Page 102 - ARM_19-1947_03

«ՍԱՍՈԻՆ8Ի ԳԱԻԻԹ» ուած են ե՛– իր օգտակարութիւն ր բերէ եղած ա– ԽՈՐՀԲԴ-Ա8ԻՆ ԳՐԱԳԷՏՆԵՐ

ռաջագրան՚քին : Աս շարաՀ իւս ած եմ Սասու֊նցի

ԳԻԻ8ԱԶՆԱՎԷՊՐ ԱՌԹԻԻ Դ՝ալ|իթ–Հւ իբ լրիւ չորս ճիւղեբովւ Այս ամբողջու­ Նիկպայ Օստավսկի

թիւնը ինձ Համար գրական արմէք մբ կը ներկա­

յացնէ , եւ շա ր ա Հ ի ւս ած եմ գրական մ տաՀոգու -

(ի. եւ վերջին մաս) թեամբ։ Այս սաՀմ անն երու մէջ գիրքբ մատուց - ԽՄԻ • - Ամվափուած «Սսվետակա(ն Հայաս .

ուած է բ՛ոլոր քննադատներուն , որոնց դրական տանգէս •—

իմ յառաջաբանէս մէջ յայտնելով այն միտքը կամ բացասական գտա ո զութ ի ւննե րր բնական կբ Տասնեւչորս տարի առաջ Նիկոլայ Ալեքսիե -
դրականու­
թէ •էԱասոլնցի Գաւիթդ դի ւցաղնավէ պր յաջորդա­ գտնեմ , եւ գրքին կբ թողում ո ր ինքզինքը պաշտ­ ւիչ Օստրովսկին մտած է սովետական
իր գրքով,
կան կրկին տպագրութ իւննե րու. ընթացքին բռ՜ա - պանէ* որովՀետեւ, վերջին Հաշուով, գիրքն է °Ր թեան մէջ բարձր ներշնչումով գրուած ու յաղթա­
յեղափոխութեան
խնդիր սրբագրումներ եւ լրացումներ պիաի ըլ­ պիտի դիմանայ քննադատութիւնֆերուն՛Հ Զիթու - որուն էջերուն մէջ աճած, պայքարած Անոր գրքին
է մեր Հայ­
լան՛, կ՝աււաիսրկէի որ Հայ գրագէտները ել բա­ ն\ին իմ գբքէն՝ դուրս բաներու մասին խօսած է, ո– նակած է ընկերվարական մեծ պայքարի ու

նիմաց մ տաւո րականնե րր յատուկ խորՀրգակցու - բոնց կը պատասխանեմ յաջորդ յօդուածով, փա­ ծնունդը՝ սովետական նոր մարգը։

թեան նիւթ դարձնեն մեր ազգային գիւցաղեավէ– կագծի մէջ առնուած , իբրեւ քովնտի գիտոդու - Հերոսը՝ Պավէլ կորչագինը դարձած

պի կարգ մր դժուար լուծելի խնդիրքները եւ Հա­ թիւննեբ ։ րենիքի բազմամիլիոն ժողովուրդի

ւաքական որոշումի մր յանգին, որպէսզի Հայ իլ որովՀետեւ այս տեսութիւնները պարզեցի, յաղթանակի բարեկամը եւ մ՛ասնակիցը : Կարծես

գրակաՀև ըն՚տա նիքը կարենայ ըսել թէ՝ այս գիրքր խօսքս ուղղելով Հայ մտ աւո ր ական ու թեան , որ թէ ան նոր կեանք է ձեռք բերած, ԳՐքի է^րէ^

վերջնական բնագիրն է, ինչպէս յունական Ակա– մասնակի , բայց այս խնդրին Հետ կապ ունեցող մտած է մեր սովետական իրականոլթեան մէջ, իր

գեմին Ե՛ գարուն (՛Բ՛ Ա՛) որոշեց Հոմերոսի վե– Հարց մը կը յանձնեմ փաբիզաՀայ գբագէտֆերու ամբողջ յեղափոխական կրքով ել աննկուն կամ -

րագրուած պատումի վերջնակա՛ն բնագիրը եւ ուշադրութեան % քով պայքարելով անոր ն՛որ գծերուն Համար։

