Page 154 - ARM_19-1947_02
P. 154
0 Փ ԻՆ # Ս Ը ԱՌ թԱՆԱՍՏեՂ.ԾՈհ13–հՒՆ բ Կաճաչեաճ ե ւխ աաււեստը
Ո*ազմանաւ, մըն էր փողոց ր այգ առտու ։ կր Քընաթական պարտէզիդ մէջ յցյյ-բ Ապրիլ 27ին մ ե ծ շուքով տօնէուած Է
Ջայլերն աստդի՛ պէս կր շողան •
գա ռն ա ր կռիւէն , կր սաՀԷր բիւրեղ\ի մր \վյրա քէն՝ ՈլՐ կը շրջի յուզումն անշէջ Րարսեզ կանաչեանի քառասունամեայ յոբհլհանր
Կնձնիներուն տակ իրիկա֊ան : Հալէպի մէջ։ (Պէյբութի մէջ տօնուած էր անցեայ
որ յ ո յ " ո*– ուրախութիւն կ^արտացոլար : Փարթամ տարի) : Այս առր-իւ օրհնութեան գիր մը (ուղղած
Օբըդ համակ երգ է ու սէր, է Կիլիկիոյ կսււթողիկոսր, ուսումնասիրութիւն մր
Ծ՛փանքներ էի^ զդացումնե ր ր ամբան֊ արեւին Դաշնաւորում ծափ ու պարի • հրատարակած է Պ– Շահան Պէրպէրհան, իսկ րն–
Դուն նրբանեմ եւ գանգրահեր կեր Նիկ/ոլ Ազբալեան հետեւեալ նամակը ուղղած է
աակ : քաղաքին լ՛ ո չոր փողոցներուն սլկ ս , Տ ո ս ալ, Քըսանամհայ քոյր դիցուհի : վաստակաւոր երաժշտագէտին.—
մարդիկ Հանե ր կախեր էին դրօշակները որոնք Բիբերդ անոյշ հէն ու ծալի ,
ճակատդ պայծառ եւ հովասռւն •
գնուաՀք֊ պաՀ ո ւած էին թշնամ ի էն գա ղան ի : Ասի Քոլ աւիիդ մէջ սիրտն է կ ա յ բ ի
Իմ եբազ|իս շուշաններովն :
կա պա րա ո ւած , քաշուած էր արդէն : Բաց էին քո ՛Բո գւորՏ-ը, սէրելի կանաչեան՚, երկու երես ու
Թեւէս բււնած կր տանիս զիս
չս ր պա ա ո ւՀ անները ։ Ու դուրսք ու ա ուն եր էն Դէպի աշխարհն տեսիլներուս . նէ, երկուսն եւս մեձ-արժէք , բայց մէնն անցաւոր,
Ուր նեբշնչմամբ յորդուն հոգիս
ներս՝ բազմութիւնը կր պատրաստուէր ժամանու Համակ սէր է, խինդ ու սնդուս ։ մէւսր՝ մնայուն : Մ էս՝ վարդապետէ ա չակերտն ես
մին ։ Հեոսու չէր ափք ։ ՛Կը Ա՛՛՛Հ էր նաւք։ Բայց անձ– գուն, սրէ Հոգէն մչաապէս հսկեց անձէդ ու գոր–
է լութիւն մր մերթ կր սաՀԷր կ1ան ցնէ բ ա՛հ որ մ է– "՜էդ։ Նրանէց սովրեցէք Հայ երգր տարբերել Հա–
քէն դեռ ։ Ու անորոշ էր պաՀք բոլոր այն պաՀ ե– մաչիարՀԷ բոլոր եբդեբէց եւ այդ երդք դարձնե/
բուն պէս երր քաղաք մը աէր ու ըմբռնում կր փո Հանրութեան սեփական ութ էւե : Եւ ո է – / ՚ է չ Հայ ե ր–
խէ * Ոչ մէկ իշխանութիւն– Հ Հոս ու Հոն կր լսուէին դաՀաններէ դորօ՜երի մէչ1 զնաՀաաեցէր այն երդր
տակաւին Հ րաց անաձգութ իւննե բ ։ մէայն, որ զուգընթաց էր Հայոց բուն երգին;՚,
ՂՔ ո բութ իւն մը եկաւ զարմացման, Հետաքրք՛ Կարօ՜եցէր , ել էրալամր, որ Հայերր Հայ կր մր -
րութեան ու խռովքի մատնել փողոցին՝ բնակչու– կախարդանքիդ մէջ ալեծուփ նան , .որչափ էրենց բուն երգով սնանին , ուստէ
Կր բողբոջի կեանքն իմ անվերջ • մասնակից
թիւնր : ԱաՐգէԿ Կ(Լ տեսնէին յանկարծ շէնքի մք Շուրջս ու վերեւս կ՚այբին րնդհուպ Հ^անացէր ամէն տեզ Հայ \երգէ վայելքէն
Հող ու երկինք ցնծոլր֊եան մէջ : քեզ սլէտք
եբկբորդ յարկէն անծանօթ , անսպասելի դրօշ մք անել Հա ք Հանրութէւնր։ Ղ*բա Համա՛ր
արուն թրքական ըԼԼալը պիտի Հաստատուէր միայն էր մէ ճկուն եւ Հնազանդ գորօ՜էք մէ երդչա ֊
վէճէ մբ յետ ո ք եւ շնոբՀիլ Ասէօ Անթուանին , ո– խումբ, զոր դու յա^ոզեցէր ամէն տեզ կազմեք
բուն կարծիքը արժէք մքն էք՛– Ասիկա, որ կր յ ի– Ահ , տար դուԹ զիս լեււներն ի վեր, մե&– Հ ամ րե բութեամ բ եւ մեօ՜ վարսլետոլթեամր ,
Երկինքներու տակ ժպտադէմ ,
շէ ր անցեալ պատերազմ ին մ էք Նեղուցներուն առ Դէպի խ|որին մուր– անտառներն, մէնչեւ եւրոպական նուրբ ճաշակներր գոՀացնելոլ
Քամիներուն յորձանքին դ է մ ։
քեւ իր վի րաւո բուի լը , բացատ բա ծ էր նաեւ թէ աստիճան : Այգ խումբէ մէՀ մեքէարժէք եզալ մեր
Թ՛ուրքը մ շտնքենտկ ան թշնամի մրն՛ է ր որ յաւի Գուսան՛ երղչաէւումրր , որովՀետեւ Հնար ունեցար
