Page 170 - ARM_19-1947_02

չութեան նուիրուաՀք– շեգւեակ եւ արժանաւոր ու­

գ ի ւ \ ի զ \ ա ՝ ի դատավաաւթեԱեԱ Աաւեստագետ Ա. ՖհթվաճեաԱի սանողներ :

ՎիԱլեւ Ի ա Ա ա ս ա ի ադաւաճքը կտակը եւ ր ա ղ ձ ա Ա ք ը Պիաի գտնուի՞ Հայ Հարուստ մը, որ արձա­

գանգ տայ մեր արուեստագէտի կոչին, տէր դառ­

նա յ անոր ն կա րնե բուն եւ իրականացնէ գեղեցիկ

(Ր՛. եւ վերջին մաս) ԽԱՐ֊ Անցեալ շարթոլ Ճրաաարակ1եբ էի|նք գործ մը* այդ մենք չգիտենք ՛այդ ցոյց պիտի տայ
նկարիչ Ա. Ֆէթ-վանեանի երկու, յօդուածները,
այնքան գեղեցիկ աոաջադրուր֊իրննեյււռվ : Այս աււ– մօտ ապագան : Հայ Հարուստներ , արուեստի գոր­
յ>իյլ «Հայրենիք» եեաեԱյալ խորհրդածութիւները
Երրոբգ ^ ԼԸ.)° Ր Ըոլ ալ–^*լփ Հանդա բտաՀք– էր ծերով Հետաքրքրուոզներ չեն պակսիր մե ր մ էջ ,

երր , կը մանէ ինք Օսաեսայ ի հ ա ւ ա ֊> ան ւլ ի ս տ լլ : կարեւորբ կամեցողութիւնն է : Մ ենք սրտանց կը

կեանքիս մէջ* առածիւն անգամն էրոոբ կր կ՚րնէ խմբագրականի մր մէջ (13 Ապբիւ) — բաղձանք որ Հայ արուեստաղէտի մը դիմում ր Ար­

տեսնէի այգսլէս գեղեցիկ քաղաք մը , է ա յ ս ՜յ ՚՜ «(յերկայիս մեր նկարիչը կը գտնուի իր յա - տերու մէջ գտնէր իր արժանի արձագանգը*

մ ւսքո ւր փողոցներով ։ ււա ջացած տարիքին մ էջ; Ան 83 տարեկան է : Աւ Մ ասնաւո րապէս նախորդ պաաե բազմէն ա–

Բայս ես "ւրիէ նպատակներ ունէի, իսէաէ" իմ թէեւ իր պատանութեան օրերէն ան նուի րուած է ռաջ, կովկասի մէջ մենք ունէինք շատ Հարուստ­
արմէքր
գաղափարակիցներս ; կեանքի բոլորովին եղեր՝ ուսմ՛ան , ո զած է Պոչիս , Հռոմ , Փեթրոկրատ, ներ , որոնք սիրով իրենց ան՛"ւններր կը կապէին

ե բ կր ո բ գա կա՛ն Հարց մըն էր , ե լ այգ էր պատճա­ աւարտա^– է բարձրագոյն՛ ակադեմիաներ , ան սա­ Հայ արուեստի կամ մշակսյթի վերաբերեալ ղա -

ռը որ ,շատե բ ասպարէզ կը նե տուէ ին էսի զա խօ ր էն ։ կայն այսօր աչ կը շարունակէ սովորի չ եւ ամբա– նազան ձեռնարկներոլ : Կր յիշենք , որ Ագոլլեցի

Այսպէս , ան որ ո շս ւթեան մը մէջ օրեր կ՚անց­ րե չ խանդավառ ուսումնական եր ի ա ա ս ար գի մ ը վաճառական մը Աս լան ե ան , իր Հայրենի Ագոլ -

նէին, երբ տարի մը ՚իերջյչ , լուր մը տարա ծ ո ւե - անսպառ եռանդով ը ; իր բո լո ր °րերը գրադարան­ լի՛սի Ր՛"Րք՚ա"Ր Հաւաքելու Համար կտակած էր քա­

