Page 240 - ARM_19-1947_04
P. 240
Հ՚սք ս՚ւտ սԱխ «սւԱկախոՆթԱս Ա Հայաստան բ եւ Վ ր ա ս ա ա ^ ի մ ի մասլլ ո աքի տակ էսաԵաԱ վէա՚ժաոսԱը
տալով դնում էին Բագուն Հաղատելսւ՝^ եւ օգ֊
Աօգիկ աԱցեաւի մասիԱ» տուելոլ նաւթային Հանքերէ.ց ե լ զտարաններից :
(Բագոլում կե գլանա ցած Հայե բլլ օգնում էին Խ որ– Պօլսոյ եջկսեռ եւ ա՚Ականց րարձրաղոյԽ վար,
յի*նամեա.
Հ րգային կառա վար ո ւթ եան եւ կովկասեան կար Փարախէն, խէաեաձՀ ՀիմւՀսբվոլթեան
Հաառր
I ՆԶՊկ Ս ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹԻՒՆԸ միր րաւ ակ կո չուած իա գոլի բանակլլ մեծ մա֊ կքե է եւ. այս աււթբւ. Հրատարակուած է հՀյ\
ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱԶԱՏԱԳՐԵՑ 7
սամբ բաղկացած էբ Հայերի&) Տ մր որ կուտա յ աասւմ.ո լթիւձւ ր այղ կրթակաւն
ֆ (Ր-– եւ վհրջւհս մաս) Ռուսաստանի հ)որ Հ ր գ ա յին կա ռ ա վաբ ո ւթ ի ւձն բ նարկութեա՚ե. Հ
որ Ասմանեանւ բանակնեբբ Բրքան ալ թերի
քանիցս պաՀան^եց, ը լ լ ա յ այդ ամփովաւմր ե լ .ոչ։..
կովկասեան ազգերի , Հայերի , Վրացինե րի , Ան գր կո վկա ս ի ց քաշո ւե\~՛ եւ բաւականանան, միայն քսձն ալ սիրտ ճմլեն անոր, վերջին տարիներուն
Աղէր բէյճ անց իներ ի (Թրքօ ֊ թ՝աթալ.\֊ եր ) եւ. կարսի, ԱրտաՀանի , Ակաթում ի գրաւումով, բայց ուսուցչական խում՚րերոլ աղ՜ուանաս ա՚Լ կե րր Լ լ
Տ ա ղս աա\ն՚ց ին ե րի ներկա յացուցի չն՚ե րը փո խաղա րձ ոչ Թուրքիան , ոչ է լ նրա դա շնա կի ցն ե բլա Գերմա նկարնեբր , ՚ " // կր փայլի՛ւ ԼաՐՔ Լարք թրքակաս
Համաձայնութեամբ թէեւ կովկասբ //՛ո ւս ա ս ա ա..՛ն ի աինց , Աւս տր ի ան եւ Պ ու լկար ի աԱ \ ո չ մի արմ էք անուններ եւ գէմքեր , գարձեալ աչխատա՚եր մլլլ, է
անջատուած յա յտա բար ե լ եւ Հորս ազգեր ի ներ կա շաոլիձ պա ր տ.ո ւած պետութեա՛ն՝ պաՀան^նե րին եւ որ զղա լի պակաս մր կուղայ լրացնել։
յաց ո լ ց ի շներից կազմել էին կո վկա օե ան Ա է յմ ր ի ն չպ է ս Թո Լ րքի ա՝և ւ կ ո վկա սո ւմ է ր յա ռաջան ո ւմ կսաեանրկեղրո\1. ականին լրացուցիչ մէկ մասն է
( Պար լամ էնար ) եւ կա ռ ա վա ր ո ւթ ի լե բ , րա յց ա յգ անեւաւստրիացիք է լ յառաջան,ում էին Ռու որսլկս աղէէ* րարձրաղոյն կրթական՜ Հաստաա,ոլ
մի>Ո լթիւնբ ա և կեզի չէր I սաստանում եւ մր կողս ի ց մօտ ե ն ում էին կովկա֊ թիւն՝ եւ Հո՛ն֊, է որ Հազարաւոր Հայ մանոլկներ՝
Ազէրբէյճա՛. ցիներ բ (Թրքօ ֊ Թաթարներ) Հա– սին (Ռոստով գոնէ վրայ) , միւս կողմից է լ Վէլի֊ սորվեր են իրենց սքանէելէ Հայերէնր :
մ աթուր ան ական Հովե բով տա ր ո ւ ահ ե ր ա զո ւմ է ի ն քօ - Ռուսիա յին : Ներքին կռիւներով զբա ղո լա ծ Եթէ միչ^ին Հաշուով 60 70 երկսեռ շքվտ. ա,.