տենական դաշնակից մը եղած էր ու մեծապէս օգ երկար ժամանակ աշխատելու նրա ւզ՚ատրաստալ -
տակար՝ այս պատերազմին մէք ալ՝ աշխարՀի ար՛ Թող իմ տազերս նայուածքիդ տակ թեան վրայ ել ցուցադրելու խմբավա լա ւթեան քո
Ծաղկին այսպէս լուռ եւ խոհուն,
դար ո ւթեան պաշտպաններուն ։ իրաւունք ունէր Երբ քեզ հետ եմ ես մեն մենակ, մեօ֊ կարոզոլթիլնբ լէովէն : Եգիպտոս , կիպրոս,
պանծալու իր ԳԲ° շով ՚ Հյատ յստակ չէր քաղաքա Աուր իա եւ Լիբան՛ան երախտապարտ՛ են ա ւն աւ ,րձր
կան այս առեղծուածր լսողներուն Համար, բայց Ո՜վ իմ հոդիս, ո՜վ քհրր-ոլր-իւն: ել ազնիւ վայելքի Համար, որ դու տա ւած ես քո
եւ այնպէս ասանք Հասկնալու ճիգ կ՚ընէին՛ , քանի Միլա՚եօ, 1947 ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱՆ մարզած երդչախումբեբով, եւ այն Հայեցի Հոգու
որ քաղաքակիքթ ու քաղաքավար մ արդեր էին ։ ել Հայրենական զգացումի Համար, որ նեբշէւչած
Ու աւելի Հետաքրքիր՝ կ^ը նա յէ ին կարմ իր գբօ - մը ունէր իր այդ քաքութեան մէք։ Ազգութիւն
շին վարէն , քովէն՛ , վեր էն ո ւ փողոցին ծա յրէն , մըն էր, տէր մը, մեծութիւն ես վարդապետի երգերով։ ՜Մ՛ե՛ծ է այս մարզի մէք
մ ատն ո լելով մերթ զդա յախա բո ւթեան մըն ո յնիսկ Հ նկատելի մը։ ԱՀա թէ ինէո^ւ Ք" Վ աս տա կը , բա յց , աւաղ , անցաւոր ։ Ոչ աւե«լի
Մ աՀիկը կր ւվեբածուէր մանգաղի մ ր եւ աստղբ էլոլզէր ընել զայն*. քան մի մեծատաղանդ դաստիարակի կամ դե բա -
կ՚ելլէր ո՛ւ կ՚իքնէբ մուրճի մբ գլուխ ին պէս ։ Մ սէօ Տ ա ւա կե ո ւո ո լ Հպարտ՝ ԳԲ°Հները կբ ծածկեն սանի զորն՜։ Անշուշտ, ով բախտն ունեցած է \ուն–
Անթուանի մի քամ տ ո ւթ ի ւնն էր դարձեալ որ մ ո լո– շատ մր բաներ ։ թրքականին ետեւ կաք անաքդա– ՝ կնդրելու քո Համերզներին՝ մինչեւ խորին ծերու
րոդն՚երը կը փրկէր սնորքէն ։ Թուրքին կարմ րու - բութիւն ու գազանութիւն՛. Բայց Ա ատամ էօժէնի թիւն պիտի զղայ նրանց Հմայքն ալ Հետքն իր Հա
թիւնր երբեք կարմիր չէր . . . իւ չէր կրնար ըլլալ... գիտնալս վ Հ անդեր ձ ասոնք ել քարդը ել ոճ իրն ե– գում , բա յց Հ րաշագործ ձեռքիդ շարժում ի Հետ
րր, իր ապաՀ ովութիւնը կբ գտնէր անոր մէք ա յ գ
կ>րսէրՀ ԱաՀգկը մաՀիկ էր ել աստղը աստղ գադրելու է ել Հրաշագործ Վարպետիդ ազդելու -
ա լդ ճշ––֊ ճակատագրական ժամերուն երր ինք ու$ամոլսի -
Ու ԳՐ°չր նո յնպէս կր քանար Հաստատել թիւնր–. Մենք եկած ենք սակայն տօնախմբելու
նը , իրենց Հարստութեան՝ Համար , կը գտնուէին
մ ա ր տ ո ւթ ի ւնր : Ան տեղ կր փոխէր շարունակ նշանաւոր խմբավար կանաչեանի յտբելեանը, ար
անգլիա վտանգին բերանը։ Ու վւրկարաբ այդ դը°չակր կր
Հեռանալով ֆրանսականէն , կր մօտենար իր Համ ե րդներ ր դարձուցած է ա զգա պաՀ պան ո լ -
կրկին վտաստէ ր տ ա կա լին ի ր մտքին ու ձեռքին ճաքտա–
կան դրօշին , յետոյ ամեբիկեա՚նին՝ , յ՛ետոյ թեան եւ ա՛զգային գիտակցութեան մի զօրաւոր
այս բոլորէն - րութիւննե բը : Ա ատամ ի^օժէնի ինք պատրաստած
ռուսականին , ի վեր քոյ ,. զատուելով տզզա կ եւ ո ր նկուն Հ այ ին նե րշնչած է ազգա լ ին
էր զա յն ամիսնե ր առաք մ եծ Հ եռատեսաւթեամ բ
կր փռուէ ր , բռնելով սլա ա ո ւՀ սւ ն ին ամ բողք լայն՛ Հ պարտանք , սեփական երգի Հ ա ր ս տ ո ւթ ե ան Հ ան
ան Հ ան զ. ի ո ւո ՝ խղճաՀ ա լած կա ր~ մր ։ Ու յաղթանակ մը տանողի գո Հուն ակութ իւն բ
քը : Ու դարձեալ դէպ ել օտարներին պարտագրած է մեծարանք ալ
ան կր դալա ր– ունէ ր երբ ան կբ ծ ած ան էր Հ իմա : Ու կը ժպտէր :
ծէք՝ կամ գոռոզութենէն ուռած՝ մր թաշ Ու սնափառութիւն ու անասնութիւն ու խորաման— յարգանք Հայ երգի Համար։ Ոչինչ կտրող էր միա
