Page 275 - ARM_19-1947_03

ՄիշՏ Միշեէկ^կաճի ափեյհճ Հբթ^կ Գլ^ա1լա% ւարմաֆկաբի Համա - խտտանքի աղմո՚-կի միջից երկինք բարձրացաւ եւ
թրքական
•մողով* որու ընթացքին կրցանք տեսնել Հրթիռի նման գ ի ՚ ֊ ղ ի վրայ թափուեց * զիլ մետա -

կարճ մ ապաւէն մը։ էՀաՀեկան է իրենց ր՛ա "՛ք՛/ ի - զա ձայ՜ն մի երգ *

՛ԲԱՆ , 20 1Թպա– մ.ութեան տեսակէտէն * նաեւ գիտակա՛ն ղոբծերը Տ ք՛արի լոյս ի աստղե րն ելան*
6|6ՇէաՇՑ^ա§^ատ6^
կ ի բա՛կի կէս օրին* ղաղաբէ մբ վերջ* որուն բ՛ե֊ գերր անբնակա\ն\ սիրտով Սարուածք լծենք երթանք գութան ** *

թացքին Ֆրանսա յի ամբողԼ գաւառներ ը կաալմ ա - ծ ՛է ունգնե րուԼ Համար ւ ծաւալի Էր տ ր անգլեբէնի Գութսփն չլինէր * աչխարՀն էր յ *

կերսլած՜էին՝ ոյւրֆշ փառաաօՀ մ տչարմասնկա ր ըվեր– վերածած էին մեկնութիլքնԱեբը ինչ որ կոբսնցնւԱւ Աչխրի չէն մեր գութնխ էր ։

սկսաւ– ամ երիկեան– մ ապաւէնով մբ՝ 8օՕ01ՇՈ1Ո§ I տուած էր ա եղա կան՛ Հմայքըւ Ես կախարդուած կանգ առայ։ Այգ երգը կայ֊

ինչպէս ըսինք Հարկ չկայ իւրաքանչիւրին վրայ Ուրիշ Հտմամոզով մը 0ւՈ6 0\\\\)ն ե բո լ կողմէ* ծտկի պէս լուսալո րեց իմ յի շո զո ւթ ի ւձն բ եւ երե -

օ-անրաՀւալ ՝. Աս ալ Համեսա մ ապաւէն մըն էր Կ,՚րոնց նպատակ՜ն է որոշ Հասարակութիւն մ ր ւլար– ւակայութեանս մէջ իրար եաեւից արթնացան իմ

առանց բացառիկ որեւէ բա՛նի։ Աինչեւ Հիմա ար ֊ ղացնել ե լ տալ շարման կարի ճաշակը ։ Ասոնք կը ծն՚ն գա վա յր ի բ ո / " ր պատ կե րն ե րը * իմ մ անկու -

գէն յայսւ\Լաւթի ւն մր չէ եղած * եւ այս փառաաօ– ներկա յացնե՚Խ մ ասն ւ յր ա բա ր Հթ ՚աբռլս իժ ի ւնը :

նին նպատակը կբ թուի բլլալ աւելի է1"լ"ր երկիր­ գործուած մապալէննե րը * ինչպէս Ժօրմ Ա է լիէս * Ես լսում էի Վ^ասսլոլրական ի գիլզերում տա -

ներու շարման կա րի աբուեսաին մասին գաղափար Աս՛քս Լինաէր , կամ առաջին (հընէ ՝Բլէրը* որոնք ր ած ո ւած այդ մ եղեգին՝ որ երգել էի ինքս գո լթան

մր աալ* քան թէ բացառիկ մապաւէմւ եբոլ մլար - ցոյց կուտան բուն արմէքը շարմանկարին ե լ իր քշելիս ։ Ո՞վ էր այդ երգիչը :

ցում մ բ կազմակերպել : գերը* որ մի միայն զուարճացուցիչ չէ։ Մանուկ Ջոզոեա՚նն է բացատրեց Եդնա -

