Page 83 - ARM_19-1947_01
P. 83
9&ք»լ. կթյէր-շ կշ յօմևէնէՅ. զինուոր՚ւերոլ հաճոյ - ԳիտակաԱ ասողիս կեանք ո վերսկսաւ խայտալ, Հայ միտք՛ն ալ թռիչք
քինէ առաւ ։
ԱաԷլճԷվաղի բնակէոլթիւնը սոլրէ կ՝ա՝1 ցընեն Հի ւ լէ ական ուժին կիրարկում շ տակաւին մը– Գարնան առաւօտ մը, քանի մը դաշնակցական
անանուն տանջանքներով : ճապա զէ ուր Էն յա ադա - աած չէ գործնական կեանքին մ ԷԼ, եւ այդ մասին աղաք եւ ազգասէր ա֊Հաաներ, զաղավւարը յ ո ա -
պէս հաւաքուած– 27 երիտասարդ գեղուհիներ , հոն ներկայիս շատ բա.Լ ծրագրային վիճակի մբ մ ԷԼ ցանք դպրո ց մը շՀւնելու • Ա՝ ա ւ բա կրկիտ ՀաշՀււնե բ
հասնող զօրամասի մը սպաներու կքյքի1՛ յագեցում կլ գտնուի . սկսան Այր միտքէ չաբչբկեչ։ *Կէտք էր անկարելին
տալէ վերչ^, ^ե՛նթարկուին Հ ա ս ա ր ա կ ղինուորնե - Ա&ՂՎւ տ յ մէ 9 Հրատարակուող մասնագիտական կարելի փորձել լձ ոլչ լ զո րծ ի ւ Առանց ժամ անակ
բու. շնա կա՛ւ ութ եան ։
Հանդէսի մբ Համ աձա յ ւ ,ծ ւ. վուն յատակը գտնուած կո լսնց֊եչու կո ւսա կցական ժողով դում արեցինք ,
4(.Պասաե բաղմ ի բ թառքին , Հայոց վյ.այ դո րծա*. ազմուտ նիւթեր շ լարելի է վերած ել բնական կա ղպրոցի շչ.Լութիլ1չլ յաԼողցւելու Համար , մանա
գրո-ւած գազանային արարքներէն մե*ծ ւիորձաոու ՛լի նմանող բաղադրութեան մը։ ւանդ որ Հողը ձրի տրաւ) ագրո ւած էր I փողովը
թիւն ձեռք ձգեր էին Թ^ւրքձրբ։ ԲնաԼնԼման այգ Եթէ իրաւ է որ ճառագա յթագործօն ազգե - վաւեբացուց տրուած որոշումը եւ սկսան ք պաշտօ֊
կաաարելագործեալ մեթոտներր , կատարեալ վար– ց ո ւթե ա՚1 տակ գործ արա նա լոր արտադր՚ութ իւենհ~ նա կան դիմումէն եր կատարել քաղաքապետութեան
պետ՛ութեամբ գործադրեցին ՛քիւրտերու Հանդէպ Տ րը կարելի է կագի վերած ե լ , ուրեմն Հնարաւոր մօտ , որ սիրով բնդունեց մեր առաԼարկը եւ տուաւ
պիտի ըլլա
«^աղաքակբթեալ մարկութ-խնը ձսւյՕ ծպսաՆն հօն նիւթեր յ կա ղի Հ՝Լ տ երե լցող ճառագայթագոբ– արտօ ագիի, մեր ուղած տեղին վրայ շինելու Հա -
բիւրներ ։
չհանեց, երբ աււնռւսպն մէկուկէս միլիոն Քիւբաեբ էն երեւան Հանել Լեյ. մ՝ ո ւթե ան նոր աղ– մար ղպրոցը։ Եւ աՀա մեր գէմ ցցուեցաւ Հ°կդ
ւսնասՏօբէն կը խ-ողխողոՆէին : Վեբաշիեաց խմբակը որ կ՚ը՛սէր* Մենք դպրոց