ուէր ՛ինքն իր վբայ,կը Հալէր աճպարարի ցնել կոտորակուած Հայութիքնք , քան միեւնոյն
վերստին , կը թեւ - կութ իւն է բ տ ա կա լին այդ ժպիտը ։ Անմեղութիւն
կինակին պէս, կը յայտնուէր Հայ ե րգր ո ր ներշնչում է բաղմ ազան ալիներ ե1ւ
պատուՀանին, * • • երիտասարդ ու գեղեցիկ Րէէալու յաւակնու -
թափէր, կը զարնուէր վարի յարկի միապէս յուղում է այլտմէտ սրտեր։ Ոչինչ կարող
ներս ու դուրս կը սլանար , կր բռն - թիւն ։ Տո֊փանք՝ երբ շողացնելով ոսկի ակռան երր,
կր սուզուէբ էր սիրտ տալ տարագիր Հայութեան , որ ճոզո -
դէպի կբ նա՛յէր ծ առեր ուն ետ ել կեցող կլոր , կայտառ
կէր , սարսռալով շարունակ , բարձրանալով պրած էր ստոյգ մաՀից, որ կրած էր քաղաքական
արեւը ։ Բայց աՀա , վրայ կր Հասնէր իս ու կենսայարղ արեւին ։
նորածագ խորին յուսաբեկութիւն՝ քան Հագորգութիւնբ Հաւ
կոյն սենեակին խո րէն խո յացոգ յիսուննոց դէ բ Աք ո լ ձախ , դիմացի , քովի , վերի "՚ Վ*"Բ է եքզի, որ նոյն է թէ՝ Հայ Հոգու։ Այդ երգի մէք
վ ր–
կին մը ու կը դնէր իր պարարտ բազուկները ո լ դո– պատ ո ւՀ աննեքէն մարդիկ ներկա լ պիտի ԲԷԼայէն նա տեսաւ իր ինքնութիւնը, իք անմաք անցեալն ու
րան , կը զսպէր զայն իր կուրծքին– լեցուն յանկարծ տարբեր ժողովուրդի մր ոզրերգոլթետե Հ յուսալից ապագան եւ կքած ծունկերը զօրացան եւ
ո ող տոպրակներուն տակ : Կր ժպտէ ր : Օտար էր լեզուն֊ ու անՀասկնալի , ինչպէս էր ի՚օ– լքուած սիբտը նորից յուսով բաբախեց , թեւ առաւ
ս ա կց ո ւթ ի ւն ը Ա փինքս ին ու իդիպոսին մ իքեւ ՚ Հայ Հոգին եւ այսօր կենդանի է Հայութիւնք Աա–
Փոզացք կր նմ անէ ր գբօ շաղա րդ նա Լու մը ու Բայց անոնք պիտի ըմբռնէին թէ անակնկալ ան– սունցի Գաւիթի պէս– որ գուբս է եկած ասոխի
այս կինը, այգ առաւօտ , ամէնէն Հետաքրքրական ցորդբ կը մերժէբ ճակատագիր մր աւ գինք մեծ - փորած քառասուն դագ Հորից ։ Հայ Հոգեբանու -
անձն ալս բո ւթի ւննե րէն մ էկն է ր անոր ցռուկին ցն ող , արդարացնող ցաւ մր կար իր ցասումին մէք։ թեան այս վե ր ափո խա լթե ան մէք մ եհ՛ է քո եւ քո
վրա լ որ կր մ օտենա ր ա զա տ ո ւթ ե ան քարափին Պիտի Հ ե տ ե ւէ ին բոլորը լա րուած ոլշագրութեամ բ վա* րաձա–է ՚ե–րգչա խում բե ր ի դերբ, սիրելի Կանաչեան։
Հինգ տարիներու ռում բե բու աէե կա ծ ո ւմն ե ր էն եւ մը ։ հյնգիրր կը դառնա ր զիրենք Հ ետաքրքրող դրօ ԲԲա՛յց զ.ու իմ աչքին՛ շատ \ա ւե լի մեօ֊ ես քան մի
սիբէններու սաՀմռկիչ ճի՛չեր էն վերք՛, Գրացիներբ շակին շուրք։ Փողոցը կը սաՀԷր Հրաշքին վրայէն։ մեՆատազանգ խմբավար՛. Գոլ ստեղՆազոբհ– ես եւ
շատ լաւ կր դիտէին թէ ո® վ էր Մ ատամ էօժէնին ։ Պիտի3 գային ս սլ ա ս ո ւ ա ծ ո ւտելիքնեըր ու ազատու– ոչ Հետեւակ՛. Գոլ ոչ միայն եզաօ՜ մչակ՚ոյթն ես
Օտարական մը ։Կ ը ճան չնային զայն իր արտակարո թ իւնր ։ (շա յց ա յգ բոլոքք պիտի մ ոռցուէին՛ պաՀ Հանրացնում , ենչ որ մեօ՜ դորօ՜^է, այլեւ Հարս ՜
ձայնէն , որ կ^աբձագանգէր փողոցին մէք, իր խա մը, երբ երիտասարդ , թուխ դէմքով , աբծուե — տացնում ես այգ մշակոյթը։ Ա՝ եհ– վարդապետվ՛
չուած ոլ անխօս աւ խելօք ամուսինէն : //• մ ր ա կ ո ծ– կտուց քի թ ս վ "ու փայ լա կող աչքեքով օտարականք, զտաւ Հայ երդր ու բազմ ա՜Հա յնե ց ՚. Բազմաձայնե
մ ան գիշե րնե րո՝ իր սարսափի աղաղակները կը կենալով , ձեռքը վեր՝ պիտի պոռար Ա ատամ 1շօ– լու իր ՚արուեստր եզալ անձնական եւ կր Համար
Հասն էին՝ մինչեւ շրքակայ տուները ։ Կը ճան չնային ձակիմ ասել Հայկական , իսկ երդերր պաՀեցին ի–
զա յն տակաւին իր ա յ լանդակ կարկանդակովը Գո ր *Լ ա ր առէ ք սա զ ր օշ ակր ։ րենց տոՀմէկ բնոյթր։ Նա ժ՜ամանակ չունեցաւ
