Page 88 - ARM_19-1948_01
P. 88
ՀաքկակաԱ Դատը Պաոսպ աղմուկ
տա^ի սհմիԱ վոսյ ծա (՛օթ մերոտՕեդ
ՄԱԿի մէջ կարսի ել ԱրտաՀանի մասին՝ Վի–
շինսքիի բրած յայտարարութիլնբ մեծ աղմուկի
Նոր Տ-սրիէ սեմին վրայ* երբ Հաշուեյարգա– առար կա յ եղաւ եւ իրաւացիօրէն ոչ մ իայն վբգո– Ջլլ" յիշեցնենք ձեզ, թէ թ±աէս 1920 թովն
վո ւմ՛ ու յուղ , գէսլի Հա.
րի կը նստինք՝ քննելու Համար վեր իա ցող տար ՚տճառե ց Հայ մ ամ ուլին Օգոստոս 1 եթ. ՚Բեազիմ Գարասլէքիր
ուան ընթացքին պատահած գէպքեոբ Հայ կեան Հայ Հասարակութեան Հայրենասէր խմբին* այլեւ յաստ ա՚Ա արշաւող տաճկական զօրքերու Հր ամա.,
քին մէչ* ամէնէն առաջ մեր մտքին ավեւ կր րնգվզում ի տեղի տուաւ ել շատեր ա ր գա ր ա ց ի օ ֊ նատաբը, կյչ գրէր Անգարա ,թէ«րոլչե լիկեան րա..
ներկայանայ Հա յկակա՛ն Գաա շ : րէն բողոք բարձրացուցին * նակլլ իր թշնամիներուն քայքայելու եւ իՆաչրն..
Սփիւռքի Հայութեան Համար չկայ ուրիշ ա– Ըն գՀ ա կա ռա կը Սովիէթներու Համ ակի րնե ր չելոլ շրչաձփն կը գանուի։ \\րգ թ"լշեւիկեան բա.
ւելի Հրատապ իւն գի ր քան Հայաստանի սաՀմ ան կամ ուխտուած Համայնավաբներ , երկար ատեն նակշ Հասել է մեզ օգնութեան , նա ա՜նցել է մեր
նե ր Ո ւ1 րնգարձակումր ։ Այլ խօսքով Միացեալ լռութիւն պաՀ ելէ ետք * օգտ՚ուեցան Վիշիոսքիի Կովկասեան սաՀմսճլլ, մեր գաշնակից բոլշելիկ.
Հա յաստանի իր ա կան ա ց ո ւմր ։ ՜ւբ ո »; ա Աո րոո ո շ խօսքե րէն զո՛ր ա ոտ ասա՝–Լածա %եը\յլ ա՚նընգՀատ մատակարարում են, մեզ զէնք
՛ու ռազմամթերք ^։
Հա յո ւթ իւն ր ա յսօր ամ էն կողմ՛ սրտատրոփ էր ի պատիւ սովիէթական՝ իշխանութեան տարե
կը սպասէ այգ գեղեցփկ օրուան Հ դարձին՝ ամե ր իկաՀայ Հ ամ ա քնավ բներ ւ, -Ը յբ լեցն՛ե՛՛նք ձեզ), թէ ինչսլէս լքեցին Հա,
Հ* &• Գաշնակցութիւնբ ամբողջ քա ռո ր գ թերեւս ՛ուր ի շ աղ գայ իննե ր, ո լ * կո ղմ է ս արքո լա ծ զինուորներր իրենց ՈվիքքերՀը 1920 թ • Կարս\ի
գար չգա գր ե ց ա ւ Մ իացեալ եւ անկաթ Հա յաստան Հ անգէսին մէչ : տակ, Հայ, Վրացի եւ Ռուս րո լշե լի կն երո լ գա.
պաՀանջելէ * երր մարգիկ * Հայրենիքէն մինչեւ ի^նշ բսած էր* Ի ^ ս չ Հաստատած ել թն շ Հեր– ւաղիր աշխատաձքներու շնոբՀիւ, երբ Հ աղարտ,
Հ եռալոր ղաղութն երր * նաՀա՝Լ փողական եւ պար քած էր * ոչէ՝՝՝չ * պարզօրէն կ եըեւար դիւանագի– լոր թռուցիկներ կբ ցրէոլէին յոգնած՜ Հայ կռուող
տս լո ղա կան ոգիէ տարուած սար կամտօրէն կր աական ճարպիկ փախուստ մբ իր ամէն մէկ րւս– զինուորն եր ու մէչ թէ, Հայ զինուոր II եբ , մի կռ.
Հ ամ ա կերպէ թև– կա տ ա ր ո ւած իրողութեան եւ ցը - ռին մէջ։ Այգ երբեմնի գատալորբ՝ այսօր՛* Աո՛ ֊ ուէք ,քՒո<լրք եզբայրներւբ գալիս ,մեբ կարմիր աս.
նորք կր ւ.՛ կա տ է ին մ եծ Հա յա սա ան ր : գո՚մոնի արդարադատութեան կարծես մէկ սո՝Ր կեարն է գալիս փրկելու մեզ Դաշնակներու լձ֊ից :
Վեր ջի ն պատ երաղմր իր ա շիս արՀ աւե ր ցր ն - գործագիրր ՚ԲԷԼալու վա ւթ կո տ ո լ,թեամբ * կ*\ըսէ + Եւ այգ չէռր սլատճառբ , որ գումարտակի պետ
ցումնեբու շարքին * սարսեց նաեւ մեր սար կա - « Ես չըսի թէ ՎրացիՀ՚երոլնն * ես չբս ի Հայեր ո ւ– գնգասլետԱ՛աղմա՛ն եան չկարողանալով տանել այգ
միտներր * որոնք Հասկցան՝ Վերջապէս թէ «Հայ– նըն է է ես ըսի թէ . . .» : աբատբ^ իր զին\ո լոր՚ւե բ ի առ^լեւ ինքնասաան>ոլ .