Հ*Բ աղս.քակիր թ աշիսարՀ բ Լո՛վ Հ եգ%ո ւթի ւն ) Եթէ իւրանիոմը 2\ միլիոն անգամ աւելի Լեր– չենք ուզեր, այստեղ ֆրանսական գոքր"0 հ.ա ձ »
բան չՀարցուց , երբ Հարիւր Հազարաւոր կոյսեր եւ մ ութիւն 1լարտագրէ քան Հանքածուխը, այն ա– մեր երախաները Հայերէն սորվելու պէտք չունին՝^։
կիներ շուներու պէս լլկուեցան , երբ անոնց զա անն Հիլլէական ուժը պիտի կընայ անբաղդատե Ամէն մ լ Լոցի գիմ եցին գործին արգելք ըլլալու
ւակներ բ գե ր ե վա ր ո ւե ց ասն , Լ րբ քիւրտ կիներ րո֊ լի Օր էն Հսկայ ուժ ար տագր ե լ ( շարժ մ ան մ ԷԼ գնե Համար ։ Ուր որ կ՚երթայինք Հի.մեբը փորելու Հա
նօրէն յան ձ*ե ո ւե ց ան թ՝ուրք գո րծատ հրութեան ։ լով Վհխ^խաբի ելեկտրական կայաններ ։ մար բ րի չի ն ա ռԼե լ կը կ ենա յ ին մ է կը կ՚ըսէր մե բ
Հ.Նւ աշխարՀի * է բ ա յ մարդկային ձայն մբ ՝*$Հ Երկու ամ եր ի կաց ի աստեղադէտներու Հե տ ունին ճակատը կը գո ցոլի , մ իւսը՝ դուռիս մ օտը
չբարձրացաւ ո ր գա տ ապա ր տ է ր եւ ա յպանէր տազօտութեանց չնորՀիլ, ա յսուՀետեւ կարելի պի–, ^ Ը լ 1 ա յ եւ ուրիշ դժուարութփւններ ։
թուրք ղին ո ւո ր ա կ անտ լթ ե ան , պաշտօն էութեան եւ *ո ի ըլլայ շաբաթէ եր , նոյնի, սկ ամիսներ առա Լ գու*. Բայց Գա շն ա կց ա կաԼբ չշնկրկիր , բոլորս ալ
երեսփոխաններուն կողմէ մինչեւ յղփացում կա ֊ շտկել օդին վիճակը։ ՝ա յ դ շրԼաֆին դո րծ ազուրկ էինք, մեբ պա տառ Հա
տարուած խա յա առակո ւթիւնն ե րն ու վատ՛ութիւն– Մ • Ի • Հաուտբուից էլ ապացուցանէ թէ մթնտ^ ցէն կտրեցինք, մաս մը Հանգանակութիւն ըբինք9
ներշ»է լորտի բարձր խաւերուն Հ ոտ ո ւկր ( օղօն ) ան Հաւա մաս մ ըն ալ Հանգուցեալ *Լ . /// օ ր աս անճ ե ան բ տը -
Տ ե աո յ կոչ մ ր Համ ա յն քրտութեան • սար կերպով տաքնալով արեւին ելեկտրամ ագնի– ուաւ ու գպէ՚ոցի շէնքր աւարտեցինք։ Եւ մեր մա
«ԱրԲԿիր ո վ ՝Բիւրա , Արեւելքի եւ Մերձա սակաւ զօրութեան աղդեցութեան տակ , ծնուն գկու նուկները սկսան Հայերէն թո թ ո վե լ այդ ՛աղքատիկ
ւոր Արեւելքի ք.՚ւ,յ։ աքանչիւր ժողովուրդ իր ար - տայ կաղային Հոսանքներու , որոնք կր ներգործեն դպրատան մ ԷԼ։ Հակառակորդները երկար ժամա
գար իրաւունքշ կր ստանայ, եւ գերութեան չռք^ա– օդի ճւ շում ին վրա յ Հողին մերձակա յ ճնշմ ան գօ նակ Հ եռու պաՀ եցին իրենց ղա ւա կն ե րր Հ Ատեն մը
