Page 38 - ARM_19-1947_02
P. 38
4
՚՝ ՝: " ՜ ՚ • »Ա❁աԶ "՚~՜
կան ան չան ան , ե լ ի ւր ա քան չ ի ւր եղանակին մ ի բդե
ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻ-ԲԸ Պատմութեան ճամար րը կբ Հասնին , անոնց Հետ կոյսեր ու աղջիկներ
եւս , որոնց ժպիտ ին՛ ու գէմ ագծին մէ^ կաբելի է
՝ԲսանելՀէնգ տաբիէ ի վեր թուրքիս յ ժողո - գդալ այդ ա յգեստանհե բու ուժն \ոլ ա մ բ ո զ V կեն ս ո ւ–
ԲԱՐՁՐ ՀԱ6Հ նակութիւն՚ը ու յաճախ այլասերած Հայ ցեղի մը
փուրգին քաղաքական ճակատագրի ղեկը բ/ւնա^ է յատկագծերը ։ Գիւղերուն մէ^ կը տ ի ր ա սլ ե տ են
Պ "՚ ՚" մակ ահ Բարձր Հայքը կր պարփակէր նա իսմէթ ինէօնիւ որ Աթաթիւրքի աչ բա՛զուկն էր՛. միաՀեծան, ւիաբթամ թուրք ընտանիքներ ^ ինչպէս
եւ. \)րղնկան : Այսօր Բարձր Հայք բԱելով կր Հաս՜ Ժողովբղական քայլերգներ պանծացնելով ու ւիա– ՖէթթաՀները եւ ուրիշն՛եր, յղփացաք– ու շուայտ
կրնանք էբղրումը, Գերծանր, Բա բերդը ե լ Ապերը; ոաբանելով կը կոչեն ղէսՔ թ՚՚՚֊ԲՔ կեգ1՛ աէՔ1՚ս Րէ՜ կեանքով, որոնք խրաիսճանական սեղան՛ներու
բվլ։թ՝ոլրք խմբագրապետներ , ի պէտս արեւմտեան շուր^ կը քամեն կարմիր ու աբիւնյւոտ բաժակներ ,
Այս Հոգամ ասր ունէ 14.000 քառ* քիլոմեթր աղղերու , անոր յերիւրածս յ ու անճիշտ կենսա - Հայուն արիւնէն՛ ո լ Հայուն քրաինքբ։
տարածութիւնէ \ գրականները տուին, Եղմիրի եւ Պ ո լս ո յ պէս մեծ Գա րնան մ իա յնւ , թուրք ա յբիացած ու աղքատ
1914//5/ կրղրումի վիլայէթր ունէր 215.000 Հա– ոստաններ ՛նշանակելով անոր իբրեւ ծննղավայր ; կինւեբ, կ՚իջնէին ղէսլի քաղաքը , ծըաը մը իրենց
յեր , որուն 105.000/. վերոյէ լեալ Հողամասին մ էի Բայց մենք լաւ դիտենք թէ անոր պապերուն ծնբն– ա սերուն եւ անցնելով փողոցէ փողոց, Հայ թաղէ
էրզրում քաղաքր ունէր 15.000 Հայութիւձ՚Խ։ Շրջա էլա էխս յբը Ա՝ ա լա թի ան Է ու անար ընտանեկան սլա թաղ կը ծախէ ին ո րթատերեւնե ր կանաչ ու թարմ
կայ ղիւղերոլ բնակի էնե րր մեծ մասով Հայեր էին։ ր՛" ՛լ անե րր մեղմէ շա ա՛ե բուս ծանօթ են։ (քւ աւելի ՛լորս Աալաթիացի կի՛նը պաՀածոյ կը դնէր ձմրան
Միւս բնակիչներն էին թուրք ,8 ո յն ,Չէրքէզ, Լաղ, ճիշտ ու որոշ Աալաթիոյ շրջաններու խիստ Հայա իր լիցքերովն՛ Համար։ Տերեւներն այդ խոբՀբգա–
Պարսիկ , ՛Բիւրու , Գրղրլաաչ : ցի Ջբմուղտի (Հայերէն Ջրմուղ) գիւղէն է անոր ո/՚շն էին, այգեստաններու Հարազատ տէրերուն՝
էրղրում ի մէջ էր արեւմտեան՛ Հայաստանի մ ե՜ ընտան իքը ; թափած դարերու արցունքին՛՛ ու քրտինքին եւ տե
հրագոյն Հայկական կրթական Հաստատ ութ իւնր , Լեռնադաշտի մը լանջքին՛ * Լ ր ա յ ^Ր. °^աԳ^էէ րեւաթափ եգած Մ ելի տ ե՛ն ց ի Հայ ղաւակնւեբուն ։
Աանասարեան վարժ՚արանր, որու ամառնային ղրօ– Հնաղաըեան Ա՚ելիտինԷն, Փոքր Հայքի թագոլՀին։ Բայց այսօր ազդերը մոռացութեան կուտանւ
սավային, էր Արտաձոր։ Բարձր Հայք 1900 մ ե իժ ր Ընդարձա կ ոլ աբգասաբե ր Հ\ողեր ամ էն կողմ : () - մ եր ա՛յդ սլաամ ո ւթ ի ւէւ ը : Ազապը ՝Բ րի ս տ ոնւե տ յ ,
բարձր.ութեամբ բարձրաւանղակ մրն է, կր Հա - ո ո ւլ ո ւ ած ԳուլէաԼ ու ա կան ա կի տ թուրերով , որոնք Ա՝իացեալ ՝Լ,աՀտնզնեբը իրենց ա^բ կ\երկաբեն\ մեր
մալղատասիսանէ Եփրատի ե լ լՀորոի/ի վերին Հո՜ խո/սոթլով կ՚իչնեն Տէր Մէսիի (ասորերէն Ա* Զ րմ՚ւլղի զիւզի սելճուքին ու անոր թիկունք կր
վիտներուն : Եփրատ իր վերի՛ս Հոսանքին մօտ կր Փբկչայ վանորայք) ձորամէջէն; Զուրերու ակը կբ Հանդիսանան ^ անտեսելով Հայ *էոքրէկ ժոզովբզի
ձելալի՛է.է շամբ մր, օմտուած 1՜\րւնիկի կամոլր^ով, ղտնուի ձորին բարձրա՛դիր գագաթը; Զուրերը ստ արդար իրաւունքը; Ազգերն ազատ Համախմբուած
որսի թռչուններով եւ ձուկերով , ընդ որս կարմ - կէն քանի մը մ գոն՛ անդին ղարմ անալիօրէն կ՝ առա– ճոխ սեղաններու ջուր^, կը աօնեն էլարուձնը, արիւ
րաիսայտ : աանան\, այն աստիճանաւոր Զրմուղտի գիւղին մկ^ նոտ ս,1. լի բաժակներ ի ձեռին՛ : իսկ մենք ւիտա -