Ա՛ գր կո վկա ս ի մ եծ մ ասը , ին չպէս եւ Հա յաստան՚ը Խ ս րՀրգա յին՝ կառավարութիւնը իբ պա Հ ան ^ եր բ ւարտ եւ 2,0ի չ ա վ ՛ րյ՚թացաւարտ Հաշուենք տարև^
կանգ աւարտեր են ղրսլ^
առնել իրենց տ րամ ագրութեան տակ ե լ միանալ յարգել տալու ոչ մ ի մրջոց չունէր : ուրեմն 5000 պատա՚ն՚իԼեր
Օսմա\ն՚եւս\Լ\ կայսրութեան ; Վ^բացիհեբբ , "^"^ՑԷՅ Ա ոսկուա յ ո ւմ նստած էր գերմանականն՛ դես րոցին րնթացքր, իսկ կի սալա ր՛ա նձ ա Կը
կազմ ո ւահ կամասորական մ ի խում
պատ ե բազմ ի ամ թողթ ր 1914—17 պան Ձ)օն Ա՝ ե ր բա խ բ , որ իր կամքն էբ թելադրում ուոլին նոյնսլէս Հազարներով :
տեւողութեան՝
բ\ն թացքին հքորՀ ր գ ա յ ի\ե կառավար ււ ւթեաԱ, , որ Պ ետ ր ոգրադբ՝ Վարդարանը I. կա աո ւահ էր <1 աիսասլկս նաիյա^
Օսմանեա՛ն րանա կների շարքերում կռւում է ի^ վաղուց թողած Ա՛ո ս կո ւա էր ապաւինել : կրթարան իր կագրով. րայց իրականին մէչ Պ"լ֊
ռուսական րանակն\եբի ղէմ եւ գերման ո լ թուրք Թուրքական բանակներր Բադս ւի պատերի սոյ բոլոր օտար եւ թուրք նման վարժարաններէս,
կառավարութիւն ւ երից խոստում էին ստացել Վը– մօտ պաՀա՚նջեցին քաղաքի պաշտպան՛ներից քա բարձր էր իր ուսման մակարդակով։
ւ ա ս տ ա)՛. անկախութիւնը ճանաչել , բնական ա– Պարզ է որ այս երեւոյթբ կր պարտէր իր
բար Հաշտ
աչքով էին ՛ն՛այում քիուսասաանի կով ղաքը յանձնէ լ ո րպէս Ս*զէ ր բէ լճակին պատ կան ո ղ Հաղոլաղիւտ ուսուցչական կազմին, ուսուցիչներ,
կասի ց Հեռանալուն և թո լ րքե ւ թ աթարն երի բարե մի քաղաք յայտարարելով որ Ազէրբէյճանը .որպէս ոչ միայն մասնաղէտ իրենց աւաԱղաձ֊ ճիւղերուն
կամ մ ի անկախ Հայրենիք ունենալու եւԹուրքիա– մ ի անկախ պետութիւն ճ ան ա չո լած է Թուրքիա յի մէչ, այլ Հեղինակութիւներ , ղէմ քեր, որոնք
յ ի ն է լ բարեկամ էին Համարում : §աղստանցիք, ե լ նրա դաշնակիցն՛երի կողմից : ՛Կորա յ ժամանակակից զրակսձն եւ դիտական
մեծ մասամբ սիւձննի մ ո ւսո ւ լ մ ան\նեբ , Օսմանեան Բագոլ ԽորՀրդային կառավարութեան ղեկա կեանքին մէչ ալ կարեւոր դիրքեր ունեցած են եւ
Հրամա
Աուլթաններին իրենց Հրամանատրը եւ խալիֆան վարը, ԱաեւիաԱ, ՇաՀումեանբ Օսմանեան մեհ֊ ղեր կատարած ան՛որ մշակութային շարժման
պա
էին Համարում * Հետեւաբար ն՚րաԱց տիրապետու— նատար ու ի/ե ան վերոյիշեալ ձեւի դիմումին՝ ոսկուայի ՚քէչ :
թիւնբ իրենց ազգային՛ կրօնական զարգացման տասխա՛ն՛ելու Համար մ ան աւանդ ո բ Մ է՚եգբէ Բոլոր կսաեաճ ցիները ի՛նչ յիշատակնեբ ունին
չէր՝)
Համար անՀրամեշտ ; կառավարութեան վեր ա բե ր մ ուձնքը այդ երբ իրենցմէ իւրաքա\նչիլրբ յիշէ ղանտնք այս կամ
ԱՀա 0 ոմ անեան պ ե տ ո ւթ ե ա՛նն ա յգ բա ր ե կամ - Հանդէպ Բագուի Հ ամ ա յնա վա ի>–\եր\ին՛ յայտնի այն առիթով։ է, լ ոթր՝ մէկը ;
ների մ իո ւթիւն՝ր Հա յերի Հետ՝ անբնական էր ուզեց Ա* ոսկուայի կառավարութեան դիմել եւ ԱՀա մեր ս պիտ ա կաՀեր Օր– Եւփիմէ Օաեանրլ ,
թ ւո ւ մ եւ պէտք է ասած , որ Հա յ ե րբ գմ ո լա բու– նրա կարծիքը կամ կարգադրութիւներ ստան՛ալ։ ք ո յ ր / լ 9՝՛ ՕաեանիԽ եւ Հօրաքհյրր էբո՚ւա՚եղ Օտ Տ՛
թե ամբ Համաձայ՚սոլեցին այգ մ իոլթիւնբ բնգոլ– Բայց Ա՛ ո ս կո լայի եւ Բագուի մէջ ուգդակի եանի, ազնուական, ու բարեկիրթ որուն անձնիսկ
նիլ եւ Կ ո վկասր, անկախ յայտարարելու կո վկաս - յարաբերութեան միջոց։ եր պակասում է թե : \թ ո յ ն բաւական էր քեզ Համոզելու ,որ ուսուցչական՝ աս -
եան կառավարութեան մասնա կցի լ , մանաւանդ որ իսկ անթելի միջոցով լա լ ա բեր ո լ թ իւձէ՛ չէին կա րո - պարէղր փոր մր Հացի Համար չէ որ կ՚րչնտրեն
Հա յաստանր ռԱնգրկ ո վկաս ի Հա յարնակմ իւս վա յ ֊ զանում պա Հ՛հ լ : Ա յգ եբկո լ քա ղաքն եր ի յարա բե մարդիկ :
րերը շար ո լն ա կա կա\Խ ե լ տեւական՛ յար Հակումնե րս ւ թիւ. բ իրար ՀետսլաՀլո ւմ է ին (ի Հ ար կէ մ ի -
րի էին ենթար կւում 0 ս մ ա\ն ց իներ ի , Ազէրրէյճան– մի այն իշխան աւո րն ե ր ի յա՛ր ա բե րա ւթ ի ւն՚ր) §արի– ԱՀա Յակոբ Գուրգէ՚ս՚ր , մեր Հմուտ ղրաբա–
ցինե՚րի , մասամբ է լ Վրացիների կողմից։ ց ի ն այսրօուայ Ատալինկրատ քաղաքի իշխաԱ՚ա - րաղէար։ Իր ղպրոցէ-Խ վեբչ^ էսաեանի սանդուղ -