կական չարաբաստիկ գատբ» չէք լուծուած գեռ։ - թիւ\ն գործեց, ատրճա\ն՝ակբ գնելովդ իբ ճակաին :
Ու երր գէև քե ր լլ լռեցրին * Հա յ մ ո ղո վ ո ւրգին Այո * գիտե՛ք թէ այգ երկրին վաքիչնե
մ էջ մ եծ յո յսեր ծագե ցս/Լ թէ վերջապէս Հա յկա~ րուն տեակէտ՚ով * ամէն իսչ (իուսաստանի կբ 1920 թուին թուրքէ րբ սլիտ\ի չյարձակէին՛ Հա յաս.
կան Հարցն ալ պիտի գրուի ղ ի լա Լ ա գի ս։ ա կան սե պա տ կան ի * Հողային տես ա կէտ ո վ ^ Հինգ ե ր կր ա– տանի վրայ ^ եթէ աաաՀովուահ֊ չյինէբ քՍոբՀրգա.
ղանին վնա յ գտնելու Համար իր ար գար էոլ~ մ աս երր , սեվւականութեան տեսակէտո՛վ նո յնիսկ յին քհուսիոյ աջակցութիւնը , Թի՝իէի11 էն ել ք*ա.
ծումբ . : զո յգ մ՛ը գուլպա յ * ա շխաաանքի տեսակէտով * ամ– քոլէն : Ոզբացեալ Ա* 1Աատիսեան կբ պատմէր
Նոր պատերազմին Հայերն ալ րերած է թե ի - Բ""–^. ^ Ր կիրքեր ո ւ ա շխատաւիձսոորբո գառւնթ՚ոիւն ւթբ եա*մբբնկեր, թա է- իԼչպէս Ալէ քս ան գրօպ՛օ լի
- գաշն՚ագբ\ի շուբշ^ տեւլի ՛ունենալիք էեոզովներ.ոլ բն՛.
րեն ց ղոՀ արեր ութեա՝ե բաժ ին\բ ։ ՛իա շն՛ա կիցն ե րո ւ յին յեղաշրջումներ՛ու տեսակէտէն՛ կոնփոլկիօ
սկսե լով * աշխաբՀ ի թառքին՝ , քծ՚ոլրքիոյ ներկայացուցիչ ՚Քեաղիմ Գա.
յաղթանակին Հայն ալ. խառն՛ած էր իր արիւնր ։ սէն * Ա ո կր ա տ կն՛ * 3 ի ս ո լս էն
առանց անոնց խո՛ր–, րապէքիբ յաճախ կ՛՚ուշանար (Ւ.ոզովնեբուձն՝. : հե
ֆրանսական բանա կին տուած է ինք մեր երիտա ամբողջ խորՀ՚ող ուղեղները
տագային՝ պա րզո լեց , ոբ ք՛ուրք նե բ կա յա ցուցի չբ
սարդութեան ծաղիկի* 7 8000 Հոգի* Լիբանա– Հուբգթն– եւ մտքին* առանց անոնց գաղափարին
նաիյքան մեբ ժողովին գալբ , կբ իյորՀբգակւյէբ ու
նէն ոլ Ա ո ւբ իա յէն բագմաթիւ Հա յ րենակիցնեբ ոլ իմաստասիրութեան, գ իսկ ասունք • • . գէ^ ցուցմունքներ
պետու֊– կբ ստանար քՒիֆլիզէն յատկապէս
կամաւոր արձանագրուած էին Հոգատար Հայոլ— ոչի*եչ* Ր քս ա ս բուրմ՚ուական յ իմ ա ր ա բան ո ւթ ի ւն– եկած֊ բոլշելիկ
Վրացի Մա\իվանիի ել իբ Հետ բե.
թեան ազատարար բանակին : Ամերիկայի * որոնք
Փ ի լի բ - ներ են * ֊ոչնչացումի դատապարտուած մեր ման րած՜ մի քանի Հայ ել Վրացի գործակալներու
թիւն՛բ մֆրամագրած էր 20.000 զինուորներ գաղով ու մուրճով * եթէ միաթ. գաղափար մբ
կռուեցան ֆր տնական ճակատէն՛ մինչեւ գոյութիւն Ոլն)ի* ատիկա մերն է* մեր Հնարածն
եան կղզիներն ու ՜Լ^ափոն ։ ք\ւ մանաւանդ մեծ ե– ու պարտագրածն է » : // ւ ՛ր ե ւՐ/յ րստ այս Համայ– Եւ վերԼապէս 1921 թուի Մարտի 16 Ս՛ոս,
ղած էր ղո Հ ո ղո լթ ի լն ր էք . ք* շիսան ո ւթ ե ան ց Հպա ն՚ավա րնե բոլ գաղափարի սեփականութիւնն ալ ա֊ կոլայի դաշնագրով եճ՛ 1921 թուի Հոկտեմբեր \3ի
տակ Հայերուն * որոնք ձո*7՛^ 300.000 ղինուորն եր 1՛ ՛ոնց սեփականութիւնն է : ԸնդՀ * երեւոյթնե - կարսի դաշնագրովդ իյոբՀրգային \ր շխան՚ո ւթի՚ւնն
տուած էին կարմ իր բանակին * բագմ աթիւ ղօբա֊ բու մէջ Հարցը այս կերպ դրուելով* Վիշթոքի՝ էբ, որ Կարսբ, ԱբտաՀան՚բ եւ Աիւրմալուն յանձ–
վա բներ ով : յյ կարոն ու ԱբտաՀանր վրաստանի վերագրեր է թէ նեց Տաճիկներին , իսկ &աբուր.՛Նախիֆեւանբ Հա
Այս բոլոր ղոՀողոլթեանց վա բձատ բութ իւն ր Հա յաստ անին * (մեղա լ ^ Վէ Հձ1՛ ^Ք/՛ գատաւո ր յաստանի դլխ՚ուե վրայ ով թաթար Ագրբէյջանին :
իրաւ ա մբ կր ս պա ս է,ր Հայ ժողովուրդը ա շիաւ ր Հ ի մարգ, այգ վերջին երկիրի յիշելոլ մեղքբ չի Եթէ ղո^ք , նորելուկ բոլշեւիկներ , ուրացաք
Մեծերէն : դո բծեր) * ատոնք ամէն՚քն ալ ինքն՛ ըստ ինքեան ամէն իւչ* ինչո^լ կ՚ուզէք որ մենք եւս ուրանանք
Հայութեա՛ն բոլոր խաւերբ ոտքի կանգնած էք ո րՀ բղային քի ո ւս ա ս տ ան ի կ ր սրատկւսնին * որ>ով •ու մոռանանք այգ ծանր Հարւածնեբը* որ էքոր–.