Եվ՚րատ կր քէնի Տում լու կամ \քազկանց լեռ - պատկառելի դեաա՚կ մը կը կազմեն։ &յւ աՀա այդ բանզի , աստանդականէ մ անէ կո ւզան՚ք օտար աշ -
ներէն հ Գլխաւոր գետակիցներն են., Բլուր գետ, ՛լիւղէն է որ Գյէաբաշվս առուներ , ագուգաներ իսաբՀներ ։ Բա յց պիտի զ այ ան կասկած մ ե զի Հ ա՜
Գյչզրլ Ըրս՞աք, Աէրչէմ գետ, Տ՛" ՚լէաչայ : Հողա - կապտելով այդ կենսատու Հեղուկը, կ՛ուղղեն զայն ւքար ալ զարէք ւն մը նոր, եթէ մեբ կամքեր բ չնկին,
մ աո ի Հիւսիսային կո ղմր կր բարձրանան Պոնաա - լեռնադաշտի զանազան ո ւղզո ւթի ւնն՛ե բուն , սփաե՝– եթէ մեր մէշ աներկբայելի Հ աւա տքբ պ ա Հենռ
կան կամ Պ "՛րի՛ ար լեոձԱեբր , Վավուկ եւ ՏԼիա րէթ լոլ Համար դաշտեբուն մԷ^ կանաչագեզութիւն , Աեսրոսլեան գիւտինւ ու Հանճարինւ, եթէ յարգենք
կատարներով; Արեւելեան կոզմր Տումլի տաղ ա Ադա ս ա բե բ ո ւթ ի ւն ո լ կեանք ։ Ասդրեստան.<ի , միէոքն ու ուզղո ւթիւն ու եթէ իր ար սիբենւք, քան.՝
կոլրճի Պօղաղի լեռնանցքով, Տէվէաօյնու եւ Հա՜ $ ո յնեբու , Հռովմէացինեբոլ աշխատութիւնը կա / զի մերն է Հսղբ, մենք ենք անոր տէրերն արդար;
մանուն լեռնանցքը, ՛Բ ա ր կա բազա ր ^ Փալանտէօ - Ա՛յգ Ջրաբաշխական գործին մէ^, բայց քաջարի Ա յն ատ\ե\հ\ մեր Հնձաննե բոլ կարմ իր գինյիով ու
քէն - ԳռՀանամ , որուն քսուելով անցա^ է \ , ո յ ի Արմէններբ կատաբելագոբծած են՛ իսկական ^\րր ՜ լէք բաժակներով պիտ ի տօնւենք Հայ ժոզուէրզի
տասլանր , Համաձայն աւանդութեան : Հա րաւ ր մ ոլղադիւղ մը Հիմնելով ու կնքելով զա՝յնտ , Զրմոլ– յ ա ր ո ւթ ե ան տօն\ը X
Պաքրր փաչա, չ^էմալ տաղ, Խօչմուր տաղ, Եէյ ՜ էլի , Զրմուղտին ^ իսմէթ Ւնէօնիլիի պապերուն ան Ց– ԱԶԱՏԽԱՆԵԱՆ
թան տաղ ՛եւ Բիւրակն ։Ար ե ւմ՛ո լա ք\ր Մ եզրերդ, ՝ԲԷ՜
միջական ծննդավայրը ; Հա՛յ Զբմոլղադիլզի ան\ո–լ–
չի չ աաղ , Տատեա՚Ա տաղ , Հաշմիւ կարտաչ , Օթլուք , նը , դա ր ե ր ո լ ա զա ւա զմ՛ան՛ են թ աբ կո ւե լո վ , լեզ -
են. Աք ուաբանական ա դղե ց ո ւթ ե ան ց տակ եղած է ՚" յ " ° ր՜
Կովւ եւ ԵէյԷն տաղ; Գաւառին միւս լեռներն ԹՈԻՐԲւ։ «ԱՐԵՒ» , ՀԱՏԸ «ԳՈՐՏ»
Պապա , Շէյխի1իք, Կարակայա , էյէրլի, Զէրաի - ո լան Զրմ ուղտ ին ։ Աելիտինէն, երկրաշարժի ա-
1Է , Մարիամ , հալվսալ , Խ ա չ , կ ինտիմ , թօփ , Ս • ւե րնե բու Հետեւանքով քանիցս քա յքա յա ած , մօ ԽԱ՛Բ.- Թուրք մամուլը Սորէն փրֆրած է,
Ամերիկայի Հայերու բողոքի ցոյցերուն առբ-իւ :
Նշան , Եէսէր չէօլ , Պօզան , թօչիկ , Գօզան , ՚Բիրէ– տեցաւ զէպի Զրմոլղադիւզը ու ձորաբեըանբ , ան ՚Նմռյշ մը՝ ւոխրահււչակ թասվիր^& որ կը մնայ
մէ՚ոլիք, Աիալլի ք՚".1լ" (՝Սէր1է»՛՛ ձորի քով ունի ուանելով վերի քաղաք ու ապա՝ Ա ա լաթ իա ։ Լեռ -
վայրի մեղր՝) , Ասլան. ՛Բայտ լեռներր։ Աանսա կամ նադաշտին մէ^ , քաղաքի մօտեբը Հազուագիւտ են միշտ նոյն մոլհււաւնդ ամբոխավարը : 6 ւ այս՝ ճիշդ
Չորսի կի,րճր հրղրումր կր կապէ Ե ր՚լնկայի : "՚յ՚ւՒ^՚^Իււ^ Գ1՚ե^է "է ^էհ. այգեստան կայ դաշտի այն պաճոլյն բբ Թուրքիոյ վաբչապետր քար «բա^
Բարձր Հայք կ՝արտադրէ ՀացաՀատիկներ , ցո– Վ ր ա ՚ յ 1 Բոլոր ա յգխեերբ իրենց զարմ ան՛ ա՛զան ո ը– րհփոխումն|հր» կը խռսսւանայ ի Թսլսատ ւիոքրա -
րեն , բրինձ, բանջարեղէն՛. Առվի ատե՛ս Հողի աա՜ թե րով կբ փռուին փե բ ին ձոբտմ է^ի Հան ղի պա կաց մասւնւուր֊հանց (30 Մարտ)
մր եւ Հացի կողքերուն վրայ, որոնց մէֆէն կը կարկաչէ զաշտ
կէն կր Հանեն կոճղէզի նման արմատ Հայկական լե.ղոլս Ամերիկայի մէջ անզտմ մր
սն՜ուցասա, "......Հ՚ն... V ՚ " " ՚ " ՚ " / . այյօաաաեղիներւր կր •ք •՛՛սոս սվէ տ ա կփ : ^եւս թ՛ուրքիս ք դէմ շարժման լքլոլահ է՝ խօսքով,
ներա, բազմաթիւ Հօտեր; Բարերղի ե լ Ապե րի շր– Սե^աինեցիաՏրւՈ-^-թՈքթ^ . ^ գր––/ յ, ալպ( ւ յ Հ :
չՆսններր յարմար ,ես այգե զո ր ծո ւթեա՛ն՛ ե լ օժտ - զո րՆ ահ ո լի,, այդի բառԷՆ զտա ուրիշ բտռ մր, Եր՛եւակայեցէք դորա մր 1լ ոլւլկ արգելք Հան
ո ւահ են Հարուստ անտառներով։ նշանակելու Համար պարտէզ մր կամրանքարան դիսանալ զօրաւոր դետի մր րնթացքին , բայց Հո–.