կովկասեան՝ չո՛րս ազգեր ի միոլթիւձԼ բ սակա յն լորԼեբի միջոցով։ Այդ պատմականէ օրերին Ա տա ներն ալ մաշեցուցած է տարիներով, նո յնիսկ երբ
ո՛ր
աւելի Փոքր չա ր իք էր Հ ամ արւում քա՛ն՛ կ ո վկա լին Էր Ց ա ր ից ին\ի Հր ամ ա. ա ա ա ր՛ս ու ի շիւ ան ա լո րբ : կաթուածաՀար ղողդոշՆւս՝.– , ղտւազանին կրթնած
շո րս մ ասի բամանելլլ : Նա չէր դադարել Ա՝ ոսկուայի ԽորՀբգային կառա - կբ մտնէր բար՛ձր աղոյն ղա ս ար աԼնե րրչ ;
ուսողութեան
՛ի ա րո ւթ ե ա\։.\ ազգեր ի գո րծեբի կոմ իսար ը լինե ԱՀա Գարեղին Գա՚վաֆեան բ
երբ չէր
Բայց Թուրքիան պայման գրաւ, որ չորս աղ - վե թեր անր ,ան շշուկ ու Համեստ , նո յնիսկ :
գերի քամանում բ կատարուի , որպէազի ամէն մէ լուց : &աՀ ում եանբ պա լ ա ա ւո յ ո ւած է բ Ա տա լ ի ն ի մոոձեար ն՛ա իյա կր թ ա ր ահ՛ի իր ղասեր ր
կի Հետ առանձին առանձին գործ ո լքն՛են այ : Հա միջո °ով ՛Լենին–ի եւ Ա ո սկուայի կառավարութեան
յերի՛՝ բամանելով կովկասեան ազգերի ՚ միութիւ- կայծ իքը ոլղել : Եզիշէ Արք* Գուրեան , ^ ա յ Ա ատենաղրոլ -
:
ն ի ց Թուրքի ան կբ վար՛ուէր չորս կողմից թշ$ւամ ի– իժեան պատմ ո ւթեան դա ս աիյօսն էր դպրոցին
ՀյաՀում եաքսր Ա տալին ի մի ջ™ռով Հետեւեա 1 Ի ^ ն չ պէտք կար՛ Հարցնելու թն որն էր իր դասին՝
ԽորՀբգային
ներով պա յար ո ւած ե լ ա բ ի ւձն ա քա մ եղած մողովր– Հարցը տուաւ Լե՚.ի՝ն\ին , կառավա ֊
գի Հետ ինչպէս որ կր կամենար : չ ո ւ թ ե ա\ ն ա իւ ա գա Հ ի ն • °Րճ) հ;Ը֊ բաւէր դիտել աշակերտուՀիևեբուն ղէմ–
Հայ մոզովբդի ն ե ր կա յա ց ո ւց ի չն եր ի գմ ո ւ ա - քր , լուսափայլ զուարթութեամբ մր Համակուած :
ր ո ւթե ամբ Հ ամաձայնո ւեցին՝ ՀայաստաԱ՚բ անկախ ԽորՀ ր գ ա յին կա ռ ա վա բ ո լ թ ի ւն բ ճ ան ա չոԲ ւմ է Շանթր, մանկավարժութիւնն՛։ Իֆ.չ կ՛ր քաշէիս
յա յտարա ոե լ ե լ դժուարութեամբ է լ Համաձայ Հա յաստանի , 1Լրաստա\>. ի ե լ Աղէ Ր բէ յ ճան՛ի ան կա– իսեղճ .ուս ո ւց չո լՀ ի ՚ ե ՚ ե ր ր կա բղա պա Հ ո՛ւթ՛ի ւնր պա ֊
նս լեց ի ն 0 սմ ա\ն\ե ան՝ բանակների Հ րամ ան ատ ար ո լ.- իսոլթիւն՚ր եւ եթէ ճ ա՛ձ՛ա չո ւմ է Բագուի Խ որՀր դա Հելոլ Համար երբ տղաքր սանղո լղնե րո ւն բազ -
թեան Հետ Հա շտ ո ւթե ան բանակցո ւթիւձենե րի ձեու– յին կառավարութիւներ ի \~չ վե՛րաբերմունք պիտի րիքներէն կա խո ւած , իր ճամբան կրէ սպասէթւ
արկել։ Բայց պարտաւորուեց,ին : Բանակցութիւն– է/լն՚ենայ դէպի այդ երկ ըլեբի կառավարութիւն– ան Համ բեր :
՛՛ների արդիւն՚քբ եղաւ Երեւանի իբ ^\ր2^ակայ մի նե րբ :
քանի գիւղերով քիէո-
մօտ 10.000 Զապէլ, Ասատուր , միշտ ուշ Հասն՛ող իր դա–
ելլե -
եւ ալան՛ներով, Ա ի քանի օր յետոյ Ատալինբ պատասխանում , սերուն , որ կր մոոձն՚ար դասարանէն ղուրս կամ
մեթր տարածութ՜եամբ լայտարարել աէե՚կա խ Հայ է ՀյաՀ ում ե անի՝ * - ° էք ո սկուա յ ի Հ ետ էսօսեց\ի , Լե– լու ժամն ալ, Մոլիէռի մէկ դասական՛ին,
կական պետութիւն , Հա յաստանի մնացած մասերր նինի եւ կառավարութեան կա ք գա գ ր ո ւթ ի ւ ն ն է չճ ա - աշակերտոլՀիի մր շարադրութեան յաիւղ մէկ
յան ձնե լ Թ ո ւր ք ի ա յ,ի\ն եւ թ ո լ ր քա կան՝ բան ակներ ի ն նա չեք Հայաստան եւ Աղէր բէ յճան ի անկախութիւ փորձին, մէչ խորասուզուած :
Էլ ի\ր ա լո լ\ն՝ք տալ Հայաստան ի ճանապարՀն երից նը , որբ խոստացել ե– ք Բ ր Էստ-Լի թովս կիի դա շ– Զալարեան , խաժակ , իրարմէ որքան տար
վւռխագր ո ւթ ե ա ն միջոցներից օգտուել ե լ այլ շատ նագբո ւթեամ բ (այս Հարց բ եւ պա տաս խան բ ւո պ - բեր եւ սակայ՛ն որքան սիրուած , մ է կր իր ղուր֊
ծանր պլ > յմ անն եր : ուած է Բ ա գլում աս/ո ւած եւՀ ր ա տ ա րա կո ւած &ա– ղուրոտ Հօր մր, խանդաղատալից ՛նա՛յ՛ո ւահ(քով,
ուեց աւաււ զկձ Հւ
՛ւԹ՛ուրքերի ՛ր անկախ յայտարար . Հ ում՚Լ ան ի կենսագււ<ո լ թ եան մէջ) : ՛է իւս ր իր խրոխտ արտաքինով ե լ այնքան սիրա
պաՀան^ով, Թուրքերի յ
Համ աձա յ^ ուար է աաել, թէ Ատալթհբ ճիշգ որ Աոս– լիր ե լ քնքուշ իր վարուելակերպով
ն ո ւթե ամ բ ե լ ո րպէս մ ի անկ^ախ երկիր ո լո՝Լլնէյեց ա ւ կուա յի Խ որ Հր գա յին կառավարութեան կարծիքն Յիշենք դարձեալ Յարութիւն. Յ՚՚վՀաննԷսեա–