ֆրանսացիներ բ մեծ յոյսեր ոմնին՛ արդիւնքին ԱՄ՛ կը նա գոմերից է երգում ; ւ

վրայ : Եւ ասիկա յա լա՛կնութիւն մըն է * որովՀե ֊ Կո՛վերի– գոմում մեղ գիմալորեց բարձրաՀա -

աել մին չել Հիմ ա կո ւան բո լո ր օաար ներկա յս՚– ԽՈՐՀՐԳ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ սակ , առո յ դ եւ կենսուրախ մ ի տզամ արդ : քիպ ի–

ցումներր ակար են* եւ միջակութենէն Հազիւ վեր աը նրա շրթունքներին ^ գէպի վերել ուղղուած կի–

կր մնան ; ՄաԱկարհաև ւԱղհդիԱճ սալումն ի ձեւ էր տալիս Հ

Ֆրանսացիներուն առածի՛ն ցոյց տուած մա ֊ Գա էր Ա անուկ $էոզո յեսան ր ոբ ն\ե րդաալթած էր

պաւէնր Լշտ 1\^3.11€1ւէՏ ( անի ծուաՆն երր ) Հակառակ իր Ի բանից :

քաղաքական բնոյթին լալ աեղ մբ կրնայ գրաւե ւ Վ*ե րջերս ես շր ջա գա յեց է Ար ա ր ատ ե ան դաշտի իրան\ո^ւմ էք ծ՜նուել :

իբր Հ՛ոգեբան ական մ ապաւէն Հ կոլխ՛ոզներում տեսնելու Համար* թէ ինչպէս են Ոչ ՝• Ես ծնւել եմ Վ^ասպուրակտԱփ ատախ

Ամ ե րի կացին երբ 1 եր կա յացուցին \՝լԼ\ՏւճշՇ յե– ապրում՝ Հայրենադարձ Հայերը ւ գաւառի կաճ իա գիլզում ասում է եւ Հ պա ր -
տոլթեամ բ իր շբթունքներբ լո ւսնե ղ^ո ւր ի պէս վե Ր
սայ 1\^ՅՐէհտւ 1\&տի ա ն օ ր ի ն ա կ սէրւը, երկուքս աէ Ես այցելեցի Նորաշէնի կոլխոզը որի նախա -
քաշում իմ Հայրենակիցը :
գաՀ՚ն էր Հա յ " ց լեզուի իմ աշակերտ՛ն երից մ էկր
Հեաաքրքրո՛ւթիւնէ առա^ չբերին ։ Երեքշաբթի իրի­ ԱՀա թէ որտեղ էք սովորել այգ երգը Հ
Եզնակ Ջօպանեանլւ ։ քՒիկնեղ * ջլապինդ Եզնակն
կուն Հանգիստ Էր բարերաիւտաբար * ցերեկոյթէ - Ե" ո՛ւրիշ երդեր էլ գիտեմ պատրասաա–
ինձ դէմաւորեց մեր քսանամեայ ծանօթութեան
մր յեա/էյ որ յատկացուած Էր՛ կարճ մասլա վանե­ կամոլթեամբ տեղեկացնում է Ա անուկ Զոզոյեանը
ամբողջ Հրճուանքով եւ իր Հումկոլ ափերի մէջ
րու ՚ Ան Համ բեր եւ բացառիկ վա յելչութեամ բ Հա­ եւ աչիսատանքից յետոյ ինչքան կ*Ոէ֊գէք կլերդեմ։
մատնեբս տ ա վւակց՚նե լո վ Հրաւիրեց տուն ։ Ն ՚"
սարակութիւն մ ր կբ սպասէ ր ֆրան սա կան երկ - Վասպուրական * * * Գա մէկն էր Հայկական
իւ ո ս ու ա ց ա լ առաւօտեան ծ անօ թ ա ցն ել ին՛ձ ա րտա–
բորղ ֆքլմին Լշտ խսճ ՏՕՈէ քշԱէՏ, յայտնի գրագէտ բա ր ձ ր ավան դա կի ամ են աՀա յա շատ կեդրոններ ից :
սաՀմ անիցնե բզաղթած Հա յեր ին և առՀասարակ իբ
յտշա Րտս1 Տ&\Կշի ՚.
կոլխոզի լաւագոյն մարդկանց Հետ ։ 1Լ ա զ գարնան Վաս պո լրական ում է Հ ա զա ր ա ւո ր տարիներ ա–