բազմաթիւ աւելորդ մասերը դուրս ձ գ ե ց ։ Որ ան– Անցած տաբի Ակօս եբկամ՛սադրի ԺԵ * Հատո­ Ապիտակ պահակներու կողմէ տանջամահ ե–

Հրաժեշտ է վերջնական բքԼագրի մր գոյութիւֆը , րին մ էջ րնդարձակ գրախօսական մ բ նուիրած էի ղած իր բարեկամներու եղբայրական) գերեզմանի

կարծեմ ամէն բանիմաց Հայ կ՛ընդունի ։Այգ րնա– Պ * Չիթունիի ՍասայնակաԹ գրքին, թնչ ոբ գրա­ մօտ կանգնած՝ Պավէլ կորչագինը կր մտածէր*

գիրն է որ ամէն Հայ պիտի ունենա՛յ , որովՀետեւ կան սովորական երեւոյթ մըն է։ Պ* Զիթուֆին իմ

լյասոլնցի Գաւիթդ ընտանիքի , դպրոցի , գրագէ­ լոյս ընծայած ՍաԱՈւնցի Դ՝աՆ|ւյՅ–^ առթիւ «Յառա­ «.Այստեղ արիաբար կը մեռնէին մեր եղ­

տի եւ առՀասարակ ընթերցող մարդու գիրք& է* ջէի Յ՛ուլիս 1 թիլին մ էջ գրած է յօդուած մը , բայրները, որպէսզի կեանքը դառ\նայ գեղեցիկ

Հայ մտաւո րակա՚ւ ութիւն ը պէտք է արտայայտուի Լինչ որ նոյնպէս իբ§ բնական իրաւունքն է) , սա­ ա՛նոնց Համար , որ ծնած են՛ աղքատութեան

այգ մասին։ Պէտք է բնագիրներր լրջօրէն կար - կա յն , գրած է իմ քննադատութիւներուս վրէմը մէջ, անոնց Համար, որոնց բուն ծնոմնղը եղած է

գայ, իրարու Հետ բաղդատէ , ել ամէն մէկ գրա­ լուծելու միամտութեամր եւ կը խոստ՛ովանի այս ստրկութեան սկիզբր* » • Ամենաթանկ բանը մար -

գէտ իր անկիւնէն յարմար տեսած թելադրանքն պարագան , ինչ որ ներելի չէ մ տ ա ւո ր ա կան ի մը X դու համար կեանքն է։ Ատիկա միայն մէկ անգամ

ընէ, որպէսզի շարաՀ իլսողները օգտուին այդ թե– Պ* Ջիթունին կը գրէ* «Ակօււ ամսագլխի ԺԵ * կր արուի : Եւ այնպէս պէտք է ապրիլ այգ կեան–

լագրախքներէն : թիլին մէջ, Կ • Սասա նի՝ տեղաւորած է բռնազբօ– քը , որ յետոյ տանջալի ցալ չզգաս անն պա ՛և
համար, որ
ՍաԱՈւնցի Դաւիթ– դիւցաղնավէպի ամբալքա - ՀԱի կ ե– անճիշտ ղրախօսական մը «Ա աս՚ո ւնակաֆ՚&ի անցուցած տարիներու քեղ չ։ յյբէ

կան եւ էրի՛– բնագրի մասին խօսած պաՀոլս , ան– մ ասին՝ . (կէտադրութիւն ր Ջիթունին է , ուր բու­ գծուծ ե լ մանրախնդիր անցեալի ամօթբ եւ որպէս

Հրաժեշտ կր նկատեմ վիճելի խնդրի մըն ալ ան­ թով ենթական եւ բա լր իրարմէ ամուսնալուծուած զի մեռած ատենդ կարողանաս ըսել* իմ ամբողջ

դրադառնալ : Աեր դիւցաղնավէպը Զորս ճիլղ են) : Եթէ այստեդ անՀրամեշտ կը տեսնեմ պա - կեանքր եւ իմ բոլոր ումերը նուի բած եմ աշխար­