ագի • ա կ անւ ՛իր անձ
իր կ առ ա վա րո լ թի ճ I <ր եւ իր գի ւան էր յայ՚տՀ֊\ում Ատեփան ՀյաՀ ույ)՚եանին թէ Բրէստ-Լիթո– նչլ մեր ֆրանսերէն՛ի ուսուցիչ^ ,որ իր անթերի
1Լրաստա–
՚քւերկա յ ա ց ո ւց ի չն եր բ Թո լրքի ա յ ս ւ մ , նական կարծվւյՀր, բայց ճիշղ է, որ 1Լը~ վայելչութեամբ, իսկական սեձթըլմէնի մր տրւ
նում , Աղէվրբէ յճանո ւմ (Գանձակում) : Հա յաստա վսկիի գաշնագրոլթեամբ չէր ախատեսուած պաւո րոլթիմե՚ր կր թողուր՛ բոլորին վրայ , իսկ
տարածութեան վրայ ան կա ^
նի 10.000 թիլոմեթր բասաա։ ի անկախութիլնբ : ՛իր աշակերտներր ամէն՝ ճիղ կբ թափէին նոնքան
իսրւթիւ՜նբ ճա՝նաչուեց ե լ գերմանակա՛ն^ կայսերա Եթէ Ատալինբ չէր իւաբում աՀ ումեան ի ն , անթերի րլլալոլ Համար իբ դասարա՛նին մէչ :
կանէն կառստվ ա ոութեան կողմ ք. ց (1918 19 թ *) է ուրեմն Լեաինն ու միւս կոմ իսար ընկերներն էին Հապա՞– էսաեանի ծերունազարդ Տէօքմէճեա՞–
Թէեւ քԼգէրբէ յճա\. ր , Վ^րաստանր եւ Հա յաս - խաբում, իսկ ելԴԷ Լեն ինն. ե լ նրա կոմիսար բն– ն ր ։ կա՞յ մէկ Հատիկ Պո լսեցի գրիչ բււնող, որ
սւանր անկաքս յալ տարաբուած եւ Թբքեւգերման - կե րնեբբ նո յն իսկ չծանօթացան ՀքաՀումեաՀնի ա- ճաշակած չրլլայ անոր աղի . լեղի յանղիմսՀնու
ների կողմ իս ճա\՚.՝ա չուած էին , բա յց Օ ոմ անեան ռաջարկի Հետ, ապա պիտի ե թ ածք ե լ , որՎբացի թիւն՛։, երբ եւ ինքն ալ չարաճճի խաղով մր փո -
բան ակ՛ն, երբ գ ե ռ Հա յա ստանում ե լ ր աս տ ան՝ ո ւ մ ն Ատ ալին բ խ ա բո ւմ էր Հ այ էթաՀում ե անին Լեն ի ն ի իսարվ,նած չըւլայ ղանտնք։
էին աքն աա ոճառաբանութեամբ , թէ օգնութեան \՚ն\րա րնկեր՝ միւս կոմիսար ն ե ՜ ի անունով * Անկարելի է մ ի առ մ ի յ ի շ ե լ այն շողշողուն
ամպիո.
.են– դնում Աղէ բբէյճ ան,ի\՚\ ՛եւ Ազէրբէյճանին օգնու փաղանղր .որ եկած ու անցած է էսաեանի ուր չէին
թեան գնա ցոզն երի թիկ՚ո ւնքն են՝ ապաՀ ովում : Լեն ինն ու իբ բնկե միւս կոմիսարներն՛ է թն նէ՚ն, նախակրթաբան՛ի ուսուցիչներէն
Տ իրաւի , անկախ յա յտա ր ա րՈւած Աղէ բբէ յ– /սա սո ւյք Շ աՀումեանին , Բագուի ԽորՀբգային կա
ճանր ղ ե՛ւ ամբողջապէս ՜ի՛ր Հո ղեր թ՝ տէր չէր դար ռավարութեան ՚նախագաՀին թէ Ատալինբ, այգ
ձ ե լ եւ նրա մայրաքաղաք Բագուն , նաւթային ար գմ ուա ր է ստուգել առ ա յ մ մ , բա յց փաստ բ մնում
գի ւնարե բո ւթեան կեդրոն ր գտնլոլմ էր՝ (հուսաս– է վւաստ , որ՝ Ա ոսկուայի կառավարութեան անու -
տանի քՍո րՀրդայիՀ հշխանոլթեան ենթակա ւ եւ ՛նով ասուած է * * . ճանա չէ լ միայն Վրաստանի ան– կան՛ թէ ազղայ է՛ն վարժարաններու մասնագէա
կաոավա՚ււում էր տեղական Սովետական մ ի կա– կա խ ո ւթ ի ւ՛՛ ՝ր եւ չճան ա շե լ Հա յաստա\֊ ի անկախ ու դասախօսներ՛ էին՛ ինչսինս Յսվսէփ Ե"ւԱՈւֆեանլՀ,
թիւնր որ արդէն ճանա չու ած էր Թուրքիայի (Օս- Պետրոս Ատրւոնին , Ա.կուբտ1կեանր, Մ • Ասլս*ն–
ո ավարս թե ա՝՛՛ ձեւ. որ իրան Հաամս արուս մա՚֊եան կայսրութեան) , Գերմանիայի, Աւստբիա– եանրՀ, ՅուէՀաԼնէսեանր, ի. Ա՝ ուր ատեա՛ն ր եւև՚Հ
էր Անդրկովկասեան կառավարութիւն՛ եւ որի գլ֊
յի եւ Պուլկաւ իայի կողմից : Արուեստաղէտն՚եր եսս չէին պակսեր որպէս երա
որ մւս–
խին կանգնած էր Ա ա ե փ ա ն ՀյաՀումեանր, ժշտութեան կամ նկարչութեան՝ ՛ուսուցիչ, Սիմոն
մանակքն քիուսասաանի հքո րՀ ր գ ա յին՝ կառավա Հայաստանի ՀՀազաա ա • ա րն ե ք Լենինի ե լ Ատա– Յակոբեանի զլխա լոր ութ եամբ ։
րութեան/ կողմիս ն շան ա կ՛ո ւած էր Ա1գրկովկասի լի, /» այս եբկրո ր գ փո > ձբ Հա յաստանի անկա կսաեանր ունեցած է դարձեալ վաստակաւոր
բնգՀա– Ե՚ԼԻԿԵԱՆ դաստիարակներու
եւ Տ ա ճ կ ա Հ ա յկական չորս վիլայէթնեբի խութիւնը ջուբր ձգելու : նր, իյաչկոնցր, չարք մր ինչպէս Աոլլթանեա -
ամ բողք
նուր կոմ իսար : Օոմ անեան բանակներր ԳՐԻԳՈՐ Թորոսեա՚նր , Պարթեւեա՛նդ^
Fonds A.R.A.M
տալով դնում էին Բագուն Հաղատելսւ՝^ եւ օգ֊
Աօգիկ աԱցեաւի մասիԱ» տուելոլ նաւթային Հանքերէ.ց ե լ զտարաններից :
(Բագոլում կե գլանա ցած Հայե բլլ օգնում էին Խ որ– Պօլսոյ եջկսեռ եւ ա՚Ականց րարձրաղոյԽ վար,
յի*նամեա.
