Page 192 - ARM_19-1948_01
P. 192
ՄհնՏէւհ Վ ե Ր ձ Ի ն ԺԱՄԸ ա ՝աաա>ւ՝ ԻՆծ՚Ի. հ Ն ծ հ ԸՍԻՆ՝
(ՀԱՑ ԳԱՏԸ ԵԻ ե • ՄԻՈԻԹԻԻՆԸ) ո ք ե. ա տ ե \ ւ
ձէէշւ հքք՚տ քւէքս1 Խէ/տ։
Ո6 Տ1տ6թ3 ^611.
Մինչեւ, վեր չին մամը, Մ Էն լեւ. արեան վերջին Միացեալ Աղգեր՛ոլ կազմակերպութեան Ա ամ -
կաթիլը : լոյ դիւանէն
աեմբեր \3ի աոմնելով՝ «Հայրենիք» իր 1947 Ղ*եկ– Երբ քաՀա< աե վեբկացուց պատարագք Ոլ
թիւին մէկ տուած էր պատճէնն այն ձեռքբ բռնած Հ՚հիբք Առասպելացրի , արտասանեց
Շ՛ունչ ֆւ Միտք : Թուղթ եւ. գիր : 8ԱԿՌՐ 0– յա յաա բարութեան
, ,ո՚ր ն՛ո յն կազմակերպութեան .սովորական ՀձՕրՀնեալք եղերուք , երթայք ի խա
ՃԱԿԱՆ :
՛քաղաքական Կ՚միտէի 1947 Հոկտեմբեր 24ի նիս^ ղա զութ I ամբ եւ Տէր եղվցի րնգ ձեգֆլէ, որ գա\.
հյ մ րա գր աաո ւ.նն էր Երեքշաբթի , իրիկուան տին մէկ բրած էր Ա* Վիշիլոքի՝
կարսի եւ Արաա– բերոլ րնթացքին միայն բացասական՝ աԲ՝գիլ^սք
գէմ : «՝Բալէ երթանք սլա ո յա մ ո կատարենք , 0 շա– Հան ի մ ասթն :
կան» ։ տուած Է , եր բեք չկատարելոՎ իր գերն ու նպա–
;~՚ Ե ս
Հիւանդ մա՛րգ եմ , կր յոգւիմ ։ Ես քու ԱՀա այգ յա յա ար ար ութիւք֊ ր . տակբ, ոչ ոք շարժեցաւ տեղէն ու բոլորին աչքե–
առողջութիւնդ չունիմ ։ ԼԻմ առողկչոլթիւնս ...) ;
« Պատասխանելով Թուրքի ո յ ներկա յացուցի ք րր դարձան՛ /հոլանի ; Հայ՛ր Հիւրասէր մ՚ոգովոլրգ
Երթանք սրճարան մլլ նստինք % Պ* Աաբպերին՝ Պ* Վ^շիսսքի ՀԼսաէ– 1 ՚ Ո Ր /""Բ^ք– կ , բայց այգ օրուաՀ. պատաՀածր՝ գլեց անցաւ ա.,
՚֊֊-֊ՀՀ. Է ք ո ւ թ է ն կր նեղուիմ % գա յին մամ՚ուլէն եւ ռատ ի ո յէն Պ * Աարպերի ճա մ էն սպաս ուժ՛ : Փոքրի կ մատ՛ուռին մ էկ կանտնա .
Մ էկ մամ առանձին պատելէ վերկ, երր վե ռին՛ մէկ յիշատակս լած մ էկբե ր ո ւմնեքէն ոչ մէ–֊ ւո ր ճակատամարտ մբ տեգի ՛ունեցաւ , քիո լա՛ն ր
րադարձայ , գրասեղանին առկեւ նստած՜ փ՛որձ կր կուն մէկ կայ պատերազմ բառբւ ինչ կր վերաբե •աո,ւ՛ս ՛տափէ քու •^ասմաար.։ *Բի1 կբ մնար ոբ ււլ լ
կարդար , - իր վերկին գր՚ո լթիւՏւ լլ որ պիտի Հրա րի Խ ո րՀ րդայ իհ Վ^րաստանի դիակականներու յի– ււէին աղուն Հաղուստներր, զայն։ ձեոքկ ձեռք քա.
տարակուի Հ.Նայիրի%ի մէկ ։ շատակագ րին՝ խոր Հր դային ե ր կի րներտւ սաՀմա– շելռվ։ Վեր կապէս բաժին՛ ինկաւ իզէրեանի , ա.
նակից Թուրքիոյ մէկ գտնուող կարսի եւ Արտա֊ րովՀետեւ կեստ բացի է այս վերկի"ր, ու Հաւանա
ՊաՀ մլէ յարակից սենեակք Հբակիրեցի , խօ Հանի շբկաններոլ
վրացական նկարագրի մասին,
սելու Համար Հինգշաբթի օրռւաձ՝ դասախօսու յիշատակուած կան֊՝ է ո լ., Ո՚ոլան ալ նոյե՛ տեղէն եղած Ըլլայ, քա
Պ՛ Աարպերի կողմէ, Պ՛ Վիչէ^սքէ^
թեան՝ մասին,, րռ ո ինք թելադրած էրէ նի որ այդ քաղաքի մօւոերն է խ լուեր կարաւանէն *
յա յտնւե լէ յետոյ՝ թէ խւորՀլդա յ).ն գիտնականաւ ե -
- Ի^նչպԷս դասաւորած՛ ես նիւթրւ, *Հ(յոբե–. րու Հիմնաւորումներր //ճ բնաւ Հաւատալի չէ –.ո՛ր այդքան փոքրիկներ՚՜՚-Հ
անվիճելի են , յայտարա–
բլլ եւ իրենց դատելու եղանակը» : իմ բամի՝յնս : րեց՛ ծ ան բաբե հ՛ / ուած կին մր աւելի Հ եռո ւնե րէն Հստ–
՝Բիչ մլլ տարտամ է ՝նվ,ււթլււ • Թերեւս լաւ պիտի Աէլաբ սկսիլ վիճարա–
սաւծ ըլլայ :
ն ութ ի ւտն՚ներր ան կաս կածելիօ ր էն վրացական ա յս
= Թուդթ մրլ առ եւ գրէ տ Վ^աՀան Ի զէ րեահփ Հ իւր ամ եծար եւ արքա յա
շբկաններո՛լ խորՀրգա յին– Վբաստ ան ին՛ վերադար