՝ԼայՐ/՛ կենդանիներէ՛ն նշանաւոր են եզներու , սա՚Լ՚քր 1լաոնէ կր տ՛անի զ ա յ ն ։
՚1այԼ ) աՐ^ է աղուէս , նապաստակ ե լ կովրծոլ^ ՚եր– Հայերն ալ ամէն ի՚նդրի մէջ կ՝ ո լզեն մեր ճամ
կայ՚նասլո չ կենղա՚Լի մր, որ ոչիյարին կա թ ր ծծե - րին ձորամէջի Ատաֆի, Պ անաղի , Զրմուղտի բան խափանել։ Ա ա% Հերան չիսկոյի 11)ոբՀրզաժո -
լով կր թունաՍորէ ղա յն –.Հանքային Հարաոոլ - •Բիւն տիւպակ զիւզեբուհ փառքն ու Հարստութիւնը զովէն մինչեւ Թրումրնի օմանգակուկոլթեան
թիւններն են՛ , ջերմուկներ ( Ըչրճա , Առուք կը կազմեն : Ոչ մէ կ Հա յ բնտան իք ա յ դ զիւղե բուն ձրաղիրր մ՛եզի դէմ կր գործեն Հ
ջերմուկ , Հիձք , Շրիսնոց) , Երկաթ , մէչ ։ Եկած է ճամբէն անւցնող Աելճուքը 1 զ բաւած Երթ ԲոլչռլրԿ Ռուսիա զիրենք կր Հրաւիրէ վա
նաւթ (Մամաիսաթունի մօտ), Հանքածուիս (՚Բիւ– մեբ պապեն՛ական այզեստաններն ու Հոզեըբ եւ զելով կ՛՚երթան, գիտնալով Հանդերձ թէ գժ֊ոխքր
քիւրտլիլ, Մատէն ք է օ յ ) , պղինձ (Բարերղի մօտ դերի ու ստրուկ բրած խոպան դաշտի վրա յ Հա / պիտի մտ՛նեն : Ասոնք միակ նպատակ մր ունին
ժ ո զո վո ւր գը : Ամ էն գարնան ա յգեստաննեբը կբ օր մր առիթ գտնել մեզի ղէմ գնդակ արձակելու։
Հանք գ ի լ զ ) ք քարաՀանքեր (էբզրումի մօտ եւ Բա. Անշուշտ մեր իսօսքր կր վերաբերի դուբսի Հա
յերուն ... :
բերդի Երկին զիւղր) , կր կարգուի նաեւ թէ (՝ա– միչ\ւցներր : Արեւ
են ոսկիի ե լ գերր եւ անոնց մի^եւ գտնուող
բերդի ե լ Ապեբի շրչՆսններր օժտուած մտեան, կողմ էն քաղաքր մեՆ պաշտպանութիւն ՛Բանի որ կարելի չէ մարդոց սիրար բանալ եւ
արծաթի Հանքերով ; 1 878ի պա չտ պան ո զական դրութիւնր կր տեսնել թէ ինչ կայ Հ՛ոն, «կասկածէ զերհ~» կր
Գերմանի Բա,րաւիճ աւանին մէջ կանգնած էր չունի։
լիակէր Վանքտէրէսին՝ քՒօվւ տազի ե լ Տէվէպօյռլ– նկատենք թ՛ո լրքիա բնակ ափ մր Հա յ ե ր ր ։ Մինչեւ
Մի՚Հրի մեՀե ասր ;
\են Հնձուց կամ կարմիր նի մի9եւ։ Երարրրմ աէրէսին , Թօփ աազր, ՚Բէրէ՛ որ Հակառակր Հաստատուի , լաւ Հայրենակիցն՛եր
Գլխաւոր վանքերն
կր ն՛կատենք զանոնք :
վանք , //* ո ւա բը կոլ Ա . Լուսաւորիչ , Ա . ե) ա չկա ք մէտ լիք բլուրներ , Աիւալի , Ա. Նշան, Մէ^/՚աիէ ,
Կր Հասկնանք , անոնք կր մրկին վրէժ՜ի՛ ՚էղա ֊
վանք որու Հեբակլ կտյսրր աա աՀ) է \աաչաւիայտէն Աղի՚զիէ ՝եւ ուրիշ 1 1 ամրոցներով քազքէն 600-700
ցումով , որովՀետեւ կոբսնցուցաճ են աՀև՚ցեալր .
