Page 161 - ARM_19-1948_01

ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ րեն , միեւնոյն ատեն յայտնելով Մոսկուայի Դաշ– բր X Գարերով թուրք բնակչութիւՀր ապրած է Հո%

նագբփն վերաբերեալ տեսակէտներս , որոնց Հաւ– եւ թրքական այգ Հողամաս ր ժամ ան ա կամ ի կ ո ց մը

ՏեսսւկւքաթքււԱ նած էր : Ա յգ պատճառով իբրեւ աւագ պատուի– միայն ցարական վարչութեան տ ր ո՛ ա ծ է պատե­
՝Բ» Գաոսպէքք&խ ճհտ
բակ Մ ո ս կո ւա չգացի, բայց աւագ պատուիրակ րազմական Հատուցումի փոխարէն Լպռավօ , ձայ–

էի Մոսկ֊ ո լաց ի գա շնա գր կ ՚ յետռ ք կնքուած կարսի նե բ ) ; Ա ենք Աար րգամ ըշ մտանք՝ անցնելով Ա Օ–

գա շն ագրին եւ թէ անկէ յետոյ ստորագրուած Ա– ղանլը ել ԱլլաՀ ո ւէքպէ ր լեռներ բ ու ան ցանք Աք–

էեքսանգբապոլի դաշնագրին բանակցութեանց ը ն ֊ տէվէներէն, Պէնլի ԱՀմէտ1երէն, իւչլէր Թէփէ–

թացքին : սիէն , ՝Բօճա Հալիքներէն , մեծ ու փոքր ԵաՀնինե–

Լրագրող ընկերներ ը բազմաթիւ Հարցումներ Ր էն ՝ Ալաճա Տ ա ղե ր էն , Զալքա ւա բն եր է ն

ինչպէս ըսինք աւելի առակ, Զ°.Ր * Գարա՚ւպէ֊ ուղղեցին ինծի՛ : Այգ Հարցումներու ատաս խա– եւ վեբկապէս Ար փա չայ ԼԱրաքս^ գետէն ոԼ
քիբի Հետ մեր ե րկրորգ տեսակցութիւնը ւ կուր իսմեցՐնք
ունեցաւ անցեալ տաբի ; նե լո՛ւ առիթով տես–՛֊ ուեցա յ նաեւ մեր նախագա֊ Զբլարր լիճէն եւ մեր սաՀմանր

Հին Հետ եւ ըսի թէ պաշտօնական Հրաւէրի մր գծեցինք Աըվ/ա չա յով « զա յն նկատելո վ թրքական

կարեւոր դէպքեր տեգի ունեցած֊ էիս անց՛՛նող պարագային արտաքին գործավարը պէտք է եր­ վեր կին Հոգամ ասը :
1 7 աա բ ինեբու
՚ոլ Հանգստեան բն թաց քին եւ եբ բեմն ի ընկճուած թայ Հ պայմանով որ նախապէս զինուած ԲԷԼա՚/ * Ընկեբնե. , եթէ բանաք քարտէսը, պիտի
գրաւէր Ազգ.
կոչուած զօրակա\Խը այս անգամ կլլ Այգ նպ ատա կո վ տբ ամ ագր եց ի քովս գան ո ւած տեսնէք թէ ա յ դ բո լո ր վա յ րե ր՛ո լն ան՛ուններն– ան­

Մեծ Ժ՛ողովի նախադաՀի աթոռը.՛. փաստաթուղթերը, ո րպէ սղի կաբելի րք/այ Հերքեք գամ թրքական են : Տարական քիուսփան , աւելի

Այգ պատճառով էր ար գէ– , որ Զ°Ր * Գար ա– բոլոր պնդումները Հ քան քառասուն տար՛ուան րնթացքին չէ կրցած փո­

պէքք բ չո• ղեց որեւէ նոր յայտաբարութիւն բնել , Աքդ առթիլ թուրք յեգաշքկութետ՝.։– էնւսթի– խել տ յգ շ ր կան՛նեյաւ թուր՛քեր՛՛էն լեզուն՛ , ազզո Լ–