Հ րգային կառա վար ո ւթ եան եւ կովկասեան կար Փարախէն, խէաեաձՀ ՀիմւՀսբվոլթեան
Հաառր
I ՆԶՊկ Ս ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹԻՒՆԸ միր րաւ ակ կո չուած իա գոլի բանակլլ մեծ մա֊ կքե է եւ. այս աււթբւ. Հրատարակուած է հՀյ\
ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱԶԱՏԱԳՐԵՑ 7
սամբ բաղկացած էբ Հայերի&) Տ մր որ կուտա յ աասւմ.ո լթիւձւ ր այղ կրթակաւն
ֆ (Ր-– եւ վհրջւհս մաս) Ռուսաստանի հ)որ Հ ր գ ա յին կա ռ ա վաբ ո ւթ ի ւձն բ նարկութեա՚ե. Հ
որ Ասմանեանւ բանակնեբբ Բրքան ալ թերի
քանիցս պաՀան^եց, ը լ լ ա յ այդ ամփովաւմր ե լ .ոչ։..
կովկասեան ազգերի , Հայերի , Վրացինե րի , Ան գր կո վկա ս ի ց քաշո ւե\~՛ եւ բաւականանան, միայն քսձն ալ սիրտ ճմլեն անոր, վերջին տարիներուն
Աղէր բէյճ անց իներ ի (Թրքօ ֊ թ՝աթալ.\֊ եր ) եւ. կարսի, ԱրտաՀանի , Ակաթում ի գրաւումով, բայց ուսուցչական խում՚րերոլ աղ՜ուանաս ա՚Լ կե րր Լ լ
Տ ա ղս աա\ն՚ց ին ե րի ներկա յացուցի չն՚ե րը փո խաղա րձ ոչ Թուրքիան , ոչ է լ նրա դա շնա կի ցն ե բլա Գերմա նկարնեբր , ՚ " // կր փայլի՛ւ ԼաՐՔ Լարք թրքակաս
Համաձայնութեամբ թէեւ կովկասբ //՛ո ւս ա ս ա ա..՛ն ի աինց , Աւս տր ի ան եւ Պ ու լկար ի աԱ \ ո չ մի արմ էք անուններ եւ գէմքեր , գարձեալ աչխատա՚եր մլլլ, է
անջատուած յա յտա բար ե լ եւ Հորս ազգեր ի ներ կա շաոլիձ պա ր տ.ո ւած պետութեա՛ն՝ պաՀան^նե րին եւ որ զղա լի պակաս մր կուղայ լրացնել։
յաց ո լ ց ի շներից կազմել էին կո վկա օե ան Ա է յմ ր ի ն չպ է ս Թո Լ րքի ա՝և ւ կ ո վկա սո ւմ է ր յա ռաջան ո ւմ կսաեանրկեղրո\1. ականին լրացուցիչ մէկ մասն է
( Պար լամ էնար ) եւ կա ռ ա վա ր ո ւթ ի լե բ , րա յց ա յգ անեւաւստրիացիք է լ յառաջան,ում էին Ռու որսլկս աղէէ* րարձրաղոյն կրթական՜ Հաստաա,ոլ
մի>Ո լթիւնբ ա և կեզի չէր I սաստանում եւ մր կողս ի ց մօտ ե ն ում էին կովկա֊ թիւն՝ եւ Հո՛ն֊, է որ Հազարաւոր Հայ մանոլկներ՝
Ազէրբէյճա՛. ցիներ բ (Թրքօ ֊ Թաթարներ) Հա– սին (Ռոստով գոնէ վրայ) , միւս կողմից է լ Վէլի֊ սորվեր են իրենց սքանէելէ Հայերէնր :
մ աթուր ան ական Հովե բով տա ր ո ւ ահ ե ր ա զո ւմ է ի ն քօ - Ռուսիա յին : Ներքին կռիւներով զբա ղո լա ծ Եթէ միչ^ին Հաշուով 60 70 երկսեռ շքվտ. ա,.
Ա՛ գր կո վկա ս ի մ եծ մ ասը , ին չպէս եւ Հա յաստան՚ը Խ ս րՀրգա յին՝ կառավարութիւնը իբ պա Հ ան ^ եր բ ւարտ եւ 2,0ի չ ա վ ՛ րյ՚թացաւարտ Հաշուենք տարև^
կանգ աւարտեր են ղրսլ^
առնել իրենց տ րամ ագրութեան տակ ե լ միանալ յարգել տալու ոչ մ ի մրջոց չունէր : ուրեմն 5000 պատա՚ն՚իԼեր
Օսմա\ն՚եւս\Լ\ կայսրութեան ; Վ^բացիհեբբ , "^"^ՑԷՅ Ա ոսկուա յ ո ւմ նստած էր գերմանականն՛ դես րոցին րնթացքր, իսկ կի սալա ր՛ա նձ ա Կը
կազմ ո ւահ կամասորական մ ի խում
պատ ե բազմ ի ամ թողթ ր 1914—17 պան Ձ)օն Ա՝ ե ր բա խ բ , որ իր կամքն էբ թելադրում ուոլին նոյնսլէս Հազարներով :
տեւողութեան՝
բ\ն թացքին հքորՀ ր գ ա յ ի\ե կառավար ււ ւթեաԱ, , որ Պ ետ ր ոգրադբ՝ Վարդարանը I. կա աո ւահ էր <1 աիսասլկս նաիյա^
Օսմանեա՛ն րանա կների շարքերում կռւում է ի^ վաղուց թողած Ա՛ո ս կո ւա էր ապաւինել : կրթարան իր կագրով. րայց իրականին մէչ Պ"լ֊
ռուսական րանակն\եբի ղէմ եւ գերման ո լ թուրք Թուրքական բանակներր Բադս ւի պատերի սոյ բոլոր օտար եւ թուրք նման վարժարաններէս,
կառավարութիւն ւ երից խոստում էին ստացել Վը– մօտ պաՀա՚նջեցին քաղաքի պաշտպան՛ներից քա բարձր էր իր ուսման մակարդակով։
ւ ա ս տ ա)՛. անկախութիւնը ճանաչել , բնական ա– Պարզ է որ այս երեւոյթբ կր պարտէր իր