Թուղթ , գբիձ *^ "՜Ք" > նշանակէի անռմե– ձնէ լու մ աս ին ՝ֆ : վա յել բնակարանին մ էկ, որ ՛նախապէս Հո ւնգա֊
փֆի՚Ա 8—10 նոր գրողներու % իւրաքանչիւր անուն <^Հա յ բեն ի ք՝ֆ տ ո ւած է ոչ մ իա յն Հա յերէն թարգ–֊ քիո յ մեծ դուքս Հոռթի յի կր պա տ կան է ր , տա կա
ման ո ւ իժ իւ և՝ր այս յայտ արա րութ՛եան, այլ եւ ան՛՛ո՛ր
Հաղիլ արտասանած1 շունչ մր կ՚առնէր , ծանր եւ ա՛նգլիերէն լին ճա՛շի– ս ե զան ր չվերցուած , Հայ ե՛ւ Հայ\Ո՝լՀ ի ֊
բնագիրբ :
կասկածելի Հ (Հետոյ, յամ րա բա ր բացատրեց իր նե րու ստուա ր թ ի լ մ ր սկսաւ Հոն ՝՝Լ եր խուժ՜ել ;
ԼՀԱելիքն ու իմ ինելիքս ։«Ես կր վերկացնեմ , գուն ԱմՀն մէկր բան– մր \նտլէր բել.ած էր (հոլանի։ Ո*ո-
իւրաքանչիւրս իր աեզյրլ կր գնես * . *» % Անդրադառնալով այ՝–Լ. ղայրլՈ յ ք ^ ի ս յ ՝Ո\Ր յ ա յ ֊ լա՝.՝ , րնկոզմանահ թաւիշէ թիկնաթոռի մբ մէկ,
ակորդ օրր՝, Չորեքշաբթի առտու մամլա $ին տա րարո ւթիւնլէ յարոյց ր\ԼգՀանրապԷս Տայ մա ժ՜ողով ուրդին ճիշդ կեդրոն՛է , բարձր գրական գեր֊,
մ.ո՚ւլյի եւ մասնաւորաբար ՀՀայրեն\իք»ի մէկ Անտ֊
Ժ ամ ա գր ո ւած էինք , ^աբապլուս երթալու Հա– մա՚ներէնէով կր խօսակցէր բո լո՛ւ ին Հետ : Բուո\*
րէ *ԼՀԻշինս՛քի անա կն կա լա բա ր ՝» ետեւեալ նոր յայ~
մար, խումբ մբ քնկլեվւներռվ։ (ԱՀա քասի շաբաթ Հ ետաքրքբո ւթք, ւն ունէր մ ասնաւո բ՛ա բար իր Հա.
տա՛ր արութիւն լէ կ ՚(^լ՝Է Հա յաստա-ի խ՚որՀրգայ–
է (ո՝ր։ կ՝ուղեմ տեսնել , կյուղեմ տեսնել ԵփրատլՀ ,
նացմա\ն. բ գ տարեդարձիս , բացառիկ Հ աԽգիսա–
ձարապլու֊սէն , Տէր Զօրէն : Ինքն ալ փափաքեցաւ Ժ՚ՐԳՒ <–Մեբ Հարեւփքիի առակին երկու բառերյլ,
X որ ո ւթ ե ամ ր տ օնա կա տ ար ո լա ծ Նվ՛ * ֊ Ծորքի խո՚ր–
ինկերանալ ): որ ՝Դաքուէն իր կեանքի երիտասարդ օրերէն՝ ան–
Հրգային Հիւպատոսարանին մէկ , \ 9՛%/ Նո՚՝յ * ձ֊Օին.
Չ՛որ եքշա բթի առտ՛ու կանուխ կդիմանամ թէ կՎեչի կերպով դրոշմուած են իր մտքի վբայ ...
«"ի աշն ակ « Հ ա յրե հի ք» թե րթ ր խե ղաթ իւր ած
պաո յայէ յետաձգուած է : 1ԱորՀր գա ւո ր շա բժ՜ռւձե– ԱՀա ա յսքաե նրբին ղգ ացում ներ ո վ ք(ք . Ա իու–
է Ա իացեալ Ագգե րո ւ ժ ո ղո վին մէկ արտասանած
* եր շոլբկս ՚՛ Փսփսուքներ գ թախծոտ .ն՚այո՚ւածքնե– թ եան լիազօր պատուիրակք փոխ վարչապետ
իմ ճառլլ։ Աս րսած էի , թէ Վիրացի գիտնա կա– ֊Հուեր
րո վ > « Օ շա կ անր սրտի տ աղն ապ մր ան ց ո ւց ե ր է եւ արտաքին գործոց ւր ւ, իւ նախաբա լ. կապուած
Գ^Լ^ւ՚ԷՀ՛ ՚ ՝ ՝Լծ^ա^ԼՀ Լ ա ա °^անր է • * • Գէմքր մեռե յայտետծ են որ կաբսն ու Արտա^աԱր 1500 թուա– • Է ^ ՚իատին եւ մեր ժ.ոգովուրգին .. .
լի գոյն . .» : - Ջեմ կարծեր : կաններէն
ի վեր կբ պատկանին երաստանին Այսպէս ուրեմն , միայև՛ կարսլշ ե՛ւ ԱլւտաՀա–
—- Որ՛ եւէ յո^յ-ս
« Ես չյլոի յ իժէ կարսԱ ու Ար ա ա Հ֊>անայ նլչ , այլ խօսքո ւթ բովւս\Լդակ ԹրքաՀա յա սա ան ի
Մինչդեռ ամէն բան վերկացած ՛էր գիշերք Հ. պատկանին՛ 1Լր՝աստան<ին՛. է1Լսէ ՝՛ աել , իժէ միայն մէկ շատ Համեստ մասլւ Վ^բա՚սաանիւ՝ տալ ,
պա ւո կանի հ Հայաստանին ; այս պիտի ՝ նշահակէր աբգէն իսկ փոսր նետ ո լա ծ
Պէյբոէ-թի մէկ էր որ Հանգիպեցանք, Հիհգ « Ես րոի) "վ՛ Խոր՛Հրգա յին Ա իուիժիլնր պի լէ եր «թշուառին ու <ՀանտԷր&ր կբկնապէս վլ՚ոսր
շաբաթ առակ, տարիներու բաժ՜անումէ մբ վերկ՛ տի առնէ կարսն ՛ու ԱրտաՀանր եւ պիտի տայ ա– հետել : ......