աւելցնելով թէ այգ շբկանի իր քաղաքական գիր - թէլին նուի րե ցի ա յն երեք գր ի չնե • ը , որոնք ստո­ թի՚ւնը ու նոյ իսկ գիւզեր ուն անունը : Այղ Լ\ԲԲ–

քը թո լա տոլ չէ ր օրուան խնդի բներ ոմն՛ մասին րագրած էին փերր յիշուած դաշնադիրներ ր : Մե­ կաևներոլ , Հայերէն ան ո ւնն եր բ Հատ ո լկաս ր

աբտայա յա ո ւե լո լ լանը այգ գրիշն\ե բ՛ուն ծա յրերուՏւ\ վրա յ ԷՀ կերպով ասկէ անկէ եկած են , քանի մ ը գիւղերէ

Ասոր փո խարէն քԼօբավար Գարապէքիր մեր Ամ էն բանէ առակ կ՝ ուզեմ րն գ գ ծ ե լ սա կէտ բ կր բաղկսձնան ։ Այդ վիճակին մէկ գտան ք ղանոնք
1945^»3>
ուշադրութեան յա^նձնեց 12 Դ՛եկտեմբեր թէ սխալէ ոմանց այն ենթադրութիւնը կամ կա՛ր– եւ Հո՚Հ–.՝՝, գիրկընդխառնուեցանք ու Համբուրուե­

Ազգ. Մեծ Ժոզովին մէկ փր խօսած ճառր, յայտ–, ծիքր թէ մենք չենք օգտուած արեւելեան ճակատի ցանք 1 Տ7Տի Համ բաւալո ր ռո լսական պա տե բազ­
–ելով թէ Հոն պիտի գտնենք պատասխանը ա յն
բո լո ը Հարցումներուն , .որոնք Հ ա ւան ա բար զին ո ւո ր ա կան գո րծոզութք, ւնն եր էն կամ մ եր կին– մէն մնա ցած մեր ՚նաՀ ատակ՛– ե ր ո ւն Հետ X
ո՛ւղղուէին։ իրեն : պիտի
քած գա շն ա գի բն ե ր էն * Աւե լցնեմ նաեւ որ քիո ւս ե– 2. Մե՛ք քիուսերուն ձեռքէն չէ որ առինք

բրն ալ օգտուած են՝ ա յն բարեկամ ութեե էն , զոԲ այգ շբկանն-եր բ : Առակք, ն ր ՚գՀ անուր պատե ր աղ -

Ւ1ր այ մ մ էականութիւնը նկատի ,ու%՚ենա լով մշակած էին մեզի Հետ X մ ին , ի)* ո ւսեր ր ի րենց ե բկի ր ր քա շո ւած է ին ե լ այգ

ստորեւ կուտանք ամբո զկա կան պատճէն ը ա յգ Ո՛՛՛ ւ ււ երը , իրեն ց գլո ւ խը ո *–ն են ալո վ Լեն ինը , շրկաններուն մէկ ոչ ռ՛ո լսական ազգեց-ութիւն եւ

ճառին գ որուն կարգ մր մասեր ր միայն թարգման– նորածին քՒ՚ուրքք. ոյ զաւակներուն կր պարտին յե– ոչ ալ ռուս բանակ գոյութիւն ունէր ։ Այգ կերպով
ուեցա՚-Լ ատեն ին ; զափո խ՛ո լթեան ամ բո զկաց ո ւմր
կրնամ պոռալ ի լուր աշխա՛րՀի։ : Այս պ արա գա՝& առինք երեք նաՀանգներէն մէկր։ Գալով մփւԱ