ներբ կր խորտակէ • • • տիներուն մէ9։ վերԼ անդրադառնալժվ իրենց սխալին, սկսան ի -
%Միացիր բոլոր անոնց, որոնք կհուզեն քեղի՝ Աստեղագէտ Ա . Հ՛Ա՛ Աւիլէթ իր կարգին կը րենք ալ իրենց զաւակները ԳԲ^ռլ։ Գասերը շարու–,
օժանդակել , գո յո ւթիւԱդ բնա Լն Լել ուղող թշ%ա՚– Հաստատէ թէ օգին ստուար զանգուածներուն Լեր֊ նակուեցան պատեազմի շրԼանին ալ։
մ ին Հ ա ր ո ւած ելո ւ Համ ար է մութեան եւ ցուրտին մեծ փոփոխութիւնները բս– Աղա տ ա գր ո ւմ իւն օրը Հայ Համ ա յնավաբւ երը
«*ք*հգ Տ՚ւքաւն աաոապա֊ծ7 ջարոյուած , տաոագր– ոաԼ կու գան արեգա կնային զանազան ճ առա գա յ - դուրս ե կան$ վրէժխնդիր ու Հ ա յո լ Աւրիւն թափե -
ու֊ած եւ միեւնոյն դժբսւխաոՆթ֊եանց ենթ–տբկու.ած
հայ հայրենակցիդ եեա հասկացոզ-ութ/եան եկու^յւ : թտւմներէն , եւ թէ այգ փոփոխութիւններն են որ ցաւ։ Հիմակ այս ՀյառաԼդիմ ականն ե րր՝& առանց
պատճառ կր Հան գի սան ան Հ ողին մօտ գտնուած ամչն՛ալու սկսած են տէր դառնալ այն շէնքին , զա
ՀձԳոնէ օրքնակ առ աս Հայրենիք Հրեայէն Տ մթնա լոյ տա յին խաւերուն յեղաշբԼմ ան ։ նազան խաղեր սարքելով Հ Ասաա1նդԱ1կսւՏ
Տե՛ս , ինչս/էս կրէ պայքարի: Տիշեալ գիտնականն եր ուն կարծիքով, եթէ. ա– ՊՈՒԷՆՈՍ ԱՑՐեՍԻ (Արմանթին) կառավարա.
ճՑիշէ* Գր՚նէ փառա ւ ո ր ան ո *ւալդ : Գիտցիր ո բ ւե լի խորացուին արեգակնային ճառագայթումնե կան «Մարիանօ Մ օրէն օ՝^ բարձր» վարժարանէն
աշխարՀ ի վրա յ մ ի ակ ստրուկ ժո ղո վուր դ ը դո ւն րու ուսումնասիրութիւնը , օժանդակութեամբ աս շրԼանաւա րտ եղաւ Գրիգոր ՚Բէչէճեան , առա Լինը
մն ացած ես՝& : տեղագիտական ՛ն. որ ագո յն գո ր՛ծ իքն եր ո ւն , կարելի Հան դիսաձ ալով ի բ դասարանին մ ԷԼ :
Հ– ՎՌԱՄ պիտի ըլլայ երեւան Հանել օդեր ե լո ւթա բանական Այս կրթական. Հաստատութեան նորոգ^ Հան -
նախատես՛ութեան ց նոր մեթոտներ : գո լցեալ տնօրէնը՝ Տոքթ ••Ալպէռթօ Լէ՚քՀնէ՝ կտա
ՀԱ8ԱՍՏԱՆ , Հ. ՏԷՐՈՍԿԻ կ՛՛ վ մր թողած էր վարժարանին 30.000 փեսօ , որ–
ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԷՏՆԵՐՈՒ Միութեան նախաձեռ– պէսզի ան ո ր տ ո կո ս ո վ գ րամ ական նուէր արուի
նութեամբ անցեալ Դեկտեմբերին Երեւանի մԷԼ այն աշակերտքն, որ առա Լին ր կը Հանդիսանաք
կազմակերպուած է անՀատ նկարիչներու ցուցա - վարժարանին Հնգամեայ շրԼանին , թէ՛ ուսման եւ,