Կէս փախստական՛ Երո^սազէմէն , կ՚ուղէր ֆ ր ֊ ֊ \կոր՝ որուն կր պատկան\իւ : Պ է՛՛՛ք է ի մտի ռւնե–՛ ՛Այս արարքն կ աՀա , ոբ 1Ա . Ա՚իութիլնլլ, ի^չպէ"
րանսա մեկնիլ, Ա՚արսէյլի յոբելեանին ներկայ նայ նաեւ, ո ր քԱ,ո՚րՀ րգայիհ Ա՛ իութիւհլւ իրեն մաս որ կր վկայէ իր լիազօր պա տոլ իր ա կր , անիւ գո ւ—
բլչալոլ եւ ատեն մյլ Փարիզ բնակելու Համար : կազմող միտւորներէն ել ոչ մէկր ձիձՔ. ^ԼԼՀ. ՚^Գ՛֊ ։^ ն ակ է գոր ծ ելու :
Բացատրեցի թէ ժ ամանա կր չէ ոչ յոբելեա֊ ա ուն ամրոզկո ւթեամ բ . ռո լսեր էն ար տա սա - Այդպէ՛՛ս է սակայն ;
^ է ռ յ ք ։ ՂՐաՂ^ԼոԼա ՚ "Լ աԼ Փաբիգ Հաստատո՛ւելո՛ւ : ոանելոՎ^ նտխավերկին մէկ.Հատիկ բառլլ Ի՛ր ւս՛յ Լ է \որ Խ . Աիութիւնը վարժ չէ նման
Գարե զին կաթալիկոսին Հիւրն էր, Անթիլիա ՏԻԶ գաւերու ՚.
սի մէկ, եւ քանի մր /ժնգամ գնաց եկաւ՛. Բան մր Հվւ֊ոս) Ա. Վիշրնսքի գիտակցօրէն կ1արաասա– իսկապէՐ՝ս որ՝ Մ իութիւն՛ը մեղ երբեք « Տ Ի ֊
ունէր լեզուին տակ; Հ՚հո^լ-1 ալ ազգային գործե ֊Կէ անգլիերէն . ՋԸ» նե տած չէ :
րով զբաղիլ սկսար՛»։ Թեթեւ ժ՛պիտ մր, եւ. անժ՚ի– Այս «Հերքում՛ ով» Ա, Վիշինսքի 1լուղէ աի Տ ե տա դար ձ ակ նար կ հ*՝ գէաի մեր՛ մեբձա–
լյը :
կապէս կ^անւինէր Հրատապ նիւթի մր որ ինծ ի աւ Համոզում ր ՚՛ ե՜բշեչել Հայ Հասարակութեան, թէ ւ ռրագոյն անցե
մաաՀ ոգութիւն կբ պատճառ է : ինք ո՛լ եւ ^ ան ո ւն՛ շյիշատակե լով իր ճառին մ էկ 1921 Մարտ \եին Մ՚ւ՚սկռւայի մէչ կը ստոբա–
ՀալՀպ Հասնելէս երկու շաբաթ վերկբ* առ նովի Լ բաեով ճշդած չէ իրաւական աէք\ԷՀ "է ^ ա ր ֊ ղրոլի ծան՚օիւ ււռւսեւթո ւբք ՚ բարեկամութեան
տու մր «Արեւ ելք»ի խմ րազյ/ատու 1ր գտայ - ժ ի շ՛ո յսիայ ետ ւնաոպչ էասլ >Աելւ տաՀւա-՚նւվի մոճրշգօէ,ր՝երկրւոարպադա՝ րե լոՊ . կՎաիրշինծեսսքի սւխտբ Հ
կ\ո՚ւզՀ. Հ՝ (՚ձԱեVլ՚, լ՜ ՚Հ>.ր- ե*թէ, ւ ւՀ՝ այաստանր\. հ ..
«էի ա վւ ախ շ> ը Գէխ ուն ; Այդ ուխտի առաչին յօդուած ին մէչ Թսւք–
Չկրցաք բացատրել թէ ինիու եկած էր։ Պքէ Հ$ԻԶիշ պիտի շեետէլւ , այլ կաբսն ու ԱրտաՀանր քիոյ սաՀմաԼնձրբ ^Հդելով^ ղաշնագբտղ կողմերը
աո յա ւ Աասնասոր պաշտօնն՝ մր թէ գրական մԱ– առնելով զանոեք Հայաստանի պիափ տար*֊֊ կր յայտարար՛են՛ :
տաՀ ո գութ իւններ : (<% Համ ապտակեր» ի 12 Հատոր–֊ Ե*֊ այսպէս պիտի լլեէր այն պարղ պաաճա֊. ւէՕերկայ դաշինքին մէչ Թուրքիա ըսելով կր
Կ ո լի տ ո ատ աո<ր աակո ւթե ան Հոգր մղձաւ անկ մբ ""Վ 1 "V Խ ՝ Ա ի՚՚՚-ի^ի՚֊^լւ լՀհգՀանբապէս աովորու– Հասկցուին այն՛ Հողերը (էշաէօհ՚շ), որ րնգոլնույած
դարձած էր իրեն Համար։ Հ/յլ դեռ տաս շ Հատ՛որ թիւնր չունի իր են մաս կՂաաՂպՀս՝մ "՛Լ Մ իաւռ ր ներէ նւ եւ են իբրեւ թրքական Հողեր 1336 (1920) Աո֊նո-֊սբ
ալ նոր դի քէքբ , որուն եբկուքր միայն պատրաստ ոչ մէկը Փ11ԱԸ ձգելո 28/՛ թրքակահ աղգայ՚լձև ուխտ՛ով, մշակուած եւ
են , եթէ չեմ սխալիր) : Աւե լի Հ ամ ո ՛էի չ գար ձ՛՛՛ելո լ Հ ամար իք այս –>ռշակոլած ՕսմանԼա.. երեսփախանական ժողո
Կբ բաւէր գիաել գէմքլլ , քաշուածքը, Հասկլէ– նոր յտյտարարութիւհլԼ Ա՛ Վիշլ՚նսքի , ինչպէս վէ՛ կող» է Պոլս՚ոյ մէչ ել Հաղոր գա գր՛ուած մա.