մաս մր՛, կր գտնուի օձուտ եւ քաբքրուտ վայր մր՛. մեթր Հեռու։
ինչո^ւ սակայն կէս դար առաջ րմ բո ստացան մեզի
Ծագկարի Ա . Գաւիթ Գերմանի մէչ։Մ/վթ գար ո ւն Միւս նշանաւոր րերզերուն անունն՛երն, են Տ"՚"
դէմ եւ ռումբեր նետւեցին* մեղի Հաւասար իրա -
նշանաւոր էր Աըլաձորի վտնքր Գերմանի մկ^Հ լան կէչ, II՛ ղո՛՛ւ՛ ԱՀմէտ, Արղր-Աչրք , ՚Բապոլրկա ,
ւունք\ն՚եր կր վայելէ ին։ Յանցանքր մե՞՛րն է, եթէ
Հետաքրքրականէ ո ւիւաատ եգինե ր են Հռիփ ՜ Արվաշլր։ Անշուշտ Հիմա քաղաքր աւելի ամրացահ՜
անկաիսութիւն ձեռք ձղելոլ –երազով ոտնակոխե
սիմեանռ քարա յրր 1 կարմ իր վանքի կ/ւնա կո : է ։ ՚էքատ քիչ բա՛ն՛, կր մնայ Հին բիւզանգական ամ՜
ցին եւ կորսնցուցին այղ բոլորր։
գա\հի ձորի ուիէտատձ գի1\։ Ա * \,^ան՝ Հուր & ո յներ ր րութիւններէն ;
ԱշխարՀ ի ոեւէ երկրի՛ն՛ մէջ երբ զէնքի դիմող
Ապրիլ 23ին Ա . Գէորղի տօն\յլ կր տօնեն , ((/ . *Ւէ՜ Փալանտէօքէնի ազբիլրնե րր կր Հայթայթեն ներ զանուին եան ե լ
ին՛քնապաշտ , բնականաբար վա խաղա րձո ւթ
՚որգ նաիւկիս Հեթանոսական կայծակի վիշասլա - հր՚ղրումի է՝ուրր։ Շրջակայ գիւղերէն նչա՚նաւոր են
պանութ՚ե ան կր Հ ան դի պին :
սպան աստուածն՛ է) : ԱպտրաՀման կազի , որ Հա ք Մուտուրկա, քՒուանճ, Հինձք , Ջիթով, ՛Լ արարղ
՚կ\րնգունինք, արուեստաղէտ , վաճառական ,
ն աՀ ա պե տ ի մ ր գերեղմ անն է , սա կա յն քծ՝ո ւրքերր Լմօտր նախկին Արհ^ն քաղաքի աւեբակներր) , Աչ–
աշիսատասէր մարդիկ են , բայց պատմութեան
գա յն իւրա ս ո ւս ած է ին ՝. Գալէ . Ըլըճա , Անկառիչ , Մէօրղիւլիւք , Կէզ ,
բռունցքի ՀարԻւահ-ին տակ ջարդ ու փշուր եղահ՜
էրղրո ւմի գաշտր ունի 30 մ գոն եր կա ր ո ւթիւ՛ն՛ Ջիֆթլիք եւ կան՛:
են ե լ այլեւս ոչ մէկ ատեն կրնա՛ս կարեւոր ազգ մր
՛եւ 12 մ գոն լայնք*. Կլիման խիստ , ձմեոպլլ շաւիա - Գերմանի կեդրոնն է Մամախաթուն։ Գլխաւոր
դառնա լ։ Գժ բա խտաբար զերոյի Հաւասար է անո՛ն՛ց
սւնց ոուրտ՝ կր տեւէ վ I՛ ս ամիս* ամառր րարե - գիւղերն են Բազառիճ , Բուլք , Հքաղկարի, ճո բո
քաղաքական Հ աս կաց ո ղո ւթ իւն ր ՛ե՛լ ր մ բռն՚ո ւմր • . •
խաոն ; էրղրում , Հայկական անունով կարին, Հա խի Հովտին մէջ ՛ել Բաբերդ , Բ ագրա տ ո ւն ին երո ւ
Գիտնալով Հանդերձ որ ա՛նիմաստ է, ամէն
յաստանի բանալին է , բե բ գա քա գա քէ աւելի բան բերդաքադաքր, որու չր^ակայ գիւղերէն՛ նչանաւոր թոյ՛լ, սրսկել եւ արեւուն
առիք իւ կր չարունակեն
մ բ , կատարեալ ամ բալլա^– ճակատ մք որ կբ փակէ են ՚Բսանթաց , ՚Բարավարակ, ՎարղաՀան, Լսոնք ,
դէմ թուք արձակել :
Տէվէյւլօյու\ն եւ կուբճի Պօգաղլլ ^ անանցանելի բեռ– Բլուր , Աւերակ , Բռնակապան ;
նեբոլ մի^ել, Տէվէպօյունի Հաբաւբ մշտական ամ Գէպի Հիւսիս արեւելք , միշտ ^որոխի ՛իրաւ Որո՞նք են ասոր Հեղթ՚ակն՚երր , Գաշնակներր,
րոցներ, Փալանտէօքէնի վրայ կրակէ երեք յարկեր Ապեր ունի րնտիր մեղր։ ք^ր^ակայ ղիւղերէն նշա Հնչակներր, թէ ունակոլթիւնր որ սովորութիւն
կը կազմ էին՛ : Այ ս ամրացած կատարին ամ էն էն նաւոր են Մանցր , նՏողազբիլրր ՛ել Զուրակենցր դարձած է ։ Պէտք չէ ազդուի լ, ո րովՀետեւ ա1կա–
բարձր կէաը Զօպան Տէաէ (3200 մ*) կ՚իշխէ Տէ– (Ջրակոյս) որու անոլնր կր թոլի դիցաբա՛նական րելի է ղարմամև՚ել այս վէրքր։
վէպօյունի վրայ։ կիւըճի Պօգաղի եւ Տէվէպօյունի հաղում ունենալ։ Բարձր Հայքէ կ՝անցնի Արաա - Կ՛որ՛ա ան,ր կր քալէ , ով որ կր Հաչէ թող Հաչէ» :
միֆել ՝Բաբկապա,ղարի ցէց ասլառամը (3740 մեթբ) շատ - Աատաղ պատմական ճանապարՀր, եւ Հա -
թեթեւ ամ ր ո ւ Քի ւննե բով * /*սկ ՚Բաբակէօպէ ք ե լ յաստանր Փոքր Աս ի ո յ կապող ճամբան : ՍՏԱՑԱՆ-Բ
Թաֆթա կբ վւակեն Կիւբճիւ Պօգագը ։ Հինձի բեբ– էրզրում կր Հրատարակուէր Հ<8առաի> թերթր,
, Եղի–
գը կը պաշտպանէ երկու կիրճերու Հանգոյցը%\^)\^ որուն խմբագիրներ եզաօ֊ են, յա^սրդարար ՏԸՒԱԱԲԵԲ , դրական, գեգաբուեսաական եւ
ին գերմանացի գնգապեա ֆօն Փօսսէլգ ուժովցու շէ Թոփչեան., Ա. Վրացեան , Լիպարիտ , Շաւար, գիտական բաժին, ճոխ բով՛անդակութեամբ : 9*՛