ցաւ Օտեսայի մէջ, թէ քՕրիմեան Հայրիկը կաթո­ ներու մէջ անցնող այս պատկառելի ծերունին մշ­ նի մ բ տասնեակ Հազար րուբլի : Տ իգբան Աֆրիկ–

ղիկոս ընտրուան՜ էր ե լ պիտի վերադառնար , 0- տական ուսանող մըն է ։ Բայց այս ուսանողը չէ՛ եան մբ իր ծախսով կը պաՀէր բազմաթիւ դպրոց­

տեսա յի ճամբով էջմիածին ; եղած ամբարող մը միայն, կամ քանքարաթաքոյց ներ։ Հա ք կին մ բ՝ կովկասի Հայ Գրողներու Ըն­

ԱշխարՀի, Հայաշատ երկիրներէն , սլա աղ ա - մը , այլ ան տուած է գործեր , որոնք մեզ Համար կերութեան կտակած էր 200.000 րուբլի՝ գաղտնի

մ ա ւո րն ե ր կուգա յին գիմ աւորեէո ւ , ամ էնուն սի - կը ն՛երկայացնեն մեծ ու մնայուն արժէք : պաՀ ելով իր անունն ալ : Ասոնք պատ աՀ ա բա ր

բելի հքրիմեան Հայրիկը։ Ամէն տեղ ֊ոգեւորու - Համ ա լսարանը թողելէ վերջ * ^*րբ Հա յրենիք յիշուա^ անուններ են : կան շսւտ ուրիշներ ալ

թ իւններ՝. Բոլորը անՀամբեր կը ս սլա ս է ին : կը դառնայ , Յքէթվաճեան յատկապէս կբ նուիբուի Մ անթ աշե ան , քԼո լկա ս ե ան , Լազարետն , Մ ո ւր տա -

էթաբաթ մը վերջ՛* ՀայրԻԿ՝,Ը Օտեսա Հա-սաւ , եւ • Հայագիտական ե*– Հնագիտական աշխատութեանց։ եան յ Զունգ , Զանշեան ե լ այլն, որոնք Հսկայ

Հայ պատգամաւորները արմանավայել ընդունե­ Ան կբ շրջի ամբողջ կո վկա ս ե ան Հայաստանը 1ւ կբ դում ա րնե ր են տուեր՝ գլուխ Հանելու Համ ար կր­

լութիւներ սարքեցին , մինչեւ Էջմիածին ։ փնտռէ , կը զանէ ու կը նկաըէ մեր ազգային ըս– թական , մշակութային եւ այլ գործեր X Եւ. անոնք

//»//լսական թերթերը , յաճախ կը գրէին քՒըր– տեղծագործ Հանճարի մնացորդացր Ներ ակ ե՝— տրժանացե ր են ամբողջ Հայ ժողովուրդի եբաիս–

քաՀայաստանի մէջ կատարուած , ՀայաՀալած կեզից ինեբ , վանքեր , բերդեր , ամ բութ իւններ տադիտութեան^ ;

գէաքերու մասին, կոտորածներ , առեւանգում յուշարձաններ , կամ ուրթներ ,դամբաննեբ , խաչքսֆր

նե եւ ուրիշ ոճիրներ : Ե" ռուսերէն լեզուին ան– բեր եւն։ Բարբարոսներ , որոնք դարերու ընիժաց–

տեղՐ ե՚ակ, որոշեցի ամէն ճիղ թավւել սորվելու ք>ն եկեր ու անցեր էին մեր վրայէն ,արդէն շատ ՄԱՄՈՒԼ

գայն, գոնէ կա բղացածս Հասկնալու եւ քիչ մամա– բան սրբեր-տարեբ էին իրենց Հետ, բայց գեռ մնա­

նակէն յաջողեցայ : ցած էին մ եծաբմէք բաներ ալ—ՀՀշքա զա րգ դրուագ­

Օրերը կ՚անցնէին , բայց ես, չէի Համարձակեր ներ անօրինակ շքեղութեանց Հազա քան սլ է սպի ս ո ւ– Ն ա թ ե է ՚ թ մ ը , հտ՚ւ՚տտքօո