Ահ աւասիկ այդ ճառը , որ կր բացատրէ Զօր • Գէպքերը բոլորո­ երկու ն ա Հ ան գն ե ր ո լ\ն , մեր անկախութեան պա­
Գարապէքիրի
կան դէպքերուն տեսակէտները օրուան քաղաքա­ վին տարբեր ՛ուղղութիւն կր ստանային ։է,թէ այգ տերազմ ի ընթացքին ղան>ո նք տ ո լինք Հա յեր էն , ո -

մ ասին . շրկանէն մենք պատերազմի մտնէինք Ռ ոլսերո լն րոնք գրաւած էին այդ շրկաններր; ք&՝ուրք բնակ–

Խօսք կառնեմ փ բրել մեր արեւելեան ճա­ գէմ մեզմէ աւելի անոնք վնաս կր կրէին ։ Այս չո ւթեանւ գրեթէ կէս ր գ ր եթէ կա բգուած էր եւ

կատի զին ո լոր ա կան գո ր օ՜ոգո ւթի ւնները կատ ա– տեսակէտը բացատ ր եց ի իրենց Հ ետ կատարած այրած է ին ա՝1 ոնց տ ո ւն ե րն ու զիւզե րր ; Այգ վի­

՚Բ՝ռզ Հրամանատար ել իբրեւ ըԼ՚կեր մը որ քաղա– կրկնակ տե ս ա կ ց ո լ թ ի ւնն ե ր ո ւս րն թաց քին եւ ճակին՛ մէկ գտանք զանոնք , վազեցինք ազատե­

քակա\և դա շն ա գի թև եր ստորագրած է X Աւե լցնեմ Ո֊ու սեր ր իրենք ալ իրենց ճառերով նոյնը ըսին ; ցինք զիրենք X

թէ Մ ոսկո՛ւա յի գա շն ա գր ին բան տ կց ո լ թ եան ց շ ը ր ֊ Անոնք ալ օգտուած են։ Մէկաեգն են այգ փաստա­ 3. • Ամերիկեան մարմիններր, որոնք կարս

կանին Աթաթիւրք աւագ պատուիրակ կարգած էր թուղթերը ; Ար ե ւե լե ան ճակատին վր այ մ ենք օգ– եւ Ալեքսանդրապոլ կր գտնուէին, տեսան մեր .ըն­

զիս եւ ինծ ի ղրկած էր ա յգ անուանում ին վերա­ ւո ո ւ ե ցան ք աքն անՀաշիլ ռազմամթերքէն, զոր ցա­ թաց քր եւ ի րենց գր ութէ. ւԼնե րով գն աՀ ա տ ե ց ին

բեր եա լ սլա շ տօն ա դ ի րը ^ ո ր կր կր է իր ստորա­ րական քիուոիա մթերած էր Հ՝ո\ն * Առինք այգ բո­ մեզ : կարսի ամ եր իկեան պատ ո լիր ակութ եան արս

գրութիւնն ու կնիքը X Այգ չրկ"՜"/՛՛–1 չափազանց լորը եւ ա՛րեւմ տեան ճակատ փ՛ոխագրեցինք այգ լած փաստաթուղթը կբ յայտնէ թէ շատ կանոն՛ա­

վնասակար։ սլիտի ր՚յլար սակայն արեւելեան բա­ ան Հաշի Լ ռազմաթերքն ու մեր արեւելեան բանա­ ւոր բանակ մին՛ էր թո*֊րք բան՛ակը, թէ անոր քա­

նակը թողուլ եւ արեւելեան նաՀտնգնեբոլ րնակ– կին մեծ ագո յն մ ասը % Նո յ^փ"կ ն իւ֊թական օժան­ ղաքակրթական մ ա կա ր գա կ ր վար չէ բ մնար եւրո­

չութ են էն Հ եռու՛ն ալ : կ ա ց ո ւթ ի ւնր բացատրեց ի ի - դա՛կութիւն ալ տեսանք (իուսերէն X Հնչուն .ոսկի պացիներէն եւ թէ ինաւ ե բրեք խժղժութ իւն %էբ