բար Հաշտ
աչքով էին ՛ն՛այում քիուսասաանի կով ղաքը յանձնէ լ ո րպէս Ս*զէ ր բէ լճակին պատ կան ո ղ Հաղոլաղիւտ ուսուցչական կազմին, ուսուցիչներ,
կասի ց Հեռանալուն և թո լ րքե ւ թ աթարն երի բարե մի քաղաք յայտարարելով որ Ազէրբէյճանը .որպէս ոչ միայն մասնաղէտ իրենց աւաԱղաձ֊ ճիւղերուն
կամ մ ի անկախ Հայրենիք ունենալու եւԹուրքիա– մ ի անկախ պետութիւն ճ ան ա չո լած է Թուրքիա յի մէչ, այլ Հեղինակութիւներ , ղէմ քեր, որոնք
յ ի ն է լ բարեկամ էին Համարում : §աղստանցիք, ե լ նրա դաշնակիցն՛երի կողմից : ՛Կորա յ ժամանակակից զրակսձն եւ դիտական
մեծ մասամբ սիւձննի մ ո ւսո ւ լ մ ան\նեբ , Օսմանեան Բագոլ ԽորՀրդային կառավարութեան ղեկա կեանքին մէչ ալ կարեւոր դիրքեր ունեցած են եւ
Հրամա
Աուլթաններին իրենց Հրամանատրը եւ խալիֆան վարը, ԱաեւիաԱ, ՇաՀումեանբ Օսմանեան մեհ֊ ղեր կատարած ան՛որ մշակութային շարժման
պա
էին Համարում * Հետեւաբար ն՚րաԱց տիրապետու— նատար ու ի/ե ան վերոյիշեալ ձեւի դիմումին՝ ոսկուայի ՚քէչ :
թիւնբ իրենց ազգային՛ կրօնական զարգացման տասխա՛ն՛ելու Համար մ ան աւանդ ո բ Մ է՚եգբէ Բոլոր կսաեաճ ցիները ի՛նչ յիշատակնեբ ունին
չէր՝)
Համար անՀրամեշտ ; կառավարութեան վեր ա բե ր մ ուձնքը այդ երբ իրենցմէ իւրաքա\նչիլրբ յիշէ ղանտնք այս կամ
ԱՀա 0 ոմ անեան պ ե տ ո ւթ ե ա՛նն ա յգ բա ր ե կամ - Հանդէպ Բագուի Հ ամ ա յնա վա ի>–\եր\ին՛ յայտնի այն առիթով։ է, լ ոթր՝ մէկը ;
ների մ իո ւթիւն՝ր Հա յերի Հետ՝ անբնական էր ուզեց Ա* ոսկուայի կառավարութեան դիմել եւ ԱՀա մեր ս պիտ ա կաՀեր Օր– Եւփիմէ Օաեանրլ ,
թ ւո ւ մ եւ պէտք է ասած , որ Հա յ ե րբ գմ ո լա բու– նրա կարծիքը կամ կարգադրութիւներ ստան՛ալ։ ք ո յ ր / լ 9՝՛ ՕաեանիԽ եւ Հօրաքհյրր էբո՚ւա՚եղ Օտ Տ՛
թե ամբ Համաձայ՚սոլեցին այգ մ իոլթիւնբ բնգոլ– Բայց Ա՛ ո ս կո լայի եւ Բագուի մէջ ուգդակի եանի, ազնուական, ու բարեկիրթ որուն անձնիսկ
նիլ եւ Կ ո վկասր, անկախ յայտարարելու կո վկաս - յարաբերութեան միջոց։ եր պակասում է թե : \թ ո յ ն բաւական էր քեզ Համոզելու ,որ ուսուցչական՝ աս -
եան կառավարութեան մասնա կցի լ , մանաւանդ որ իսկ անթելի միջոցով լա լ ա բեր ո լ թ իւձէ՛ չէին կա րո - պարէղր փոր մր Հացի Համար չէ որ կ՚րչնտրեն
Հա յաստանր ռԱնգրկ ո վկաս ի Հա յարնակմ իւս վա յ ֊ զանում պա Հ՛հ լ : Ա յգ եբկո լ քա ղաքն եր ի յարա բե մարդիկ :
րերը շար ո լն ա կա կա\Խ ե լ տեւական՛ յար Հակումնե րս ւ թիւ. բ իրար ՀետսլաՀլո ւմ է ին (ի Հ ար կէ մ ի -
րի էին ենթար կւում 0 ս մ ա\ն ց իներ ի , Ազէրրէյճան– մի այն իշխան աւո րն ե ր ի յա՛ր ա բե րա ւթ ի ւն՚ր) §արի– ԱՀա Յակոբ Գուրգէ՚ս՚ր , մեր Հմուտ ղրաբա–
ցինե՚րի , մասամբ է լ Վրացիների կողմից։ ց ի ն այսրօուայ Ատալինկրատ քաղաքի իշխաԱ՚ա - րաղէար։ Իր ղպրոցէ-Խ վեբչ^ էսաեանի սանդուղ -
կովկասեան՝ չո՛րս ազգեր ի միոլթիւձԼ բ սակա յն լորԼեբի միջոցով։ Այդ պատմականէ օրերին Ա տա ներն ալ մաշեցուցած է տարիներով, նո յնիսկ երբ
ո՛ր
աւելի Փոքր չա ր իք էր Հ ամ արւում քա՛ն՛ կ ո վկա լին Էր Ց ա ր ից ին\ի Հր ամ ա. ա ա ա ր՛ս ու ի շիւ ան ա լո րբ : կաթուածաՀար ղողդոշՆւս՝.– , ղտւազանին կրթնած
շո րս մ ասի բամանելլլ : Նա չէր դադարել Ա՝ ոսկուայի ԽորՀբգային կառա - կբ մտնէր բար՛ձր աղոյն ղա ս ար աԼնե րրչ ;
ուսողութեան
՛ի ա րո ւթ ե ա\։.\ ազգեր ի գո րծեբի կոմ իսար ը լինե ԱՀա Գարեղին Գա՚վաֆեան բ
երբ չէր
Բայց Թուրքիան պայման գրաւ, որ չորս աղ - վե թեր անր ,ան շշուկ ու Համեստ , նո յնիսկ :
գերի քամանում բ կատարուի , որպէազի ամէն մէ լուց : &աՀ ում եանբ պա լ ա ա ւո յ ո ւած է բ Ա տա լ ի ն ի մոոձեար ն՛ա իյա կր թ ա ր ահ՛ի իր ղասեր ր