մէկու մը յայտնել մտադրութիւնս , ոբովՀետեւ , թիւններ՝ֆո.վ։ Ասոնք մեր ազգային Հանճարի Հզօ–

ցարական Ռուսաստանն ալ սկսած էր Հալածեք րաղոյն փաստերն էին* ՀՀանՀ ա կաճառէ լի՛ֆ ու <ձպե բ

Հայ ազատամիտ տարրը, կուսակցական գործ՚ոլ - ՛ճ ա բան ո զ» : Ե*– Ֆէթվաճեան տարիներով սիրտ ու «Հայրենիք» հետեւեալ խորհրդածութ-եւսները

նէութիւնը խափանելու Համար : Հողի դնելով իր գործին մ էջ, մ էկ—մ էկ նկարած է կ՚ւընէ այս խորագրով խմբագրականի մը մէջ (19

ա յս ամ էնը Հքարեբոլ սրտագրաւ գո յնեբովբ^ ։ Ապրիլ) • -

կ ոգմնակի , անորոշ մ իջոցներ"վ մ իա յն կբ Ֆէթվաճեանի այս գ"ր<*՜ը* որ իբմէ խլաՀ– է «.Նոր ստացանք աո աքին թիւր «Հայաստան»
լսէ ի Կուկունեանի երկար տարիներ , իր աշզա տ ո լթ եա նց պսակն է*իր
դատավարութիւնը, գէաքը , ձերբակալութիւնը , գլուխ գործոցը, Իր ընդօրինակուի/ե անց այս շքեղ թերթի , որ պաշտօնաթերթն Է Ֆրանսայի Հ . 3 •
պերիա եւն * :
անոնց աքսորը մինչեւ Աի՝ - Տ սյ ւաքա ւծՇոնւ՛ I յղբած է շատ ա եղ Փարիզ , Դաշնակցութեան "Լ;ոբ Սերունդի : թերթր պատկե­

Այմմ , պէտք էր որ ես ալ աւելի զգոյշ ր լ լ ա յ ի * րազարդ Է– կր բաղկանա յ ութ ԷֆերԷ. լեզուն

կր լսէի թէ լրտեսներ կային ամէն տեղ, Հայախօս Լոնտոն , Նիւ Եորք , Պոս թ րն , էք իքակօ եւն , ար­ ֆրանսերէն եւ Հայերէն :

Վրացիներ եւ ՝Բիւբաեր , կրօնափոխ Հայեր զորս ժանանալով գի տնականներու գնաՀ ատ ո ւթեան ու Հազիւ սլատեբազմր վերկացած , Ֆրանսայի

Թուրքը կը զրկէր օտար երկիրներ , տեղեկութիւն– գո վե ստ ին : ՁՔԷթվաճեան կ>ըսէ որ օտարներ Հա - յ՛եր րնկԼրներր կազմակերպեցին Նոր Սերոլնգրւ

ներ քաղելու ե լ մ ատնռւթ իւննե ր րնե լու Համ ար : զարներ տուած են իրեն ա յս ընդօբ ինակոլթ իւննե– Ամէն տեղ նորաՀասներոլ պատկառելի րաղմու -

Օր մը լուը մր Հասաւ թէ՝ Նիմն\ի - Նովկո– բը ունենալու Համ ար , բայց ինք չէ ծա խած զա­ թիւն մր կար Փարիզ,, Մարսէ յլ, Լիոն, Տէսին,

րոտի ց ո ւցա Հանդէսը պիտի բացուէր %(\բոշե ցի եր­ նոնք։ ինք մէկ նպատակ ունեցած է ազգին թո— Վալանս , Կրրնոպլ , Աէնթ-էթիէն եւն : կարելի չէր

թալ այնտեդ , ենթադրելով թէ * ցուցադրոզնե - ղուլ այս ամէնը։ Եւ աՀ ա վերջերս կազմել տուած ղանոնք երեսի վրայ թողուլ։ Մեր րնկերներոլ