փուռ կբ տանէր ամէն ուրբաթ, տան ա դրաման էն , Ա ա տամ էօժէն ի նախապէս զի նո ւա ծ էր ար - Հայ ևրգէ Հետքերով Հեռուներբ գնալու եւ նոր
ուր Մ ատամ էօժէն ի իր Հոտեցուցած Հալկիթնեբր, Հ ամ արՀ ան քով մը՝ իը Հ այ բենա կիցնւե րէն դա լիք նուաճումներ անելու։ Անկոխ էէն ճամբաները ւ
Հալերն աւ նապաստակները կը նետէր : Ասխող , դատաստանի մը դէմ : Անաց պաղարիւն ։ Գիւբին բայց դու խիզախեց էր առաշ1 անցնիլ ել Հայ երղփ
անկարեկից ոլ պաղ էր ան : Կբ ճան չնային Զայն ազգուողնեբէն չէ ր է ՎերԷն , քննելով մարգը, ժպ զուսպ տուիքը լայնօրէն բանալ եւ նրա թաքուն
վերքապէս ՛իբրեւ ՀայոլՀի ու գիտէին թէ փախած տելով միշտ ,ան կր քանար նախ ճշդել անոր նիւ կա ր ոզութիւննե րը երեւան Հանել՝ նորաՀնա ր բս՚յՀ
էր Պ՛՛՛ լիս էն : Գիտէ ին տա կա լին թէ ան ե կեգեց ի թական վիճակբ եւ ինչ կուսակցութեան պատ կա— Հայատիպ դաշնակութեանց մէշ^, յօրինելով նոր
կ՚երթար ամէն կիրա կ ի ։ Բայց աՀա , թրքական նիլբ։ Տտրմար նկատեց վերքապէս չՀասկնալու խմբերղ ել օ֊ աւա լուն քե րթուահ-քներ ձա /նա կան :
ԳՐ°ՀաԿԲ* * ՛խ"րՀոլրդներու խորՀոլրգր . . . Թ ՚ ՚ ^ ւ ր ք զարնել . •Լարդասլետը քեզ էր երգով խո րապէս եւ նորապէս
թէ Հառյ . . *Անթուտն կր միքամտէբ կրկին ՛Թուրք՝ Ի՞նչ դրօշակ . . . ՜այ.ացու.ց . ......™• ել գոլ երամ-շտապէս Հայացաօ՜՝ էբ
քանի որ Թուրքիա ծնած է • * * կրօնքով Հայ . . . էք էլս լւ սլատաս իււսնե ս էսեւո յն • արդ ստեզձազորձեցիր %ո արժէքներ ,
Բայց վարանումը կը շաբունակուէր ու Ա ա– Լա՛ւ կքէ Հասկնաք թէ էն շ րսել կհուզեմ .. . , 7" մ եէ/.ւ՚ Հ/՚այատի՛֊պ/.լ ՚ ԳՈ՜ոլ ՚ <ն" որ ՚գ1ա՚ն"ձ՛IրեV»ր.֊.՛ք՜բս՛եյորր։ի* ր., դաշ
ւ- ; մեր
տամ էօժէնի մեծ Հաճոյք մք կ՚առնէր ատկէ : Ոք ամչցէ՛ք քէձ ^.ը ՚ ՚ * ԱգԳայէս ա ր(ե անասլաա ո ւո նաւոր
Թուրք եա^ ոչ ալ Հայ։ կը ժպտէր։ Իր սիրւոբ կը երաժշտական մշակոյթի՛ս . կթէ ի բ ր ե լ խմբավար
թէւն չունէք դուք... դուք Հայ չէ՜ք • • • Վար ա– մեհ-արժկք բայց անցաւոր է ըո գորձր, իբրեւ
բաբախէր անընդՀատ : իր ապակիէ, քղային աչքե եր–
"էր սա քուրդի կ։ոորր . . . գորհ-ր մնայուն է ել անունդ ,անկ
րը կը վառէ ին , կը պեզէին մ թնա լորտը; կը կաս (Մնացեալր յաջորդով) V ՍԱՐԱՖ ԵԱՆ յ « լ աս ուսդ ՚" " 7 ՚ ՛
կածէ ին ՚. Ա-նոնք տեսած էին էլինակի բ քաղաքաց ի– րուստ : Մեօ՜ բարեբախտութիւն է մեզ Համար վկա
ներ ոք տունէ տուն վւախսաականնե րո լ թշնամ ի ին յել այս մասին եւ կ՝արժէ Հաղորդուիլ Հա/ մ շա -
մնացորդնեբբ կք Հալածէին, կր ձերբակալէին ՊԱԴ.ԵՍՏԻՆԻ ՄԱՍԻՆ Նրաղէր մր պարղեց, կոյթի յաւէրժութեււն : Այս արժէքներէ ստեղհ՜ա -
մատնիչներ ու լրտեսներ , շնացող կիներ ու աղ - Աիացեալ Ազգերոլ րնդՀ . ժոոովին առքեւ, խոր - գորձ-ութեան մէք դու երեւացիր իբր մի կենդանի
քիկնեբ ինչպէս եւ սեւ շուկայով Հարստացողներ Հ Հ բղային պատուիրակը, Կրոմիքօ , առաքաբկելոԱ արուեստագէտ , Հաղորդակից ազդի ապր\ո լմներին
կր դողար սիրաբ ամէն անդամ որ կառք մք կբ արաբ - Հրէական պետութիւն մր Հաստատել։ Այս ել ճակատագրին : Օրօրք։ մէք Հայ անձնուէր մօր
մօտենար իր տան՛. Բայց կր մնար միշտ սլ ա ա ո ւ– առթիւ խստօրէն քննադատեց ան դլի ական քա զա - պատկերն ես դօ֊աքք ձայների Վրձինով , Հայոց
Հանին մէք ու կը ժպտէր , սպասելով ինք ալ յաղ քականաւթ իւնբ , \92,2,էն ի վեր։ Համաձայն է նաեւ մայրը, որ յաւերժութիւնն իսկ է իր օ-նունդներով
թական կանոնաւս ր ղօ որ երկու անքատ պետ ութ իւննե ր Հ ա ս տ ա տ ո լին % ել անձնւուէր Հոգածութեամբ։ Հայ ժողովուրդէ
