հաւաքելու Աբովեանի ճառ, գրավաճառ, ղորզավաճառ, դերձակ, նպա֊ քեզՐ,

յ՛ ո լ ս լ, զ ,. ածնե րբ ե շրոզ Հատորներով լոյս բնծա– //,,// Ա" ;" ,մ ՀԷԴ ՚ ՚ <՝/ Լ / շ մե (""էջերով ու

յելու զանսն յ> ԼստաՀ ենք որ Աբովեանի Հաբ իւ- բավաճաո , դրոշմաթուղթերու սա Iա, ռ։ եսւա աուլրրո/ոԷվաա էոԽ՚՚ծ՚ճ ՛՛Ո – ՚ " * Գ * " * թ-րմ
՛ոք/., ծնկաչոք
րամ՛ եակե թիւ այգ աշխատանքբ արգէն յա քոա զ լ՛ աղող : Հ այ կ ա կ տ ն աո ւն > մը ունի նք Ա իթ Է ք* ւ - կ՛աղաղակենք, Յարգանք

զ ո ւթե մբ կատարուած է՛. նիվէռոիթէռի մէչ ուր 55 ե ր ի տա սար ղ. ւււ ոտնող­ Ս– ՏԷՐ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ

ԱԱբովեանի մեծագոյն, զովծյ, սակայն, որ Հայ ներ կ՝ ա պա ս տ ան ին * Անոնք գլխաւորապէս Ա ոլ -

ղբականութեա՚լ ամէնէն անմաՀ ել կոթողական ր իա յէն եւ Լի բանանէն են։ Աեւռի մէչ ունինք Ա ա–

աշխատանքն երէն մէկն է, անոր «Վէրք Հալո­ մոլէլ Աուբատ քօլէժ մը Հալ կրօնաւորներու ղեա

տանի» տաաորւ. Ա, զրաՀ֊ է Ո լ վերքացուցած է կ ա վա ր ււ ւթ ե ան տ ակ ; Ո՝ւն ինք Ժ ան կուժ՚օն– փ ո զո « ԲոԼոբ ՀՀայկական թերթերը դաղրեցուոին իրենց
գերմանական
" ՚ յ Դ Դ/՚ԲՔ" 1840 թէ 41 թուին, բայց ան լոյս տե­ ցին մէչ եկեղեցի մը ուր ազգային» ծէսերը կր կա­ բա տա բակոլթիլգ դրա, մա. ւոակ

սած է 1858 թուին, այսինքն Հեղինակի մաՀուա– տարուին : Մեր կ՛րօնքը աս կա իւ է, ինքնաղլոլիս մինչեւ 1945

նէն ճիշռ 10 տաբի վեյք։ Այդ գիրքը թէեւ ոչ 1Լա տ ի կտնէն , ոչ ալ Պոլսո յ օրթոտոքս պատ •« -—՚ Արուե՞ստբ

խաբՀաբաբ Դ , բայց գրոհած աշ– Ր ի՛ա բ քար ահէն կախում ուն՛ի ; Մեր կրօնական պե­ « ////// Հա/րեն
զա/՝լ1լաէնսն, լյեե ւղլ ուով եւ Լ ոամկ/լւակո/, ան,՝ ո ւ ,ո ե– ե
լի օտար բառերով , մաոնտ– տրէն Հ կաթողիկոս Գէոբգ երգ։ Աղօթքները գրա­

/ որ ասլկ ս թու րքերկ ն ըտււե ք֊ ով րար լե ղուով կ՛՚ըլլան : Ո՚֊րիշ եկեղեցիներ ալ ու­

ք՝/ոքքլ ա րլ Հատորի, մէ^ Հ ոբ մե%ք կր տես­ նինք Աէֆո բվի լ, Արնուվիլ լէ կոնէս , եւ մատուռ