կի Հետ առանձին առանձին գործ ո լքն՛են այ : Հա միջո °ով ՛Լենին–ի եւ Ա ո սկուայի կառավարութեան
յերի՛՝ բամանելով կովկասեան ազգերի ՚ միութիւ- կայծ իքը ոլղել : Եզիշէ Արք* Գուրեան , ^ ա յ Ա ատենաղրոլ -
:
ն ի ց Թուրքի ան կբ վար՛ուէր չորս կողմից թշ$ւամ ի– իժեան պատմ ո ւթեան դա ս աիյօսն էր դպրոցին
ՀյաՀում եաքսր Ա տալին ի մի ջ™ռով Հետեւեա 1 Ի ^ ն չ պէտք կար՛ Հարցնելու թն որն էր իր դասին՝
ԽորՀբգային
ներով պա յար ո ւած ե լ ա բ ի ւձն ա քա մ եղած մողովր– Հարցը տուաւ Լե՚.ի՝ն\ին , կառավա ֊
գի Հետ ինչպէս որ կր կամենար : չ ո ւ թ ե ա\ ն ա իւ ա գա Հ ի ն • °Րճ) հ;Ը֊ բաւէր դիտել աշակերտուՀիևեբուն ղէմ–
Հայ մոզովբդի ն ե ր կա յա ց ո ւց ի չն եր ի գմ ո ւ ա - քր , լուսափայլ զուարթութեամբ մր Համակուած :
ր ո ւթե ամբ Հ ամաձայնո ւեցին՝ ՀայաստաԱ՚բ անկախ ԽորՀ ր գ ա յին կա ռ ա վա բ ո լ թ ի ւն բ ճ ան ա չոԲ ւմ է Շանթր, մանկավարժութիւնն՛։ Իֆ.չ կ՛ր քաշէիս
յա յտարա ոե լ ե լ դժուարութեամբ է լ Համաձայ Հա յաստանի , 1Լրաստա\>. ի ե լ Աղէ Ր բէ յ ճան՛ի ան կա– իսեղճ .ուս ո ւց չո լՀ ի ՚ ե ՚ ե ր ր կա բղա պա Հ ո՛ւթ՛ի ւնր պա ֊
նս լեց ի ն 0 սմ ա\ն\ե ան՝ բանակների Հ րամ ան ատ ար ո լ.- իսոլթիւն՚ր եւ եթէ ճ ա՛ձ՛ա չո ւմ է Բագուի Խ որՀր դա Հելոլ Համար երբ տղաքր սանղո լղնե րո ւն բազ -
թեան Հետ Հա շտ ո ւթե ան բանակցո ւթիւձենե րի ձեու– յին կառավարութիւներ ի \~չ վե՛րաբերմունք պիտի րիքներէն կա խո ւած , իր ճամբան կրէ սպասէթւ
արկել։ Բայց պարտաւորուեց,ին : Բանակցութիւն– է/լն՚ենայ դէպի այդ երկ ըլեբի կառավարութիւն– ան Համ բեր :
՛՛ների արդիւն՚քբ եղաւ Երեւանի իբ ^\ր2^ակայ մի նե րբ :
քանի գիւղերով քիէո-
մօտ 10.000 Զապէլ, Ասատուր , միշտ ուշ Հասն՛ող իր դա–
ելլե -
եւ ալան՛ներով, Ա ի քանի օր յետոյ Ատալինբ պատասխանում , սերուն , որ կր մոոձն՚ար դասարանէն ղուրս կամ
մեթր տարածութ՜եամբ լայտարարել աէե՚կա խ Հայ է ՀյաՀ ում ե անի՝ * - ° էք ո սկուա յ ի Հ ետ էսօսեց\ի , Լե– լու ժամն ալ, Մոլիէռի մէկ դասական՛ին,
կական պետութիւն , Հա յաստանի մնացած մասերր նինի եւ կառավարութեան կա ք գա գ ր ո ւթ ի ւ ն ն է չճ ա - աշակերտոլՀիի մր շարադրութեան յաիւղ մէկ
յան ձնե լ Թ ո ւր ք ի ա յ,ի\ն եւ թ ո լ ր քա կան՝ բան ակներ ի ն նա չեք Հայաստան եւ Աղէր բէ յճան ի անկախութիւ փորձին, մէչ խորասուզուած :
Էլ ի\ր ա լո լ\ն՝ք տալ Հայաստան ի ճանապարՀն երից նը , որբ խոստացել ե– ք Բ ր Էստ-Լի թովս կիի դա շ– Զալարեան , խաժակ , իրարմէ որքան տար
վւռխագր ո ւթ ե ա ն միջոցներից օգտուել ե լ այլ շատ նագբո ւթեամ բ (այս Հարց բ եւ պա տաս խան բ ւո պ - բեր եւ սակայ՛ն որքան սիրուած , մ է կր իր ղուր֊
ծանր պլ > յմ անն եր : ուած է Բ ա գլում աս/ո ւած եւՀ ր ա տ ա րա կո ւած &ա– ղուրոտ Հօր մր, խանդաղատալից ՛նա՛յ՛ո ւահ(քով,
ուեց աւաււ զկձ Հւ
՛ւԹ՛ուրքերի ՛ր անկախ յայտարար . Հ ում՚Լ ան ի կենսագււ<ո լ թ եան մէջ) : ՛է իւս ր իր խրոխտ արտաքինով ե լ այնքան սիրա
պաՀան^ով, Թուրքերի յ
Համ աձա յ^ ուար է աաել, թէ Ատալթհբ ճիշգ որ Աոս– լիր ե լ քնքուշ իր վարուելակերպով
ն ո ւթե ամ բ ե լ ո րպէս մ ի անկ^ախ երկիր ո լո՝Լլնէյեց ա ւ կուա յի Խ որ Հր գա յին կառավարութեան կարծիքն Յիշենք դարձեալ Յարութիւն. Յ՚՚վՀաննԷսեա–
ագի • ա կ անւ ՛իր անձ
իր կ առ ա վա րո լ թի ճ I <ր եւ իր գի ւան էր յայ՚տՀ֊\ում Ատեփան ՀյաՀ ույ)՚եանին թէ Բրէստ-Լիթո– նչլ մեր ֆրանսերէն՛ի ուսուցիչ^ ,որ իր անթերի
1Լրաստա–