ունէք եւ կը կազմեն չ ո ր ս գիրք, ՚որ մէկ Հատորի տաս խանել առանձնապէս Ս աս ուֆ իի ն , պատ ճառը Հի ամենագեղեցիկ բանին մարդկութեան ազա­

մէջ կ՝ամփոփոււի : երկու է ; Նախ որ՝ անարդար եղած է իր գրախօ­ տագրութեան Համար մզուած պայքարթեդւ

Վ^աթսուն փոփոխակներու գրեթէ ւււմլ՛ ո ւյ 0՛/ լ ֊ սականին մէջ, երկրորդ որ՝ առիթ ունեցայ ծայրէ Պավէլ կոր չագին բ Նիկոլա յ () սա րով սկ ին ^

թիւնը այս չորս ճիւղերու պատումֆերը կր պա - ի ծայր կարդալու իր շարաՀիւսած Սասո.Նւ1ց|ւ Դա. յաղթելով անձֆական ողբերգութեան , իր գրքով,

բոԼնակէ : ա՚շ իր ստեղծագործական՝ սխբագործութեամբ կանգ -

ոլշտ ուրիշ ճիւղեր եղած են , որոնք Ուրեմն Պ՛ Չիթունիի «Յառաջէի մէջ ԱասՈւս. նեցալ մարդու եր ջան կութ եան Համար պայ քար ող

գա՛րերու, րն թառքին գունաթափ ՐԼԼալՈէլ^ մոռ - ց|ւ Ղ»ա1–|ւթ^ քննադատող յօդուածի առաջին շաբ– մարդոց առաջաւ՛որ շարքեր՛ուն մէջ յ « ^ ա ^ # ւ ւ -

ցուած, կամ ներկա յ ճիւղերուն մ Էջ ձուլուած են : մառիթր այն է որ ես «բռնազբօսիկդ եւ «անար - թիւնբ կը ծնի , կը պայքարի ել կբ ստուգուի փոլւ–

ք*եկո րներր կր նշմ ար ութն՛ քանի մր սլաաումն եր ո ւ դարդ գրախօսական մբ գրած եմ, Հետեւաբար Ջի­ ձոլթ իւններովդ , - կ՚ըսէր Օստրովսկին*

մ էջ , բայց ատոֆցմ է ճիւղ մ ր կազմ ելու դրուագ– թունին ինքնիրեն իրաւունք կուտա յ խծբծանյխեր Պավէլ կ ո ր չագին ի գո րծո ւֆ է ութիւն ր կ\ըն թա­

ներր կր պակսին : Որով՝ ընգՀանուր կարծիք մր, ը^յելու իմ գրքքիս մասին : նա յ քաղաքացիական պա տե բաղմի տա րինե ր ուս՝

գիտակա՛ն ել բանասիրական ա ո ւե ալն եր ուի , կազ– \,ախ ինծի Համար անըմբռնելի է թէ գրախօ­ \աին Ուկրանիոյ մէջ * գերմանական միջամտու­
սովետական
մ ո լած է թէ մեր գիւցազնավէպր էորս ճիւգեբէ կբ սական մը ւի^նւչպէս «բռնազբօսիկդ կ*Ըէէա՛յ ՝ Ջի - թեան դէմ մղուած պայքարին մէջ,

բաղկանա յ , իրարու միացած ամբողջական ւիէպ թունին եթէ այգ բանին ալ մասնագէտ է , թող պետութեան Հ աստատմ ան առա ջիղն տ ա րինե բ ո լն :

մ րն է եւ կբ վերկանա ք ո ղբե րգո ւթեամ բ եւ խո րՀր– նո ր ճիւգ մբ աւելցնէ Հայ գրական քննւագատ՚ու - «Ինչպէս էբ կոփւում պողպատրդ փէպին մէջ Օստ­
գաւո րոլթեամբ թիստ յատկանշական՝՝ Պղւոիկ թեաֆ ուգղոլթեան
վրա յ % Զարմ անալի մամ անա - րովսկին՝ ստեղծած է ընգՀանուր կերպար մը (տի­
Ա՚Հերհ մայռին մէջ փակումով % Այո բֆդՀան՚ոՀը
կա շրջան մբ 1լ ապրինք, ուր բարքերը գլխիվայր պար) : Պավէլ կորչագինը իր գարու զաւակն է ,