նալու Համար թէ ,ո ր քան խախուտ է առոզկութիւ֊ անդրադարձած էինք մեր | 948 Տուն՛սւար \ *)ի մուլիլ՛ ու բոլոր պետութեանց» ԼՀՀաւաքածոյ
«Աամուր՛ի բաժնին մէկ՝ յո՛ւղումով եւ խելայեղ Գործող ՚հաշինքներտլ» , Հրատ. Խ՛ Միա֊թեան
Ո"լորս ալ զգուշութիւն կր թե/աւէրէ./՚1ք փո– ծափերու մէկ կր յիշատակէ մեր ազգային քայ~ Աբտ. Գ ործյյց նախարարութեա՛ն, Մ ոսկուա , 1935,
իսագարձարար , որպէսգի շաա չլոգնի : Կր սիրէր է չ 158)։
խառն ո լի լ օրուան ասուլիսներուն I, ւ երեկոյթնե Այս յօդուածով բովանդակ թ)րքաՀայաստանլ*
րուն : Փետրուար 14/՛ գի շերո լան գրական ասու ն.ո յնիսկ Հ անբագր՚ո ւթ իւն մ ր ուղղեցին՛ Ա րուսաղէ– կը մ՛տնէ թուրքիոյ սահմաններուն՛ մէչ եւ կը նը–
լիսին ներ շնչողներէ :. մէկն՛ ալ ինքն էր։ Տայանա– մի պատրիարքին , պա Հ անկելո վ <ո ւս ո ւց չա կան՝ կաւռուի իբրեւ թրքական Հող :
ւ՚լէ" կր նեղուէր, բայց եւ այնպէս ուզեց իր պաշտւձւկե ա րձա1ի, լ ա լե Հ ե ր վաստակաւորս ; Ե*– Թէ ՛նոյն յօդո՛ւածի շարունակութեան մէչ ՛ե՛
խօսքն յւսել Հրապարակաւ : Երուսաւլկմ , աՀաբեկ , մէկդի գրաւ իր իսկ աւե թէ դաշինքին կցուած 1 (Ա) եւ 2 (Բ) յաւելուած
(քա^որւր իրիկոլնր, կիրակի , լ՛որէն սեղանին տած , աս ր քած յո բելեանւո : ՛ներով եւ յատ՛ուկ քարտէսով մանրամասն՚օբէնէ
գլ՛ուխն էր ուրախ զուարթ , Ար ձ ո լի կն եր ու թէյա– Տա կաւ թե կան՛ուխ է, քրքրելու Համար մեր թիզ առ թիզ եւ գիւղ առ գի՚֊զ , կը ճշդուին Թուք–
սեղանին աո թ ի ւ ։ Գարեջուր կր խմէր , պաՀ է պաՀ ժ ամ ւսՀւ-էս կա կի ց պա տմ ութեա՛ն այս գանելիք Է– քԻռ՚յ սաՀման\նեբը, ոյւոնք, ի գէա, կ՚անցնին ,
մաս՛։ ակցելող Թերեւս ոչ մէկ ատեն այն՛քան կուրացած , (Տր֊– ի Հարկէ , կաբսփ
երդերուն *: րենց մէչ առնելով ել ԱրտաՀանի Հիւսիսէն •— է՜
, ինչպէս ըսինք, բավանգ֊-՚ղ
Ինչո՞ւ խրիլ մանրամասնութեանց մէչ, երր թացած էր մեր օր երո ւ փետրաթափ մտաւորակա– ԹբքաՀ ա յաստաԼր ;
" ՚ յ լ ե ւ » չկայ -. Մեր անպաշտպան. Հայրենիքի՜։. Համար փոր–
Հալէպի մէչ էր որ Օշական տեսաւ ամէնէն նութիւԱբ> 1ա ւ "ձ՛ Հյաո֊ակդիմակա՝ե՝՝ձ>ի յոլլռւնք ուած– այս փ,ոյւր աւելի խորացնելու Համար՝ 10 •
արմանավայել տոնակատար ութիւ՛ ՚ր իր յոբելեա մբ կախ ահ է փիգէ" ՚՛ 1/ ի՚յլթիւնբ նոյն դաշինքի \5րգ յօդուածով իր վշ
նին , վերան՚որոզուելով Հոգեպէս : Եւ Հալէ"էՐ Ա՝*ա ր՛եց Օշականն ալ։ Ե*֊ «Հանգիստ կր քյլ– յ՛ա յ կ՚առնէր ՛Նաեւ Հետեւեալ յանձնառութիւնը՛
մէչ ալ գտաւ իբ վախճւսււբ , չւ՚չասպառ : նանա յ , կեանքի աք ական տենդէն* վերկ րի ։ Ա ին «Ռուսիա կր պարտաւյորուի անդրկովկասեան՛
Միայն տարյ՚քի բեռը ե՛֊ լարուահ֊ աշխա չեւ վերկիե ժ ամ ր տքն՛ելէ, երակ––.երուն վեբկին ֊.ա֊րապետոլթեա՚ւ ց վերաբերմամբ առնել անՀրա–
տա՛՛նքն էին որ մաշեցուցին իր սիրսէր կաթիլէ քամելէ ետք : ժեշտ քայլերը՝ ա՚նւնց ընդունիլ տալու Համար
Հապա սա թունանւաուրո,ո , գգաարրշաՀուո լուաա(Լք–. Յնյա , Երեւան : «Թշնամի» մըն ալ պակս.են. Հետագային Թուրքիոյ Հետ իրենց կողմկ կնքձ~
Խե՞րը։ Այն գարշելի հ՜ամ ածու՛– ւթ իւ՛ նե՞ բ ը որ մին ցաւ : Իսկ զ ան , ծուռ բերան* ռաաիօ Երեւ ւոր "•–ելէք դաշինքներու մէչ այն՛ յօդուածներ՛ը, ՚",Ր
չեւ այսօր ալ կր շաբունակոլին Երեւանէն արաա– սաստկաց ո ւ ր կիղեբու պատերազմք , մինչեւ ներկայ դաշինքով կր վերաբերին իրենց» (ւհ1ձ;
սաՀման , փո՛խն ի փոխ նոբոգուեէով : բոլոր բարձու Հ քհերշ ՀարթՇողԱՒէնԱ՝ՐՇ ՄԻՍԱ-ԲԵԱՆ էչ 1 6 2 ) ։
Գաս մը մարդիկ այնքան գռեՀկացսձն –ոք՛, ՀալԷպ, 20 Փհայաւսցւ 1948 (1)
Fonds A.R.A.M
(ՀԱՑ ԳԱՏԸ ԵԻ ե • ՄԻՈԻԹԻԻՆԸ) ո ք ե. ա տ ե \ ւ
ձէէշւ հքք՚տ քւէքս1 Խէ/տ։
Ո6 Տ1տ6թ3 ^611.