^Միացեալ Հա յաստան» կր պաՀ ան ջէ ին : Հ բդածին իշխան ութ իւնբ Հասցրեց Հայ ժողովուր
Վիշ\ինսքի՝ Հերքում մը չէ ըրած իր ՛նախապէս ը– դին , իր այգ ծաԼր >ու տագնապալից սեւ օրերին1 •
1945/– Մայիսիս Ամերիկայի ՚՜ Հայ Դատ՛ի րած խօսքե բուն * ոչ ալ ճշգում մը* այլ միամիտ Ի^նչպէս չՀարցնենք ձեզ* ո բ էքոբՀրգային քհոԼ–
Հ$ ան՛ձն ա իւ ո ւմ բ ր, Փար՛իզի Հա յ Գաղթա կան՛աց էք՛՛որ֊ ներուն ուզած է աւե լի պա բ զօր էն խօսիլ , եւ այդ֊ ււ ի ո յ առաքեալներն էք դարձած ա յս գագթաշ֊
*> ոլրգբ (նախկին Հա յաստան քւ Հան. րապետոլթե՚ան –.տեռւլոոե -ոգ-տակտ.1 է իր ընդՀանբ, ո լզղու իսաբՀ ի մ էջ * ,ո լ ճեր գր ո ւթ ի ւնն եր ո վ ու Հաւատ
թեան :
Պատ՛ուիրակութիւն) եւ Հայ Գաղթականաց Կ ՛՛՛գր ՚ քս վ օրն՛ ո ւ բուն բո լշե լի կ ե ա՝... վար չաձեւին ու
Տ անձն ա խումբբ (նախկին Աղ գա յին պա տ^ո լ\ի ր ա - բո լշեւիկեան՝ մեթոտներու գովքբ կբ երգէք :
կութի լն ) յուշագիր կբ 15. ե ր կա յացնէ ին Ա ան Ֆր Այստեղ երկու Հարցեր երեւան կոլգան Ա*
րան չ իսքո յի մ ո զո վի ն եւ օ՛ր ո լան Հ ինգ Մ ե ծ ե րո ւն էքոբՀ րգա լին՛ ի)՝ ո ւս ա ս տ ան բ ամբո զէական Համ ա– Արդ , բարի եղէք պատասխանելու^ ^^չսԼէ"
(Մ– ՆաՀանղնեբ , Անղլիա , էք. Միութիւն* Զի– գո յացութիւն մ բ ր/լալով գանազաՀն. ժողովրդա կորան եւ թն չ եղան Հա յաստան ի թէկուղ բո լշե-
նւ ա ս ա ւս* Լ ե ւ. քւ ան սա) I կան խմբակգոլթիւնն՚եբու * ինչո*ւ իւրաքանչիւր ւի՚կ ականաւոբ Հալ գործիչներբ ու մտաւորական–
իսմ ըակցոլթեան ս աՀ մ աննե բ ր կ՚որոշուէին * ա$ ոնց– ՛ներբ* Վ. թօթովենցբ* Տէր Գաբբիէլեան Աա -
(,՚ո յն օ ր ե րուն Ա թ ա էին կ՝1 րն ղ ո ւն է ր Ամ ենա յն մ՚է ո մ անց Հ,ողերուն վրա յ ուր ի շին Հ՛ո ղեր ը կ՚աւել Հ ակը * Աբամայիս էք րղնկեանբ * էքանջեանբ , Ալեք
Հ ա յ " ո կաթողիկոսական տեղապտՀ Գէորգ Արք* նան գ կամ ուրիշներ 1լ անտեԱութն ^ կամ կ՚անի սանդր Բէկղատեանբ* Ե զի շէ ՋարեԼցբ* Ա* Բա–
Զէ օ բ է քձ ե ան՛ր ( ա յժմ կա թ ո զի կո ս ) եւ անոր կբ րաւ՛ուին իրենցմէ Հոռեր առնելով եւ ՛ուրիշին գոլնցբ* Մակին ցեանբ% Ա* Համ բարձում եան բ եւ
իս ո ս ա սի՛֊ ար բնղ արձակել Հա յաստանի սաՀմ ան յատկացն ե լով * Նա թ ի ջե ւան * Գաբապազ * Հա յկա
նե րր -
կան՝ Ատբպէճսձւին ձ դո լած յ Լօռի* Ախլքալաք ,
1945 Յունիսի կջմիածնի եկեղեցական մողո– Հ՜այկական՝ վրաստան\ի ձգուած * եւ քան՛ի որ ա– թեան մէջ ին՛քնիրեն փլչի՝» : Այս վարգի ժողովր
աւետաբեր պատասխա
՛Իին մէջ ջերմօրէն բնղունուեցալ այս ուղղեց ին սոնք առն ո ւած են ( կարսն ՛ոլ Ար տ աՀ անն ալ կբր– դական առածներ միայն բաւական են
:
լու իը ել պատգամ աւ՚ո լքներ ր Հ եռաղի ր նսձւ առն. ուիլ 1Լրաստան.ի աուն\ով^ ի^նչ տաբբե– նելու Վի՚շինսքին երոլ Հբսի չբս իններուն
Ա թալ իւ ի այգ առթիւ : բութ իւ կայ : Բ . ին չո® ւ Վիշփ՝^՚սքի » կամ իր ամ– Մ ՛Լ՛աց ած բ պարապ խօսք 5
1 945 Օգոստոս\ի\ն Փար ի ղի մ էջ կազմ ուեցալ բ՚՚ղջ ք՛ւ մ բակը չեն քնքյ՚ր * միանգամ ընդ մ ի շա * Միամիտներ\բ այդ կարգի պետական գործիչ՛*
Հմ աս– են •