կարծիքը իւրացուցած է Մ * Աբեղեանի Գէխաւո - շրջուած են; Մեր ազգային դիւցաղնավէպի մէկ Հարազատ (/ողով ուրդի մի ս էն եւ արիւնէն Հ Օստ­

բած խմբագբութիւնբ , եւ իմ կարծիքով՝ շատ ի– բնագի րը ամբո զէական, ել դրական ձեւով տալու րովսկին այգ վէպին մէջ մաբմֆաւորած է Հերոսի
մ ո գո վբդա կան ո ւթեան սյն լիակւ
րաւացէ : յ ա ւակնէՈւթիւնը 1լ՝ո ւնենա յ Հեղինակ մը , եւ կը է-

Պ * Ջիթունին այս իսնգբի մէջ ալ կր մնայ «կո­ կարծէ թէ մարդիկ այլեւս ուրիշ գործ չունին, բագործումը, երբ անոր Հոգեկան՝ ամբողջ նպա -

թողականդ , Հ իմն ո լելով իր «թադուՀ իդ փոփո խա­ մամանակ պիտի վատֆեն «բռնազբօս\ի կդ դրախօ - տակտս լաց ո ւթիւն՛ը եւ Հերոսական պայքար բ կը

կին վրայ գ որ տեղին է յայան ել թէ տակաւին սա կան մը գրելու , այն՝ ալ այդպիսի կարեւոր Հ ամապատասխանեֆ Հարազատ Ժողովուրդի Հիմ–

ձեռաղիբ կը մնայ , ել Հետեւաբար բանասիրական) գրական Հարցի մ ը չուրջ : նակսՀ՚յ ձդտումնեբուն ել պայքարին : Պավէլ կոր–

եւ գիտակաֆ քննութեան ենթարկուած չէ : Ջի թ ո ւ– ֆմ գրախօսականիս մէջ խիսա. եմ եղած ,բայց չագինի մ էջ մ արմնաւո րուած է անոր նպատակնե­

ն ին կբ պնգէ թէ ինքբ եօթբ ճիւղբ գիտէ եւ եօթբ երբե՛ք անարդար։ ՛ր բ յստակօրէն գիտակցած մ ո ղո վո ւբ զձի ամենա -

ճ իւղով կազմա ծ է իր Սասոլ-Թակա^ : Վերջին եր­ յաղթ, III11111111գIրIոI ւած կամքը :
Պավէլ կորչագինը սովետական գրականու -
կու ճիւղեր կոչուածները շատ Համառօտ Հեքեաթ– Եւ ո րովՀ ետեւ Ջիթուֆին ա յս աէնթո յլատբելի
ձեւով կը մօտենայ դրական խնդի ինե բուն , ես վեր­ թեան մէջ հերոսական երիտասարդութեան մարմ­
ներ են՝ թ ե ր ե ւ ս Ա ասուն ի Հեռերու (Հերոսներու) ,
ջակէտ մբ կբ դնեմ այստեղ ել կ՚ընեմ առաջարկս % նաւորումն է : Ստեղծելով Հեծեալ Առաջին Բա -
բա յց ղի լց ա զն ա վէ պ ի յաջորդական սերունդն երբ
խնդիր նակի մարտիկի՝ ժողովուրդի յիշոգութեան մէջ
չեֆ , դիւցազներգական կառուցում չունին ել ա - ^Իրա՛կան՛ եւ բանա Հի լսական կարեւոր
մնացած կերպարր , Օստրովսկին Հասուն ի ր ա ՜
գօտ կե րպով կրկնութիւնն՝ են իսկական չորս ճիւ- մբ ընդարձակօրէն դրախօսած

ղեբոլ կարդ՛ մր երեւոյթնեբուն՝ • Ոչ ոք կրնայ ար­ եմ–. Պ– Ջիթունին պաշտ վարդապետութեան չտեսնուած Համոզա—

գիլել որ Չի թուն ին ա յդ Հ էքեաթնեբբ Հ րատա բա­ կը Հրաւիրեմ Հրապարակաւ, որ Փարիվի մէջ Հինգ մով պարղեց քաղաքացիական պատերազմի