Իք՚ուռն բա զմո՛ւթ ի մնէ մբ* բոլորբ յայտնի գէմ– թա րմ աշոլն չ մի երեկոյ էր՛. Հա յ կա կան լեռն պա ր ի ռաջ ծլունդ առել Հայոց նախնիքների պետակա ֊

քե ր * զուքս ե լ գքսուՀի Վ^ինտսըր * դերասաններ ո֊ ետեւում մայր մտն՚ոզ աբելը* վարդագոյն էր ներ­ ն ո ւթի ւնը :

րոնց մէջ կարելի էր ճանչնալ &ա\րլ Վ^անէլ* ՝Բլօտ կել Ս՛ ա ս ի սի ձիւնեզէն պսակը եւ ծիրանագոյն շա­ Վյսս պո լրական ում են Հ իւս ո ւե լ Հայ մոալԿւվր–

Տօֆէն* Մ ի չիլին Բրէ լ* ու շաա մր ուրիշներ եւ ռափը նետել ծազկած այգիների վրայ ։ ՜Մ՛ենք անց­ գական լաւագո յն երգերը * « Ս "՚" ն ա Գաւիթդ Հա ք

•Հեղին ակր որ մասնաւոր Հետաքրքրութիւն կր ներ– նում էինք նորակառոյց առանձնոյ յա րկնեբով է մեծ էպոսի լաւագոյն՛ տտբբեբակներբ ։ Վ^տսպոլ -
բարտիներով* ուռիներով ե լ զանաղտն պաղ
Հեէէր։ Կարծես € ճ 1 Տ է Շ Ո Տ ա 1 ւ տ է 6 մբ նոյն խմորով շի՛ն­ աո ատ ո լ բտկան,ր Հայաստանի ամենաՀ ացառատ շր ջա՛ն՛ն ե -
որի մէջ֊
ուած չէ * ինչպէս բեմագրի^1Լ * ^՜է՛՜րէ՛* կամ է ~ոսյ ծառերով եզերած կենտրոնական փողոցը րհ մԷԿ.ս էո %

ԳՐողւՀ։ Այս մապալէնր ունէր նպատակ մբ այն է տեգր վազվզում ե լ աղմկում էին տարբեր տար իքի Մ անուկ .Ջ՚ողոյեանբ ծն-ուե լ է Վ^ասպուրակա ֊

դուրս դալ սովորականէն* բայց շատ գրական * բազմաթիւ երախաներ : Հինդ վեց տարեկան մի ՝քնում * մինչեւ 18 տար՛եկան Հասակը մշակել է Հո­

՛նոյն՛իսկ ՛ի ի լի ս ո ւիա յա կա՝ն էր* որմէ շարման՚կարր ո՛՛ղջէ կ յանկարծ սկսեց ճչալ։ Աեր կողքով սբըն - ղը* որի փրայ քրաինք է թափել է ե լ գութան՛ի ա–

շատ կբ տ՛ումէ ։ Ն-ո՚յնիսկ դե բա կատարներ ր Հեն թաց փաիս չում էր ՝ն\ո՚յն տար իքի մի մ ահ չոլկ յ ՚նուշ վաստակբ երգել ՛՛նրա Հայբբ^ պապը* պապե–

կրցած փրկել նիւթին խիստ մերկութիւնը՛, ԳլխաՏ ըստ երեւոյթէն գոՀ իր ՀՀսխրագործոլթիլնից »:

ւո ր այր գերակատար ր իտալացի մբ շատ գէ է Խիստ չարաճճի երախա ք է * • մպտալով (Մնացեալը յաջԱրդյւ^)

տուպլէ եդած. ՛ըլլա՞լո՛վ շեշտեց խաղին տ կար ո լ ֊ նկատեց կոլխոզի նախագաՀ ը;

թիւնր Հ Գի չե ր ր մեծ խ րախճան րնե ր տեղի ո ՛ձնե ֊ ֊ Ո" Ան է : ւ,։։։,;։։,։։,,,,։ ՚եԱ-ՅԻՐԻ ԶԱՐԵԱՆ