Բքէս։ Ու սէրն ես ցւցաղրահ– քո «Հոյնար՚Տ-ի ել «Տալէլօ՝»ի
Fonds A.R.A.M
Ո*ազմանաւ, մըն էր փողոց ր այգ առտու ։ կր Քընաթական պարտէզիդ մէջ յցյյ-բ Ապրիլ 27ին մ ե ծ շուքով տօնէուած Է
Ջայլերն աստդի՛ պէս կր շողան •
գա ռն ա ր կռիւէն , կր սաՀԷր բիւրեղ\ի մր \վյրա քէն՝ ՈլՐ կը շրջի յուզումն անշէջ Րարսեզ կանաչեանի քառասունամեայ յոբհլհանր
Կնձնիներուն տակ իրիկա֊ան : Հալէպի մէջ։ (Պէյբութի մէջ տօնուած էր անցեայ
որ յ ո յ " ո*– ուրախութիւն կ^արտացոլար : Փարթամ տարի) : Այս առր-իւ օրհնութեան գիր մը (ուղղած
Օբըդ համակ երգ է ու սէր, է Կիլիկիոյ կսււթողիկոսր, ուսումնասիրութիւն մր
Ծ՛փանքներ էի^ զդացումնե ր ր ամբան֊ արեւին Դաշնաւորում ծափ ու պարի • հրատարակած է Պ– Շահան Պէրպէրհան, իսկ րն–
Դուն նրբանեմ եւ գանգրահեր կեր Նիկ/ոլ Ազբալեան հետեւեալ նամակը ուղղած է
աակ : քաղաքին լ՛ ո չոր փողոցներուն սլկ ս , Տ ո ս ալ, Քըսանամհայ քոյր դիցուհի : վաստակաւոր երաժշտագէտին.—
մարդիկ Հանե ր կախեր էին դրօշակները որոնք Բիբերդ անոյշ հէն ու ծալի ,
ճակատդ պայծառ եւ հովասռւն •
գնուաՀք֊ պաՀ ո ւած էին թշնամ ի էն գա ղան ի : Ասի Քոլ աւիիդ մէջ սիրտն է կ ա յ բ ի
Իմ եբազ|իս շուշաններովն :
կա պա րա ո ւած , քաշուած էր արդէն : Բաց էին քո ՛Բո գւորՏ-ը, սէրելի կանաչեան՚, երկու երես ու
Թեւէս բււնած կր տանիս զիս
չս ր պա ա ո ւՀ անները ։ Ու դուրսք ու ա ուն եր էն Դէպի աշխարհն տեսիլներուս . նէ, երկուսն եւս մեձ-արժէք , բայց մէնն անցաւոր,
Ուր նեբշնչմամբ յորդուն հոգիս
ներս՝ բազմութիւնը կր պատրաստուէր ժամանու Համակ սէր է, խինդ ու սնդուս ։ մէւսր՝ մնայուն : Մ էս՝ վարդապետէ ա չակերտն ես
մին ։ Հեոսու չէր ափք ։ ՛Կը Ա՛՛՛Հ էր նաւք։ Բայց անձ– գուն, սրէ Հոգէն մչաապէս հսկեց անձէդ ու գոր–
է լութիւն մր մերթ կր սաՀԷր կ1ան ցնէ բ ա՛հ որ մ է– "՜էդ։ Նրանէց սովրեցէք Հայ երգր տարբերել Հա–
քէն դեռ ։ Ու անորոշ էր պաՀք բոլոր այն պաՀ ե– մաչիարՀԷ բոլոր եբդեբէց եւ այդ երդք դարձնե/
բուն պէս երր քաղաք մը աէր ու ըմբռնում կր փո Հանրութեան սեփական ութ էւե : Եւ ո է – / ՚ է չ Հայ ե ր–
խէ * Ոչ մէկ իշխանութիւն– Հ Հոս ու Հոն կր լսուէին դաՀաններէ դորօ՜երի մէչ1 զնաՀաաեցէր այն երդր
տակաւին Հ րաց անաձգութ իւննե բ ։ մէայն, որ զուգընթաց էր Հայոց բուն երգին;՚,
ՂՔ ո բութ իւն մը եկաւ զարմացման, Հետաքրք՛ Կարօ՜եցէր , ել էրալամր, որ Հայերր Հայ կր մր -
րութեան ու խռովքի մատնել փողոցին՝ բնակչու– կախարդանքիդ մէջ ալեծուփ նան , .որչափ էրենց բուն երգով սնանին , ուստէ
Կր բողբոջի կեանքն իմ անվերջ • մասնակից
թիւնր : ԱաՐգէԿ Կ(Լ տեսնէին յանկարծ շէնքի մք Շուրջս ու վերեւս կ՚այբին րնդհուպ Հ^անացէր ամէն տեզ Հայ \երգէ վայելքէն
Հող ու երկինք ցնծոլր֊եան մէջ : քեզ սլէտք
եբկբորդ յարկէն անծանօթ , անսպասելի դրօշ մք անել Հա ք Հանրութէւնր։ Ղ*բա Համա՛ր
արուն թրքական ըԼԼալը պիտի Հաստատուէր միայն էր մէ ճկուն եւ Հնազանդ գորօ՜էք մէ երդչա ֊
վէճէ մբ յետ ո ք եւ շնոբՀիլ Ասէօ Անթուանին , ո– խումբ, զոր դու յա^ոզեցէր ամէն տեզ կազմեք
բուն կարծիքը արժէք մքն էք՛– Ասիկա, որ կր յ ի– Ահ , տար դուԹ զիս լեււներն ի վեր, մե&– Հ ամ րե բութեամ բ եւ մեօ՜ վարսլետոլթեամր ,
Երկինքներու տակ ժպտադէմ ,
շէ ր անցեալ պատերազմ ին մ էք Նեղուցներուն առ Դէպի խ|որին մուր– անտառներն, մէնչեւ եւրոպական նուրբ ճաշակներր գոՀացնելոլ
Քամիներուն յորձանքին դ է մ ։
քեւ իր վի րաւո բուի լը , բացատ բա ծ էր նաեւ թէ աստիճան : Այգ խումբէ մէՀ մեքէարժէք եզալ մեր
Թ՛ուրքը մ շտնքենտկ ան թշնամի մրն՛ է ր որ յաւի Գուսան՛ երղչաէւումրր , որովՀետեւ Հնար ունեցար