կէ աո անձին կամ քանի մր տասնեակ էջերով՝ կցէ գր ա գէ տֆ եբո լ ներկա յո ւթե ան պա շտ պան է ի ր Աալ ժամանակ ժողովրդական զանգուածային Հերո -

Ս աս ո ւն ցի Գաւիթ գիւցաղֆավէպ ին : Ատոնք բան ԱռւնակաւԹյռ իմ «բռնազբօսիկդ ել «անարդարդ գրա­ սութեան իսկական Հիմքը, մ՛արտիկ(եերոլն ոգեշն՛­

մր չեն աւելցն եր մեր դիւց աղն ա վէպ ին՛ վրա՝յ եւ խօսականին դէմ : Հինգ դրաղէ տնե ր ո լ անուանու­ չող բարձր գաղափարականութիւնը :

վէպին օբգանակաֆ մ աս բ չեն կրնար կազմ ել % մը շուրջ որեւէ առա ր կո ւթ իւն պիտի չը\նեմ : Անոնք Նիկոլայ Օստրովսկին սովետական գրականու­

էականբ Չորս Լիւղերով կազմուած էրի1– բնագիրն պիւոճի ծան օթ ան ա՛հ ԱկօԱ^ մէջ զետեղուած ուսում­ թեան մէջ մտաւ իբրեւ Ալեքսիյ Մաքսիմովիչ Կ՚որ–

է ել գրակաւն տեսակէտէն այս ամբոզ ջութի ւնն է նասիրութեանս եւ պիտի լսեն Պ* Ջիթունին ։ֆառք քիի անմիջական ժառանգորդ . մեծ գրող աքն կոր–

կարեւո րը եւ ոչ թէ բան ա Հ աւայձն երէ\ն ո®վ Աստուծոյ , այոօբ ՚ մեր դիւցաղնավէպի ամբող - քիի , որուն գործերուն մէջ առաջիֆ անդամ սկսաւ

աւելի գիւտեր ըրած է : Զի թունի ի ճիւղ կո- ջակա\ն՝ բնադրեին ալ Հատտորով Հրապարակն են ե ապրիլ, ստեղծադործել ել պայքարիլ իրեն Համար

չածներբ , որոնք բնադիրնեբուն մէջ չեֆ մտած եւ մատչելի բոլորին : Սիրական այդպիսի ատեանի մը մարդկային նոր պատմութիւն կերտող գիտակից

չեն կրնար մտ\նել , կբ թողուն ր Պ * Ջ իթո ւն ի\ին , վճիռը , առաֆց վե րապաՀ ո ւթեան , այմմ էն կ*ըն– ժողովուրդը։ կորքին ժողովուրդի ծոցէն դուրս ե–

ղան՛ոնք գտնելու պ ա տ՛ի ւն ալ Ջ /՛թուն ի ի աֆ կապ - գունիմ ւ Յոյս ունիմ թէ Պ* Ջիթունին ալ աւելորդ կած մարդու մէջ տեսաւ Հոգեկան գեղեցկութեան,

տելի սեփականութիւն ր կը նկատենք ^ բայց ի սէր շատա խօսութենէ պիտի Հ բաժ արի եւ բռնէ այս խելքի, տաղանդի ուժը, սխրագործո ւթիւն կա -

Աստուծոյ , վերք գտնէ այն հաւարք որ Ջիթունի կտրուկ ճան ապա րՀ բ , ենթարկուելով գրական բա­ տարելու Հզօր կամքը։

սովոր է փրցնել թէ միայն իր եօթբ ճիլղերով պա­ բո յականի մը % Պավէլ Կորչագինը դարձած է սովետական

տումն է լրիւ բնագիրբ, թէ այս իֆ չ կամ այն ինչ Գրականութիւն բ ամէն բանէ առա ջ անկեղ ծա., գրակա\նոլթեան Համար բնորոշ կերպար , որու ա–

աշխատասիրութիւնը պակաս է , Ապաբկերտի պա­ թփւյն է եւ դո բծ չուն ի «բոֆէազբօսի կդ տրաւս լա յ - ռաջադրութ իւնն է «ցոյց տալ սովետական մար­