Հանդէս մյյ % \/կարներ ունէին 1 կտրիչներ ք& • քյսա– ՓՈԲՐ ԳԱՂՈՒԹԻ ՄԸ ԿԵԱՆՔԷՆ թէ մարք ու բարքի մէԼ։
յեան եւ ք* * *Բ ո լոդեաև , թիւով աւելի քան Հար՛. .-՝» ՄԱՐՍ Լ՛Ո Լ - Կենդանի պատկեր մը Ս է՛» թ Անի (Լ§ս եղական սլատեՀ ո ւթ իւնը առաԼին անգամ
յիսուն է Հայ գաղութ ի կեանքէն ։ վիճակուեցաւ Գրքգորին, որ յ առա Լագ ո յն աշա
Ս Հ.ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Հրով 1935^^ Մարսէյւի քաղաքապետութիւնը երբ կերտն էր դպրոցի՛ն եւ գրաւած էր նաեւ սէրն ու
արտակով մ ը կ ո– Սէն Շա ր լի գաղթակայան ր քանդեց , մաս մբ Հա Համակրանքը աշակերտներուն եւ ուսուցիչներուն։
րոշէ բանակէն արձակ ո ւած սպանե րոլ աստիճան - յեր եւ (Հյուսեր Աէնթ.Ա% բերաւ, խոպան արօաա - Ան ստացաւ ոսկի շքանշան մր՝ եւ 1.500 փեսօի
ներր ոոյց տուող նշաններր։ իրենց ուսերուԼ վրա 1 վա յր մր յատկաց ո լց անո՛ն ց ու տուաւ շինանիւթ , պատկառելի –գումար մը , իբրեւ պա րգեւաթո շակ։
աստիճանի նշաններ կրելու իրաւունք ունին քսան՛ը ո րպէ սղի իւր աքան չ1 ւր ընտան իք իրեն Համ ար Մա յրաքաղաքեն առաԼն ա կարգ օրաթերթերը
Հինգ տարի բանակք՛ն մէԼ ծ առա րսծ շատ մբ զօ փոքր խրճիթ մը չի^1 է պատսպարուելու Համար I ներբողական տողեր նուիրեցին այս խոստմնա լից
րավարն եր , ծովակալներ եւ սպանե ր , նաեւ ա յն Տատկացոլց նաեւ գործարան մը, ժողովուրդին Հայորդիին՝ որ գեռ տասնըՀինգ տարեկան է, ՝հւկը
բոլոր զինձոլո րներրէ , որ թէեւ քսանրՀինգ տար ո լան մէկ մասը այնտեղ սենեակներ շփն՚ե ցուր բԼա կեցաւ ։ Հետեւի պետական Համալսարանի բժշկական ճիւ–
ծառայութիւն չեն ունեցած , սա կա յն ն շան ա կե լի Երբ լրացաւ բնա կարա՛ններու շփնո ւթիւն լք ու զթ։
ծառա յութ իւննե ր են մատուցած Հայրենիքին։
ՆԻՒԹԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ ցաւ անշուշտ այն ղղոյշ քաղաքականութեան մէԼ, բու թիլին կը պատկանի , էնկիւրիի մէԼ, նաեւ
Գերմա -
•որ իր բանակցութեանց մ ԷԼ կը տանէր անոյր Հա– զօր» Հիւսէ յն Հիւսնի կմ իր էրքիլեթֆ ։
նիան , մասնաւորաբար կովկասի շուրԼ, «Չեզոքի Թուրքի, ո յ այս էրքիլեթն է աՀա, որ
Մեծակշիռ փաււտաթոսթհւ՝ զատարար^ին՝ քհուրքիոյ Հետ ։ միաժամանակ էնկիւրիի ռատիոկայանէն թէ պա
Բայց դառնանք մեր նիւթին ; տերազմական դէպքերր կր մեկնաբանէր * * • ան -
(ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ) Թուրքիա չէր գոՀանար միայն բաղձանքներ շուշտ «չեզո՛՜ք՝^ ակնոցով, թէ՛ ճամբորդս ւթիւնն եր
յայտնելով , այլ եւ ի խնդ/.ր Համաթո լրանա կան կը կատարէր դէպի գերման սպա յ՜ակա յանը *Հ.չե–
Տանկը այն ազգերու , ժողովուրդներու եւ ցե– դատի գործնական որոշ քայլեբ կը կատարէր ։ ղո՛ ք՝% տ րամագրո ւթ իւննե րով եւ թէ լրտեսներ կը
դային մն ացորդԼ ե րո լ , որոնց զաւակւ երր ա յս պա Թուրք ծանօթ պատերազմ ական մ եկն արան - տրամադրէր քիուսիոյ գէմ գերման Համանատա -
տերազմ ին զիԼուոբտկան շքանշաններ առած են 1Ա • ներէն զօր * է ւ ՚ ք ի էէ թ ա յ ն զինուորականը , որ ոլթեան . . . «չեզո՜՛ք՝^ նպատակներով։
Միութեան մՀԼ՝ կը բարձրանայ \72ի ։ այցելած էր Հիք^/էբի սպայակայանր եւ պտոյտներ Ա յս թաքուն աԼա կց ո ւթի ւնը գեր.մ ան զէն քին՝
Եթէ ասոնց գրեթէ բոլորին կողմէ Հաւատար– կատարած մինչեւ Խրիմ եւ Հիւս* կովկաս 1941 լրտես՛ներով, խո րՀ ուրղնե րով եւ տեղեկատու–
մ ութիւն չրլլար Մ իութեան Հա՛ն դէպ՝ պատե րազմ ր ՝\յո յեմբե ր 27 թո ւա կի ր ինքնաձեռագ ՚՛ ր ն ամ ակ մ ր ութիւններով ֊ կր ՛բերէին, սակայն , ոչ միայն
այնքան յաԼողո ւթեամ բ չէր վերԼա֊ար Գաշնակ ց– գրելով գերման լեղուով դերման արտաքին թուրք Հւիոքլ աւո ր՝ֆնհ ր ր , այլ եւ Հմեծաւոր^ներր ։
նեբու Համար : գո բծոց ն ա խ ա ր ա բ ո լթ ե ան կա ր ե ւո ր ղէմ քերէն՛ Տ)ոն 1942 Մայիսի 13 թ ուականով Փտփըն կը տե֊
երիմի թաթարները, իւկուշ - Ջէչէնները , Հենթիկի՝ կը յայանէր . ղեկադրէ իր կառավարութեան, թէ թուրք սպա
Պուլկարները , ա ր ա չաե ւց ինե ր ր , իյ ա լմո լիսն ե ր ր Երկու Հոգի այն անձերէն, որոնք նոր վիղէ Ա՛ յակոյտի պետը մարաջախտ Ջաքմաք՝ 1942/ Մա
եւ Մերձ» Վո լկեան Գերմանն երր, որոնք ի՛րենից ան– ռին -— Ա իւս թ ե կի պ Ֆաղրլ եւ էտք կէ ՝Բեմ ալ —- յիսին ,րսած է իրեն , որ ոչ միայն թուրք բոլոր
Հաւատար մ ութեանը Հ ամ ար այնքան խստօրէն շուտով ձեզի կ* ք՚լլան ; Անոն ց Հ ր ա Հ ան գո ւած է քաղաքացիները, այլ եւ թուրք սպաները, որոնց
պատժ ո լեց ան , բացառութիւն կը կազմ են եւ ոք Խրիմի մէԼ Գերմաններուն օգնելու եւ միաժամա պէտքը կրնայ ունենալ դերման Հրամա՚նատարա—
լքեդՀանուր երնւո յթ ։ նակ օգտակար ԲէլԱյլոլ– Խրիմի Թաթարներուն ; Ես
