Page 222 - ARM_19-1947_04
P. 222
թրԼն, րյ,ոսո, զարգա),1լաբչռԼթխն , առն ներկ-ե,
ՀԱՑ Լ հ Տ Ո Ւ ն — որո՛էք այլեւս Հ եքւասովյ իմ ասա" վ մր րոէձԼ ա ր .
7լեստ՝ քիչ խամանա/լ կր մնար ան ի ա լ։ գա Էս ստեղ^
ե՜ագո րձ՜ա/չան արուեստ ն ելաք Լութ իւն Հա գր րծ՜ագբե^
(ԳԱՍԱխՕՍ ՈՒԹԻՒՆ Ո%Բ • Ն • Ա՚ԼԲԱԼԵԱՆԻ) չու։ Ակնարկուած այգ Հ ո յ լ է ն եթէ չեմ սխալիր
միայն Տիրան Սիւաճեա\ե\1< է որ մևհ՜աաայ&առ
(Գ՛ ՆՆ վերշիԱ մաս) թչուաոձււլթեան մբ մէ^ ց ա ր գ մաքրակրօն նկար
Գիտութեան Համաո վեոքնաակս Հաստատ չ ՚ ւ ւ թ ի լ հ ր կյլ շարունակէ , եւ կամ ոլվիչ մէկ եր
ուած է, թէ Հայերէնը Հնդեւրոպական՝ լեզունե կո լ Հատեր ալ որ,ոնք իրենս Հօրր գրամոյիբ 1լաււլ^
րին
մէկն է, ա-կաի ճիւզ մը ւ Բ այո լեզուէ 4500 ր՚լ՚ն : Ուրիշ ձ ե լ ալ կարծես չի կր՛։ ար յ լ լ լ ա լ , ել
արմատական բառեր էն մ էն չեւ Հէմա 300 բառ կա ա^րգէ\ն\ արուեսար ինքնին՛ չար եւ քանգիչ յատկոյ^
րելի դարձած՜ է մեկնել եւ բացատրել ։ ՝Բննուաօ՜ նիշ մր1 է , գո՛լէ զայն լիուլի իւ,բացն։ոզթլ Համար •
բառեր էն դոկրս կլւ մնայ տոկոս մ չ* , ^ոբ բոլն Հայ Մարգս կր տահի ս ր բազ ն մեն. ւկեցւ թեան ե
բառերն եւ ել չեն մեկնուած՜ ։ Ասոր Համար դի - ներքի՚ւ աՀաւոր տառասլա\1ք. մանալան Գ
աո ւթե ան մէջ երկու տեսակէտ կազմուած՜ է՛ I ) քաոասունր թեւակո/սելն յետոյ։ Ր զուր ա ր Ո 1 Լ /I
Աշէսատեչով , ի վե.րք.ոյ 1 Ժ վ ո լ է աձԳ տ ա Ր ֊ տ ի կուտած բարեգութ, վերացոլցիչ ել Հոգին
րեբե ալ եւրոպական լեզուէ օրէնքներով կնքելէ է նուասնոո արժանիքներ, գիտողին Համա,ր այ,
մեկնել։ 2 ) Հ ա յ ո ց լեզուն Հնդեւրոպական լեզու է լ՛ա յց ո չ զո ր ծ ագր ի չԷ\Լ : Կ բ կրկ, եմ աո ուս ս տ ւ
չտր
էբ կազմով, սակայն ան էր մէջ ոսնէ տարրեր ՚, "– , ան ղո է% *իուցէ այղ էր պատճառ՚ր ,որ մ՝ 1 մեր
լեւլուի 1՛
ր ւ։՝Լվ> Հայաստանէ նախկին՝ լճնակչութեան էն ք լղա կա \ւ քյ . Տէմիր ճ ի պա շե ան ր , Էր Հ ամբալա^.
Հետքերն ե՛ն եւ ՚իրացերէն՚ի մէջ ալ կան։ Ա/Լ՝ *֊ոՀր «Աւելէ/ն $առ»ին մէջ ատեց գրականութիւնն
•ո բ չե՛՛ւ ք կրնար մեկն՛ել Հնդեւրոպականով, կրնանք ու ա ր ուեստբ եւ ա կ ա ր կե լո վ այդ էւ՚ւ՛քնագի Լ՛ո վո լ ^
մեկն լ Համեմատելով այլ ժողովուրդներու լեզու– թե ան բսաւ • «կ՚ատեմ՝ քանզէ մորթս ո ս կորին
նեբուն տե
սակէտն՛ Հետ ։ Այո տեսակէտբ Փր՝"ֆ * Ս առէ տե փակցուցի ր եւ կէս դիակ մ բն եմ դարձեր այլեւս» •
է ։ Հայաստանի մէջ այժմ –այս երկու Ջեմ գ է ա ե ր թէ է ն ՚ չ ո լ բսէ այս բոլորբ՝ էամ ե -
սակէտն ալ կան ; րիտասավէղ բարեկամէս . սկէզբէ ՚ց ո ւց ա Հանդէ սնե-
Բայց (քառ, աւելի ուշ, եկաւ այլ եզրակա բէն– մ ի ո յ ն տոթ իւ : Գուցէ տեղբ չէր՛ Րայց՜ ին՛ք
ց՛ութեան մբ , որ Հնդեւրոպական՛ լեզուներ չկան յ Հարկ բաս եր ււ ւ շռա յ լո ւէժ՝ե ա,ն ց * լւււ ա ւա գ"յ՝ռո
լեզուն երբ մէկ են ։ Հնդե լրո պա կա-ն բս ո ւա ծ բ կի Տկար՝ ժ– ՓԱԼԱն՞ՈԻՏԵԱ՚Ն/՛ գիտ՚ւ. ա լ թէ ինչ կբ սպասէ իրեն՝ մա՚նաւանդ Հայ^.