նենք Արովեանի իրակսքն Հոգին , անոր մեծ սիր– մը ՚ՇաՎիլի մէչ՛. Կրօն,ական որոշ արարողութիւն– ր 1-աֆֆլ, Պետրոսեան
բաւ մր կը վայելէ» .
՚ւեր (մկրտութիւն, ամուսնութիւն՝) կրնան տեղի
ա ր , ստեղծ ագործ եւ եւակա ք ուի/ի է ՛հ բ , Հ բեղէ ն
ունենալ տուներու մէչ^ Բաժն ո լելով Պ. Հրան Գ
ւլգաօա մնե րր գ կր տեսնենք ան ո ր սէրը գէպի Հ ա ր–՝ դառնանք այս ժ, ՍամոլԷլԷն, կ՝անղրա–
տարօրինակ ճակ*
ր ե I իքը , մոզովոլրոր , սէբր գէպի անոր անցեալբ - Թերթեր ալ ունի՞ք • ՛զվին գովուրգին ձովի,
կ^ե%ք
եւ սլա յծաււ ըյյսը ղէպի անոր ապագան : 1 = Անտար ակո յս բազմաթիւ թերթեր Փա - ԳԴ՛ –թին մբ

ճՎէր՚ք Հայաստանի »/. վ»ո թոր կի կամ մրրիկի ըի՚չի մէչ կը Հրատարակուին կամ ամբողջովին ճոխ .եւ Հաբուսռ գղեակատեոո9 մ" "7"^՛

նման բան մբն Է , ո բ կբ ցնցէ ամէնէն ա,նԿղգայ Հ ա յեբէն (Հա յեր էն տառե րով) ինչպէս օրաթերթ ուածքէն ՀետոՀետ/ Ղ . Ր " 1 *Հ "է՝ Իք –""V

զխե ին անգամ։ Հոն Է Հայ մողովոլրգբ իր –ր ո « Տառաչ »Հւ կամ կէոյլ Հայերէն , իսկ կէոը ֆը– Կ/) ՝աաքե , օ տ ա ո Հլ ո ճ* """ղ՛ է "՛գ^աւ,^ ա,Ր, կ եղած
մկրա.պ..րի Ա.ոտ.աբո ո/լ՜թ/ե•ձ%հ , «՜մ**–է.ք՛, ք"կ^ձՀ ՛ո •֊որո ւած
,Ոբ ցա,երով ու ի,/, ղճ ո, թ՛ի, նով , Հոն Է Հայ գիլ– ր անսերէն ինչպէս «Հայ աս տ ան» ամսաթերթը, ՛՛Ր". Ասով Հանդերձե1 ՚ եր9անեե են ... սե.նե7ակ–
գտած ո,,ա,ոմ ե. քխեասղագատղղօօրրՀէնն ձՂ ա,ա.պ,ո"ւո՛.ելպ֊ոավ,ւստան մը
ղացին իր սար կա կ ան կե ա նքով , իր զոլլո ւմնե Ղ ւլլալող եւ

•քով , իր ծոււլ վիղով ու կորացած մէ^քով , Հոն է

նաեւ Հ այ րմ րոստ ալին * ան Լ մ սմէ\ Ադաս սիիիե ոոււ րբն1

կե րնե րո ւ մ ի9ո ցաւ , Հոն ա րլ օրե լաւ ՛գարս իկբ ՛՛Վ՛ էգիա՚ւ,,,,լ թէ ուր կբ Հանգչին 19///Հ. գարու մ՜էն, Հաշիւ֊

եւս , րոէթ , սէնււլզւլգայա, անգութ , անողոք ու արիւ" իբ մեծ ու ան՛նման գաւակի ոսկորները։ Սակայն,,, յ ե՚տ՚ ՚ ո՚,՚ յ ,մքեէր ^ ~ ա & ^ ձ ւ / ^ ՚ Ր Հ ցՈումէն