ցան՛ ամբողջ քաղաքին մէջ* առաջնորդութեամբ Ներգագթած Մանուկ Զողհ՝յեանի տղան է •

Մ օրիս Եվալիէի ։ շարուն՚ակեզ Եզնակը։ Չորս երախայ ունի : Ա ե ֊ ՑՈՅՑԵՐԸ ԻՏԱԼԻՈՅ ՄԷՋ

Փառատոն ր կբ չա ր\ո՝ւն ա կո ւ ի չոբեքչաբթի ծերը խելօք են : ձախակողմեա՛ն՛ կուսակց՛ութեան ց նախաձեռ -

Հունդ տրական մ ապա՛ւէն մբ զո ւա ին.կերային * ի– իսկ Հա^յրր ինչ է անում ։ ն ութե ամբ կա տ ա ր ո ւած՛ մ եծ ց ո յցե ր ը կեանքի սը֊

րիկոլնը ամերիկեան մր * Հինգշաբթի շուէտական : Հայրը մեր լաւագո յն գոմապաՀներից մէ­ ղո ւթեան դէմ բողոքելու Համ ար * տեղի ունեցան

Այս ա օն երու՛ն առթիւ կ ան զանազան ո լ րի շ կին է : Առաւօտեան կր ծանօթացնեմ ։ երէկ Իաալիոյ բոլոր քաղաքնեբոլ մէջ՛, Հւդկառակ

ցո յցեր * բն գո լն ե լո լ թ ի լնն ե բ * ցո ւց աՀ անդէսնե ր : Առաւօտ վազ Եզնակն իր խոստման՝ Համաձայն ս սլա ս ո լած էն՛ * ոչ մէկ մ իջադէպ պա տ աՀ ե ցաւ * եւ

Գրեթէ ամ էն օր քօքթե յ *. դե ր ա ս անն ե բուն եւ ինձ արթն ացրեց եւ մեն ք ն\ո՝րե կներ ի Հետ ծ անօ - ցոյցերը կա տ ար ո ւե ց ան խագադ կերպով ։ Հռոմի

լրագրողներու Համար։ Երկուչաբթի 6.6&շհ/՛ թանալու նպատակով դէւղամէջ ելանք։ մ էջ * ց ո ւց ա ր ա ըներ ր կաբմ իր եւ եռա դո յն դբօշակ–

մէջ էր տօն բ ււ՛ ր քաղաքապետը մամուլին ներկա– Օդբ Հագեցած էր ծաղիկների թարմ րոյրով : նե ր կը կրէին * ինչպէս նա ե լ ցուցատախտակներ ՝

յացուց փա կմ ան զի շե բո ւան ծրագիր ը. Հ Ջ որեք ֊ Զինչ օդում ճախրում ու ճռուողում էին թբռ - որո՛նց վրայ գրուած էր* ^Հէրիք է այլեւս կառա­

չարթի ցերեկ ՝Բարլթօնի մէջ* ^^Ո^V^^ թերթին կող­ չուններր : վարութիւն՝ մը որ շաՀագէտներր կը պաշտպանէդ*

մէ ներկայ էին շատ մր դերասա՛ններ* ծանօթ կոլխոզն իկնե ր ը բաՀերով ու քլունգն եբով զին­ եւ ^Անօթութիւն ամէնուն Համար կամ ոչ ոքի Հա­

գէմքեր ե լ Պ ՛Շ *ՎաՀանեսին՛՝ տեղւոյս հտ^\\\Հ թեբ– ուած այգիներն է ին գնում ։ Այգեփորի մամ անա– մար՝^ : ձախակողմեա՛ն կուսակցութ իւններէն բազ­

թինէ տնօրէնը եւ չորեքշաբթի իրիկուն Աիբամաբի մաթիւ ներկայացուցիչներ խօսեցան * բայց ասոնց

կըն էր ՚. ինձ պարուրել էր ինչ \ո՝բ անորոշ դարնա– մ էջ Համ ա յնավարնե բէն եւ լան կերվա ր ա կանն ե ր էն