օտաբէնն. ալ շատ
ներկա յացնէ լեզԿաւնեբո ւ ղաբդացմ ան որոշ աստի ԱՆԳՈՐԾԸ, կական միջավայրէն մէջ, թէեւ,
ճան մ բ ։ Ե՛– Հ ա յ ո ռ լեզուն կբ ներկայացնէ կէս չէ զանազա՚նուէւր մ ե ր իձէն : Փաբէազէւ քառասուն՝
ճանապարՀբ այս զաբդացմ ա\ն , ա յսինքն իր մ էջ ԳԵ՚ԼԱՐՈԻԵՆՏ Հ ազար ն կա^ր ի Հչնեբ ո ւձն մ էջէն Հազէ լ % ^ 0 Հ աաո ր
նիւթական տանե -
ունի նախնական տարր եր բ ։ Տետ՚ո յ զարգան՛ալով անուն ել Համբաւ Հ ան ած
Հանդիպած է Հ\նդե ւբ ո պա կան՝ լեզուներ ու ճամ - լէ պայմաններու մէջ կ^աս1րի^ V մնացեալնեբբ գէ–
բուն ։ են.բ ու կբ ճա\՝.՝չնան՚ք արդէն ; Ով չէ նշմաբած՜
օրերով չածէլուած
Վ^րացե բէն ի եւ Հա յեբէնի Համ եմատութէւն - աա՝ փսսաւււ՚տէյս՜ե այն տժգոյն, երկար մազերով,
ն ՛եր բ կար՛՛ող են ար դի ւն քն եր տ ալ ։ &ատ մբ Է^՚Ղ– եւ էբենց Հագուստներբ քան է մբ գ ո յ՝ն՝էւ փոխած
ո լակա՛ն Օվւ էնքներ. Ա՛ոյնն են՝ ; Գ*ոլցէ այս է ճանա– Ւմ շատ՜ սիրելի երիտասարդ բարեկամիս , ն՚բ– սրսվւացող քառասուննոց էակներ բ որոնք կէս օր֊
աա րՀ բ մ եր լեզուի չմ եկնուած՜ բառեր ու Հ սկա յա– կա րի չ քի * Փ ա լա մ՛ուտէ ան ի մասին՝՛ երբ ստ Հպա՛ն ուան մօտիկ, Հաէումաշ կօշիկներով, իրենց անու
կան գանձ ր մեկնելոլ ել պաբղելոլ ; ցիկ տ ո՚ղերբ գրի կխառնեմ , աՏև՝ կբ պա տ ր ա ս տ ո լէ թէ՛ն տակ շրջա՛նակ մր կամ ոլորուած նկարներ՝
Լեզո լա դիտ ո ւթ ի ւնբ իբ տրամ ա դբ\ո՝լթ ե ան՝ արդէն , տալ քանի մբ օրէն Փա՚բիզեան իբ առաջին Հապճեպ , պատերուն տակէն՛ կբ վազեն չես գիտեր՛
տակ ունեցած է սանսկրիտ լեզուն (5 գ«՚ր ՝Բ • Ա*^ նկարտՀ ա.ևգէսբ։ ԼԲացումբ տեղի ուն՛եցաւ եվ՚էկ՝ որ նկարչական տան՛ գ ո ւթ է՛ն՝ ապալէ/՜ւե լո վ , ցերեկ
արուես
եւ յուձս՚արէնբ։ Բայց Հիմա գտնուեցաւ Հաթերէ֊նբ) ՏէսճւՕ Ճ16աշհծհ/՛ մօտ, |9ս Ւ016 Լ&Աատււէա, չոր ճաշ մբ ապահովելու Հւ ,մս •• ԱՏ–
, ։ը1՜1 գգրկաֆ– ուղիդ 1
որ \Զ գաբ ՝Բ * Ա» է ։ Հայ գիտուններու պարտա տասէր խո լոձէ Հասարակս լթեան՛ մբ ն՛եր կա յ ո լ— պէս է "իրռլի Փալամուտեան՝
կանութիւնն է Հ՛ոս փնտռել լո յոր՝ լուսաւորելու թեամչլ. (ԽՄԲ-) : Կյ՛ուղե՞ս բա ո մ րն ալ աւելցնեմ ել րսեմ թէ Հայ
Համար մեր լեզուի անցեալ պատմութիւնբ ։ Ըսե՛մ անմիջապէս թէ , ւ. եր կա յ յօդուածս կեանքին մէ^ ց տ ր գ արուեստ ր Հ ամազօր է • • • մոլ—
Մեծ Համ եմ ատ ո ւթեամբ փո խ ա ռո ւթ ի ւննե բ չրնգդր կէ ր իր ղոբծ րն վե րչուծութ իւն բ ; Ատիկա |ք/ացկանութեա\հ՝ : Այս է որ գիմաւորած է մեղ բո՝^
կան մ եր լեզո լ ի ն մ էջ եւ ա յ դ էի ո խ ա ռո ւթ ի էձեն՚երբ պիտի կատակեմ շաբաթ մբ յետոյ ն\եր.կայ սիլ ֊ լորս՝ սկսեալ քերթողէն՝ մինչեւ յեաին գեղար–
յաճախ երկաստիճան ե եռաոտիճան՛ են։ Օրինակ, նտկն՚ե ր ուն մէջ իբ նկիարւերր Հատիկ Հատիկ դի ֊ ուեստական թերթ Հրատարակողէ :
ա ս ս ր են է Հ ի ն բառեր ՛ու նոր բառեր եւայլԳ։ : Ա աս տել եւ քն\՚1 ելէ ետք։ \\յերկայ յօդուածս մէկ նպա - *»
մբ ականջով առնուած է , մ աս մին՝ ալ ուղղակի աակակէտ ունի «Յառաջել.՝ բն թեր ցողն եբուն ծա
գրականութենէն* Ա՝ ե ր փո խառո լթէ ւննե բ ո ւ ամե երի՛ււտա ս ա բ գ եւ Համ ակր ելի Ուրեմն իսե՚ւթ ազու մբ, աղուոր եւ կեանք
՚,
նամեծ մասբ իրանական աշխարՀէն եկած է ։ \թախ նօթա ց Լ ե լ այս Հնաշ՛ող խեևթութիւԱ նկարչակա՛լ՛ անխարգախ
՚ո՚լե ստագէտբ
աքեմեն՚եաՏննեբու ժամանակէն՛ , յեաոյ պարթեւնե յուզումն եր ուն բերքն՝ է որ կբ ցուցաղր՚ուի . եւ֊
քիիրա յր Փալամ ուտեան , ինչպէս բս ի երիտա
րու շվ֊ջա՚ւնէն եւ, վերջապէս , Աասանեաններու ժա– էնչսլէս ոբ բս ի , ան եբ իտասարգ է ել Կ՚աար1՛
սարդ է, ուրեմւ՝ կ՚ապրի արուեստի անխարդախ ,
մ տնակէն ։ Պա ր թ ե ւական փ ո խ ա ռո ւթ ի ւն\ն ե բ ր շատ արուեստի գի՚ովութիւեբ։ Իր մօտ ((.Հաշիւէն ՛ու
կա խարդ լ֊ չ շուն չի\Լ ւոակ եւ գինովցած ատոր Հլ*~
աւելի են՝ , անշուշտ , ոբովՀետեւ մեր դրականոլ— «ա կեկալո ւթ ի լճ» րմոլա ք չեն՝ գործած տակաւի՛ն՝ եւ
մայքներէն ։ Կ՝անւլի տ ա\նա յ թ՜է արուեստ բ ի՝ն՚չքանՀ .