« Ժուռնալ տր Ժրնել որ դէպիքՍ ո րՀ ուրդ - այս մ աս ին գրած եմ Փչ ոֆ • ք*նտ րի սի եւ իր մ է թիւնը լրտեսակա-ն֊խափանարարական դորօ՜ունէ -
՚եեբը առանձ\ տպէս Լերմ զգացումներ չի տածեր , իսնգրած ձեզի փոիսանցելու այն ամէնը, ինչ որ ես ութեան համար կովկասի մէ^, անոնք ՐոլոՐԸ
իր վերԼին յօղուածներէն մէկուն մէԼ խօսեր վ ի)՛ գրած եմ իրեն : Միւսթեկիպը փաստաբան է, գրա– ա\ միրապէս մեկնումի թոյլտուութիւն կը ստանան
Մ իութեան ՀշնոբՀ աղուր կ% պ ետ ո ւթեանց ս ասիս , գէա , եւ վերԼերս դատախազ էր ։ քքտի կէն ն ոյնպէս դէպի Գերմանիա՛» Հ իւ չ կր վերաբերի սպաներուն ,
կր նկատէ • լաւապէս կրթուած երիտասարդ մըն է • Երկուքն ապա Ջաքմաք անոնց բոլորին հաճոյքով արձա -
Հ • • • Իրողութիւն է, որ այդ ընդարձակ եւ ալ Խ րիմ ց ի են եւ շատ վստաՀեըի ւ Ես կր խնդրեմ կուրդ պիտի տար՝ Հայգքան վսեմ գործ՜ունէու. -
այլատարր երկրին մնԼ (ակնարկը^. Միության. զի՛ք ենք Խրիմ ղրկել եւ Հոն օգտագործել մեր էնդ– թեան համար >•••
*—՚ Հ 8 % ) ակար էին կեգր ո՚1 ա իա յս ոյժերը։ Աղզա - ^ անուր ղե րմ ան եւթուր ք շաՀեբուն Համար ։ Անոնք Իր նոյն տեղեկագրին մէֆ ֆափըն կը յայտն է,
յին Հարցի մէԼ Աթալինի քաղաքականութիւնէ ե- գերմաներէն չեն դիտեր , սակայն գիտեն ռուսե - թէ թուրք սպայակայանը՛ հրեն– տուած– է անուն -
ղալ արգիւ՚կաւո ր , շնորՀիւ այն մշակութային \ք–նւք– րէն եւ արագօրէն կրնան տիրանալ գերմաներէնին։ ներ-ո այն վայրերու , ուր «քիուսեթը օղանաւային
նավարութեան , որով օժտուեցան երկրին բաղմա - Թէ ո՛րքան սերտ էր էրքիլ^/^ք* կապը թուրք նոր զինագործարաններ հիմնած ենգ ւ
թիւ ժողովուրգները$ («ժաման ակֆ , Պոլիս , 9 կառավար ՈՆթ-եաս Հետ, այգ կր վկայէ Փավւընի իր զինուորական խորհուրդներով գերման
Սեպտեմբեր 1946)։ մէկ մատնանշումը իր 1941 Օղոստ • 5 տեղեկա– ռաղմա՚Տ րագիրԳ երուն կը միքամտէ անգամ թուրք
Այս պարագան եւս քյ . Միութեան ժողո - գրէն , ուղղուած Պերլին ՝ քիիպէնտրոփի . արտաքին գործոց նախարարը Մենեմէնճիօզլսւ ։
վոլրդներոլ Հաւատարմութիւնը երկրին ու իշխա զԱրեւելա^թաթ՛արական Հարցերու մէԼ թուրք
նութեան Հանդէպ եւ անգամ թաթար ՚ տարրերու կառավարութեան վստաՀութիւն՚ը վա$եՀող անձե - (5)
իոբլանփր &ո՝կ*քէո՝յ նկաս^ամթ - քքյէ գերն ունե*.