Մինչեւ, վեր չին մամը, Մ Էն լեւ. արեան վերջին Միացեալ Աղգեր՛ոլ կազմակերպութեան Ա ամ -
կաթիլը : լոյ դիւանէն
աեմբեր \3ի աոմնելով՝ «Հայրենիք» իր 1947 Ղ*եկ– Երբ քաՀա< աե վեբկացուց պատարագք Ոլ
թիւին մէկ տուած էր պատճէնն այն ձեռքբ բռնած Հ՚հիբք Առասպելացրի , արտասանեց
Շ՛ունչ ֆւ Միտք : Թուղթ եւ. գիր : 8ԱԿՌՐ 0– յա յաա բարութեան
, ,ո՚ր ն՛ո յն կազմակերպութեան .սովորական ՀձՕրՀնեալք եղերուք , երթայք ի խա
ՃԱԿԱՆ :
՛քաղաքական Կ՚միտէի 1947 Հոկտեմբեր 24ի նիս^ ղա զութ I ամբ եւ Տէր եղվցի րնգ ձեգֆլէ, որ գա\.
հյ մ րա գր աաո ւ.նն էր Երեքշաբթի , իրիկուան տին մէկ բրած էր Ա* Վիշիլոքի՝
կարսի եւ Արաա– բերոլ րնթացքին միայն բացասական՝ աԲ՝գիլ^սք
գէմ : «՝Բալէ երթանք սլա ո յա մ ո կատարենք , 0 շա– Հան ի մ ասթն :
կան» ։ տուած Է , եր բեք չկատարելոՎ իր գերն ու նպա–
;~՚ Ե ս
Հիւանդ մա՛րգ եմ , կր յոգւիմ ։ Ես քու ԱՀա այգ յա յա ար ար ութիւք֊ ր . տակբ, ոչ ոք շարժեցաւ տեղէն ու բոլորին աչքե–
առողջութիւնդ չունիմ ։ ԼԻմ առողկչոլթիւնս ...) ;
« Պատասխանելով Թուրքի ո յ ներկա յացուցի ք րր դարձան՛ /հոլանի ; Հայ՛ր Հիւրասէր մ՚ոգովոլրգ
Երթանք սրճարան մլլ նստինք % Պ* Աաբպերին՝ Պ* Վ^շիսսքի ՀԼսաէ– 1 ՚ Ո Ր /""Բ^ք– կ , բայց այգ օրուաՀ. պատաՀածր՝ գլեց անցաւ ա.,
՚֊֊-֊ՀՀ. Է ք ո ւ թ է ն կր նեղուիմ % գա յին մամ՚ուլէն եւ ռատ ի ո յէն Պ * Աարպերի ճա մ էն սպաս ուժ՛ : Փոքրի կ մատ՛ուռին մ էկ կանտնա .
Մ էկ մամ առանձին պատելէ վերկ, երր վե ռին՛ մէկ յիշատակս լած մ էկբե ր ո ւմնեքէն ոչ մէ–֊ ւո ր ճակատամարտ մբ տեգի ՛ունեցաւ , քիո լա՛ն ր
րադարձայ , գրասեղանին առկեւ նստած՜ փ՛որձ կր կուն մէկ կայ պատերազմ բառբւ ինչ կր վերաբե •աո,ւ՛ս ՛տափէ քու •^ասմաար.։ *Բի1 կբ մնար ոբ ււլ լ
կարդար , - իր վերկին գր՚ո լթիւՏւ լլ որ պիտի Հրա րի Խ ո րՀ րդայ իհ Վ^րաստանի դիակականներու յի– ււէին աղուն Հաղուստներր, զայն։ ձեոքկ ձեռք քա.
տարակուի Հ.Նայիրի%ի մէկ ։ շատակագ րին՝ խոր Հր դային ե ր կի րներտւ սաՀմա– շելռվ։ Վեր կապէս բաժին՛ ինկաւ իզէրեանի , ա.
նակից Թուրքիոյ մէկ գտնուող կարսի եւ Արտա֊ րովՀետեւ կեստ բացի է այս վերկի"ր, ու Հաւանա
ՊաՀ մլէ յարակից սենեակք Հբակիրեցի , խօ Հանի շբկաններոլ
վրացական նկարագրի մասին,
սելու Համար Հինգշաբթի օրռւաձ՝ դասախօսու յիշատակուած կան֊՝ է ո լ., Ո՚ոլան ալ նոյե՛ տեղէն եղած Ըլլայ, քա
Պ՛ Աարպերի կողմէ, Պ՛ Վիչէ^սքէ^
թեան՝ մասին,, րռ ո ինք թելադրած էրէ նի որ այդ քաղաքի մօւոերն է խ լուեր կարաւանէն *
յա յտնւե լէ յետոյ՝ թէ խւորՀլդա յ).ն գիտնականաւ ե -
- Ի^նչպԷս դասաւորած՛ ես նիւթրւ, *Հ(յոբե–. րու Հիմնաւորումներր //ճ բնաւ Հաւատալի չէ –.ո՛ր այդքան փոքրիկներ՚՜՚-Հ
անվիճելի են , յայտարա–
բլլ եւ իրենց դատելու եղանակը» : իմ բամի՝յնս : րեց՛ ծ ան բաբե հ՛ / ուած կին մր աւելի Հ եռո ւնե րէն Հստ–
՝Բիչ մլլ տարտամ է ՝նվ,ււթլււ • Թերեւս լաւ պիտի Աէլաբ սկսիլ վիճարա–
սաւծ ըլլայ :
ն ութ ի ւտն՚ներր ան կաս կածելիօ ր էն վրացական ա յս
= Թուդթ մրլ առ եւ գրէ տ Վ^աՀան Ի զէ րեահփ Հ իւր ամ եծար եւ արքա յա
շբկաններո՛լ խորՀրգա յին– Վբաստ ան ին՛ վերադար
Թուղթ , գբիձ *^ "՜Ք" > նշանակէի անռմե– ձնէ լու մ աս ին ՝ֆ : վա յել բնակարանին մ էկ, որ ՛նախապէս Հո ւնգա֊