ԹրքաՀ ա յ Գատի պա չտպան յանձն ա խ.ո ւմ բը յացու— ալս բոլ՛որ աշիսարՀ ագր ական ազգային տեղակա՛ն* \ւ ե բու Հաւատք ըն՛ծայողներն
ն ա կց ո ւթ ե ամբ բո լո ր Հ ո ս անքն ե՚րո լ ն ե ր կա ան-ոլննեբբ եւ անոնց ամէնուն տեղ չրսեբ վեր^նա– Եւ ամէնէն միամիտի Հայ ժողովուրդն է որ
երբ իրեն՝ Հլուս–
ց ի՛ * ն ե ր ո լն : (լանասլէս էք որ Հ բդածին՝ քհուսաստան * առանց ւլատ անմիջապէս կբ խանդավառոլի վերաշինենք» կ՝* ը՛
(յոյն օրերուն Երեւա\նի մէջ կազմուեցաւ *ւ է/անառա. ն 16 Հան,.քյապետ ո ւթ իւն% եր ո լ մ Ն նին մէջ քու Հայրենիքդ պիտի
«Լալ Է ամանթ, խորքը չի
Ա ա ֊» մ ան ւււյ.ին իսնգի րնե ր ո վ զբաղող կոմ ի՚ոէ մբ Հ սին արտայայտուելու։ սեն ֊
Ն/" Եորքի Ա՚լղ • էքորՀուրգն ալ 1945/ գարնան արպտե/ եւ լալ Է ձգել գին՚ովր որ իր գի՚նովոլ^
սկսալ Հ ե տ ա ք ր քր ո լի լ Հա լ կա եք ան Գաա ով : Թ* ԳԱՌՆԻԿ
Ե ր կո՚ւ տարուան ընթացքին բազմաթիւ. յու—
շ ա գ ր ե ր նե ր կա յա ց՛ո լեց ան Հաշտութեան ժոզով֊
ն երուն եւ Զո ր ս Ա եծե՚րո ւն ա րտասաՀմ անի Հա յու— Հ՛րապարակային ցոյցերուն * Հ ան ո ագր ոլթիւնն ե ֊ յիշեալ երկու նաՀանգներբ վրացական եղած &
իմ ետև կողմէ Հ Երէ., լաս սւ ււ օ րէն լլ, մնլ ս՛ ի շա • • .
՛բ՛ուն եւ մ ե ծ ած սւ իւ Ա Համագումարին արդիւնքը ե–
Մ ո ս կէ,
ցին : զաւ Վիշինսլձի ի ծանօ թ յա յտա րա ր ո ւթ իլն ը \ 947 ԱՀա թէ ուր յանգեցալ Հայկական ՛իա տբ
\947ին։
Հոկտե՛մբեր 24//5/ ՄԱԿի խո րՀ րգաժոգովյին առջեւ։
Մ ո լո թ ո վ մ ի շա զգուշացաւ րնգո լնելէ Փա - Հայո՚լթիլնբ միաձայն կբ պաՀանջէր ոչ մի - Ա եծ է Հ իասթափո ւթէ ւն՛բ այն բոլոր Հայե
րուն , որո\1.ք դեռ բան մբ կբ յուսային սովիէթա
(՛իգի ԹրքաՀա յ Գաա ի Պաշտպանւ յանձնախումբին այն կարսն ու ԱբտաՀանր^ ա յ լ Ուիլս՝բնեա\Լ սաՀ– կան ի շխ անութ ի ւնն եր էն :
կողմէ պատուիրակութիւն մբ* ինչպէս խոստա - մանները ^ Համաձայն Աեվռի դաշնագրին :
ցած էր : Վի շինսքի * յանուն էք • Մ իո լթեաԱ ոչ մ իա յն 1948 տարին կբ րացուի Հա յկական Դատին
ւհողովուրղբ
1 947 Մ ա լիսին Նիւ Եո՚րքի մ էջ գումարուած բառ շար տ աս ան է բ Ո ւի լսրնե ան՛ սաՀմ անն ե ր ո լ մ ա– ֊,էսւ)սւ մււայլ Հեռանկարով մբ։ Հայ
համագ՛ումարը շռնգալից նշանաբաններով մէջ֊ սին* այլ կարսն ու ԱրտաՀանն ա գա մ — Որոնք դարձեալ կբ լքոլի իր բախտին, :
տեղ եկաւ * Հայկական Գատի լուծման Համար միշտ Հայկական եղած են եւ մաս կբ կաղմէվն Սյլւստատենչ Հայութիճնբ սակայն պիտ՛ի շա–
մեծամեծ խոստումներով : 1918 Մայիս 28ին Հիմնուած՛ ազատ եւ անկախ չ ուևաէլկ իր պայքարը անվՀաա , անսասան Հա
Այս Համագումարին Երեւանէն եւ էջմիածի– Հայաստա՛նի Հազարապետ՛ութեան կր զլանա ւ ւատքով ել անընկճելի կամքով, բոլորուած իր
էէ էն ուղղուած Հ եո ագ\ի րներբ սա կա յն կը խօսէին Հայութեան ե՛լ ղանոնք կբ պաՀանֆէ Վրաստանի ազգային բաղձանքներուն եւ քաղաքականն պա.
միայն ներգաղթի մասին եւ ոեւէ յոյս չէին տար Համար։ Ւրրեւ պատճառաբան՛ութիւն ցոյց կոլ-- Հանչներուն Հարազատ ա՚րտայայտիչ ու անձնուէր
Հա յաստան ի սաՀմ անն ե բ՛ո նն բն գա ր ձա կմ ան Հ ա– տայ Վրացի երկու երիտասարդ բրօֆէ ս էօրն՚երու պաշտպան Հ. 0. Դաշնակցութեա՛ն շուբչ, մինչեւ.