ցած էր պա շտ պան ո ւթիւն բ թե թ։ե լ ամ բութի ւննե - Միսաքեան ՛ել այլն : տարի թ ի լ 8 (14 Մ արա) : Հասցէ 8. ք. 868,, Լտ
Ր՚՚վտ յաո աղացեալ գէրքերով սլա շտ պան ե լո ւէ բե բ– ԱՐՏԱԻԱԶԴ– Ա՞եՏՈՆԵԱՆ Շ&հէ (Ըջյփէշ):
Fonds A.R.A.M
՚՝ ՝: " ՜ ՚ • »Ա❁աԶ "՚~՜
կան ան չան ան , ե լ ի ւր ա քան չ ի ւր եղանակին մ ի բդե
ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻ-ԲԸ Պատմութեան ճամար րը կբ Հասնին , անոնց Հետ կոյսեր ու աղջիկներ
եւս , որոնց ժպիտ ին՛ ու գէմ ագծին մէ^ կաբելի է
՝ԲսանելՀէնգ տաբիէ ի վեր թուրքիս յ ժողո - գդալ այդ ա յգեստանհե բու ուժն \ոլ ա մ բ ո զ V կեն ս ո ւ–
ԲԱՐՁՐ ՀԱ6Հ նակութիւն՚ը ու յաճախ այլասերած Հայ ցեղի մը
փուրգին քաղաքական ճակատագրի ղեկը բ/ւնա^ է յատկագծերը ։ Գիւղերուն մէ^ կը տ ի ր ա սլ ե տ են
Պ "՚ ՚" մակ ահ Բարձր Հայքը կր պարփակէր նա իսմէթ ինէօնիւ որ Աթաթիւրքի աչ բա՛զուկն էր՛. միաՀեծան, ւիաբթամ թուրք ընտանիքներ ^ ինչպէս
եւ. \)րղնկան : Այսօր Բարձր Հայք բԱելով կր Հաս՜ Ժողովբղական քայլերգներ պանծացնելով ու ւիա– ՖէթթաՀները եւ ուրիշն՛եր, յղփացաք– ու շուայտ
կրնանք էբղրումը, Գերծանր, Բա բերդը ե լ Ապերը; ոաբանելով կը կոչեն ղէսՔ թ՚՚՚֊ԲՔ կեգ1՛ աէՔ1՚ս Րէ՜ կեանքով, որոնք խրաիսճանական սեղան՛ներու
բվլ։թ՝ոլրք խմբագրապետներ , ի պէտս արեւմտեան շուր^ կը քամեն կարմիր ու աբիւնյւոտ բաժակներ ,
Այս Հոգամ ասր ունէ 14.000 քառ* քիլոմեթր աղղերու , անոր յերիւրածս յ ու անճիշտ կենսա - Հայուն արիւնէն՛ ո լ Հայուն քրաինքբ։
տարածութիւնէ \ գրականները տուին, Եղմիրի եւ Պ ո լս ո յ պէս մեծ Գա րնան մ իա յնւ , թուրք ա յբիացած ու աղքատ
1914//5/ կրղրումի վիլայէթր ունէր 215.000 Հա– ոստաններ ՛նշանակելով անոր իբրեւ ծննղավայր ; կինւեբ, կ՚իջնէին ղէսլի քաղաքը , ծըաը մը իրենց
յեր , որուն 105.000/. վերոյէ լեալ Հողամասին մ էի Բայց մենք լաւ դիտենք թէ անոր պապերուն ծնբն– ա սերուն եւ անցնելով փողոցէ փողոց, Հայ թաղէ
էրզրում քաղաքր ունէր 15.000 Հայութիւձ՚Խ։ Շրջա էլա էխս յբը Ա՝ ա լա թի ան Է ու անար ընտանեկան սլա թաղ կը ծախէ ին ո րթատերեւնե ր կանաչ ու թարմ
կայ ղիւղերոլ բնակի էնե րր մեծ մասով Հայեր էին։ ր՛" ՛լ անե րր մեղմէ շա ա՛ե բուս ծանօթ են։ (քւ աւելի ՛լորս Աալաթիացի կի՛նը պաՀածոյ կը դնէր ձմրան
Միւս բնակիչներն էին թուրք ,8 ո յն ,Չէրքէզ, Լաղ, ճիշտ ու որոշ Աալաթիոյ շրջաններու խիստ Հայա իր լիցքերովն՛ Համար։ Տերեւներն այդ խոբՀբգա–
Պարսիկ , ՛Բիւրու , Գրղրլաաչ : ցի Ջբմուղտի (Հայերէն Ջրմուղ) գիւղէն է անոր ո/՚շն էին, այգեստաններու Հարազատ տէրերուն՝
էրղրում ի մէջ էր արեւմտեան՛ Հայաստանի մ ե՜ ընտան իքը ; թափած դարերու արցունքին՛՛ ու քրտինքին եւ տե
հրագոյն Հայկական կրթական Հաստատ ութ իւնր , Լեռնադաշտի մը լանջքին՛ * Լ ր ա յ ^Ր. °^աԳ^էէ րեւաթափ եգած Մ ելի տ ե՛ն ց ի Հայ ղաւակնւեբուն ։
Աանասարեան վարժ՚արանր, որու ամառնային ղրօ– Հնաղաըեան Ա՚ելիտինԷն, Փոքր Հայքի թագոլՀին։ Բայց այսօր ազդերը մոռացութեան կուտանւ
սավային, էր Արտաձոր։ Բարձր Հայք 1900 մ ե իժ ր Ընդարձա կ ոլ աբգասաբե ր Հ\ողեր ամ էն կողմ : () - մ եր ա՛յդ սլաամ ո ւթ ի ւէւ ը : Ազապը ՝Բ րի ս տ ոնւե տ յ ,
բարձր.ութեամբ բարձրաւանղակ մրն է, կր Հա - ո ո ւլ ո ւ ած ԳուլէաԼ ու ա կան ա կի տ թուրերով , որոնք Ա՝իացեալ ՝Լ,աՀտնզնեբը իրենց ա^բ կ\երկաբեն\ մեր
մալղատասիսանէ Եփրատի ե լ լՀորոի/ի վերին Հո՜ խո/սոթլով կ՚իչնեն Տէր Մէսիի (ասորերէն Ա* Զ րմ՚ւլղի զիւզի սելճուքին ու անոր թիկունք կր
վիտներուն : Եփրատ իր վերի՛ս Հոսանքին մօտ կր Փբկչայ վանորայք) ձորամէջէն; Զուրերու ակը կբ Հանդիսանան ^ անտեսելով Հայ *էոքրէկ ժոզովբզի
ձելալի՛է.է շամբ մր, օմտուած 1՜\րւնիկի կամոլր^ով, ղտնուի ձորին բարձրա՛դիր գագաթը; Զուրերը ստ արդար իրաւունքը; Ազգերն ազատ Համախմբուած
որսի թռչուններով եւ ձուկերով , ընդ որս կարմ - կէն քանի մը մ գոն՛ անդին ղարմ անալիօրէն կ՝ առա– ճոխ սեղաններու ջուր^, կը աօնեն էլարուձնը, արիւ
րաիսայտ : աանան\, այն աստիճանաւոր Զրմուղտի գիւղին մկ^ նոտ ս,1. լի բաժակներ ի ձեռին՛ : իսկ մենք ւիտա -