տումէն օգտուած չէ , թէ իր փոփոխակը նկատի տութ իւննե բուն Հետ : Գեղարուեստը ազատ ՛ոլ ան­ գոց այդ նոր բարձր յատ կո ւթ իւնն երը , ցոյց տալ

առնուած չէ,այլապէս դիւցազներգական ոճով գր­ կախ դետին մըն Է , \ուր աբմանապատուո ւթես/ե մեր ժողովուրդին ոչ միայն ՛այսօրը, այլ եւ թա­

՛ուած պիտէի բլլաբ Սաա1Ն|ն*յի Դաւփթ.^։ <կ. Ջիթու­ տէր մ տ ա ւո ր ա կան բ բա րե կամ ու թե ան կամ զան՛ա­ փանցել վաղուան օրը, օգնել լուսարձակի միջո–

նին պէտք է անդրադառնալ որայդ չէնչինաբան ու­ զան նկատումներու Հ ամար ճշմարիտ , գե ղե ցի կ եւ ցով լ,ո ուս աւո րելու գէ՛զի առաջ տան՛ող ուղին֊

թեամբ՝ մտքերբ կը մոլոբեցֆէգ խառնակ ըմբռ - իսկական աբմէքբ չի կրֆար ուրանալ* ի՛սկ եթէ (Ա֊ ժդանով) : «... Գրողր պէտք է ժողովուրդը

նում մբ կբ ստեղծէ մեր դիւցազնավէպին՝ շուրջ, կան անարժէք երկեր , որոնք կրնան որեւէ կեպով դաստիարակէ եւ զա/ն զինէ գաղափարապէս–» ,

եւ ա ն ո ր տա բած մ ան ել կատարեալ ձեւաւո բման վնասել Հալ դրականութեան զարգացման , պէտք է ըսած է ընկ. ժդանով, «Ջվեզգա» եւ «Լենինգրադ»

արգեքք Կ՝ըլլայ։ քննադատ ույին եւ տապալին՝ : Այստեղ շուկայիկ թ ե ր թ ե ր ո ւ մասին տուած իր զեկուցումին մէջ՛.

Հայ գրական իբակա\ ութի •" ը մօտ 75 ՛տարի Հաշ\ի լներ կամ խնամութիւննե ր չեն կրֆար դեր

բաւսՀկանացած է քովնտի Հ ետ •յ՚քրքրութ ի ւն մր ունենալ Հ • • ՚ Հայրենական մեծ պատերազմի ճակատ -

ուՀ,ենայ,ով Սասունցի Գաւիթ– դիւցաղնավէպի Հան­ Այսքանբ ընդՀանուր խնգիր՝1երու չուրջ, որոնք ներուն մէջ, մերթ սլա շալ, ո ւած Աեվաստոփոլի

դէպ։ Հ ի մ ա որ բաւական– աշխատանքներ կատար­ կրնան– օդա ա կար Հ անգի ս ա$ւ ալ մեր ազգ . դիւցաղ­ մէջ, մերթ Աթալինկրաաի կատաղի գրոՀնեբուն

՛ուած եւ քանի մր բնագիրներոլ փորձերը Հատոր­ նավէպի գնաՀատութեան ել պա բղա բանմ ան Հ ՝(Հ ա– մէջ, մերթ կերչի մէջ, մերթ Բելոռուս իա յ ի ար -

ներով Հրապարակ գրուած են, մտաւորական եւ ն ի մր խօսք ալ մ ասնակի գիտողութիւնն երոլ մւս– ձակազէնխերու անտառներուն մէջ մարտիկներու

գիտուն մարդուն դերը այն պիտ\ի ըլլայ որ խն– սին , որոնց այնքան սիրաՀար է Պ* Ջիթուֆին; կողքին իբրեւ մարտական բարեկամ ել զինակից

դիրներունյ մօտենայ այնպէս , ինչպէս առաջադր­ Կ– ՍԱՍՈԻՆԻ կը կանգնէր Պավէլ Կորչագինը; Ռազմաճակատին

Fonds A.R.A.M