մէջ յ^ծՈ Բ21Ա1 Տւ\\է1էի ի պատիւ։ Ն տեւ ոգանան աաղդյայն՝ Հևային ուրախութիւն : (Հանկարծ առաւօտեան աշ ֊ աչքի զարնող մէկբ չկար ։

ԳաէեգիԱ ԱաՆաԱԽհաԱը յօդուածէն եր ին , այդ յօայո ւածնե բ ի մ էջ պատ աՀա- Սրուանձտեանը 1860^^ քյբիմեսանի Հետ ճանա -

ւկանօրէն դրլոլմ էէ՛ն՝ մողովբգի բարքերի * սովո ֊ պոըՀ ո րգե լ է գրեթէ ամբողջ Արեւե լաՀայաստաայն ի՝
ՐԱ(՛ -
իթրնւ ագգագոսգհտ ր ո ւթ ի ւնն ե րի * Հաւատա լիքնե ր ի * նայնիսկ գլխա ւո ր կ եդ ր ոննե րն ո լ վայբեբը եւ մի տարի

բառների մասին ։ տեւո՛ղ այգ ուղեւորութեան ընթացքում ա Հագին

Այգ յօդուածն երի Համ ար ազգագրութիւն ը տ պա լոր ո ւթ ի ԼձնՀն՚ե ր է ստացել : Վ^երադա րձից յետոյ

Նրա մէջ ազգագրական նիւթերը խիստ տար - նպատակ չ ի Հան դի սա ցել : նա իր այդ տ պա ւո ր ո ւթ ի ւ\հն ե ր.ր տպագրել է ՀտԱբ–

բե բլում է ին նա իա որդ Հ եղինակների թողած նիւ - Հայ ազգագրական՝ նիւթեր ը պատաՀականօրէն ծիւ Վ^աս պո լրակա՛ն՝^ ամսաթերթում * որի վախ

թերից թէ քանակի ե լ թէ որակի տեսակէտից * դրի են առել նաեւ օտարազգիները * որոնք ճանա– խմբագրի* ապա խմբագրի պաշտօն տ-ւձնենալոլ

Աբովեանի ազդեցութեամբ Պ* Պոտշեանր գրեց պաբՀ ո րգե յ են Հ այասաանում ինչպէս՝ Հաքստ– սլա տ իւն է ունեցել :

<ձՍօս եւ *Լա ր գի թե բ՚ֆ կենցաղային ՎէպըէԱյս երկի Հաուզէնբ * Բ ո դեն շտ են տ ը ^ Վ^ագները ե լ ոլր1՚ձ ՜ Երեւան Հ Թիֆչիս եւՀքաալշի քաղաքների նկա -
՝ն ե րը ; ը աղբ ո ւթեան մէջ այսօր ազգագրական
յառաջաբանից երեւում է , որ Հ եղին ակի \ն պատա^ նիւթեր ենք գտնում Տ0ակա\ն թ լականների թանկագին
պարսիկ* ռուս եւ այլ մողովո ւրդնե ր ի Հ Ա՛յ *
կին է վէպի միվոցով ներկայացնել Հայրենի գիւղի Հայ իրա կան՛ո ւթեան մէջ այսպիսով մե\նք չենք
կեան՚քից
մողովրդի սովոբութ իւննե րն ու կրօնական՝ ծէսե– ոլԱեցել ազգագրութեամբ յ ա տ ա կա պէ ս զբաղւո՛ղ

ր բ X Պռո շեանի յաջորդ բոլոր գո բծեր ի մ էջ էլ ազ­ մարդիկ* որոնք շրջէին գաւառները* լսէին մ ո զո . վերցւած : կարեւոր է յի շա տա կե լ * օրինակ * կրօ ֊

գագրական \նի՚-թբ ուշագրաւ աեղ է գրաւում ։ ւէրդին ե լ գրի առնէին ՛Վրա սովորոյթ՚ները՛* ա- նա կան ծէսեր ի * Թիֆլիսի Հա լ Համ՚քեա բ՛ութիւն^

է լ չենք խօսում թէ Աբովեանի եւ թէ Պո-Օշեա– ռասպե լն՛եր ը ելա յ լն : ների օրէնքներ ի* պա աո ան ե կա կան խելայեղ խա ֊