թիւնր ստեղծ՛ուած ատեն պարթեւական՝ տուն մին՝ սրտիերգ մբե է ՚՚րցոյւյ կուտայ,գոյնեբուաաբաւիի
տաժանակիր լուծ մ բն է ՛որ քիչեվ.ուն– վէճակո՚ւած
Է՛Ր ո Ր էձէ՚էբ Հ ա յ ^ նա ս ա ա է մ էջ : Հա յա ստ ա ի աԼ. մբ տակ ամփ՛ոփուած : Եւ֊ ի^չ աւելի ՛ո գեւո րի չ ,
է զա յն՛ Հասցնել մ ի– չեւ իրենց կեանքի վեբջակէ–
մ էն կոզմբ եւ , մանաւանդ , Ա Աւար ատեան դաշ - յուղում աութ՚ող երեւոյթ՝ երբ ՚եբիտասարգի մ՚ԷԼ
տին\Հ Արդարեւ Հայ կես/~քբ էլարտադրէ շատ նբ–
տիև՝ մէջ պարթեւական՝ տարրեր .ն՛ստած՛ էէն։ ա՛նկաշառ, ստեղծագործս ւթ իւևներբ ուն ինք մեր՛
կտրիչներ, բայց անոնք երբ կբ թեւակոխեն իրենց
առշԼեւ։ ֊Տսլաղրուած յայտագրէ՚Լ՝ կբ տեղեկա՛նամ
Բաւէ.1.բբ նշանակութիւն չու՛ն՛ին սակայն * Լե - եվւեսունբ, բոլորն ալ կբ թավա ի... եւ Հազիւ Հատ մբ
զուի ոգին քերականութեան մէջ է I Մեր քերակա– կամ երկու , դէմ տալով կեանքի թէ Փալամուտեա՛ն 45/՛ մօտ նկաբ\1եր պիտի ցոլ ֊
նակա Հոլովներով եւ էսոԱ՚ար Հ ո ւմնեվ. ո վ մենք սյ գայ, •յաղբէ մեղի, \որո՚Լց մ է ^ կան դիմանկարներ ,
աքցա.ի մէջ առած ենք օտար բառերբ։ Բառերբ Հ\ուբաԼքներուձ\ե^ , կէս կուշտ ել կէս անօթի վէ ճա 1 թնա՛– կա ր ն ե ր ե լ նա իժի ս ս ^ ք ո ր թ : Տեղական գոյ -
ատաոձ են , ո ր՝ ււ ւն՛ վրայ Հա յ Հանճար բ աշխատած կո վ մբ մինչեւ իրենց կեաւքին վեվ՚ջակէտբ անբա նչլ ա՚հպայմա\Լ եգիպտականն է, քան՛ի՛ որ տարի մբ՛
է եւ ստեղծ՜ած իր լեզուն՝ ինքնուրոյն՝ քերականու– ժա՛նելի կբ մնա՛ն վրձիւ՚ին Հմայքէդ ։ Օրինակբ ան ա,ւաշ՝ ԳաՀ իրէ էն կոլգար , ուր հաիսապէս տուած
թեամ բ ։ Կ ա ռո լց ո զբ միտքն՛ է , իսկ մէտքբ քերա միջական մեր շրջապատէն ա ռն ե լո վ , Հազիւ \5 էբ իր անգրա՚նիկ ցուցաՀանգէսբ ել ասիկա առի՛թ
կանութեան մէջ կ՝արտայայտուէ : տար ի .առաջ Փարիզի մէջ գոն է մ Լ զէ ծանօթ քսան– մյչ եղած որպէսզի Եգիպտոսի բո չոր դժուար ա -
եւ
եւՀի. գէ մօտ Հայ երէ աասա բդ ՝Լ՝կա ր է չն՚եբ այգ ՝> ո։ ճ արուեստի քնհ ագատներ բ գնաՀատական՛ տո -
Մենք բառերբ էւրացոլցած֊ եւ անոնց թմաստբ քանդա կագով, ծներ կբ Համրէի՝ ք՛. Ւ^նչ եղան՝
աճեցուցած են՝ք նաեւ : բոլորբ, անոնք ամէնք՚յ. ալ, տարէքէ բերմամբ երբ ղերով արտայայտուէ ին իր մասիձն՛։ Վերջերս վաիս–
Հայ ժողովուրդի վերնախաւբ ՛իրա՛ն՛ական եղած էրեն՚ց ա ռ ա ջի ն էսա\ւդաւէառոլթեանՀ շր^ ա՛հ ր բոլո^ ճա՚֊ած նրբին քն՛նադատ Լիպ– Նազաբեանցբ ակ -
է* սյյգ պատճառով մեր գրական՛ութեան մէջ կր րեցէն , կեանքի դաժան Հարուածներէն պար - նարկելով Փալամուտեա^խի յիշեալ ցոլցաՀանդէ -
գ տ ն ե եք Հսկա յակա\Լ քանակութեամբ ի րամական տուա՛ծ ԷՔ^ցէ՛" ն կար չութ Է ւնբ եւ սկսան՛ ,այ\Խ տե– սին՛, երկսլբ յօդուածի մբ մէլ\, ի մէչ՝ այլոց կ՝Ա -
բառեր, բայց, անշուշտ , ատոնց դէմ Հայ Ժողո - սէր • –էՓալամուտ֊եանի քով ամէնէն աւելի ա չքէ
վոլ֊ՐԳԼՀ Է\Ր բառեր ր ո ւձն՝է ր , որոնք չե\ն\ մ տած մ եր կբ զարնէ այն, ինչ որ էական յատկութիւ՛ն՛։, է ա–
դրա բար գրական ո լթեան մ էջ , բա յց որ ոնց Հետ քե ծածութեահ ; Հայ լեղո^ւն՝ վերլուծ՜ական լ ե զ ո լ մբ\հ՝ մէն իրական ա ր ո ւ ե ս տ ա գ է տ ի , նկարագիրր :
րբ կտև՛ մեբ գա ւա ռ ա բա բ բա ռն ե բ ո ւձն՝ մ էջ ։ Ւ բանա Է, այսինքն , ածտկանբ եւ դոյականբ առանձին - պարկեշտ է , տլ նախ եւ առա՝չ\՝ ինքն, իրեն Հան -