Եվ՚րատ կր քէնի Տում լու կամ \քազկանց լեռ - պատկառելի դեաա՚կ մը կը կազմեն։ &յւ աՀա այդ բանզի , աստանդականէ մ անէ կո ւզան՚ք օտար աշ -
ներէն հ Գլխաւոր գետակիցներն են., Բլուր գետ, ՛լիւղէն է որ Գյէաբաշվս առուներ , ագուգաներ իսաբՀներ ։ Բա յց պիտի զ այ ան կասկած մ ե զի Հ ա՜
Գյչզրլ Ըրս՞աք, Աէրչէմ գետ, Տ՛" ՚լէաչայ : Հողա - կապտելով այդ կենսատու Հեղուկը, կ՛ուղղեն զայն ւքար ալ զարէք ւն մը նոր, եթէ մեբ կամքեր բ չնկին,
մ աո ի Հիւսիսային կո ղմր կր բարձրանան Պոնաա - լեռնադաշտի զանազան ո ւղզո ւթի ւնն՛ե բուն , սփաե՝– եթէ մեր մէշ աներկբայելի Հ աւա տքբ պ ա Հենռ
կան կամ Պ "՛րի՛ ար լեոձԱեբր , Վավուկ եւ ՏԼիա րէթ լոլ Համար դաշտեբուն մԷ^ կանաչագեզութիւն , Աեսրոսլեան գիւտինւ ու Հանճարինւ, եթէ յարգենք
կատարներով; Արեւելեան կոզմր Տումլի տաղ ա Ադա ս ա բե բ ո ւթ ի ւն ո լ կեանք ։ Ասդրեստան.<ի , միէոքն ու ուզղո ւթիւն ու եթէ իր ար սիբենւք, քան.՝
կոլրճի Պօղաղի լեռնանցքով, Տէվէաօյնու եւ Հա՜ $ ո յնեբու , Հռովմէացինեբոլ աշխատութիւնը կա / զի մերն է Հսղբ, մենք ենք անոր տէրերն արդար;
մանուն լեռնանցքը, ՛Բ ա ր կա բազա ր ^ Փալանտէօ - Ա՛յգ Ջրաբաշխական գործին մէ^, բայց քաջարի Ա յն ատ\ե\հ\ մեր Հնձաննե բոլ կարմ իր գինյիով ու
քէն - ԳռՀանամ , որուն քսուելով անցա^ է \ , ո յ ի Արմէններբ կատաբելագոբծած են՛ իսկական ^\րր ՜ լէք բաժակներով պիտ ի տօնւենք Հայ ժոզուէրզի
տասլանր , Համաձայն աւանդութեան : Հա րաւ ր մ ոլղադիւղ մը Հիմնելով ու կնքելով զա՝յնտ , Զրմոլ– յ ա ր ո ւթ ե ան տօն\ը X
Պաքրր փաչա, չ^էմալ տաղ, Խօչմուր տաղ, Եէյ ՜ էլի , Զրմուղտին ^ իսմէթ Ւնէօնիլիի պապերուն ան Ց– ԱԶԱՏԽԱՆԵԱՆ
թան տաղ ՛եւ Բիւրակն ։Ար ե ւմ՛ո լա ք\ր Մ եզրերդ, ՝ԲԷ՜
միջական ծննդավայրը ; Հա՛յ Զբմոլղադիլզի ան\ո–լ–
չի չ աաղ , Տատեա՚Ա տաղ , Հաշմիւ կարտաչ , Օթլուք , նը , դա ր ե ր ո լ ա զա ւա զմ՛ան՛ են թ աբ կո ւե լո վ , լեզ -
են. Աք ուաբանական ա դղե ց ո ւթ ե ան ց տակ եղած է ՚" յ " ° ր՜
Կովւ եւ ԵէյԷն տաղ; Գաւառին միւս լեռներն ԹՈԻՐԲւ։ «ԱՐԵՒ» , ՀԱՏԸ «ԳՈՐՏ»
Պապա , Շէյխի1իք, Կարակայա , էյէրլի, Զէրաի - ո լան Զրմ ուղտ ին ։ Աելիտինէն, երկրաշարժի ա-
1Է , Մարիամ , հալվսալ , Խ ա չ , կ ինտիմ , թօփ , Ս • ւե րնե բու Հետեւանքով քանիցս քա յքա յա ած , մօ ԽԱ՛Բ.- Թուրք մամուլը Սորէն փրֆրած է,
Ամերիկայի Հայերու բողոքի ցոյցերուն առբ-իւ :
Նշան , Եէսէր չէօլ , Պօզան , թօչիկ , Գօզան , ՚Բիրէ– տեցաւ զէպի Զրմոլղադիւզը ու ձորաբեըանբ , ան ՚Նմռյշ մը՝ ւոխրահււչակ թասվիր^& որ կը մնայ
մէ՚ոլիք, Աիալլի ք՚".1լ" (՝Սէր1է»՛՛ ձորի քով ունի ուանելով վերի քաղաք ու ապա՝ Ա ա լաթ իա ։ Լեռ -
վայրի մեղր՝) , Ասլան. ՛Բայտ լեռներր։ Աանսա կամ նադաշտին մէ^ , քաղաքի մօտեբը Հազուագիւտ են միշտ նոյն մոլհււաւնդ ամբոխավարը : 6 ւ այս՝ ճիշդ
Չորսի կի,րճր հրղրումր կր կապէ Ե ր՚լնկայի : "՚յ՚ւՒ^՚^Իււ^ Գ1՚ե^է "է ^էհ. այգեստան կայ դաշտի այն պաճոլյն բբ Թուրքիոյ վաբչապետր քար «բա^
Բարձր Հայք կ՝արտադրէ ՀացաՀատիկներ , ցո– Վ ր ա ՚ յ 1 Բոլոր ա յգխեերբ իրենց զարմ ան՛ ա՛զան ո ը– րհփոխումն|հր» կը խռսսւանայ ի Թսլսատ ւիոքրա -
րեն , բրինձ, բանջարեղէն՛. Առվի ատե՛ս Հողի աա՜ թե րով կբ փռուին փե բ ին ձոբտմ է^ի Հան ղի պա կաց մասւնւուր֊հանց (30 Մարտ)
մր եւ Հացի կողքերուն վրայ, որոնց մէֆէն կը կարկաչէ զաշտ
կէն կր Հանեն կոճղէզի նման արմատ Հայկական լե.ղոլս Ամերիկայի մէջ անզտմ մր
սն՜ուցասա, "......Հ՚ն... V ՚ " " ՚ " ՚ " / . այյօաաաեղիներւր կր •ք •՛՛սոս սվէ տ ա կփ : ^եւս թ՛ուրքիս ք դէմ շարժման լքլոլահ է՝ խօսքով,
ներա, բազմաթիւ Հօտեր; Բարերղի ե լ Ապե րի շր– Սե^աինեցիաՏրւՈ-^-թՈքթ^ . ^ գր––/ յ, ալպ( ւ յ Հ :
չՆսններր յարմար ,ես այգե զո ր ծո ւթեա՛ն՛ ե լ օժտ - զո րՆ ահ ո լի,, այդի բառԷՆ զտա ուրիշ բտռ մր, Եր՛եւակայեցէք դորա մր 1լ ոլւլկ արգելք Հան
ո ւահ են Հարուստ անտառներով։ նշանակելու Համար պարտէզ մր կամրանքարան դիսանալ զօրաւոր դետի մր րնթացքին , բայց Հո–.