՚1. ած ար ալ. ; եթէ մեզ անյայտ կը մնայ ՎայՐՐ Արովեանի առա՜

« Վէրք ՀայասաաԼի »)- իրական կրակ մյւն է , նիւթական շիրիմի, բայց մենք գիտենք ոբ Աբով­ վարութեան նուէր ոլղԼրքձ ձոմեա^ Հ
^Հան ւ
որ ժայթքած է Աբովեանի Հոգիէն , կրակ մը , որ եան իր կատարած մեծ֊ " ֊ – անմաՀ գործով, շա - Երկար սաասումնԲեբէղ,Ըյ ^^

Ոաֆֆիէն աււաչ իր աոաջին կլ ՚ յծեբն՝ նետաձ աոնց իր տեգր գրաւած է ամէն մէկ Հայրենասէր վարոլթիլնբ »933–^ճէէ7«Հ"Հ~^ յգօ Ա–
ե ՚֊բզեՀած 6/5/, Երեւանի
II.լիս ո ս որ սնքբ բովեան մեծ փ
բովանդակ Հայութեան կե պատ­ ու •երախտագէտ Հայ ու սրտին՛ մէք :

այգ ղիրքէ իք՛ տեղական լեզւին ր ա,,բ ,յ(, կաեգնեցոլզած Է Ա. Հւո IV ,էԼ - ,
Շատ կանուխէն, 1913 14 թա֊թ , Փարիզի սլատ^սաած ռ...ճ ԱIIբ.ո.վ.ե,ա,ն,,Հ.. զեVզեցիկ * ա բ ձ ա կՍար֊ոլսեաննիի
ճառ ո վ ա րե լ մտա Հա յ ղան զո լածներու մէչ չունի

ալն ժ ո ւլո վ ր գա կա Լ ո ւթ ի լնը , .որ ոլն ին Րաֆֆիի մէչ^ Հ ա յ ան ո ւ ան ի ա բձանաղ որ ծ մը Ա Տէր Աբովե աս Ոծադոյ՚ն ,ւաՀվիրա–,ւերէս ,մէ (լ

կամ ԱՀ արն ետ) ի ղրքերր։ Կ*արժէ եւ պէտք է որ– Ս աբուքեան՛, պատրաստած՛ էր սքանչելի մէկ ար­ ազատատենչ Հայոլթեան լ, ան է
պատրաստած
ձան. ըմանի կ
^ Վէքք Հաքէսսաանի »5/ վերածուի արգի աշիսար ք՛ ՐԱ Ո վե անի .Առաքին մեծ պատերազմը պատ– մէն
7՝՝՚աՐ՚Ի՚ պ։ ՚7 աց մ՛ ես,"՚կ.կ, ՚ ա ՚ " կ1 " ՚ Կ Ւ Այ՛՛ տա–բի մաՀուա ն
Հարաբ լեզուին եւ տարածոլի-Հայ Ժողով ուրգի եո յ՚– ո,ո ան չփո խլ ւ– լ լի Երեյւան եւ ան ո,բ
լաքն զանգուածներուն մԷ9 : մնլ
Հայրենասէր ո լ Կ՚արյ՚է ուրեմն, որ ամէն տեգ

Փարիզ.. 1920 թուին Հ ա յա ս ա ան ի ՀանԱր պետ ոլ- Գործելով այ,, եբախաազկտ Հայութիւնդ օգտա

X թեան Պատոլիբտկոլթիւնր գտաւ այգ արձանը՚՚ւ. ոե մեծ ու տա բաբ, սոիթր , պանծացնէ յիշատակը իր
եան)
Ո՞ւր է այսօր Խաչատուր Աբովեանի շիրիմ բ. պիտի փոխադրէր Երեւան, երբ վրայ Հասալ Հա, "ի՛ա զաւակի ^ Խաչատուր Աբով–
մենք այգ. չդիտեմ ք ՛ել թերեւս րնգմիշա Հայոլ -
թրքական պատերազմը՝ տակն ու վրայ ընելով ա–

(« ՀԱ8ՐԵՆԻ-Բ»)

Fonds A.R.A.M