կան՝ լեգուի ծ ա՝ն\ր ո ւթեան տակ մ եր լեզո ւձն՝ խեղ - առանձԷՆ գաղափարներ ե՝֊ , իԼ-չսլէս ել յ ա սա կա ^. գէպ • Ատկէ՝ իր բնականութիմնբ : Փալամուտեան
դուած է : Բա յց Հայոց լեզուն Հարստացած է։ ց ո * ֊ ց է չ ն ՚՛ ՚ յատկացեալբ։ Հայոց լեզուն Հո՚լովա - չի Հոգար «տպաւորութիւն գործեթու մասին ,այդ
Հայ լեզուն մաշած է՝ այդ պատճառով ա* կան է ։ Հո էո վւ երբ յ օ ր էւնւ) ան մ եծ՜ ա ռա ւե լո ւթ էւն պատճառաւ ալ կբ խորշի արուեստակեալ, սեթե -
տեսակ
պար զո լած՜ է ։ Հա յ ո ց լեզուէ ձ^՚–Լ"՚>Ը եր կււլ տուած են մեբ ՛նա էս ա դա սա կա՝ս կաղմ ո ւթե անց եւ ւեթեալ ձեւերէ ել կրղգոլշանայ\1երկեբուչարաչար
ունե
է , որո ւէ երկու լե զո լա կան տարր դոյոլթիււն ղաղափաբԼ՚երու ճշդութեան ։ Հայ բայերում խո– գոբծածումէն. ատոր փոխարէն, սակայն , ա\ն Ա՛
ցած է Հայոց մէջՀ \Լա՝րՀոլմն՚եբն ալ ճոխ են ել կրնան՝ արտայայտէք ռատօրէն կ՝օզտոլի բնութեան ընձեռած միվոցնե -
Առանց շեշտի մն՛ացած վերջի՛ս վան ՛կե բ բ Հետ - ա պ ա գ ա յ ի ել անցեալի գաղափարներուն՛ լ^ոլոր ե– րէն օղէն ել լոյսէն՝ անոնցմով տալու Համա՛
ղՀետէ իև՝կած են , որ՛ով Հայոց բառեր բ կարճ են ։ րանգնեբբէ Հ ա յ Լ^*ԳՈԼ–^* կազմակերպչական՛ մեծ նրբերա»՝ գՆերոլ պատրանքը »յ
Մ եծ առա ւե լո ւթ ի ւն մ բն է աս է կա ։<Մ եծ մ ասբ մեբ կա ր ո ղո ւթ Է ւն՛ ունէ ։ Ոյժ մբ , կարծես , բոլոր այ
բառերուն միավանկ է ։ I1 ս կ կարճ բառեբր շատ ա– լատեսակ տար բեր բ կբ տքցա՜Լ ին մ էջ առած՝ կար •
*–ելի գէւրոլթէւնւ եւս ճկունութիւն՝ կբ ստեղծեն ։ գի ել կան՛ոնի գ ր ա ծ է ։ կողովուրդի միտքբ դա ԳաղթաշիսաբՀի մ էշ նախապէս Հայ նկարչս -
Պարզուած՝ է մեր լեզո ւձն , ել Հէն մտածութեան րերով ա յս լեզուին վրա յ ա շխատած է ել կուռ կան միվավայր Փարիզն էր ուշադրութիւն՛ գբաւ-Ո–
Հէմքեբբ ջնջուած՜ ե\1՝ ։ Հալ լեզուն Հսկայական կազմ ակե րպած է մ էօրէէւակ ձեւով ։ Ա քան չե լի են զշ՝ իր Ադամեան, ՇաՀին, Հապանեան , Մախ-ի–
Հ ա ր ս տ ո ւթ է ւն ունէ իր մ էջ ղավ. գացմ ան Հ ամ ար ։ մեր յօդեր բ (Ս , Գ, Ն ) տ որոնք թէ՛ ցոյց կուտտն, եան , –Բիւրքճեա՚ն, Խաչատոլրեաձ, , կիլրճեամ՛՛ե
Ու–ն>ինք միայն յոգնակի ել եզակի։ Աւելի կէ– թէ՛ սեփականութիւն կվարտա յա յտեն , թէ՛ 1լ ո– րով։ Ներկայիս մեր ապրած վայրր նօսրացած <»-
լեզուն։
ՐաՐկհէէ եւ ղործածելէ դարձած է Հայոց Հ.ոլ են տոԱցմէ Հայ նկարչական, կեա՚նքբ փոխադրուեր է
Բազմադարեան
Մեր ձայն աւորներբ սղած են, բայց կորզուած– անցեալ ուձ՜ւենալով ել բաղ ֊ ԳաՀիրէ։ Արդարեւ Հոն՝ են մեր բազմաթիւ տա -
չեն ։ Հայող լեզուն– ն ո լ աղա զո յն լեզու է ։ Ունէ ե - մ ապլ սի Հոգեկան վիճակ։ եվ, ար տա յա յտած բլլա– զանգաւոր նկարիչներէԼ Աարոլխանը, Աւեւփսեա–
բաժ շտակահՏ Հ՛նչականս ւթ էլն՛ ։ Մ եծ կա\րողոլթէւն լով Հա յ լեզուն մ շակած է անթ է լ Հ ա բ.ս տ ո ւթ իւն՛ նբ, Աշոտ Զօրեանր, %,ճամա.նեա<նբ , Արթ • Թօ -
ո լնի դար դո ւե լո ւ , բա յց առանց չավւազաէնցո ւ- մ բ ա ս ո ւթ էւ ւնն ե ր ո լ ։ Հայոց լեզուն ազնուականի լե փալեանբ, Տ– ԿարապետեաՀնր, Գ. Ա՝կ\րտ .չեանչ,
թիւն՝ձերոլ երթալու։ Խնայողական էեղոլ միքն է զո ւ է , ուստի խբոէստ ել ս եծ ավա յ ե լ ո ւ չ կե ր պա ֊ ՎաՀա՚ն Հռվիկեանբ, Համբարձո ւմ ես/հր , Ա էմ՚«ն
Հայերէնլլ, շն՚որՀիւ նախդիրներու
այլազան գոր– րա՛ւք ուն՛ի Աամսոնեանշ, Յակոբեանբ, Տիկի՛ն Շաքէ ,ը եւն՚. ,
Fonds A.R.A.M
ՀԱՑ Լ հ Տ Ո Ւ ն — որո՛էք այլեւս Հ եքւասովյ իմ ասա" վ մր րոէձԼ ա ր .