փֆի՚Ա 8—10 նոր գրողներու % իւրաքանչիւր անուն <^Հա յ բեն ի ք՝ֆ տ ո ւած է ոչ մ իա յն Հա յերէն թարգ–֊ քիո յ մեծ դուքս Հոռթի յի կր պա տ կան է ր , տա կա
ման ո ւ իժ իւ և՝ր այս յայտ արա րութ՛եան, այլ եւ ան՛՛ո՛ր
Հաղիլ արտասանած1 շունչ մր կ՚առնէր , ծանր եւ ա՛նգլիերէն լին ճա՛շի– ս ե զան ր չվերցուած , Հայ ե՛ւ Հայ\Ո՝լՀ ի ֊
բնագիրբ :
կասկածելի Հ (Հետոյ, յամ րա բա ր բացատրեց իր նե րու ստուա ր թ ի լ մ ր սկսաւ Հոն ՝՝Լ եր խուժ՜ել ;
ԼՀԱելիքն ու իմ ինելիքս ։«Ես կր վերկացնեմ , գուն ԱմՀն մէկր բան– մր \նտլէր բել.ած էր (հոլանի։ Ո*ո-
իւրաքանչիւրս իր աեզյրլ կր գնես * . *» % Անդրադառնալով այ՝–Լ. ղայրլՈ յ ք ^ ի ս յ ՝Ո\Ր յ ա յ ֊ լա՝.՝ , րնկոզմանահ թաւիշէ թիկնաթոռի մբ մէկ,
ակորդ օրր՝, Չորեքշաբթի առտու մամլա $ին տա րարո ւթիւնլէ յարոյց ր\ԼգՀանրապԷս Տայ մա ժ՜ողով ուրդին ճիշդ կեդրոն՛է , բարձր գրական գեր֊,
մ.ո՚ւլյի եւ մասնաւորաբար ՀՀայրեն\իք»ի մէկ Անտ֊
Ժ ամ ա գր ո ւած էինք , ^աբապլուս երթալու Հա– մա՚ներէնէով կր խօսակցէր բո լո՛ւ ին Հետ : Բուո\*
րէ *ԼՀԻշինս՛քի անա կն կա լա բա ր ՝» ետեւեալ նոր յայ~
մար, խումբ մբ քնկլեվւներռվ։ (ԱՀա քասի շաբաթ Հ ետաքրքբո ւթք, ւն ունէր մ ասնաւո բ՛ա բար իր Հա.
տա՛ր արութիւն լէ կ ՚(^լ՝Է Հա յաստա-ի խ՚որՀրգայ–
է (ո՝ր։ կ՝ուղեմ տեսնել , կյուղեմ տեսնել ԵփրատլՀ ,
նացմա\ն. բ գ տարեդարձիս , բացառիկ Հ աԽգիսա–
ձարապլու֊սէն , Տէր Զօրէն : Ինքն ալ փափաքեցաւ Ժ՚ՐԳՒ <–Մեբ Հարեւփքիի առակին երկու բառերյլ,
X որ ո ւթ ե ամ ր տ օնա կա տ ար ո լա ծ Նվ՛ * ֊ Ծորքի խո՚ր–
ինկերանալ ): որ ՝Դաքուէն իր կեանքի երիտասարդ օրերէն՝ ան–
Հրգային Հիւպատոսարանին մէկ , \ 9՛%/ Նո՚՝յ * ձ֊Օին.
Չ՛որ եքշա բթի առտ՛ու կանուխ կդիմանամ թէ կՎեչի կերպով դրոշմուած են իր մտքի վբայ ...
«"ի աշն ակ « Հ ա յրե հի ք» թե րթ ր խե ղաթ իւր ած
պաո յայէ յետաձգուած է : 1ԱորՀր գա ւո ր շա բժ՜ռւձե– ԱՀա ա յսքաե նրբին ղգ ացում ներ ո վ ք(ք . Ա իու–
է Ա իացեալ Ագգե րո ւ ժ ո ղո վին մէկ արտասանած
* եր շոլբկս ՚՛ Փսփսուքներ գ թախծոտ .ն՚այո՚ւածքնե– թ եան լիազօր պատուիրակք փոխ վարչապետ
իմ ճառլլ։ Աս րսած էի , թէ Վիրացի գիտնա կա– ֊Հուեր
րո վ > « Օ շա կ անր սրտի տ աղն ապ մր ան ց ո ւց ե ր է եւ արտաքին գործոց ւր ւ, իւ նախաբա լ. կապուած
Գ^Լ^ւ՚ԷՀ՛ ՚ ՝ ՝Լծ^ա^ԼՀ Լ ա ա °^անր է • * • Գէմքր մեռե յայտետծ են որ կաբսն ու Արտա^աԱր 1500 թուա– • Է ^ ՚իատին եւ մեր ժ.ոգովուրգին .. .
լի գոյն . .» : - Ջեմ կարծեր : կաններէն
ի վեր կբ պատկանին երաստանին Այսպէս ուրեմն , միայև՛ կարսլշ ե՛ւ ԱլւտաՀա–
—- Որ՛ եւէ յո^յ-ս
« Ես չյլոի յ իժէ կարսԱ ու Ար ա ա Հ֊>անայ նլչ , այլ խօսքո ւթ բովւս\Լդակ ԹրքաՀա յա սա ան ի
Մինչդեռ ամէն բան վերկացած ՛էր գիշերք Հ. պատկանին՛ 1Լր՝աստան<ին՛. է1Լսէ ՝՛ աել , իժէ միայն մէկ շատ Համեստ մասլւ Վ^բա՚սաանիւ՝ տալ ,
պա ւո կանի հ Հայաստանին ; այս պիտի ՝ նշահակէր աբգէն իսկ փոսր նետ ո լա ծ
Պէյբոէ-թի մէկ էր որ Հանգիպեցանք, Հիհգ « Ես րոի) "վ՛ Խոր՛Հրգա յին Ա իուիժիլնր պի լէ եր «թշուառին ու <ՀանտԷր&ր կբկնապէս վլ՚ոսր
շաբաթ առակ, տարիներու բաժ՜անումէ մբ վերկ՛ տի առնէ կարսն ՛ու ԱրտաՀանր եւ պիտի տայ ա– հետել : ......