տենական դաշնակից մը եղած էր ու մեծապէս օգ երկար ժամանակ աշխատելու նրա ւզ՚ատրաստալ -
տակար՝ այս պատերազմին մէք ալ՝ աշխարՀի ար՛ Թող իմ տազերս նայուածքիդ տակ թեան վրայ ել ցուցադրելու խմբավա լա ւթեան քո
Ծաղկին այսպէս լուռ եւ խոհուն,
դար ո ւթեան պաշտպաններուն ։ իրաւունք ունէր Երբ քեզ հետ եմ ես մեն մենակ, մեօ֊ կարոզոլթիլնբ լէովէն : Եգիպտոս , կիպրոս,
պանծալու իր ԳԲ° շով ՚ Հյատ յստակ չէր քաղաքա Աուր իա եւ Լիբան՛ան երախտապարտ՛ են ա ւն աւ ,րձր
կան այս առեղծուածր լսողներուն Համար, բայց Ո՜վ իմ հոդիս, ո՜վ քհրր-ոլր-իւն: ել ազնիւ վայելքի Համար, որ դու տա ւած ես քո
եւ այնպէս ասանք Հասկնալու ճիգ կ՚ընէին՛ , քանի Միլա՚եօ, 1947 ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱՆ մարզած երդչախումբեբով, եւ այն Հայեցի Հոգու
որ քաղաքակիքթ ու քաղաքավար մ արդեր էին ։ ել Հայրենական զգացումի Համար, որ նեբշէւչած
Ու աւելի Հետաքրքիր՝ կ^ը նա յէ ին կարմ իր գբօ - մը ունէր իր այդ քաքութեան մէք։ Ազգութիւն
շին վարէն , քովէն՛ , վեր էն ո ւ փողոցին ծա յրէն , մըն էր, տէր մը, մեծութիւն ես վարդապետի երգերով։ ՜Մ՛ե՛ծ է այս մարզի մէք
մ ատն ո լելով մերթ զդա յախա բո ւթեան մըն ո յնիսկ Հ նկատելի մը։ ԱՀա թէ ինէո^ւ Ք" Վ աս տա կը , բա յց , աւաղ , անցաւոր ։ Ոչ աւե«լի
Մ աՀիկը կր ւվեբածուէր մանգաղի մ ր եւ աստղբ էլոլզէր ընել զայն*. քան մի մեծատաղանդ դաստիարակի կամ դե բա -
կ՚ելլէր ո՛ւ կ՚իքնէբ մուրճի մբ գլուխ ին պէս ։ Մ սէօ Տ ա ւա կե ո ւո ո լ Հպարտ՝ ԳԲ°Հները կբ ծածկեն սանի զորն՜։ Անշուշտ, ով բախտն ունեցած է \ուն–
Անթուանի մի քամ տ ո ւթ ի ւնն էր դարձեալ որ մ ո լո– շատ մր բաներ ։ թրքականին ետեւ կաք անաքդա– ՝ կնդրելու քո Համերզներին՝ մինչեւ խորին ծերու
րոդն՚երը կը փրկէր սնորքէն ։ Թուրքին կարմ րու - բութիւն ու գազանութիւն՛. Բայց Ա ատամ էօժէնի թիւն պիտի զղայ նրանց Հմայքն ալ Հետքն իր Հա
թիւնր երբեք կարմիր չէր . . . իւ չէր կրնար ըլլալ... գիտնալս վ Հ անդեր ձ ասոնք ել քարդը ել ոճ իրն ե– գում , բա յց Հ րաշագործ ձեռքիդ շարժում ի Հետ
րր, իր ապաՀ ովութիւնը կբ գտնէր անոր մէք ա յ գ
կ>րսէրՀ ԱաՀգկը մաՀիկ էր ել աստղը աստղ գադրելու է ել Հրաշագործ Վարպետիդ ազդելու -
ա լդ ճշ––֊ ճակատագրական ժամերուն երր ինք ու$ամոլսի -
Ու ԳՐ°չր նո յնպէս կր քանար Հաստատել թիւնր–. Մենք եկած ենք սակայն տօնախմբելու
նը , իրենց Հարստութեան՝ Համար , կը գտնուէին
մ ա ր տ ո ւթ ի ւնր : Ան տեղ կր փոխէր շարունակ նշանաւոր խմբավար կանաչեանի յտբելեանը, ար
անգլիա վտանգին բերանը։ Ու վւրկարաբ այդ դը°չակր կր
Հեռանալով ֆրանսականէն , կր մօտենար իր Համ ե րդներ ր դարձուցած է ա զգա պաՀ պան ո լ -
կրկին վտաստէ ր տ ա կա լին ի ր մտքին ու ձեռքին ճաքտա–
կան դրօշին , յետոյ ամեբիկեա՚նին՝ , յ՛ետոյ թեան եւ ա՛զգային գիտակցութեան մի զօրաւոր
այս բոլորէն - րութիւննե բը : Ա ատամ ի^օժէնի ինք պատրաստած
ռուսականին , ի վեր քոյ ,. զատուելով տզզա կ եւ ո ր նկուն Հ այ ին նե րշնչած է ազգա լ ին
էր զա յն ամիսնե ր առաք մ եծ Հ եռատեսաւթեամ բ
կր փռուէ ր , բռնելով սլա ա ո ւՀ սւ ն ին ամ բողք լայն՛ Հ պարտանք , սեփական երգի Հ ա ր ս տ ո ւթ ե ան Հ ան
ան Հ ան զ. ի ո ւո ՝ խղճաՀ ա լած կա ր~ մր ։ Ու յաղթանակ մը տանողի գո Հուն ակութ իւն բ
քը : Ու դարձեալ դէպ ել օտարներին պարտագրած է մեծարանք ալ
ան կր դալա ր– ունէ ր երբ ան կբ ծ ած ան էր Հ իմա : Ու կը ժպտէր :
ծէք՝ կամ գոռոզութենէն ուռած՝ մր թաշ Ու սնափառութիւն ու անասնութիւն ու խորաման— յարգանք Հայ երգի Համար։ Ոչինչ կտրող էր միա