Fonds A.R.A.M
քինէ առաւ ։
ԱաԷլճԷվաղի բնակէոլթիւնը սոլրէ կ՝ա՝1 ցընեն Հի ւ լէ ական ուժին կիրարկում շ տակաւին մը– Գարնան առաւօտ մը, քանի մը դաշնակցական
անանուն տանջանքներով : ճապա զէ ուր Էն յա ադա - աած չէ գործնական կեանքին մ ԷԼ, եւ այդ մասին աղաք եւ ազգասէր ա֊Հաաներ, զաղավւարը յ ո ա -
պէս հաւաքուած– 27 երիտասարդ գեղուհիներ , հոն ներկայիս շատ բա.Լ ծրագրային վիճակի մբ մ ԷԼ ցանք դպրո ց մը շՀւնելու • Ա՝ ա ւ բա կրկիտ ՀաշՀււնե բ
հասնող զօրամասի մը սպաներու կքյքի1՛ յագեցում կլ գտնուի . սկսան Այր միտքէ չաբչբկեչ։ *Կէտք էր անկարելին
տալէ վերչ^, ^ե՛նթարկուին Հ ա ս ա ր ա կ ղինուորնե - Ա&ՂՎւ տ յ մէ 9 Հրատարակուող մասնագիտական կարելի փորձել լձ ոլչ լ զո րծ ի ւ Առանց ժամ անակ
բու. շնա կա՛ւ ութ եան ։
Հանդէսի մբ Համ աձա յ ւ ,ծ ւ. վուն յատակը գտնուած կո լսնց֊եչու կո ւսա կցական ժողով դում արեցինք ,
4(.Պասաե բաղմ ի բ թառքին , Հայոց վյ.այ դո րծա*. ազմուտ նիւթեր շ լարելի է վերած ել բնական կա ղպրոցի շչ.Լութիլ1չլ յաԼողցւելու Համար , մանա
գրո-ւած գազանային արարքներէն մե*ծ ւիորձաոու ՛լի նմանող բաղադրութեան մը։ ւանդ որ Հողը ձրի տրաւ) ագրո ւած էր I փողովը
թիւն ձեռք ձգեր էին Թ^ւրքձրբ։ ԲնաԼնԼման այգ Եթէ իրաւ է որ ճառագա յթագործօն ազգե - վաւեբացուց տրուած որոշումը եւ սկսան ք պաշտօ֊
կաաարելագործեալ մեթոտներր , կատարեալ վար– ց ո ւթե ա՚1 տակ գործ արա նա լոր արտադր՚ութ իւենհ~ նա կան դիմումէն եր կատարել քաղաքապետութեան
պետ՛ութեամբ գործադրեցին ՛քիւրտերու Հանդէպ Տ րը կարելի է կագի վերած ե լ , ուրեմն Հնարաւոր մօտ , որ սիրով բնդունեց մեր առաԼարկը եւ տուաւ
պիտի ըլլա
«^աղաքակբթեալ մարկութ-խնը ձսւյՕ ծպսաՆն հօն նիւթեր յ կա ղի Հ՝Լ տ երե լցող ճառագայթագոբ– արտօ ագիի, մեր ուղած տեղին վրայ շինելու Հա -
բիւրներ ։
չհանեց, երբ աււնռւսպն մէկուկէս միլիոն Քիւբաեբ էն երեւան Հանել Լեյ. մ՝ ո ւթե ան նոր աղ– մար ղպրոցը։ Եւ աՀա մեր գէմ ցցուեցաւ Հ°կդ
ւսնասՏօբէն կը խ-ողխողոՆէին : Վեբաշիեաց խմբակը որ կ՚ը՛սէր* Մենք դպրոց
Հ*Բ աղս.քակիր թ աշիսարՀ բ Լո՛վ Հ եգ%ո ւթի ւն ) Եթէ իւրանիոմը 2\ միլիոն անգամ աւելի Լեր– չենք ուզեր, այստեղ ֆրանսական գոքր"0 հ.ա ձ »
բան չՀարցուց , երբ Հարիւր Հազարաւոր կոյսեր եւ մ ութիւն 1լարտագրէ քան Հանքածուխը, այն ա– մեր երախաները Հայերէն սորվելու պէտք չունին՝^։
կիներ շուներու պէս լլկուեցան , երբ անոնց զա անն Հիլլէական ուժը պիտի կընայ անբաղդատե Ամէն մ լ Լոցի գիմ եցին գործին արգելք ըլլալու