Կէս փախստական՛ Երո^սազէմէն , կ՚ուղէր ֆ ր ֊ ֊ \կոր՝ որուն կր պատկան\իւ : Պ է՛՛՛ք է ի մտի ռւնե–՛ ՛Այս արարքն կ աՀա , ոբ 1Ա . Ա՚իութիլնլլ, ի^չպէ"
րանսա մեկնիլ, Ա՚արսէյլի յոբելեանին ներկայ նայ նաեւ, ո ր քԱ,ո՚րՀ րգայիհ Ա՛ իութիւհլւ իրեն մաս որ կր վկայէ իր լիազօր պա տոլ իր ա կր , անիւ գո ւ—
բլչալոլ եւ ատեն մյլ Փարիզ բնակելու Համար : կազմող միտւորներէն ել ոչ մէկր ձիձՔ. ^ԼԼՀ. ՚^Գ՛֊ ։^ ն ակ է գոր ծ ելու :
Բացատրեցի թէ ժ ամանա կր չէ ոչ յոբելեա֊ ա ուն ամրոզկո ւթեամ բ . ռո լսեր էն ար տա սա - Այդպէ՛՛ս է սակայն ;
^ է ռ յ ք ։ ՂՐաՂ^ԼոԼա ՚ "Լ աԼ Փաբիգ Հաստատո՛ւելո՛ւ : ոանելոՎ^ նտխավերկին մէկ.Հատիկ բառլլ Ի՛ր ւս՛յ Լ է \որ Խ . Աիութիւնը վարժ չէ նման
Գարե զին կաթալիկոսին Հիւրն էր, Անթիլիա ՏԻԶ գաւերու ՚.
սի մէկ, եւ քանի մր /ժնգամ գնաց եկաւ՛. Բան մր Հվւ֊ոս) Ա. Վիշրնսքի գիտակցօրէն կ1արաասա– իսկապէՐ՝ս որ՝ Մ իութիւն՛ը մեղ երբեք « Տ Ի ֊
ունէր լեզուին տակ; Հ՚հո^լ-1 ալ ազգային գործե ֊Կէ անգլիերէն . ՋԸ» նե տած չէ :
րով զբաղիլ սկսար՛»։ Թեթեւ ժ՛պիտ մր, եւ. անժ՚ի– Այս «Հերքում՛ ով» Ա, Վիշինսքի 1լուղէ աի Տ ե տա դար ձ ակ նար կ հ*՝ գէաի մեր՛ մեբձա–
լյը :
կապէս կ^անւինէր Հրատապ նիւթի մր որ ինծ ի աւ Համոզում ր ՚՛ ե՜բշեչել Հայ Հասարակութեան, թէ ւ ռրագոյն անցե
մաաՀ ոգութիւն կբ պատճառ է : ինք ո՛լ եւ ^ ան ո ւն՛ շյիշատակե լով իր ճառին մ էկ 1921 Մարտ \եին Մ՚ւ՚սկռւայի մէչ կը ստոբա–
ՀալՀպ Հասնելէս երկու շաբաթ վերկբ* առ նովի Լ բաեով ճշդած չէ իրաւական աէք\ԷՀ "է ^ ա ր ֊ ղրոլի ծան՚օիւ ււռւսեւթո ւբք ՚ բարեկամութեան
տու մր «Արեւ ելք»ի խմ րազյ/ատու 1ր գտայ - ժ ի շ՛ո յսիայ ետ ւնաոպչ էասլ >Աելւ տաՀւա-՚նւվի մոճրշգօէ,ր՝երկրւոարպադա՝ րե լոՊ . կՎաիրշինծեսսքի սւխտբ Հ
կ\ո՚ւզՀ. Հ՝ (՚ձԱեVլ՚, լ՜ ՚Հ>.ր- ե*թէ, ւ ւՀ՝ այաստանր\. հ ..
«էի ա վւ ախ շ> ը Գէխ ուն ; Այդ ուխտի առաչին յօդուած ին մէչ Թսւք–
Չկրցաք բացատրել թէ ինիու եկած էր։ Պքէ Հ$ԻԶիշ պիտի շեետէլւ , այլ կաբսն ու ԱրտաՀանր քիոյ սաՀմաԼնձրբ ^Հդելով^ ղաշնագբտղ կողմերը
աո յա ւ Աասնասոր պաշտօնն՝ մր թէ գրական մԱ– առնելով զանոեք Հայաստանի պիափ տար*֊֊ կր յայտարար՛են՛ :
տաՀ ո գութ իւններ : (<% Համ ապտակեր» ի 12 Հատոր–֊ Ե*֊ այսպէս պիտի լլեէր այն պարղ պաաճա֊. ւէՕերկայ դաշինքին մէչ Թուրքիա ըսելով կր
Կ ո լի տ ո ատ աո<ր աակո ւթե ան Հոգր մղձաւ անկ մբ ""Վ 1 "V Խ ՝ Ա ի՚՚՚-ի^ի՚֊^լւ լՀհգՀանբապէս աովորու– Հասկցուին այն՛ Հողերը (էշաէօհ՚շ), որ րնգոլնույած
դարձած էր իրեն Համար։ Հ/յլ դեռ տաս շ Հատ՛որ թիւնր չունի իր են մաս կՂաաՂպՀս՝մ "՛Լ Մ իաւռ ր ներէ նւ եւ են իբրեւ թրքական Հողեր 1336 (1920) Աո֊նո-֊սբ
ալ նոր դի քէքբ , որուն եբկուքր միայն պատրաստ ոչ մէկը Փ11ԱԸ ձգելո 28/՛ թրքակահ աղգայ՚լձև ուխտ՛ով, մշակուած եւ
են , եթէ չեմ սխալիր) : Աւե լի Հ ամ ո ՛էի չ գար ձ՛՛՛ելո լ Հ ամար իք այս –>ռշակոլած ՕսմանԼա.. երեսփախանական ժողո
Կբ բաւէր գիաել գէմքլլ , քաշուածքը, Հասկլէ– նոր յտյտարարութիւհլԼ Ա՛ Վիշլ՚նսքի , ինչպէս վէ՛ կող» է Պոլս՚ոյ մէչ ել Հաղոր գա գր՛ուած մա.