մար ւ մէկ գրութիւնր (Թիֆլիգի «կոմմիւնիւստ» թեր ան,ոնց իրականացումյլ :
Ե րեսուն ամ սուտն բո լո ր յո լշա գի րնե բուն , թին մէչ 1945 Դեկտեմբերին) . որուն Համաձայն Հ. ՍԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
տա^ի սհմիԱ վոսյ ծա (՛օթ մերոտՕեդ
ՄԱԿի մէջ կարսի ել ԱրտաՀանի մասին՝ Վի–
շինսքիի բրած յայտարարութիլնբ մեծ աղմուկի
Նոր Տ-սրիէ սեմին վրայ* երբ Հաշուեյարգա– առար կա յ եղաւ եւ իրաւացիօրէն ոչ մ իայն վբգո– Ջլլ" յիշեցնենք ձեզ, թէ թ±աէս 1920 թովն
վո ւմ՛ ու յուղ , գէսլի Հա.
րի կը նստինք՝ քննելու Համար վեր իա ցող տար ՚տճառե ց Հայ մ ամ ուլին Օգոստոս 1 եթ. ՚Բեազիմ Գարասլէքիր
ուան ընթացքին պատահած գէպքեոբ Հայ կեան Հայ Հասարակութեան Հայրենասէր խմբին* այլեւ յաստ ա՚Ա արշաւող տաճկական զօրքերու Հր ամա.,
քին մէչ* ամէնէն առաջ մեր մտքին ավեւ կր րնգվզում ի տեղի տուաւ ել շատեր ա ր գա ր ա ց ի օ ֊ նատաբը, կյչ գրէր Անգարա ,թէ«րոլչե լիկեան րա..
ներկայանայ Հա յկակա՛ն Գաա շ : րէն բողոք բարձրացուցին * նակլլ իր թշնամիներուն քայքայելու եւ իՆաչրն..
Սփիւռքի Հայութեան Համար չկայ ուրիշ ա– Ըն գՀ ա կա ռա կը Սովիէթներու Համ ակի րնե ր չելոլ շրչաձփն կը գանուի։ \\րգ թ"լշեւիկեան բա.
ւելի Հրատապ իւն գի ր քան Հայաստանի սաՀմ ան կամ ուխտուած Համայնավաբներ , երկար ատեն նակշ Հասել է մեզ օգնութեան , նա ա՜նցել է մեր
նե ր Ո ւ1 րնգարձակումր ։ Այլ խօսքով Միացեալ լռութիւն պաՀ ելէ ետք * օգտ՚ուեցան Վիշիոսքիի Կովկասեան սաՀմսճլլ, մեր գաշնակից բոլշելիկ.
Հա յաստանի իր ա կան ա ց ո ւմր ։ ՜ւբ ո »; ա Աո րոո ո շ խօսքե րէն զո՛ր ա ոտ ասա՝–Լածա %եը\յլ ա՚նընգՀատ մատակարարում են, մեզ զէնք
՛ու ռազմամթերք ^։
Հա յո ւթ իւն ր ա յսօր ամ էն կողմ՛ սրտատրոփ էր ի պատիւ սովիէթական՝ իշխանութեան տարե
կը սպասէ այգ գեղեցփկ օրուան Հ դարձին՝ ամե ր իկաՀայ Հ ամ ա քնավ բներ ւ, -Ը յբ լեցն՛ե՛՛նք ձեզ), թէ ինչսլէս լքեցին Հա,
Հ* &• Գաշնակցութիւնբ ամբողջ քա ռո ր գ թերեւս ՛ուր ի շ աղ գայ իննե ր, ո լ * կո ղմ է ս արքո լա ծ զինուորներր իրենց ՈվիքքերՀը 1920 թ • Կարս\ի
գար չգա գր ե ց ա ւ Մ իացեալ եւ անկաթ Հա յաստան Հ անգէսին մէչ : տակ, Հայ, Վրացի եւ Ռուս րո լշե լի կն երո լ գա.
պաՀանջելէ * երր մարգիկ * Հայրենիքէն մինչեւ ի^նշ բսած էր* Ի ^ ս չ Հաստատած ել թն շ Հեր– ւաղիր աշխատաձքներու շնոբՀիւ, երբ Հ աղարտ,
Հ եռալոր ղաղութն երր * նաՀա՝Լ փողական եւ պար քած էր * ոչէ՝՝՝չ * պարզօրէն կ եըեւար դիւանագի– լոր թռուցիկներ կբ ցրէոլէին յոգնած՜ Հայ կռուող
տս լո ղա կան ոգիէ տարուած սար կամտօրէն կր աական ճարպիկ փախուստ մբ իր ամէն մէկ րւս– զինուորն եր ու մէչ թէ, Հայ զինուոր II եբ , մի կռ.
Հ ամ ա կերպէ թև– կա տ ա ր ո ւած իրողութեան եւ ցը - ռին մէջ։ Այգ երբեմնի գատալորբ՝ այսօր՛* Աո՛ ֊ ուէք ,քՒո<լրք եզբայրներւբ գալիս ,մեբ կարմիր աս.
նորք կր ւ.՛ կա տ է ին մ եծ Հա յա սա ան ր : գո՚մոնի արդարադատութեան կարծես մէկ սո՝Ր կեարն է գալիս փրկելու մեզ Դաշնակներու լձ֊ից :
Վեր ջի ն պատ երաղմր իր ա շիս արՀ աւե ր ցր ն - գործագիրր ՚ԲԷԼալու վա ւթ կո տ ո լ,թեամբ * կ*\ըսէ + Եւ այգ չէռր սլատճառբ , որ գումարտակի պետ
ցումնեբու շարքին * սարսեց նաեւ մեր սար կա - « Ես չըսի թէ ՎրացիՀ՚երոլնն * ես չբս ի Հայեր ո ւ– գնգասլետԱ՛աղմա՛ն եան չկարողանալով տանել այգ
միտներր * որոնք Հասկցան՝ Վերջապէս թէ «Հայ– նըն է է ես ըսի թէ . . .» : աբատբ^ իր զին\ո լոր՚ւե բ ի առ^լեւ ինքնասաան>ոլ .