7լեստ՝ քիչ խամանա/լ կր մնար ան ի ա լ։ գա Էս ստեղ^
ե՜ագո րձ՜ա/չան արուեստ ն ելաք Լութ իւն Հա գր րծ՜ագբե^
(ԳԱՍԱխՕՍ ՈՒԹԻՒՆ Ո%Բ • Ն • Ա՚ԼԲԱԼԵԱՆԻ) չու։ Ակնարկուած այգ Հ ո յ լ է ն եթէ չեմ սխալիր
միայն Տիրան Սիւաճեա\ե\1< է որ մևհ՜աաայ&առ
(Գ՛ ՆՆ վերշիԱ մաս) թչուաոձււլթեան մբ մէ^ ց ա ր գ մաքրակրօն նկար
Գիտութեան Համաո վեոքնաակս Հաստատ չ ՚ ւ ւ թ ի լ հ ր կյլ շարունակէ , եւ կամ ոլվիչ մէկ եր
ուած է, թէ Հայերէնը Հնդեւրոպական՝ լեզունե կո լ Հատեր ալ որ,ոնք իրենս Հօրր գրամոյիբ 1լաււլ^
րին
մէկն է, ա-կաի ճիւզ մը ւ Բ այո լեզուէ 4500 ր՚լ՚ն : Ուրիշ ձ ե լ ալ կարծես չի կր՛։ ար յ լ լ լ ա լ , ել
արմատական բառեր էն մ էն չեւ Հէմա 300 բառ կա ա^րգէ\ն\ արուեսար ինքնին՛ չար եւ քանգիչ յատկոյ^
րելի դարձած՜ է մեկնել եւ բացատրել ։ ՝Բննուաօ՜ նիշ մր1 է , գո՛լէ զայն լիուլի իւ,բացն։ոզթլ Համար •
բառեր էն դոկրս կլւ մնայ տոկոս մ չ* , ^ոբ բոլն Հայ Մարգս կր տահի ս ր բազ ն մեն. ւկեցւ թեան ե
բառերն եւ ել չեն մեկնուած՜ ։ Ասոր Համար դի - ներքի՚ւ աՀաւոր տառասլա\1ք. մանալան Գ
աո ւթե ան մէջ երկու տեսակէտ կազմուած՜ է՛ I ) քաոասունր թեւակո/սելն յետոյ։ Ր զուր ա ր Ո 1 Լ /I
Աշէսատեչով , ի վե.րք.ոյ 1 Ժ վ ո լ է աձԳ տ ա Ր ֊ տ ի կուտած բարեգութ, վերացոլցիչ ել Հոգին
րեբե ալ եւրոպական լեզուէ օրէնքներով կնքելէ է նուասնոո արժանիքներ, գիտողին Համա,ր այ,
մեկնել։ 2 ) Հ ա յ ո ց լեզուն Հնդեւրոպական լեզու է լ՛ա յց ո չ զո ր ծ ագր ի չԷ\Լ : Կ բ կրկ, եմ աո ուս ս տ ւ
չտր
էբ կազմով, սակայն ան էր մէջ ոսնէ տարրեր ՚, "– , ան ղո է% *իուցէ այղ էր պատճառ՚ր ,որ մ՝ 1 մեր
լեւլուի 1՛
ր ւ։՝Լվ> Հայաստանէ նախկին՝ լճնակչութեան էն ք լղա կա \ւ քյ . Տէմիր ճ ի պա շե ան ր , Էր Հ ամբալա^.
Հետքերն ե՛ն եւ ՚իրացերէն՚ի մէջ ալ կան։ Ա/Լ՝ *֊ոՀր «Աւելէ/ն $առ»ին մէջ ատեց գրականութիւնն
•ո բ չե՛՛ւ ք կրնար մեկն՛ել Հնդեւրոպականով, կրնանք ու ա ր ուեստբ եւ ա կ ա ր կե լո վ այդ էւ՚ւ՛քնագի Լ՛ո վո լ ^
մեկն լ Համեմատելով այլ ժողովուրդներու լեզու– թե ան բսաւ • «կ՚ատեմ՝ քանզէ մորթս ո ս կորին
նեբուն տե
սակէտն՛ Հետ ։ Այո տեսակէտբ Փր՝"ֆ * Ս առէ տե փակցուցի ր եւ կէս դիակ մ բն եմ դարձեր այլեւս» •
է ։ Հայաստանի մէջ այժմ –այս երկու Ջեմ գ է ա ե ր թէ է ն ՚ չ ո լ բսէ այս բոլորբ՝ էամ ե -
սակէտն ալ կան ; րիտասավէղ բարեկամէս . սկէզբէ ՚ց ո ւց ա Հանդէ սնե-
Բայց (քառ, աւելի ուշ, եկաւ այլ եզրակա բէն– մ ի ո յ ն տոթ իւ : Գուցէ տեղբ չէր՛ Րայց՜ ին՛ք
ց՛ութեան մբ , որ Հնդեւրոպական՛ լեզուներ չկան յ Հարկ բաս եր ււ ւ շռա յ լո ւէժ՝ե ա,ն ց * լւււ ա ւա գ"յ՝ռո
լեզուն երբ մէկ են ։ Հնդե լրո պա կա-ն բս ո ւա ծ բ կի Տկար՝ ժ– ՓԱԼԱն՞ՈԻՏԵԱ՚Ն/՛ գիտ՚ւ. ա լ թէ ինչ կբ սպասէ իրեն՝ մա՚նաւանդ Հայ^.