՝ԼայՐ/՛ կենդանիներէ՛ն նշանաւոր են եզներու , սա՚Լ՚քր 1լաոնէ կր տ՛անի զ ա յ ն ։
՚1այԼ ) աՐ^ է աղուէս , նապաստակ ե լ կովրծոլ^ ՚եր– Հայերն ալ ամէն ի՚նդրի մէջ կ՝ ո լզեն մեր ճամ
կայ՚նասլո չ կենղա՚Լի մր, որ ոչիյարին կա թ ր ծծե - րին ձորամէջի Ատաֆի, Պ անաղի , Զրմուղտի բան խափանել։ Ա ա% Հերան չիսկոյի 11)ոբՀրզաժո -
լով կր թունաՍորէ ղա յն –.Հանքային Հարաոոլ - •Բիւն տիւպակ զիւզեբուհ փառքն ու Հարստութիւնը զովէն մինչեւ Թրումրնի օմանգակուկոլթեան
թիւններն են՛ , ջերմուկներ ( Ըչրճա , Առուք կը կազմեն : Ոչ մէ կ Հա յ բնտան իք ա յ դ զիւղե բուն ձրաղիրր մ՛եզի դէմ կր գործեն Հ
ջերմուկ , Հիձք , Շրիսնոց) , Երկաթ , մէչ ։ Եկած է ճամբէն անւցնող Աելճուքը 1 զ բաւած Երթ ԲոլչռլրԿ Ռուսիա զիրենք կր Հրաւիրէ վա
նաւթ (Մամաիսաթունի մօտ), Հանքածուիս (՚Բիւ– մեբ պապեն՛ական այզեստաններն ու Հոզեըբ եւ զելով կ՛՚երթան, գիտնալով Հանդերձ թէ գժ֊ոխքր
քիւրտլիլ, Մատէն ք է օ յ ) , պղինձ (Բարերղի մօտ դերի ու ստրուկ բրած խոպան դաշտի վրա յ Հա / պիտի մտ՛նեն : Ասոնք միակ նպատակ մր ունին
ժ ո զո վո ւր գը : Ամ էն գարնան ա յգեստաննեբը կբ օր մր առիթ գտնել մեզի ղէմ գնդակ արձակելու։
Հանք գ ի լ զ ) ք քարաՀանքեր (էբզրումի մօտ եւ Բա. Անշուշտ մեր իսօսքր կր վերաբերի դուբսի Հա
յերուն ... :
բերդի Երկին զիւղր) , կր կարգուի նաեւ թէ (՝ա– միչ\ւցներր : Արեւ
են ոսկիի ե լ գերր եւ անոնց մի^եւ գտնուող
բերդի ե լ Ապեբի շրչՆսններր օժտուած մտեան, կողմ էն քաղաքր մեՆ պաշտպանութիւն ՛Բանի որ կարելի չէ մարդոց սիրար բանալ եւ
արծաթի Հանքերով ; 1 878ի պա չտ պան ո զական դրութիւնր կր տեսնել թէ ինչ կայ Հ՛ոն, «կասկածէ զերհ~» կր
Գերմանի Բա,րաւիճ աւանին մէջ կանգնած էր չունի։
լիակէր Վանքտէրէսին՝ քՒօվւ տազի ե լ Տէվէպօյռլ– նկատենք թ՛ո լրքիա բնակ ափ մր Հա յ ե ր ր ։ Մինչեւ
Մի՚Հրի մեՀե ասր ;
\են Հնձուց կամ կարմիր նի մի9եւ։ Երարրրմ աէրէսին , Թօփ աազր, ՚Բէրէ՛ որ Հակառակր Հաստատուի , լաւ Հայրենակիցն՛եր
Գլխաւոր վանքերն
կր ն՛կատենք զանոնք :
վանք , //* ո ւա բը կոլ Ա . Լուսաւորիչ , Ա . ե) ա չկա ք մէտ լիք բլուրներ , Աիւալի , Ա. Նշան, Մէ^/՚աիէ ,
Կր Հասկնանք , անոնք կր մրկին վրէժ՜ի՛ ՚էղա ֊
վանք որու Հեբակլ կտյսրր աա աՀ) է \աաչաւիայտէն Աղի՚զիէ ՝եւ ուրիշ 1 1 ամրոցներով քազքէն 600-700
ցումով , որովՀետեւ կոբսնցուցաճ են աՀև՚ցեալր .