բուն մէջ Հայեր ալ կլ ըլչան եւ կրնամ աեղեկոլ - իր կտակով ան կը յայտարարէ , որ զանոնք կր |> I I – շունչին աակ անոնք կազմակերպուեցան, ամ ր ա -

թիւններ քաղեչ Հայաշատ քաղաքի մը մասին։ ղու. Երեւա|նի Ազգային Թանգարանին : ցան եւ արաղ, ծաւալն ցան ։ Վերջերս Փարիզի մէք

Բայց Պ ՚ Ֆէթվաճեան՛ ունի իւղաներկ եւ ջրա­ անոնք ունեցան իրենց առաջին Պ ատ զ մ * Ժռգովը ։

Երբ Հասա յ ա յնտեղ , ենթագր ութիւննե րո ի– ներկ 100^ ՀաՎ* ո*՜Ր1*Հ. նկարներ ալ, որոնք ինքնու– Անոնք աՀ ա կ՝ունենան նաեւ իրենց սեփական օր–

րաւ ելան։ Ցուցադրողներէն կային մէկ քանի Հա­ բո յն ստեղծադո րծութ իւննե ր են ։ Անոնցմ է ոմ անէլչ կան ը ։

յեր , առիթ զատ յ ծանօթանալու անոնց Հետ 1ւ տե– կբ ներկայացնեն պատմական մեծ ղ Է ^ Ք ^ ՚ բ Աա–

զե կո ւթի ւննե ր քաղեց ի Բա գոլի մ ասին ուր Հա յերբ Հակ, Մ ես րոպ, Նարեկացի , Ասողիկ* Օձնեցի, ե)ո– թ^Րթք՛՝ 9Ց1ծՏէծՈ^ միջոցաւ, Ֆրանսայի

իսկապէս նախանձելի վիճակ ունէին ։ Հայաշատ , րենացի եւն : : Ո՚֊րիշներ՝ բն՛անկարներ են , կամ նոր սերունդը պիտի բիւրեղանա յ * ան պիտի ճան չ–

Հարուստ, գաղափարական տարրը, մեծամեծ զանազան արժէքով նկարներ ։ Մ եր արուեստագէ– նայ ինքզինքը*. գԻսՔՐ ծնող ժողովուրգբ^ անոր

պաշտօններու գլուխը անցա^– էր * նաւթաՀ ո բեր ո ւ աը 1լուզէ որ Հայ Հարուստ մ բ , կամ Հիմնարկու– պատմութիւնը* պիտի ճանչնայ այն Հայրենիքը ,֊

տէրեր , կառավարիչներ , գործարա՛ններու տնօ - թիւն մը դնէ իր այս նկարները՝ 50.000 տոլաբի որ մե՛րն է եւ ուրկէ ինք ակամայ Հեռու կբ մնայ*

բէննեբ , ելա յ լն ։ փոխարինութեամբ մը։ Այդպիսի գումար մբ, 1լ ը– պիտի ծանօթանա ք այգ Հայրենիքի ու ժողովուր­

Բագու Հասնելուս , այլեւս վստտՀ էի թէ ծ բա­ սէ ան , պիտի մնա յ անձեռնմխելի , պիտի Րէէա յ դի ձդտումնեբուն եւ պիտի լծուի ղանոնք իրա -

զի րն։ Լ ր ս պիտի իրականանային , երբ օր մը, ծանօ­ տոկ ոստրե ր զբամ ա գլուխ մ բ՝ Ֆէթ՜ՎԱ^ոեան Ֆա - կանաց նելու գործին՛. ւ^տւատէՏաք լոյս պիտի տեսնէ

թանա յ ի ա յն կազմ տ կե ր պո լ թ ե ան որ կբ կո չուէր Ույնւռէյշրն անունով, որմէ պիտի օգտոլին նկար– ֆրանսերէն եւ Հայերէն , այգ կր նշանակէ որ