օտաբէնն. ալ շատ
ներկա յացնէ լեզԿաւնեբո ւ ղաբդացմ ան որոշ աստի ԱՆԳՈՐԾԸ, կական միջավայրէն մէջ, թէեւ,
ճան մ բ ։ Ե՛– Հ ա յ ո ռ լեզուն կբ ներկայացնէ կէս չէ զանազա՚նուէւր մ ե ր իձէն : Փաբէազէւ քառասուն՝
ճանապարՀբ այս զաբդացմ ա\ն , ա յսինքն իր մ էջ ԳԵ՚ԼԱՐՈԻԵՆՏ Հ ազար ն կա^ր ի Հչնեբ ո ւձն մ էջէն Հազէ լ % ^ 0 Հ աաո ր
նիւթական տանե -
ունի նախնական տարր եր բ ։ Տետ՚ո յ զարգան՛ալով անուն ել Համբաւ Հ ան ած
Հանդիպած է Հ\նդե ւբ ո պա կան՝ լեզուներ ու ճամ - լէ պայմաններու մէջ կ^աս1րի^ V մնացեալնեբբ գէ–
բուն ։ են.բ ու կբ ճա\՝.՝չնան՚ք արդէն ; Ով չէ նշմաբած՜
օրերով չածէլուած
Վ^րացե բէն ի եւ Հա յեբէնի Համ եմատութէւն - աա՝ փսսաւււ՚տէյս՜ե այն տժգոյն, երկար մազերով,
ն ՛եր բ կար՛՛ող են ար դի ւն քն եր տ ալ ։ &ատ մբ Է^՚Ղ– եւ էբենց Հագուստներբ քան է մբ գ ո յ՝ն՝էւ փոխած
ո լակա՛ն Օվւ էնքներ. Ա՛ոյնն են՝ ; Գ*ոլցէ այս է ճանա– Ւմ շատ՜ սիրելի երիտասարդ բարեկամիս , ն՚բ– սրսվւացող քառասուննոց էակներ բ որոնք կէս օր֊
աա րՀ բ մ եր լեզուի չմ եկնուած՜ բառեր ու Հ սկա յա– կա րի չ քի * Փ ա լա մ՛ուտէ ան ի մասին՝՛ երբ ստ Հպա՛ն ուան մօտիկ, Հաէումաշ կօշիկներով, իրենց անու
կան գանձ ր մեկնելոլ ել պաբղելոլ ; ցիկ տ ո՚ղերբ գրի կխառնեմ , աՏև՝ կբ պա տ ր ա ս տ ո լէ թէ՛ն տակ շրջա՛նակ մր կամ ոլորուած նկարներ՝
Լեզո լա դիտ ո ւթ ի ւնբ իբ տրամ ա դբ\ո՝լթ ե ան՝ արդէն , տալ քանի մբ օրէն Փա՚բիզեան իբ առաջին Հապճեպ , պատերուն տակէն՛ կբ վազեն չես գիտեր՛
տակ ունեցած է սանսկրիտ լեզուն (5 գ«՚ր ՝Բ • Ա*^ նկարտՀ ա.ևգէսբ։ ԼԲացումբ տեղի ուն՛եցաւ եվ՚էկ՝ որ նկարչական տան՛ գ ո ւթ է՛ն՝ ապալէ/՜ւե լո վ , ցերեկ
արուես
եւ յուձս՚արէնբ։ Բայց Հիմա գտնուեցաւ Հաթերէ֊նբ) ՏէսճւՕ Ճ16աշհծհ/՛ մօտ, |9ս Ւ016 Լ&Աատււէա, չոր ճաշ մբ ապահովելու Հւ ,մս •• ԱՏ–
, ։ը1՜1 գգրկաֆ– ուղիդ 1
որ \Զ գաբ ՝Բ * Ա» է ։ Հայ գիտուններու պարտա տասէր խո լոձէ Հասարակս լթեան՛ մբ ն՛եր կա յ ո լ— պէս է "իրռլի Փալամուտեան՝
կանութիւնն է Հ՛ոս փնտռել լո յոր՝ լուսաւորելու թեամչլ. (ԽՄԲ-) : Կյ՛ուղե՞ս բա ո մ րն ալ աւելցնեմ ել րսեմ թէ Հայ
Համար մեր լեզուի անցեալ պատմութիւնբ ։ Ըսե՛մ անմիջապէս թէ , ւ. եր կա յ յօդուածս կեանքին մէ^ ց տ ր գ արուեստ ր Հ ամազօր է • • • մոլ—
Մեծ Համ եմ ատ ո ւթեամբ փո խ ա ռո ւթ ի ւննե բ չրնգդր կէ ր իր ղոբծ րն վե րչուծութ իւն բ ; Ատիկա |ք/ացկանութեա\հ՝ : Այս է որ գիմաւորած է մեղ բո՝^
կան մ եր լեզո լ ի ն մ էջ եւ ա յ դ էի ո խ ա ռո ւթ ի էձեն՚երբ պիտի կատակեմ շաբաթ մբ յետոյ ն\եր.կայ սիլ ֊ լորս՝ սկսեալ քերթողէն՝ մինչեւ յեաին գեղար–
յաճախ երկաստիճան ե եռաոտիճան՛ են։ Օրինակ, նտկն՚ե ր ուն մէջ իբ նկիարւերր Հատիկ Հատիկ դի ֊ ուեստական թերթ Հրատարակողէ :
ա ս ս ր են է Հ ի ն բառեր ՛ու նոր բառեր եւայլԳ։ : Ա աս տել եւ քն\՚1 ելէ ետք։ \\յերկայ յօդուածս մէկ նպա - *»
մբ ականջով առնուած է , մ աս մին՝ ալ ուղղակի աակակէտ ունի «Յառաջել.՝ բն թեր ցողն եբուն ծա
գրականութենէն* Ա՝ ե ր փո խառո լթէ ւննե բ ո ւ ամե երի՛ււտա ս ա բ գ եւ Համ ակր ելի Ուրեմն իսե՚ւթ ազու մբ, աղուոր եւ կեանք
՚,
նամեծ մասբ իրանական աշխարՀէն եկած է ։ \թախ նօթա ց Լ ե լ այս Հնաշ՛ող խեևթութիւԱ նկարչակա՛լ՛ անխարգախ
՚ո՚լե ստագէտբ
աքեմեն՚եաՏննեբու ժամանակէն՛ , յեաոյ պարթեւնե յուզումն եր ուն բերքն՝ է որ կբ ցուցաղր՚ուի . եւ֊
քիիրա յր Փալամ ուտեան , ինչպէս բս ի երիտա
րու շվ֊ջա՚ւնէն եւ, վերջապէս , Աասանեաններու ժա– էնչսլէս ոբ բս ի , ան եբ իտասարգ է ել Կ՚աար1՛
սարդ է, ուրեմւ՝ կ՚ապրի արուեստի անխարդախ ,
մ տնակէն ։ Պա ր թ ե ւական փ ո խ ա ռո ւթ ի ւն\ն ե բ ր շատ արուեստի գի՚ովութիւեբ։ Իր մօտ ((.Հաշիւէն ՛ու
կա խարդ լ֊ չ շուն չի\Լ ւոակ եւ գինովցած ատոր Հլ*~
աւելի են՝ , անշուշտ , ոբովՀետեւ մեր դրականոլ— «ա կեկալո ւթ ի լճ» րմոլա ք չեն՝ գործած տակաւի՛ն՝ եւ
մայքներէն ։ Կ՝անւլի տ ա\նա յ թ՜է արուեստ բ ի՝ն՚չքանՀ .