՚քւերկա յ ա ց ո ւց ի չն եր բ Թո լրքի ա յ ս ւ մ , նական կարծվւյՀր, բայց ճիշղ է, որ 1Լը~ վայելչութեամբ, իսկական սեձթըլմէնի մր տրւ
նում , Աղէվրբէ յճանո ւմ (Գանձակում) : Հա յաստա վսկիի գաշնագրոլթեամբ չէր ախատեսուած պաւո րոլթիմե՚ր կր թողուր՛ բոլորին վրայ , իսկ
տարածութեան վրայ ան կա ^
նի 10.000 թիլոմեթր բասաա։ ի անկախութիլնբ : ՛իր աշակերտներր ամէն՝ ճիղ կբ թափէին նոնքան
իսրւթիւ՜նբ ճա՝նաչուեց ե լ գերմանակա՛ն^ կայսերա Եթէ Ատալինբ չէր իւաբում աՀ ումեան ի ն , անթերի րլլալոլ Համար իբ դասարա՛նին մէչ :
կանէն կառստվ ա ոութեան կողմ ք. ց (1918 19 թ *) է ուրեմն Լեաինն ու միւս կոմ իսար ընկերներն էին Հապա՞– էսաեանի ծերունազարդ Տէօքմէճեա՞–
Թէեւ քԼգէրբէ յճա\. ր , Վ^րաստանր եւ Հա յաս - խաբում, իսկ ելԴԷ Լեն ինն. ե լ նրա կոմիսար բն– ն ր ։ կա՞յ մէկ Հատիկ Պո լսեցի գրիչ բււնող, որ
սւանր անկաքս յալ տարաբուած եւ Թբքեւգերման - կե րնեբբ նո յն իսկ չծանօթացան ՀքաՀումեաՀնի ա- ճաշակած չրլլայ անոր աղի . լեղի յանղիմսՀնու
ների կողմ իս ճա\՚.՝ա չուած էին , բա յց Օ ոմ անեան ռաջարկի Հետ, ապա պիտի ե թ ածք ե լ , որՎբացի թիւն՛։, երբ եւ ինքն ալ չարաճճի խաղով մր փո -
բան ակ՛ն, երբ գ ե ռ Հա յա ստանում ե լ ր աս տ ան՝ ո ւ մ ն Ատ ալին բ խ ա բո ւմ էր Հ այ էթաՀում ե անին Լեն ի ն ի իսարվ,նած չըւլայ ղանտնք։
էին աքն աա ոճառաբանութեամբ , թէ օգնութեան \՚ն\րա րնկեր՝ միւս կոմիսար ն ե ՜ ի անունով * Անկարելի է մ ի առ մ ի յ ի շ ե լ այն շողշողուն
ամպիո.
.են– դնում Աղէ բբէյճ ան,ի\՚\ ՛եւ Ազէրբէյճանին օգնու փաղանղր .որ եկած ու անցած է էսաեանի ուր չէին
թեան գնա ցոզն երի թիկ՚ո ւնքն են՝ ապաՀ ովում : Լեն ինն ու իբ բնկե միւս կոմիսարներն՛ է թն նէ՚ն, նախակրթաբան՛ի ուսուցիչներէն
Տ իրաւի , անկախ յա յտա ր ա րՈւած Աղէ բբէ յ– /սա սո ւյք Շ աՀումեանին , Բագուի ԽորՀբգային կա
ճանր ղ ե՛ւ ամբողջապէս ՜ի՛ր Հո ղեր թ՝ տէր չէր դար ռավարութեան ՚նախագաՀին թէ Ատալինբ, այգ
ձ ե լ եւ նրա մայրաքաղաք Բագուն , նաւթային ար գմ ուա ր է ստուգել առ ա յ մ մ , բա յց փաստ բ մնում
գի ւնարե բո ւթեան կեդրոն ր գտնլոլմ էր՝ (հուսաս– է վւաստ , որ՝ Ա ոսկուայի կառավարութեան անու -
տանի քՍո րՀրդայիՀ հշխանոլթեան ենթակա ւ եւ ՛նով ասուած է * * . ճանա չէ լ միայն Վրաստանի ան– կան՛ թէ ազղայ է՛ն վարժարաններու մասնագէա
կաոավա՚ււում էր տեղական Սովետական մ ի կա– կա խ ո ւթ ի ւ՛՛ ՝ր եւ չճան ա շե լ Հա յաստա\֊ ի անկախ ու դասախօսներ՛ էին՛ ինչսինս Յսվսէփ Ե"ւԱՈւֆեանլՀ,
թիւնր որ արդէն ճանա չու ած էր Թուրքիայի (Օս- Պետրոս Ատրւոնին , Ա.կուբտ1կեանր, Մ • Ասլս*ն–
ո ավարս թե ա՝՛՛ ձեւ. որ իրան Հաամս արուս մա՚֊եան կայսրութեան) , Գերմանիայի, Աւստբիա– եանրՀ, ՅուէՀաԼնէսեանր, ի. Ա՝ ուր ատեա՛ն ր եւև՚Հ
էր Անդրկովկասեան կառավարութիւն՛ եւ որի գլ֊
յի եւ Պուլկաւ իայի կողմից : Արուեստաղէտն՚եր եսս չէին պակսեր որպէս երա
որ մւս–
խին կանգնած էր Ա ա ե փ ա ն ՀյաՀումեանր, ժշտութեան կամ նկարչութեան՝ ՛ուսուցիչ, Սիմոն
մանակքն քիուսասաանի հքո րՀ ր գ ա յին՝ կառավա Հայաստանի ՀՀազաա ա • ա րն ե ք Լենինի ե լ Ատա– Յակոբեանի զլխա լոր ութ եամբ ։
րութեան/ կողմիս ն շան ա կ՛ո ւած էր Ա1գրկովկասի լի, /» այս եբկրո ր գ փո > ձբ Հա յաստանի անկա կսաեանր ունեցած է դարձեալ վաստակաւոր
բնգՀա– Ե՚ԼԻԿԵԱՆ դաստիարակներու
եւ Տ ա ճ կ ա Հ ա յկական չորս վիլայէթնեբի խութիւնը ջուբր ձգելու : նր, իյաչկոնցր, չարք մր ինչպէս Աոլլթանեա -
ամ բողք
նուր կոմ իսար : Օոմ անեան բանակներր ԳՐԻԳՈՐ Թորոսեա՚նր , Պարթեւեա՛նդ^
Fonds A.R.A.M