կական չարաբաստիկ գատբ» չէք լուծուած գեռ։ - թիւ\ն գործեց, ատրճա\ն՝ակբ գնելովդ իբ ճակաին :
Ու երր գէև քե ր լլ լռեցրին * Հա յ մ ո ղո վ ո ւրգին Այո * գիտե՛ք թէ այգ երկրին վաքիչնե
մ էջ մ եծ յո յսեր ծագե ցս/Լ թէ վերջապէս Հա յկա~ րուն տեակէտ՚ով * ամէն իսչ (իուսաստանի կբ 1920 թուին թուրքէ րբ սլիտ\ի չյարձակէին՛ Հա յաս.
կան Հարցն ալ պիտի գրուի ղ ի լա Լ ա գի ս։ ա կան սե պա տ կան ի * Հողային տես ա կէտ ո վ ^ Հինգ ե ր կր ա– տանի վրայ ^ եթէ աաաՀովուահ֊ չյինէբ քՍոբՀրգա.
ղանին վնա յ գտնելու Համար իր ար գար էոլ~ մ աս երր , սեվւականութեան տեսակէտո՛վ նո յնիսկ յին քհուսիոյ աջակցութիւնը , Թի՝իէի11 էն ել ք*ա.
ծումբ . : զո յգ մ՛ը գուլպա յ * ա շխաաանքի տեսակէտով * ամ– քոլէն : Ոզբացեալ Ա* 1Աատիսեան կբ պատմէր
Նոր պատերազմին Հայերն ալ րերած է թե ի - Բ""–^. ^ Ր կիրքեր ո ւ ա շխատաւիձսոորբո գառւնթ՚ոիւն ւթբ եա*մբբնկեր, թա է- իԼչպէս Ալէ քս ան գրօպ՛օ լի
- գաշն՚ագբ\ի շուբշ^ տեւլի ՛ունենալիք էեոզովներ.ոլ բն՛.
րեն ց ղոՀ արեր ութեա՝ե բաժ ին\բ ։ ՛իա շն՛ա կիցն ե րո ւ յին յեղաշրջումներ՛ու տեսակէտէն՛ կոնփոլկիօ
սկսե լով * աշխաբՀ ի թառքին՝ , քծ՚ոլրքիոյ ներկայացուցիչ ՚Քեաղիմ Գա.
յաղթանակին Հայն ալ. խառն՛ած էր իր արիւնր ։ սէն * Ա ո կր ա տ կն՛ * 3 ի ս ո լս էն
առանց անոնց խո՛ր–, րապէքիբ յաճախ կ՛՚ուշանար (Ւ.ոզովնեբուձն՝. : հե
ֆրանսական բանա կին տուած է ինք մեր երիտա ամբողջ խորՀ՚ող ուղեղները
տագային՝ պա րզո լեց , ոբ ք՛ուրք նե բ կա յա ցուցի չբ
սարդութեան ծաղիկի* 7 8000 Հոգի* Լիբանա– Հուբգթն– եւ մտքին* առանց անոնց գաղափարին
նաիյքան մեբ ժողովին գալբ , կբ իյորՀբգակւյէբ ու
նէն ոլ Ա ո ւբ իա յէն բագմաթիւ Հա յ րենակիցնեբ ոլ իմաստասիրութեան, գ իսկ ասունք • • . գէ^ ցուցմունքներ
պետու֊– կբ ստանար քՒիֆլիզէն յատկապէս
կամաւոր արձանագրուած էին Հոգատար Հայոլ— ոչի*եչ* Ր քս ա ս բուրմ՚ուական յ իմ ա ր ա բան ո ւթ ի ւն– եկած֊ բոլշելիկ
Վրացի Մա\իվանիի ել իբ Հետ բե.
թեան ազատարար բանակին : Ամերիկայի * որոնք
Փ ի լի բ - ներ են * ֊ոչնչացումի դատապարտուած մեր ման րած՜ մի քանի Հայ ել Վրացի գործակալներու
թիւն՛բ մֆրամագրած էր 20.000 զինուորներ գաղով ու մուրճով * եթէ միաթ. գաղափար մբ
կռուեցան ֆր տնական ճակատէն՛ մինչեւ գոյութիւն Ոլն)ի* ատիկա մերն է* մեր Հնարածն
եան կղզիներն ու ՜Լ^ափոն ։ ք\ւ մանաւանդ մեծ ե– ու պարտագրածն է » : // ւ ՛ր ե ւՐ/յ րստ այս Համայ– Եւ վերԼապէս 1921 թուի Մարտի 16 Ս՛ոս,
ղած էր ղո Հ ո ղո լթ ի լն ր էք . ք* շիսան ո ւթ ե ան ց Հպա ն՚ավա րնե բոլ գաղափարի սեփականութիւնն ալ ա֊ կոլայի դաշնագրով եճ՛ 1921 թուի Հոկտեմբեր \3ի
տակ Հայերուն * որոնք ձո*7՛^ 300.000 ղինուորն եր 1՛ ՛ոնց սեփականութիւնն է : ԸնդՀ * երեւոյթնե - կարսի դաշնագրովդ իյոբՀրգային \ր շխան՚ո ւթի՚ւնն
տուած էին կարմ իր բանակին * բագմ աթիւ ղօբա֊ բու մէջ Հարցը այս կերպ դրուելով* Վիշթոքի՝ էբ, որ Կարսբ, ԱբտաՀան՚բ եւ Աիւրմալուն յանձ–
վա բներ ով : յյ կարոն ու ԱբտաՀանր վրաստանի վերագրեր է թէ նեց Տաճիկներին , իսկ &աբուր.՛Նախիֆեւանբ Հա
Այս բոլոր ղոՀողոլթեանց վա բձատ բութ իւն ր Հա յաստ անին * (մեղա լ ^ Վէ Հձ1՛ ^Ք/՛ գատաւո ր յաստանի դլխ՚ուե վրայ ով թաթար Ագրբէյջանին :
իրաւ ա մբ կր ս պա ս է,ր Հայ ժողովուրդը ա շիաւ ր Հ ի մարգ, այգ վերջին երկիրի յիշելոլ մեղքբ չի Եթէ ղո^ք , նորելուկ բոլշեւիկներ , ուրացաք
Մեծերէն : դո բծեր) * ատոնք ամէն՚քն ալ ինքն՛ ըստ ինքեան ամէն իւչ* ինչո^լ կ՚ուզէք որ մենք եւս ուրանանք
Հայութեա՛ն բոլոր խաւերբ ոտքի կանգնած էք ո րՀ բղային քի ո ւս ա ս տ ան ի կ ր սրատկւսնին * որ>ով •ու մոռանանք այգ ծանր Հարւածնեբը* որ էքոր–.