թիւնր ստեղծ՛ուած ատեն պարթեւական՝ տուն մին՝ սրտիերգ մբե է ՚՚րցոյւյ կուտայ,գոյնեբուաաբաւիի
տաժանակիր լուծ մ բն է ՛որ քիչեվ.ուն– վէճակո՚ւած
Է՛Ր ո Ր էձէ՚էբ Հ ա յ ^ նա ս ա ա է մ էջ : Հա յա ստ ա ի աԼ. մբ տակ ամփ՛ոփուած : Եւ֊ ի^չ աւելի ՛ո գեւո րի չ ,
է զա յն՛ Հասցնել մ ի– չեւ իրենց կեանքի վեբջակէ–
մ էն կոզմբ եւ , մանաւանդ , Ա Աւար ատեան դաշ - յուղում աութ՚ող երեւոյթ՝ երբ ՚եբիտասարգի մ՚ԷԼ
տին\Հ Արդարեւ Հայ կես/~քբ էլարտադրէ շատ նբ–
տիև՝ մէջ պարթեւական՝ տարրեր .ն՛ստած՛ էէն։ ա՛նկաշառ, ստեղծագործս ւթ իւևներբ ուն ինք մեր՛
կտրիչներ, բայց անոնք երբ կբ թեւակոխեն իրենց
առշԼեւ։ ֊Տսլաղրուած յայտագրէ՚Լ՝ կբ տեղեկա՛նամ
Բաւէ.1.բբ նշանակութիւն չու՛ն՛ին սակայն * Լե - եվւեսունբ, բոլորն ալ կբ թավա ի... եւ Հազիւ Հատ մբ
զուի ոգին քերականութեան մէջ է I Մեր քերակա– կամ երկու , դէմ տալով կեանքի թէ Փալամուտեա՛ն 45/՛ մօտ նկաբ\1եր պիտի ցոլ ֊
նակա Հոլովներով եւ էսոԱ՚ար Հ ո ւմնեվ. ո վ մենք սյ գայ, •յաղբէ մեղի, \որո՚Լց մ է ^ կան դիմանկարներ ,
աքցա.ի մէջ առած ենք օտար բառերբ։ Բառերբ Հ\ուբաԼքներուձ\ե^ , կէս կուշտ ել կէս անօթի վէ ճա 1 թնա՛– կա ր ն ե ր ե լ նա իժի ս ս ^ ք ո ր թ : Տեղական գոյ -
ատաոձ են , ո ր՝ ււ ւն՛ վրայ Հա յ Հանճար բ աշխատած կո վ մբ մինչեւ իրենց կեաւքին վեվ՚ջակէտբ անբա նչլ ա՚հպայմա\Լ եգիպտականն է, քան՛ի՛ որ տարի մբ՛
է եւ ստեղծ՜ած իր լեզուն՝ ինքնուրոյն՝ քերականու– ժա՛նելի կբ մնա՛ն վրձիւ՚ին Հմայքէդ ։ Օրինակբ ան ա,ւաշ՝ ԳաՀ իրէ էն կոլգար , ուր հաիսապէս տուած
թեամ բ ։ Կ ա ռո լց ո զբ միտքն՛ է , իսկ մէտքբ քերա միջական մեր շրջապատէն ա ռն ե լո վ , Հազիւ \5 էբ իր անգրա՚նիկ ցուցաՀանգէսբ ել ասիկա առի՛թ
կանութեան մէջ կ՝արտայայտուէ : տար ի .առաջ Փարիզի մէջ գոն է մ Լ զէ ծանօթ քսան– մյչ եղած որպէսզի Եգիպտոսի բո չոր դժուար ա -
եւ
եւՀի. գէ մօտ Հայ երէ աասա բդ ՝Լ՝կա ր է չն՚եբ այգ ՝> ո։ ճ արուեստի քնհ ագատներ բ գնաՀատական՛ տո -
Մենք բառերբ էւրացոլցած֊ եւ անոնց թմաստբ քանդա կագով, ծներ կբ Համրէի՝ ք՛. Ւ^նչ եղան՝
աճեցուցած են՝ք նաեւ : բոլորբ, անոնք ամէնք՚յ. ալ, տարէքէ բերմամբ երբ ղերով արտայայտուէ ին իր մասիձն՛։ Վերջերս վաիս–
Հայ ժողովուրդի վերնախաւբ ՛իրա՛ն՛ական եղած էրեն՚ց ա ռ ա ջի ն էսա\ւդաւէառոլթեանՀ շր^ ա՛հ ր բոլո^ ճա՚֊ած նրբին քն՛նադատ Լիպ– Նազաբեանցբ ակ -
է* սյյգ պատճառով մեր գրական՛ութեան մէջ կր րեցէն , կեանքի դաժան Հարուածներէն պար - նարկելով Փալամուտեա^խի յիշեալ ցոլցաՀանդէ -
գ տ ն ե եք Հսկա յակա\Լ քանակութեամբ ի րամական տուա՛ծ ԷՔ^ցէ՛" ն կար չութ Է ւնբ եւ սկսան՛ ,այ\Խ տե– սին՛, երկսլբ յօդուածի մբ մէլ\, ի մէչ՝ այլոց կ՝Ա -
բառեր, բայց, անշուշտ , ատոնց դէմ Հայ Ժողո - սէր • –էՓալամուտ֊եանի քով ամէնէն աւելի ա չքէ
վոլ֊ՐԳԼՀ Է\Ր բառեր ր ո ւձն՝է ր , որոնք չե\ն\ մ տած մ եր կբ զարնէ այն, ինչ որ էական յատկութիւ՛ն՛։, է ա–
դրա բար գրական ո լթեան մ էջ , բա յց որ ոնց Հետ քե ծածութեահ ; Հայ լեղո^ւն՝ վերլուծ՜ական լ ե զ ո լ մբ\հ՝ մէն իրական ա ր ո ւ ե ս տ ա գ է տ ի , նկարագիրր :
րբ կտև՛ մեբ գա ւա ռ ա բա բ բա ռն ե բ ո ւձն՝ մ էջ ։ Ւ բանա Է, այսինքն , ածտկանբ եւ դոյականբ առանձին - պարկեշտ է , տլ նախ եւ առա՝չ\՝ ինքն, իրեն Հան -