Հ* 3 * Դաշնակցութիւն : կազմակե բ պո ւթ իւն բ Ֆրանսայի մեր նոր սերունղր ֆրանսերէնի Հետ

Հաստատ Հիմերու վրայ էր դրուած * ՝Բրիս ՜ ոլորներու աչքին առջեւ, կանխաւ պատրաստուած պիտի սորվի նաեւ Հայերէն , սորվի ոչ միայն խօ՛

տավարի, ՛էք աՀ բ իկեանի , (հոսաոմի, Ն ի կո լի * ՂԼա ր– ծիւ ա իւ ո ա ի տո՛լ փերու, մէչ, Դրօշակ թերթր 1լր " ի լ , այլեւ գրել ու կարդալ ե լ այնչափ սորվիլ,

դանի պէս զեկավ ա րնե բու Հովանաւորութեան որ առանց գմուարութեան ծանօթանայ մեր նախ­

տակ ։ Անոնք էլորոշէին ամէն քայլ , ամէն ծրա - ստանայինք : նիքներու մեզի թողած մշակութային Հարուստ

Գ՛ԻՐ * զինատար խում բեր փոխադրելով Թուրքիա , Նոյն մամանակներր յաճախ Բագու ղուղային մառանգութեան :

ինքնապաշտ պան ո ւթեան Համար ։ երկու անրամանելի րնկերներ , զէնքեր ւիոխա - Հայ նոր սերունդի կազմակերպումը միայն

Օր մը , առիքժը ներկա յացաւ ծանօթանալու , գրող, աոաջին ր Սաքօն էր, երկրորդը Խեչօ|քւ, Ֆրանսայի յատուկ չէ • Հիւս • ե լ Հար . Ամերիկա֊

խումբ մը տարեկից երիտասարդներու Հետ , (Դաշնակցական Խեչօ, Զարվատար Խեչօ կամ ներոլ, Եգիպտոսի , Լիբանանի ե լ Աիլրիոյ մէք աւ

որոնք արդէն անգամ էին այգ կազմակերպոլ - Մ ածուն Խեչօ) , երկուքն ալ անձնուէր : Երր կազմակերպուած են մեր նորերը : Հաւանաբար

թեան։ Իրիկուն մը, մողոՎի, մէջ զիս ներկայացու­ ք՝ագրլ գային , միշտ իմ նկարչական ա րՀ Լ ս ա անո­ Հեռու չէ այն մամանակը , երբ աշխարՀի ղանազան

ցին ՝Բ րիստափո ր ին ե լ էք՛ աՀ ր իկեանին , որոնք Բա­ սրս կր յաճախէ ին, շատ անգամ ինձ մօտ կր գի՛՛ մասերուն մէք կազմակերպուած մեր երիտասարղ–

գու էին եկած, խո րՀ բգակցե լու գաղտնի պաշտօ­ շերէփն Հ Եթ՛է աո֊իիԴր ներկայանար , իմ սեղանս ներր պիտի ունենան իրենց ընգՀանուր մողովշ

նով մը ։ րաց էր մեր ամէն ընկերներուս Համար ւ եւս, ուր այս անքատ—անքատ ում երր իրար զան,

1897/՛ մօտւերր արղէն սկսեր էին քՕանասորի Իրար մօտէն ծանօթանան եւ մշակեն գործի ու աշ­

°ՐԷԱ "կսեալ , եղայ Հ * Տ ՚ Գաշնակցոլ - •արշաւանքի պատրա՛ստ ութի ւններր : Այգ տաիին խատանքի ընգՀանուր ծրագիր մր : Բայց կարեւո–

թեան գործօն անդամնեբէն մէկբ– ապրիլ ամիսէն սկսեալ փոքրիկ խմրերոփ ք՝ագու*էն րր անշուշտ այդ չէ, աԱ այն, որ նոր սերունգր

Մեր եռանդը աւելի սուր կերպարանք մը կը Արտապիլի ճամբով գէպի Բ՝ալրիզ կր Հաւաք­ չի մնար երեսի վրայ^ կր կազմակերպուի՝ գործօն