ուէր ՛ինքն իր վբայ,կը Հալէր աճպարարի ցնել կոտորակուած Հայութիքնք , քան միեւնոյն
վերստին , կը թեւ - կութ իւն է բ տ ա կա լին այդ ժպիտը ։ Անմեղութիւն
կինակին պէս, կը յայտնուէր Հայ ե րգր ո ր ներշնչում է բաղմ ազան ալիներ ե1ւ
պատուՀանին, * • • երիտասարդ ու գեղեցիկ Րէէալու յաւակնու -
թափէր, կը զարնուէր վարի յարկի միապէս յուղում է այլտմէտ սրտեր։ Ոչինչ կարող
ներս ու դուրս կը սլանար , կր բռն - թիւն ։ Տո֊փանք՝ երբ շողացնելով ոսկի ակռան երր,
կր սուզուէբ էր սիրտ տալ տարագիր Հայութեան , որ ճոզո -
դէպի կբ նա՛յէր ծ առեր ուն ետ ել կեցող կլոր , կայտառ
կէր , սարսռալով շարունակ , բարձրանալով պրած էր ստոյգ մաՀից, որ կրած էր քաղաքական
արեւը ։ Բայց աՀա , վրայ կր Հասնէր իս ու կենսայարղ արեւին ։
նորածագ խորին յուսաբեկութիւն՝ քան Հագորգութիւնբ Հաւ
կոյն սենեակին խո րէն խո յացոգ յիսուննոց դէ բ Աք ո լ ձախ , դիմացի , քովի , վերի "՚ Վ*"Բ է եքզի, որ նոյն է թէ՝ Հայ Հոգու։ Այդ երգի մէք
վ ր–
կին մը ու կը դնէր իր պարարտ բազուկները ո լ դո– պատ ո ւՀ աննեքէն մարդիկ ներկա լ պիտի ԲԷԼայէն նա տեսաւ իր ինքնութիւնը, իք անմաք անցեալն ու
րան , կը զսպէր զայն իր կուրծքին– լեցուն յանկարծ տարբեր ժողովուրդի մր ոզրերգոլթետե Հ յուսալից ապագան եւ կքած ծունկերը զօրացան եւ
ո ող տոպրակներուն տակ : Կր ժպտէ ր : Օտար էր լեզուն֊ ու անՀասկնալի , ինչպէս էր ի՚օ– լքուած սիբտը նորից յուսով բաբախեց , թեւ առաւ
ս ա կց ո ւթ ի ւն ը Ա փինքս ին ու իդիպոսին մ իքեւ ՚ Հայ Հոգին եւ այսօր կենդանի է Հայութիւնք Աա–
Փոզացք կր նմ անէ ր գբօ շաղա րդ նա Լու մը ու Բայց անոնք պիտի ըմբռնէին թէ անակնկալ ան– սունցի Գաւիթի պէս– որ գուբս է եկած ասոխի
այս կինը, այգ առաւօտ , ամէնէն Հետաքրքրական ցորդբ կը մերժէբ ճակատագիր մր աւ գինք մեծ - փորած քառասուն դագ Հորից ։ Հայ Հոգեբանու -
անձն ալս բո ւթի ւննե րէն մ էկն է ր անոր ցռուկին ցն ող , արդարացնող ցաւ մր կար իր ցասումին մէք։ թեան այս վե ր ափո խա լթե ան մէք մ եհ՛ է քո եւ քո
վրա լ որ կր մ օտենա ր ա զա տ ո ւթ ե ան քարափին Պիտի Հ ե տ ե ւէ ին բոլորը լա րուած ոլշագրութեամ բ վա* րաձա–է ՚ե–րգչա խում բե ր ի դերբ, սիրելի Կանաչեան։
Հինգ տարիներու ռում բե բու աէե կա ծ ո ւմն ե ր էն եւ մը ։ հյնգիրր կը դառնա ր զիրենք Հ ետաքրքրող դրօ ԲԲա՛յց զ.ու իմ աչքին՛ շատ \ա ւե լի մեօ֊ ես քան մի
սիբէններու սաՀմռկիչ ճի՛չեր էն վերք՛, Գրացիներբ շակին շուրք։ Փողոցը կը սաՀԷր Հրաշքին վրայէն։ մեՆատազանգ խմբավար՛. Գոլ ստեղՆազոբհ– ես եւ
շատ լաւ կր դիտէին թէ ո® վ էր Մ ատամ էօժէնին ։ Պիտի3 գային ս սլ ա ս ո ւ ա ծ ո ւտելիքնեըր ու ազատու– ոչ Հետեւակ՛. Գոլ ոչ միայն եզաօ՜ մչակ՚ոյթն ես
Օտարական մը ։Կ ը ճան չնային զայն իր արտակարո թ իւնր ։ (շա յց ա յգ բոլոքք պիտի մ ոռցուէին՛ պաՀ Հանրացնում , ենչ որ մեօ՜ դորօ՜^է, այլեւ Հարս ՜
ձայնէն , որ կ^աբձագանգէր փողոցին մէք, իր խա մը, երբ երիտասարդ , թուխ դէմքով , աբծուե — տացնում ես այգ մշակոյթը։ Ա՝ եհ– վարդապետվ՛
չուած ոլ անխօս աւ խելօք ամուսինէն : //• մ ր ա կ ո ծ– կտուց քի թ ս վ "ու փայ լա կող աչքեքով օտարականք, զտաւ Հայ երդր ու բազմ ա՜Հա յնե ց ՚. Բազմաձայնե
մ ան գիշե րնե րո՝ իր սարսափի աղաղակները կը կենալով , ձեռքը վեր՝ պիտի պոռար Ա ատամ 1շօ– լու իր ՚արուեստր եզալ անձնական եւ կր Համար
Հասն էին՝ մինչեւ շրքակայ տուները ։ Կը ճան չնային ձակիմ ասել Հայկական , իսկ երդերր պաՀեցին ի–
զա յն տակաւին իր ա յ լանդակ կարկանդակովը Գո ր *Լ ա ր առէ ք սա զ ր օշ ակր ։ րենց տոՀմէկ բնոյթր։ Նա ժ՜ամանակ չունեցաւ