ստացանք։ X Առաքինութեան պարտք կը նկատեմ գո բծուած եւ ՛ո չ ալ անկարներ ոլ մ անռւկներ

մտաւորական մարգոց չափազանց մեծ արժէք այս պարագան յայտա բաբե լ ոլտ ամ ութեան առ– կարգուած էին ։ Ասփ կա առակին տեղեկագիրն էր ,

ունի : չեւ։ Գ"Ր Ամ եբ ի կա ցին երր տուած էին իրենց կառավա­

Յուշագիր քիոլսերու պատմածէն կը Հասկրց– Անմ իկապէս աւելցնեմ սակա յն, թէ (հուսերն րութեան ։ Աղեքս անդր ապո լ Ամ ե ր իկացին ե րն աք

ուի որ վե բկերս ներգաղթող պատերազմական դե­ ալ ա աո ր շնորՀիւ կրցան ամլ-ոզկացնել իրենց յե­ տ՛ե ուսն կացութփ ւնը , տեսան՝ նաեւ Հայերոլն ՚իի–
րին ե՛րր Աիպեբփոյ խո՛րերը
աքսորուած են * ւՅ>Հ*– ղափոխութիւնը ։Ա յն մ իկոցին, երբքիուսերոլն Հետ ճակը եւ Հետեւեալը գրեցին Ամերիկա , ^Օգնե–

ր ան սա յի մ էկ Հ ազարն եբ ո վ ա յգ Հայ գերիներէն բաբե կամ ո ւթեան գաշի՝նք կր կնքէինք, Հետեւեալ ցէք թուրք ժողովուրդին X քՒոլրքերը մեծ ա զ գ

՛ունէինք մենք, \որ տա՚ւձն վերադառնալու յոյսով ս կ զբունքն երր բան ա ձեւած է ի-֊էք ՚ մըն են : Անար ստեղծած բանակը այսօր մեր ձեռ­

մ եկնեցան ; Ու րեմն ՛եր կր ի աքսոր՛ուածներէն եւ Թ ո / ր քե ւո ո Լ ո թշնամութիւնն երը յատուկ քէն բռնելով ա մեն աքա զա քակիր թ աղգերոլ նման

վե բկե ր ս ալ Պ ա լք անն ե բ էն ան Հ ետացող Ղ՛ա շնա կ - էին՝ զարական եւ Օսմանեան պետութիւնն եր ուն յ կր պաշտպանէ մեղ եւ մեր զաւակները ՛ու կ\օգնէ

ց ակ ան րն կ երն եր էն ետք ՝ աՀ ա նոր ը Հ այ գեր ի - Մենք յաւիտենապէս կը թաղենք այգ թշնամու– մեզի

ներ ... թիւ֊ս՚ըւ Մ ոսկուա յի եւ կաբսփ դաշնագրերը պէտք կա յ նաեւ փաստաթուզթ մը, ստորագր՛ուած

ՈչԲ՚չ, հայ մոզովոորգբ ,ողչ\ բլլայ յ է Հանդիսանան այգ թշնամութիան տապանաքա­ Հայ դերի սպաներու կողմէ , որ՛ոնց մէկ զօրավար–

Երչանիկ է, այն ժողովուրդը ոբ փր բախտր րերը ։ Պէս՚ք չէ անգամ մ ր եւս յարութեան՛ կոչել •ներ ալ կային։ Այղ փաստաթոլղթր ^Բսէ ի^է

ինք կը տնօրինէ ազատ ո՛ւ աքէն կաշկանդ պայման­ ա յգ մեռեալը » : ՀձքՒուր ք բանա կը բացարձակապէս խժդժութիւնն՝

ներու տակ է Այսօր նոր պնդումներ առակ կբ քշուին։ քա­ չէ կատարած, շատ լաւ նայած է գերիները եւ թէ