կան՝ լեգուի ծ ա՝ն\ր ո ւթեան տակ մ եր լեզո ւձն՝ խեղ - առանձԷՆ գաղափարներ ե՝֊ , իԼ-չսլէս ել յ ա սա կա ^. գէպ • Ատկէ՝ իր բնականութիմնբ : Փալամուտեան
դուած է : Բա յց Հայոց լեզուն Հարստացած է։ ց ո * ֊ ց է չ ն ՚՛ ՚ յատկացեալբ։ Հայոց լեզուն Հո՚լովա - չի Հոգար «տպաւորութիւն գործեթու մասին ,այդ
Հայ լեզուն մաշած է՝ այդ պատճառով ա* կան է ։ Հո էո վւ երբ յ օ ր էւնւ) ան մ եծ՜ ա ռա ւե լո ւթ էւն պատճառաւ ալ կբ խորշի արուեստակեալ, սեթե -
տեսակ
պար զո լած՜ է ։ Հա յ ո ց լեզուէ ձ^՚–Լ"՚>Ը եր կււլ տուած են մեբ ՛նա էս ա դա սա կա՝ս կաղմ ո ւթե անց եւ ւեթեալ ձեւերէ ել կրղգոլշանայ\1երկեբուչարաչար
ունե
է , որո ւէ երկու լե զո լա կան տարր դոյոլթիււն ղաղափաբԼ՚երու ճշդութեան ։ Հայ բայերում խո– գոբծածումէն. ատոր փոխարէն, սակայն , ա\ն Ա՛
ցած է Հայոց մէջՀ \Լա՝րՀոլմն՚եբն ալ ճոխ են ել կրնան՝ արտայայտէք ռատօրէն կ՝օզտոլի բնութեան ընձեռած միվոցնե -
Առանց շեշտի մն՛ացած վերջի՛ս վան ՛կե բ բ Հետ - ա պ ա գ ա յ ի ել անցեալի գաղափարներուն՛ լ^ոլոր ե– րէն օղէն ել լոյսէն՝ անոնցմով տալու Համա՛
ղՀետէ իև՝կած են , որ՛ով Հայոց բառեր բ կարճ են ։ րանգնեբբէ Հ ա յ Լ^*ԳՈԼ–^* կազմակերպչական՛ մեծ նրբերա»՝ գՆերոլ պատրանքը »յ
Մ եծ առա ւե լո ւթ ի ւն մ բն է աս է կա ։<Մ եծ մ ասբ մեբ կա ր ո ղո ւթ Է ւն՛ ունէ ։ Ոյժ մբ , կարծես , բոլոր այ
բառերուն միավանկ է ։ I1 ս կ կարճ բառեբր շատ ա– լատեսակ տար բեր բ կբ տքցա՜Լ ին մ էջ առած՝ կար •
*–ելի գէւրոլթէւնւ եւս ճկունութիւն՝ կբ ստեղծեն ։ գի ել կան՛ոնի գ ր ա ծ է ։ կողովուրդի միտքբ դա ԳաղթաշիսաբՀի մ էշ նախապէս Հայ նկարչս -
Պարզուած՝ է մեր լեզո ւձն , ել Հէն մտածութեան րերով ա յս լեզուին վրա յ ա շխատած է ել կուռ կան միվավայր Փարիզն էր ուշադրութիւն՛ գբաւ-Ո–
Հէմքեբբ ջնջուած՜ ե\1՝ ։ Հալ լեզուն Հսկայական կազմ ակե րպած է մ էօրէէւակ ձեւով ։ Ա քան չե լի են զշ՝ իր Ադամեան, ՇաՀին, Հապանեան , Մախ-ի–
Հ ա ր ս տ ո ւթ է ւն ունէ իր մ էջ ղավ. գացմ ան Հ ամ ար ։ մեր յօդեր բ (Ս , Գ, Ն ) տ որոնք թէ՛ ցոյց կուտտն, եան , –Բիւրքճեա՚ն, Խաչատոլրեաձ, , կիլրճեամ՛՛ե
Ու–ն>ինք միայն յոգնակի ել եզակի։ Աւելի կէ– թէ՛ սեփականութիւն կվարտա յա յտեն , թէ՛ 1լ ո– րով։ Ներկայիս մեր ապրած վայրր նօսրացած <»-
լեզուն։
ՐաՐկհէէ եւ ղործածելէ դարձած է Հայոց Հ.ոլ են տոԱցմէ Հայ նկարչական, կեա՚նքբ փոխադրուեր է
Բազմադարեան
Մեր ձայն աւորներբ սղած են, բայց կորզուած– անցեալ ուձ՜ւենալով ել բաղ ֊ ԳաՀիրէ։ Արդարեւ Հոն՝ են մեր բազմաթիւ տա -
չեն ։ Հայող լեզուն– ն ո լ աղա զո յն լեզու է ։ Ունէ ե - մ ապլ սի Հոգեկան վիճակ։ եվ, ար տա յա յտած բլլա– զանգաւոր նկարիչներէԼ Աարոլխանը, Աւեւփսեա–
բաժ շտակահՏ Հ՛նչականս ւթ էլն՛ ։ Մ եծ կա\րողոլթէւն լով Հա յ լեզուն մ շակած է անթ է լ Հ ա բ.ս տ ո ւթ իւն՛ նբ, Աշոտ Զօրեանր, %,ճամա.նեա<նբ , Արթ • Թօ -
ո լնի դար դո ւե լո ւ , բա յց առանց չավւազաէնցո ւ- մ բ ա ս ո ւթ էւ ւնն ե ր ո լ ։ Հայոց լեզուն ազնուականի լե փալեանբ, Տ– ԿարապետեաՀնր, Գ. Ա՝կ\րտ .չեանչ,
թիւն՝ձերոլ երթալու։ Խնայողական էեղոլ միքն է զո ւ է , ուստի խբոէստ ել ս եծ ավա յ ե լ ո ւ չ կե ր պա ֊ ՎաՀա՚ն Հռվիկեանբ, Համբարձո ւմ ես/հր , Ա էմ՚«ն
Հայերէնլլ, շն՚որՀիւ նախդիրներու
այլազան գոր– րա՛ւք ուն՛ի Աամսոնեանշ, Յակոբեանբ, Տիկի՛ն Շաքէ ,ը եւն՚. ,
Fonds A.R.A.M