փուռ կբ տանէր ամէն ուրբաթ, տան ա դրաման էն , Ա ա տամ էօժէն ի նախապէս զի նո ւա ծ էր ար - Հայ ևրգէ Հետքերով Հեռուներբ գնալու եւ նոր
ուր Մ ատամ էօժէն ի իր Հոտեցուցած Հալկիթնեբր, Հ ամ արՀ ան քով մը՝ իը Հ այ բենա կիցնւե րէն դա լիք նուաճումներ անելու։ Անկոխ էէն ճամբաները ւ
Հալերն աւ նապաստակները կը նետէր : Ասխող , դատաստանի մը դէմ : Անաց պաղարիւն ։ Գիւբին բայց դու խիզախեց էր առաշ1 անցնիլ ել Հայ երղփ
անկարեկից ոլ պաղ էր ան : Կբ ճան չնային Զայն ազգուողնեբէն չէ ր է ՎերԷն , քննելով մարգը, ժպ զուսպ տուիքը լայնօրէն բանալ եւ նրա թաքուն
վերքապէս ՛իբրեւ ՀայոլՀի ու գիտէին թէ փախած տելով միշտ ,ան կր քանար նախ ճշդել անոր նիւ կա ր ոզութիւննե րը երեւան Հանել՝ նորաՀնա ր բս՚յՀ
էր Պ՛՛՛ լիս էն : Գիտէ ին տա կա լին թէ ան ե կեգեց ի թական վիճակբ եւ ինչ կուսակցութեան պատ կա— Հայատիպ դաշնակութեանց մէշ^, յօրինելով նոր
կ՚երթար ամէն կիրա կ ի ։ Բայց աՀա , թրքական նիլբ։ Տտրմար նկատեց վերքապէս չՀասկնալու խմբերղ ել օ֊ աւա լուն քե րթուահ-քներ ձա /նա կան :
ԳՐ°ՀաԿԲ* * ՛խ"րՀոլրդներու խորՀոլրգր . . . Թ ՚ ՚ ^ ւ ր ք զարնել . •Լարդասլետը քեզ էր երգով խո րապէս եւ նորապէս
թէ Հառյ . . *Անթուտն կր միքամտէբ կրկին ՛Թուրք՝ Ի՞նչ դրօշակ . . . ՜այ.ացու.ց . ......™• ել գոլ երամ-շտապէս Հայացաօ՜՝ էբ
քանի որ Թուրքիա ծնած է • * * կրօնքով Հայ . . . էք էլս լւ սլատաս իււսնե ս էսեւո յն • արդ ստեզձազորձեցիր %ո արժէքներ ,
Բայց վարանումը կը շաբունակուէր ու Ա ա– Լա՛ւ կքէ Հասկնաք թէ էն շ րսել կհուզեմ .. . , 7" մ եէ/.ւ՚ Հ/՚այատի՛֊պ/.լ ՚ ԳՈ՜ոլ ՚ <ն" որ ՚գ1ա՚ն"ձ՛IրեV»ր.֊.՛ք՜բս՛եյորր։ի* ր., դաշ
ւ- ; մեր
տամ էօժէնի մեծ Հաճոյք մք կ՚առնէր ատկէ : Ոք ամչցէ՛ք քէձ ^.ը ՚ ՚ * ԱգԳայէս ա ր(ե անասլաա ո ւո նաւոր
Թուրք եա^ ոչ ալ Հայ։ կը ժպտէր։ Իր սիրւոբ կը երաժշտական մշակոյթի՛ս . կթէ ի բ ր ե լ խմբավար
թէւն չունէք դուք... դուք Հայ չէ՜ք • • • Վար ա– մեհ-արժկք բայց անցաւոր է ըո գորձր, իբրեւ
բաբախէր անընդՀատ : իր ապակիէ, քղային աչքե եր–
"էր սա քուրդի կ։ոորր . . . գորհ-ր մնայուն է ել անունդ ,անկ
րը կը վառէ ին , կը պեզէին մ թնա լորտը; կը կաս (Մնացեալր յաջորդով) V ՍԱՐԱՖ ԵԱՆ յ « լ աս ուսդ ՚" " 7 ՚ ՛
կածէ ին ՚. Ա-նոնք տեսած էին էլինակի բ քաղաքաց ի– րուստ : Մեօ՜ բարեբախտութիւն է մեզ Համար վկա
ներ ոք տունէ տուն վւախսաականնե րո լ թշնամ ի ին յել այս մասին եւ կ՝արժէ Հաղորդուիլ Հա/ մ շա -
մնացորդնեբբ կք Հալածէին, կր ձերբակալէին ՊԱԴ.ԵՍՏԻՆԻ ՄԱՍԻՆ Նրաղէր մր պարղեց, կոյթի յաւէրժութեււն : Այս արժէքներէ ստեղհ՜ա -
մատնիչներ ու լրտեսներ , շնացող կիներ ու աղ - Աիացեալ Ազգերոլ րնդՀ . ժոոովին առքեւ, խոր - գորձ-ութեան մէք դու երեւացիր իբր մի կենդանի
քիկնեբ ինչպէս եւ սեւ շուկայով Հարստացողներ Հ Հ բղային պատուիրակը, Կրոմիքօ , առաքաբկելոԱ արուեստագէտ , Հաղորդակից ազդի ապր\ո լմներին
կր դողար սիրաբ ամէն անդամ որ կառք մք կբ արաբ - Հրէական պետութիւն մր Հաստատել։ Այս ել ճակատագրին : Օրօրք։ մէք Հայ անձնուէր մօր
մօտենար իր տան՛. Բայց կր մնար միշտ սլ ա ա ո ւ– առթիւ խստօրէն քննադատեց ան դլի ական քա զա - պատկերն ես դօ֊աքք ձայների Վրձինով , Հայոց
Հանին մէք ու կը ժպտէր , սպասելով ինք ալ յաղ քականաւթ իւնբ , \92,2,էն ի վեր։ Համաձայն է նաեւ մայրը, որ յաւերժութիւնն իսկ է իր օ-նունդներով
թական կանոնաւս ր ղօ որ երկու անքատ պետ ութ իւննե ր Հ ա ս տ ա տ ո լին % ել անձնւուէր Հոգածութեամբ։ Հայ ժողովուրդէ
Բքէս։ Ու սէրն ես ցւցաղրահ– քո «Հոյնար՚Տ-ի ել «Տալէլօ՝»ի
Fonds A.R.A.M