նի կողմից Հայ մողովրգական բանաՀ իւսոլթի.լնբ Այսպիսով մինչեւ \Գրգ դա ր ի 50—–60 ակ Ա՛ն ղերի* արՀեստնեբի վաճառական ո ւթեան ^ տների

աբմէքաւո ըե լու եւ գրի ա ո՚նե լո լ փաստերու մա - թուականներ բ Հայ ազգագրութիւնը կրել է պա - կառո ւցո ւածքի մասին ա բլած նկարագիրներբ եւ\ն :

սին * որ ինքնին վկայում է նրանց գէպի աւանդու– տաՀական բնոյթ՛. Աա մեր ազգագրութեան զար - Սակայն , որքան է լ դրանք կարեւոր էին* այ -
գա ցմա՚Լ աաւաջթն փուլն էր Հ
թիւններն ունեցած "իրոյ մասին։ նուամէնայն՚իլ * Արուանձտեաաանի Համար Հանդի ֊

Մնացած՜ Հ եդին՚ա 1լն եր ի մօտ Հայ աղգագրհլ - Հա յ ազգադր ո ւթեան * Հա յկակտ\ն բան աՀ ի ւ - սանում էին ոչ թէ նպատակ * այլ պարզապէս մի

թիմհը կամ շատ աննշան չափով տեղ գտա լ եւ կամ սութեան՝ զարգացման երկրորդ փուլը կապւած է վաորձաքար * որոնք ուզի Հարթեցին նրա <ձԳբոց ու

գեգա բուեստական՝ գրական ութե ան Հ ետ սեբտառն– մ եծ ա զգա գրագէտ ե ւ բանա Հաւաք Գարե գին Ս ը ր ֊ Բրոց՝ֆ ի եւ յետագայ միւս աշխատանքների Հ ամ ար ՚.

չոլթիլն չունենալով դուրս վան լեց նրա շրջանակ­ ուանձտետնի անուան՛ Հետ * որը կրթութիւն ստա­ « Գրոց ու Բրոց^ր լոյս տեսաւ 1874^՛^ Կ * Պ ո լ–

ներից * նալով ՛նախ 1Լ ան ի Այգեստանում * ապա ՛Լար ա - սում : Սրա ա ււա ջին մաս բ բո վանդ ա կո լմ էր Հա ք

Ազգագրութեամ բ զբաղւող Հ եզին ա կներ ի Հետ գոլմ քյ րիմեանի Հ իմն ած դպրոցում * ամբոգո֊ջովին՛ ազգագրութեան Հաւտքմ ան ծ բագի րն ու նրա Հեա

միասին խոշոր ու շնարՀակալ աշխատանք էր ծա­ նուի րուեց Հայ մո դո վր դին եւ մ ին չեւ ի ր կեանքի Համ տձո յ լ ան աղա ո նիւթեր ազգադբութ իւնից եւ
վախճանը ծառայեց նրան Հ
ւալում նաեւ Հայ պարբերական մամուլը ։ <ձԱր - բանա Հ ի ւս ո ւթ ի լն ի ց : Գրքի երկրորդ մ ասում Հե -

ԼաԼո յո Արաբատեան^ը* «ԲազմավէպՖր , ՀՀայաս - Ա եր ազգագրութեան սկիռբը * որ դրեց Սըր ֊ դինակբ տեղալորել էրՀ^Սասոլնցի Գաւթիդ աաւա -

աան՝»ըէ «Եւրոպան» * «Աասիսը» * «Մասեաց Ա- ո՛ւտն ձ տ ե ա՝՝։. ը ^ պէտք է Համ արել անցեալ գարի ջին պւ աում ր
9՝* (2)
ղաւնի^ն եւայլն իրենց էջերում բաւական՛ տեղ էին ՚յՕական թուականներ ր : ՎԱՐԳ ԲԳՈՅԵԱՆ

յատկացն ում ղալամներից ստացուած բաղմ ապիսի ինչպէս կենսագրութիւն ից յա յանի է*.

Fonds A.R.A.M