ստանար ։ ՛Բանի մեր ականջին կբ Հասնէին տխուր ուէին : ե լ աչալուրք առաքնորդութեամբր Հ՛ Տ՛ Դ՛աշնակ­

լուրեր ԹրքաՀայաստանէն , այնքան վբէմխնգրու– Թռուցիկ Գէորգր , կ բետացին , Ա արդիս ՕՀան– ցութեան :

թեամբ մ բ կր վառուէ ինք ։ ջանեանբ ( *%ա ր Հ ատ ) , Պա բս կաս տանց ի Մ ի՛ ՐԳա յ —

Այգ Ժամանակները , արդէն ակռա լ կը կճրտէ– եան երկու եղբայրները , Նիկոլի փոքր ^ԳԲաՏՐՐ Մեր անոլղղա ք Հ ա կառա կո բգներ ր , որոնք շա­

ին Բագուի տեղացի Թուրքերը , Հայերու։ Հան - Արշակը , փոքրիկ Կարօն (Ամտաբխանցին) ե լ ու– րունակ մեր մա Հու ան մասին ղո լշա կո ւթիւններ

գէպ : Համ իա ի զաղտն ի պա շտօնեանե բ ը եւ անոնց Ոէ~րիշ շ ա տ րնկերներ , որոնց անունը յիշողութենէս կ\շնեն , պէտք է քիչ մըն ալ աչք ունենան տեսնե­

արբանեակները , ամէն կ"զմ լեցուած էին , երկու վրիպակ է , 57 տաբի վեբջբ յ լու Համար թէ ի՞նչ կը կատարուի իրենց քթի՛՛՛

տարբերը իրար ձղելու միջոցներ կբ սաեղծէին , Անցեա ք տարի «Յառաջէին մէջ պա բզած էի տակ եւ մեր չուրքը։ Հ ՛Մ ՛Ը՛Մ ՛ը զոր երէկ կը

մինչեւ որ Գաշնակցութիւնբ որոշեց ինքնապաշտ­ իյտնաւարի արշաւանքին Համառօտ պատմութիւնը , մեռցնէին, 400 անդամներ ու յաւելում մ ը ունեցած

պանս ւթեան Համար պէտք եղած միջոցները ձեռք այմմ այս քանի մը յուշերն ալ էլ արձանազրեմ , է, իսկ Ֆրանսայի Նոր Սերունդը , Հազիւ իր խան­

առնել, Հաւանական յարձակումի մը դէմ՛. նկատելո՛վ որ ա յս տարի կբ լրանա յ արշաւանքին ձարուրին մէք, առնուազն կը Հաշուէ իր մէք այգ՛

Գաղափարական ՛ե ր իտասա բդնե րբ ^ ասա անգ ԳՕամեակը Հ քան անգամներ : Եթէ ասիկա՛ է Դաշնակցութեան
Թող նոր սերունդը
մողովներ կ՚ընէին , թռուցիկ թերթեր կը բամ - լաւ սերտէ մեր կակից պատմութիւնը , իմանալու Համար թէ ի՛նք
նէին ամէն կողմ , ա ր տ ա սահ մ՛ան է ն տպուած , բա - շա՛տ պիտի մաշեն իրենց սիրտն ու Հոգին. •••»:

րակ մետաքսեայ թղթե բու. վրայ։ Յաճախ, ՝Բեռիի աՀադին զո Հ ոզութիւննե ր կատարուած են մեր սի՛­ ՅԱՌԱՋ. Հ • 3 • Դ • Նոր Սերունդի անդամ–
պարտէզին //ի*ց ,
^ԳԲ°ՐՐ ^էէ"ռաէ–> "Ր՝ Մալականի ոստիկան զին - րուն Հայրենիքին Համար : նհրուն թ ի լ ը 450 Է միայն ՄաբսԷյլի մէջ– րնդհ–
թիլը՝ 900։
ծխավաճառի խանութ մը ունէ՛ր, ԽԱՆԱԱՈՐ8Ի

Fonds A.R.A.M