մաս մր՛, կր գտնուի օձուտ եւ քաբքրուտ վայր մր՛. մեթր Հեռու։
ինչո^ւ սակայն կէս դար առաջ րմ բո ստացան մեզի
Ծագկարի Ա . Գաւիթ Գերմանի մէչ։Մ/վթ գար ո ւն Միւս նշանաւոր րերզերուն անունն՛երն, են Տ"՚"
դէմ եւ ռումբեր նետւեցին* մեղի Հաւասար իրա -
նշանաւոր էր Աըլաձորի վտնքր Գերմանի մկ^Հ լան կէչ, II՛ ղո՛՛ւ՛ ԱՀմէտ, Արղր-Աչրք , ՚Բապոլրկա ,
ւունք\ն՚եր կր վայելէ ին։ Յանցանքր մե՞՛րն է, եթէ
Հետաքրքրականէ ո ւիւաատ եգինե ր են Հռիփ ՜ Արվաշլր։ Անշուշտ Հիմա քաղաքր աւելի ամրացահ՜
անկաիսութիւն ձեռք ձղելոլ –երազով ոտնակոխե
սիմեանռ քարա յրր 1 կարմ իր վանքի կ/ւնա կո : է ։ ՚էքատ քիչ բա՛ն՛, կր մնայ Հին բիւզանգական ամ՜
ցին եւ կորսնցուցին այղ բոլորր։
գա\հի ձորի ուիէտատձ գի1\։ Ա * \,^ան՝ Հուր & ո յներ ր րութիւններէն ;
ԱշխարՀ ի ոեւէ երկրի՛ն՛ մէջ երբ զէնքի դիմող
Ապրիլ 23ին Ա . Գէորղի տօն\յլ կր տօնեն , ((/ . *Ւէ՜ Փալանտէօքէնի ազբիլրնե րր կր Հայթայթեն ներ զանուին եան ե լ
ին՛քնապաշտ , բնականաբար վա խաղա րձո ւթ
՚որգ նաիւկիս Հեթանոսական կայծակի վիշասլա - հր՚ղրումի է՝ուրր։ Շրջակայ գիւղերէն նչա՚նաւոր են
պանութ՚ե ան կր Հ ան դի պին :
սպան աստուածն՛ է) : ԱպտրաՀման կազի , որ Հա ք Մուտուրկա, քՒուանճ, Հինձք , Ջիթով, ՛Լ արարղ
՚կ\րնգունինք, արուեստաղէտ , վաճառական ,
ն աՀ ա պե տ ի մ ր գերեղմ անն է , սա կա յն քծ՝ո ւրքերր Լմօտր նախկին Արհ^ն քաղաքի աւեբակներր) , Աչ–
աշիսատասէր մարդիկ են , բայց պատմութեան
գա յն իւրա ս ո ւս ած է ին ՝. Գալէ . Ըլըճա , Անկառիչ , Մէօրղիւլիւք , Կէզ ,
բռունցքի ՀարԻւահ-ին տակ ջարդ ու փշուր եղահ՜
էրղրո ւմի գաշտր ունի 30 մ գոն եր կա ր ո ւթիւ՛ն՛ Ջիֆթլիք եւ կան՛:
են ե լ այլեւս ոչ մէկ ատեն կրնա՛ս կարեւոր ազգ մր
՛եւ 12 մ գոն լայնք*. Կլիման խիստ , ձմեոպլլ շաւիա - Գերմանի կեդրոնն է Մամախաթուն։ Գլխաւոր
դառնա լ։ Գժ բա խտաբար զերոյի Հաւասար է անո՛ն՛ց
սւնց ոուրտ՝ կր տեւէ վ I՛ ս ամիս* ամառր րարե - գիւղերն են Բազառիճ , Բուլք , Հքաղկարի, ճո բո
քաղաքական Հ աս կաց ո ղո ւթ իւն ր ՛ե՛լ ր մ բռն՚ո ւմր • . •
խաոն ; էրղրում , Հայկական անունով կարին, Հա խի Հովտին մէջ ՛ել Բաբերդ , Բ ագրա տ ո ւն ին երո ւ
Գիտնալով Հանդերձ որ ա՛նիմաստ է, ամէն
յաստանի բանալին է , բե բ գա քա գա քէ աւելի բան բերդաքադաքր, որու չր^ակայ գիւղերէն՛ նչանաւոր թոյ՛լ, սրսկել եւ արեւուն
առիք իւ կր չարունակեն
մ բ , կատարեալ ամ բալլա^– ճակատ մք որ կբ փակէ են ՚Բսանթաց , ՚Բարավարակ, ՎարղաՀան, Լսոնք ,
դէմ թուք արձակել :
Տէվէյւլօյու\ն եւ կուբճի Պօգաղլլ ^ անանցանելի բեռ– Բլուր , Աւերակ , Բռնակապան ;
նեբոլ մի^ել, Տէվէպօյունի Հաբաւբ մշտական ամ Գէպի Հիւսիս արեւելք , միշտ ^որոխի ՛իրաւ Որո՞նք են ասոր Հեղթ՚ակն՚երր , Գաշնակներր,
րոցներ, Փալանտէօքէնի վրայ կրակէ երեք յարկեր Ապեր ունի րնտիր մեղր։ ք^ր^ակայ ղիւղերէն նշա Հնչակներր, թէ ունակոլթիւնր որ սովորութիւն
կը կազմ էին՛ : Այ ս ամրացած կատարին ամ էն էն նաւոր են Մանցր , նՏողազբիլրր ՛ել Զուրակենցր դարձած է ։ Պէտք չէ ազդուի լ, ո րովՀետեւ ա1կա–
բարձր կէաը Զօպան Տէաէ (3200 մ*) կ՚իշխէ Տէ– (Ջրակոյս) որու անոլնր կր թոլի դիցաբա՛նական րելի է ղարմամև՚ել այս վէրքր։
վէպօյունի վրայ։ կիւըճի Պօգաղի եւ Տէվէպօյունի հաղում ունենալ։ Բարձր Հայքէ կ՝անցնի Արաա - Կ՛որ՛ա ան,ր կր քալէ , ով որ կր Հաչէ թող Հաչէ» :
միֆել ՝Բաբկապա,ղարի ցէց ասլառամը (3740 մեթբ) շատ - Աատաղ պատմական ճանապարՀր, եւ Հա -
թեթեւ ամ ր ո ւ Քի ւննե բով * /*սկ ՚Բաբակէօպէ ք ե լ յաստանր Փոքր Աս ի ո յ կապող ճամբան : ՍՏԱՑԱՆ-Բ
Թաֆթա կբ վւակեն Կիւբճիւ Պօգագը ։ Հինձի բեբ– էրզրում կր Հրատարակուէր Հ<8առաի> թերթր,
, Եղի–
գը կը պաշտպանէ երկու կիրճերու Հանգոյցը%\^)\^ որուն խմբագիրներ եզաօ֊ են, յա^սրդարար ՏԸՒԱԱԲԵԲ , դրական, գեգաբուեսաական եւ
ին գերմանացի գնգապեա ֆօն Փօսսէլգ ուժովցու շէ Թոփչեան., Ա. Վրացեան , Լիպարիտ , Շաւար, գիտական բաժին, ճոխ բով՛անդակութեամբ : 9*՛
ցած էր պա շտ պան ո ւթիւն բ թե թ։ե լ ամ բութի ւննե - Միսաքեան ՛ել այլն : տարի թ ի լ 8 (14 Մ արա) : Հասցէ 8. ք. 868,, Լտ
Ր՚՚վտ յաո աղացեալ գէրքերով սլա շտ պան ե լո ւէ բե բ– ԱՐՏԱԻԱԶԴ– Ա՞եՏՈՆԵԱՆ Շ&հէ (Ըջյփէշ):
Fonds A.R.A.M