^Միացեալ Հա յաստան» կր պաՀ ան ջէ ին : Հ բդածին իշխան ութ իւնբ Հասցրեց Հայ ժողովուր
Վիշ\ինսքի՝ Հերքում մը չէ ըրած իր ՛նախապէս ը– դին , իր այգ ծաԼր >ու տագնապալից սեւ օրերին1 •
1945/– Մայիսիս Ամերիկայի ՚՜ Հայ Դատ՛ի րած խօսքե բուն * ոչ ալ ճշգում մը* այլ միամիտ Ի^նչպէս չՀարցնենք ձեզ* ո բ էքոբՀրգային քհոԼ–
Հ$ ան՛ձն ա իւ ո ւմ բ ր, Փար՛իզի Հա յ Գաղթա կան՛աց էք՛՛որ֊ ներուն ուզած է աւե լի պա բ զօր էն խօսիլ , եւ այդ֊ ււ ի ո յ առաքեալներն էք դարձած ա յս գագթաշ֊
*> ոլրգբ (նախկին Հա յաստան քւ Հան. րապետոլթե՚ան –.տեռւլոոե -ոգ-տակտ.1 է իր ընդՀանբ, ո լզղու իսաբՀ ի մ էջ * ,ո լ ճեր գր ո ւթ ի ւնն եր ո վ ու Հաւատ
թեան :
Պատ՛ուիրակութիւն) եւ Հայ Գաղթականաց Կ ՛՛՛գր ՚ քս վ օրն՛ ո ւ բուն բո լշե լի կ ե ա՝... վար չաձեւին ու
Տ անձն ա խումբբ (նախկին Աղ գա յին պա տ^ո լ\ի ր ա - բո լշեւիկեան՝ մեթոտներու գովքբ կբ երգէք :
կութի լն ) յուշագիր կբ 15. ե ր կա յացնէ ին Ա ան Ֆր Այստեղ երկու Հարցեր երեւան կոլգան Ա*
րան չ իսքո յի մ ո զո վի ն եւ օ՛ր ո լան Հ ինգ Մ ե ծ ե րո ւն էքոբՀ րգա լին՛ ի)՝ ո ւս ա ս տ ան բ ամբո զէական Համ ա– Արդ , բարի եղէք պատասխանելու^ ^^չսԼէ"
(Մ– ՆաՀանղնեբ , Անղլիա , էք. Միութիւն* Զի– գո յացութիւն մ բ ր/լալով գանազաՀն. ժողովրդա կորան եւ թն չ եղան Հա յաստան ի թէկուղ բո լշե-
նւ ա ս ա ւս* Լ ե ւ. քւ ան սա) I կան խմբակգոլթիւնն՚եբու * ինչո*ւ իւրաքանչիւր ւի՚կ ականաւոբ Հալ գործիչներբ ու մտաւորական–
իսմ ըակցոլթեան ս աՀ մ աննե բ ր կ՚որոշուէին * ա$ ոնց– ՛ներբ* Վ. թօթովենցբ* Տէր Գաբբիէլեան Աա -
(,՚ո յն օ ր ե րուն Ա թ ա էին կ՝1 րն ղ ո ւն է ր Ամ ենա յն մ՚է ո մ անց Հ,ողերուն վրա յ ուր ի շին Հ՛ո ղեր ը կ՚աւել Հ ակը * Աբամայիս էք րղնկեանբ * էքանջեանբ , Ալեք
Հ ա յ " ո կաթողիկոսական տեղապտՀ Գէորգ Արք* նան գ կամ ուրիշներ 1լ անտեԱութն ^ կամ կ՚անի սանդր Բէկղատեանբ* Ե զի շէ ՋարեԼցբ* Ա* Բա–
Զէ օ բ է քձ ե ան՛ր ( ա յժմ կա թ ո զի կո ս ) եւ անոր կբ րաւ՛ուին իրենցմէ Հոռեր առնելով եւ ՛ուրիշին գոլնցբ* Մակին ցեանբ% Ա* Համ բարձում եան բ եւ
իս ո ս ա սի՛֊ ար բնղ արձակել Հա յաստանի սաՀմ ան յատկացն ե լով * Նա թ ի ջե ւան * Գաբապազ * Հա յկա
նե րր -
կան՝ Ատբպէճսձւին ձ դո լած յ Լօռի* Ախլքալաք ,
1945 Յունիսի կջմիածնի եկեղեցական մողո– Հ՜այկական՝ վրաստան\ի ձգուած * եւ քան՛ի որ ա– թեան մէջ ին՛քնիրեն փլչի՝» : Այս վարգի ժողովր
աւետաբեր պատասխա
՛Իին մէջ ջերմօրէն բնղունուեցալ այս ուղղեց ին սոնք առն ո ւած են ( կարսն ՛ոլ Ար տ աՀ անն ալ կբր– դական առածներ միայն բաւական են
:
լու իը ել պատգամ աւ՚ո լքներ ր Հ եռաղի ր նսձւ առն. ուիլ 1Լրաստան.ի աուն\ով^ ի^նչ տաբբե– նելու Վի՚շինսքին երոլ Հբսի չբս իններուն
Ա թալ իւ ի այգ առթիւ : բութ իւ կայ : Բ . ին չո® ւ Վիշփ՝^՚սքի » կամ իր ամ– Մ ՛Լ՛աց ած բ պարապ խօսք 5
1 945 Օգոստոս\ի\ն Փար ի ղի մ էջ կազմ ուեցալ բ՚՚ղջ ք՛ւ մ բակը չեն քնքյ՚ր * միանգամ ընդ մ ի շա * Միամիտներ\բ այդ կարգի պետական գործիչ՛*
Հմ աս– են •
ԹրքաՀ ա յ Գատի պա չտպան յանձն ա խ.ո ւմ բը յացու— ալս բոլ՛որ աշիսարՀ ագր ական ազգային տեղակա՛ն* \ւ ե բու Հաւատք ըն՛ծայողներն