Մենք կը Հաւատ ան ք տակաւ ին Ազատ ո լ Ան. ղաքակիրթ տ րամ աբանութեամբ աՀ աւասիկ ահ ձ– Հա յ՝ոց զաւակներն ու թոռները պէտք է գիտնան՝,

կախ Հայաստանի <Տ.ցնորք՝ֆին% ե ա կան՝ պա ւո ա ս իւ անն՝ ե ր ս • թէ ա յս-ո ւՀետեւ Հա յեր ը պէտք չէ զէնքի փար ին՝

Ա. ՀԱԲԷԼԵԱՆ 1. Ո բո® լ կր պատկանի ՛կարս կո չո ւած վայ– Թուրքերուն դէմ՝^։ Այս բոլոր փաստաթուղթերը

յանձնեցփ մեր նախագաՀին :

4. Մ ոսկուայ ի դաշնագիրը անկեղծօրէն

ընդունած– էր այս անց՚ուգա բձե բ բ ։ Գալով կարսի

ՀՑԱՌԱՏ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ մեհ ու խօսուն ձայները կբ ստեղծեն մոգակրօնը, դաշնագրին ^ կ ո ւի կա ս ի ազգերն ՛ո ւ /Ի ուս երը ա յգ

տարօրինակ իմ ա ստ՛ութեամբ է գա շն ագր ո վ կը Հ աս տ ա տ է ին Մ ո ս կո ւայ ի դաշն ա–

Ան, խորՀրգակիբ Նապիի միոման փռուեցաւ գիբր ։
ափեր՛ուն
գետին ծ ա լյա պա ափ՛ կ , գլուխը մէկ , Հհ7– Ջեմ գի՛տեր ուրկէ ուր , ն՛որ պնդում մը առակ

էսա եԻ շ ա տ բաշքի ազբիւբը ժ այթքե ցն\ե լո լ չափ սեղմապինգ ; կր քշուի ներկայիս , իբր թէ տկար շրկանին բռնի
ԽՈՐՀՐԳԱՎԷՊ)
( Հերթը իքն էր Հիմա*** Այն բոլոր չաստուածնե­ ս/նանց ստո՛րագրել տուեր ենք ա յգ դաշնագիրը :

րը , զոր Հալածած՜ էր անխնայ , իր քարողութիւն– Եթէ Մ ոսկուա յէն կուղ ա ք ա յգ պնդումյ^ , էբենց

ներով, կարծես , կատաղօրէն Հաւաքաբար կբ կը յիշեցնեմ Հետեւեալ յիշատակը. Մ-ոսկուայի

Գ. ԳԼՈՒԽ Հարուածէին զինք կռնակէն , չարա կոծ՜ մտրա­ գա շնւագր ին ստոր ագր մ ան շրկանին , մեր բովան­

կումներով : /–այց այնպէս կը թուէր իրեն ^ որ դակ արեւելեան՛ բա՚նակր արեւելք կը գտնուէր X՝–

մտրակողը նռին՝ ինքն՛ ԱլյաՀն էր* իր առաքելա­ Մոսկուայփ դաշնագիրը ստորագրռլեցալ Պ՚"թու -

ՄԱՀԻԿ կան՛ ճանապա րՀ ի անկի լնին , Հրամ ա յական\ մ աւո– մի անկումէն անմ իկապէս յետո լ , բայց կարսի
Գրեց՝ ՏԻԳՐԱՆ ՓԻՐԱՆԵԱՆ
ները վեբ առած ՛ք՜ալէ : գաշնագիրն\ էր որ ամբ՝ոգկովին մեզի կը թողուր

կարսի նաՀանգր եւ շր կա կա յ նաՀանդնեըր։ քիու­

Անոր նաւեբղը նման՛ էր՝ Հաշիշին 1 որուն՛ միս– Ու– ան քալած էր գիւղէ գի*֊ղ * քաղաքէ քա­ սերուն Հետ կարսի դաշնագրին ստոր ագրո ւթեան\