նալու Համար թէ ,ո ր քան խախուտ է առոզկութիւ֊ անդրադարձած էինք մեր | 948 Տուն՛սւար \ *)ի մուլիլ՛ ու բոլոր պետութեանց» ԼՀՀաւաքածոյ
«Աամուր՛ի բաժնին մէկ՝ յո՛ւղումով եւ խելայեղ Գործող ՚հաշինքներտլ» , Հրատ. Խ՛ Միա֊թեան
Ո"լորս ալ զգուշութիւն կր թե/աւէրէ./՚1ք փո– ծափերու մէկ կր յիշատակէ մեր ազգային քայ~ Աբտ. Գ ործյյց նախարարութեա՛ն, Մ ոսկուա , 1935,
իսագարձարար , որպէսգի շաա չլոգնի : Կր սիրէր է չ 158)։
խառն ո լի լ օրուան ասուլիսներուն I, ւ երեկոյթնե Այս յօդուածով բովանդակ թ)րքաՀայաստանլ*
րուն : Փետրուար 14/՛ գի շերո լան գրական ասու ն.ո յնիսկ Հ անբագր՚ո ւթ իւն մ ր ուղղեցին՛ Ա րուսաղէ– կը մ՛տնէ թուրքիոյ սահմաններուն՛ մէչ եւ կը նը–
լիսին ներ շնչողներէ :. մէկն՛ ալ ինքն էր։ Տայանա– մի պատրիարքին , պա Հ անկելո վ <ո ւս ո ւց չա կան՝ կաւռուի իբրեւ թրքական Հող :
ւ՚լէ" կր նեղուէր, բայց եւ այնպէս ուզեց իր պաշտւձւկե ա րձա1ի, լ ա լե Հ ե ր վաստակաւորս ; Ե*– Թէ ՛նոյն յօդո՛ւածի շարունակութեան մէչ ՛ե՛
խօսքն յւսել Հրապարակաւ : Երուսաւլկմ , աՀաբեկ , մէկդի գրաւ իր իսկ աւե թէ դաշինքին կցուած 1 (Ա) եւ 2 (Բ) յաւելուած
(քա^որւր իրիկոլնր, կիրակի , լ՛որէն սեղանին տած , աս ր քած յո բելեանւո : ՛ներով եւ յատ՛ուկ քարտէսով մանրամասն՚օբէնէ
գլ՛ուխն էր ուրախ զուարթ , Ար ձ ո լի կն եր ու թէյա– Տա կաւ թե կան՛ուխ է, քրքրելու Համար մեր թիզ առ թիզ եւ գիւղ առ գի՚֊զ , կը ճշդուին Թուք–
սեղանին աո թ ի ւ ։ Գարեջուր կր խմէր , պաՀ է պաՀ ժ ամ ւսՀւ-էս կա կի ց պա տմ ութեա՛ն այս գանելիք Է– քԻռ՚յ սաՀման\նեբը, ոյւոնք, ի գէա, կ՚անցնին ,
մաս՛։ ակցելող Թերեւս ոչ մէկ ատեն այն՛քան կուրացած , (Տր֊– ի Հարկէ , կաբսփ
երդերուն *: րենց մէչ առնելով ել ԱրտաՀանի Հիւսիսէն •— է՜
, ինչպէս ըսինք, բավանգ֊-՚ղ
Ինչո՞ւ խրիլ մանրամասնութեանց մէչ, երր թացած էր մեր օր երո ւ փետրաթափ մտաւորակա– ԹբքաՀ ա յաստաԼր ;
" ՚ յ լ ե ւ » չկայ -. Մեր անպաշտպան. Հայրենիքի՜։. Համար փոր–
Հալէպի մէչ էր որ Օշական տեսաւ ամէնէն նութիւԱբ> 1ա ւ "ձ՛ Հյաո֊ակդիմակա՝ե՝՝ձ>ի յոլլռւնք ուած– այս փ,ոյւր աւելի խորացնելու Համար՝ 10 •
արմանավայել տոնակատար ութիւ՛ ՚ր իր յոբելեա մբ կախ ահ է փիգէ" ՚՛ 1/ ի՚յլթիւնբ նոյն դաշինքի \5րգ յօդուածով իր վշ
նին , վերան՚որոզուելով Հոգեպէս : Եւ Հալէ"էՐ Ա՝*ա ր՛եց Օշականն ալ։ Ե*֊ «Հանգիստ կր քյլ– յ՛ա յ կ՚առնէր ՛Նաեւ Հետեւեալ յանձնառութիւնը՛
մէչ ալ գտաւ իբ վախճւսււբ , չւ՚չասպառ : նանա յ , կեանքի աք ական տենդէն* վերկ րի ։ Ա ին «Ռուսիա կր պարտաւյորուի անդրկովկասեան՛
Միայն տարյ՚քի բեռը ե՛֊ լարուահ֊ աշխա չեւ վերկիե ժ ամ ր տքն՛ելէ, երակ––.երուն վեբկին ֊.ա֊րապետոլթեա՚ւ ց վերաբերմամբ առնել անՀրա–
տա՛՛նքն էին որ մաշեցուցին իր սիրսէր կաթիլէ քամելէ ետք : ժեշտ քայլերը՝ ա՚նւնց ընդունիլ տալու Համար
Հապա սա թունանւաուրո,ո , գգաարրշաՀուո լուաա(Լք–. Յնյա , Երեւան : «Թշնամի» մըն ալ պակս.են. Հետագային Թուրքիոյ Հետ իրենց կողմկ կնքձ~
Խե՞րը։ Այն գարշելի հ՜ամ ածու՛– ւթ իւ՛ նե՞ բ ը որ մին ցաւ : Իսկ զ ան , ծուռ բերան* ռաաիօ Երեւ ւոր "•–ելէք դաշինքներու մէչ այն՛ յօդուածներ՛ը, ՚",Ր
չեւ այսօր ալ կր շաբունակոլին Երեւանէն արաա– սաստկաց ո ւ ր կիղեբու պատերազմք , մինչեւ ներկայ դաշինքով կր վերաբերին իրենց» (ւհ1ձ;
սաՀման , փո՛խն ի փոխ նոբոգուեէով : բոլոր բարձու Հ քհերշ ՀարթՇողԱՒէնԱ՝ՐՇ ՄԻՍԱ-ԲԵԱՆ էչ 1 6 2 ) ։
Գաս մը մարդիկ այնքան գռեՀկացսձն –ոք՛, ՀալԷպ, 20 Փհայաւսցւ 1948 (1)
Fonds A.R.A.M