ն ա կց ո ւթ ե ամբ բո լո ր Հ ո ս անքն ե՚րո լ ն ե ր կա ան-ոլննեբբ եւ անոնց ամէնուն տեղ չրսեբ վեր^նա– Եւ ամէնէն միամիտի Հայ ժողովուրդն է որ
երբ իրեն՝ Հլուս–
ց ի՛ * ն ե ր ո լն : (լանասլէս էք որ Հ բդածին՝ քհուսաստան * առանց ւլատ անմիջապէս կբ խանդավառոլի վերաշինենք» կ՝* ը՛
(յոյն օրերուն Երեւա\նի մէջ կազմուեցաւ *ւ է/անառա. ն 16 Հան,.քյապետ ո ւթ իւն% եր ո լ մ Ն նին մէջ քու Հայրենիքդ պիտի
«Լալ Է ամանթ, խորքը չի
Ա ա ֊» մ ան ւււյ.ին իսնգի րնե ր ո վ զբաղող կոմ ի՚ոէ մբ Հ սին արտայայտուելու։ սեն ֊
Ն/" Եորքի Ա՚լղ • էքորՀուրգն ալ 1945/ գարնան արպտե/ եւ լալ Է ձգել գին՚ովր որ իր գի՚նովոլ^
սկսալ Հ ե տ ա ք ր քր ո լի լ Հա լ կա եք ան Գաա ով : Թ* ԳԱՌՆԻԿ
Ե ր կո՚ւ տարուան ընթացքին բազմաթիւ. յու—
շ ա գ ր ե ր նե ր կա յա ց՛ո լեց ան Հաշտութեան ժոզով֊
ն երուն եւ Զո ր ս Ա եծե՚րո ւն ա րտասաՀմ անի Հա յու— Հ՛րապարակային ցոյցերուն * Հ ան ո ագր ոլթիւնն ե ֊ յիշեալ երկու նաՀանգներբ վրացական եղած &
իմ ետև կողմէ Հ Երէ., լաս սւ ււ օ րէն լլ, մնլ ս՛ ի շա • • .
՛բ՛ուն եւ մ ե ծ ած սւ իւ Ա Համագումարին արդիւնքը ե–
Մ ո ս կէ,
ցին : զաւ Վիշինսլձի ի ծանօ թ յա յտա րա ր ո ւթ իլն ը \ 947 ԱՀա թէ ուր յանգեցալ Հայկական ՛իա տբ
\947ին։
Հոկտե՛մբեր 24//5/ ՄԱԿի խո րՀ րգաժոգովյին առջեւ։
Մ ո լո թ ո վ մ ի շա զգուշացաւ րնգո լնելէ Փա - Հայո՚լթիլնբ միաձայն կբ պաՀանջէր ոչ մի - Ա եծ է Հ իասթափո ւթէ ւն՛բ այն բոլոր Հայե
րուն , որո\1.ք դեռ բան մբ կբ յուսային սովիէթա
(՛իգի ԹրքաՀա յ Գաա ի Պաշտպանւ յանձնախումբին այն կարսն ու ԱբտաՀանր^ ա յ լ Ուիլս՝բնեա\Լ սաՀ– կան ի շխ անութ ի ւնն եր էն :
կողմէ պատուիրակութիւն մբ* ինչպէս խոստա - մանները ^ Համաձայն Աեվռի դաշնագրին :
ցած էր : Վի շինսքի * յանուն էք • Մ իո լթեաԱ ոչ մ իա յն 1948 տարին կբ րացուի Հա յկական Դատին
ւհողովուրղբ
1 947 Մ ա լիսին Նիւ Եո՚րքի մ էջ գումարուած բառ շար տ աս ան է բ Ո ւի լսրնե ան՛ սաՀմ անն ե ր ո լ մ ա– ֊,էսւ)սւ մււայլ Հեռանկարով մբ։ Հայ
համագ՛ումարը շռնգալից նշանաբաններով մէջ֊ սին* այլ կարսն ու ԱրտաՀանն ա գա մ — Որոնք դարձեալ կբ լքոլի իր բախտին, :
տեղ եկաւ * Հայկական Գատի լուծման Համար միշտ Հայկական եղած են եւ մաս կբ կաղմէվն Սյլւստատենչ Հայութիճնբ սակայն պիտ՛ի շա–
մեծամեծ խոստումներով : 1918 Մայիս 28ին Հիմնուած՛ ազատ եւ անկախ չ ուևաէլկ իր պայքարը անվՀաա , անսասան Հա
Այս Համագումարին Երեւանէն եւ էջմիածի– Հայաստա՛նի Հազարապետ՛ութեան կր զլանա ւ ւատքով ել անընկճելի կամքով, բոլորուած իր
էէ էն ուղղուած Հ եո ագ\ի րներբ սա կա յն կը խօսէին Հայութեան ե՛լ ղանոնք կբ պաՀանֆէ Վրաստանի ազգային բաղձանքներուն եւ քաղաքականն պա.
միայն ներգաղթի մասին եւ ոեւէ յոյս չէին տար Համար։ Ւրրեւ պատճառաբան՛ութիւն ցոյց կոլ-- Հանչներուն Հարազատ ա՚րտայայտիչ ու անձնուէր
Հա յաստան ի սաՀմ անն ե բ՛ո նն բն գա ր ձա կմ ան Հ ա– տայ Վրացի երկու երիտասարդ բրօֆէ ս էօրն՚երու պաշտպան Հ. 0. Դաշնակցութեա՛ն շուբչ, մինչեւ.
մար ւ մէկ գրութիւնր (Թիֆլիգի «կոմմիւնիւստ» թեր ան,ոնց իրականացումյլ :
Ե րեսուն ամ սուտն բո լո ր յո լշա գի րնե բուն , թին մէչ 1945 Դեկտեմբերին) . որուն Համաձայն Հ. ՍԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