ա ի ք պարոյրներուն տա կ քարապաշտ Հոգիները ղաք , լուսապեզ քայլերով, մինչեւ Մէաին՚է X Կբ \ն երկայ էին Անդրկովկասի Համ ա ղա շն ա կց ո ւ թեան

կը Հ իին ոսանա յին , կռա շէն մ արմ ինԱ՚երը կը թուլ­ մնար Հեռուն , ս/Լառիկ կրօնալճերգը Մէքքէx ան՛գամ ազզձերոլ պատ՚ո կիր ակներն ՛ու նախագաՀ -

նային , զգայ ար ան քները կբ լռէ ին , միայն լսողու­ փա լած էր , խղճմ տօրէն սերմ ան ա լո վ , ակ ու ձախ9 ներյէ :

թիւնը սրբազան րնկալուչը ական կին՝, , Հոգեզմայլ լի աբո ւռն\ ( լուսանփւթնե րը Հ^էպէլ էն Նուրին , ան­

երկիւղածութեամբ 1լունկոնգբէր Հեռաձայնը եր­ պատում յափշտակութեամբ։ Ոչ մի քմաՀաճ շե­

կինքին, ուսկից ԱլլաՀը կը խօսէր։ ղում , վւոփոխո ւթիւն իբ վարգապետ՚ո լթիւննե - ԵԻԾԱՂ. Գերմանական դատարանի մբ մէք,

ք՛այւյ անւքի^աււչէււ որ Հեռաձայներ կտրէր , ր ուն մ էկ ։ Ան քարոզած էր , Հաւատա րմ օրէն՝, Գատաւոր ես նացի երբեք չեմ 1.ւ/աձ . . .

քնէահ– ամրոիյր, տհաճութեամբ կր բանար աչքե. բառ առ բառ , գոց սորված , առա՛նց նշան ախէց մ բ Ս "՛՛՛ւ իւ ռ ո , ես քեզ շատ լալ կը ճան չ\ամ , իմ

րյէ , ամէնօրեայ կր կնե րելո յ թն ե ր ո լ վրայ : կր փոխելու , ԱլլաՀ իւ կբ՚օնը , ճի շդ այնպէս , ինչպէս գումարտակիս մ էքն էիր ու ես քոլ տաս սա պա
ԷԻ
փնտռէր յամառօբէն գերբնական ղօրոլթ\րլև , •որ դասաւանդած էր իր վարդապետը ^ ապառա­

Աստուածայայտնութիւն ,. . հրաշք Այո, հր,. ժուտ ղա ս ա ր ան ին\ մ էկ ։ ք+ա յց * * * ա յ դ բա յցբ Հէի–

բաշք մբ՝ տեսանելի ել շօշափելի : նե", թէ չի լինել Հայց կուտան Հոլանտայի ֆա շա կաններ ո ճ

Այգ օրր, Համ ատ , հրաշքի երկոճքէ բռնուաօ֊, Համ ատին ցեղը սնուցած ու մ եծ ցուցած էր սլետին .

իր կայս/Լ էն դուարս չելաւ երբեք։ Այլ հրամայեց Հէքեաթի աշխարՀ մը, դարաՀ՚ոլով Հեթա) ո սու - Ե, բ դաշ\ակ1ցներբ յաղթեն ի՞նչ պիտի ր–

ամ բոխին ցրտլիլ, առանձվնն թողուլ զինք, ու թ եան խանձա ք. ուր ին մ էկ , իր եր ե ւա կա յո ւթեան նես...

վաղր ներկայանալ իր քարոզութիւնն երուե : Ո՛– ՚ ^Ղ°Բ բազուկներով : Գլխարկս գլուխս կը գնեմ, կր հեռանամ..

միակ,, գերագոյն երկունքով մբ յղի, քաշուձեոաւ Գլո ւխգ ուր սլիտի գնես . . .
(29)
իր Հես^փն մեկուսաԱումթն մէ^, ՝ուբ բնութեան

Fonds A.R.A.M