ւակներ բ գե ր ե վա ր ո ւե ց ասն , Լ րբ քիւրտ կիներ րո֊ լի Օր էն Հսկայ ուժ ար տագր ե լ ( շարժ մ ան մ ԷԼ գնե Համար ։ Ուր որ կ՚երթայինք Հի.մեբը փորելու Հա
նօրէն յան ձ*ե ո ւե ց ան թ՝ուրք գո րծատ հրութեան ։ լով Վհխ^խաբի ելեկտրական կայաններ ։ մար բ րի չի ն ա ռԼե լ կը կ ենա յ ին մ է կը կ՚ըսէր մե բ
Հ.Նւ աշխարՀի * է բ ա յ մարդկային ձայն մբ ՝*$Հ Երկու ամ եր ի կաց ի աստեղադէտներու Հե տ ունին ճակատը կը գո ցոլի , մ իւսը՝ դուռիս մ օտը
չբարձրացաւ ո ր գա տ ապա ր տ է ր եւ ա յպանէր տազօտութեանց չնորՀիլ, ա յսուՀետեւ կարելի պի–, ^ Ը լ 1 ա յ եւ ուրիշ դժուարութփւններ ։
թուրք ղին ո ւո ր ա կ անտ լթ ե ան , պաշտօն էութեան եւ *ո ի ըլլայ շաբաթէ եր , նոյնի, սկ ամիսներ առա Լ գու*. Բայց Գա շն ա կց ա կաԼբ չշնկրկիր , բոլորս ալ
երեսփոխաններուն կողմէ մինչեւ յղփացում կա ֊ շտկել օդին վիճակը։ ՝ա յ դ շրԼաֆին դո րծ ազուրկ էինք, մեբ պա տառ Հա
տարուած խա յա առակո ւթիւնն ե րն ու վատ՛ութիւն– Մ • Ի • Հաուտբուից էլ ապացուցանէ թէ մթնտ^ ցէն կտրեցինք, մաս մը Հանգանակութիւն ըբինք9
ներշ»է լորտի բարձր խաւերուն Հ ոտ ո ւկր ( օղօն ) ան Հաւա մաս մ ըն ալ Հանգուցեալ *Լ . /// օ ր աս անճ ե ան բ տը -
Տ ե աո յ կոչ մ ր Համ ա յն քրտութեան • սար կերպով տաքնալով արեւին ելեկտրամ ագնի– ուաւ ու գպէ՚ոցի շէնքր աւարտեցինք։ Եւ մեր մա
«ԱրԲԿիր ո վ ՝Բիւրա , Արեւելքի եւ Մերձա սակաւ զօրութեան աղդեցութեան տակ , ծնուն գկու նուկները սկսան Հայերէն թո թ ո վե լ այդ ՛աղքատիկ
ւոր Արեւելքի ք.՚ւ,յ։ աքանչիւր ժողովուրդ իր ար - տայ կաղային Հոսանքներու , որոնք կր ներգործեն դպրատան մ ԷԼ։ Հակառակորդները երկար ժամա
գար իրաւունքշ կր ստանայ, եւ գերութեան չռք^ա– օդի ճւ շում ին վրա յ Հողին մերձակա յ ճնշմ ան գօ նակ Հ եռու պաՀ եցին իրենց ղա ւա կն ե րր Հ Ատեն մը
ներբ կր խորտակէ • • • տիներուն մէ9։ վերԼ անդրադառնալժվ իրենց սխալին, սկսան ի -
%Միացիր բոլոր անոնց, որոնք կհուզեն քեղի՝ Աստեղագէտ Ա . Հ՛Ա՛ Աւիլէթ իր կարգին կը րենք ալ իրենց զաւակները ԳԲ^ռլ։ Գասերը շարու–,
օժանդակել , գո յո ւթիւԱդ բնա Լն Լել ուղող թշ%ա՚– Հաստատէ թէ օգին ստուար զանգուածներուն Լեր֊ նակուեցան պատեազմի շրԼանին ալ։
մ ին Հ ա ր ո ւած ելո ւ Համ ար է մութեան եւ ցուրտին մեծ փոփոխութիւնները բս– Աղա տ ա գր ո ւմ իւն օրը Հայ Համ ա յնավաբւ երը
«*ք*հգ Տ՚ւքաւն աաոապա֊ծ7 ջարոյուած , տաոագր– ոաԼ կու գան արեգա կնային զանազան ճ առա գա յ - դուրս ե կան$ վրէժխնդիր ու Հ ա յո լ Աւրիւն թափե -
ու֊ած եւ միեւնոյն դժբսւխաոՆթ֊եանց ենթ–տբկու.ած
հայ հայրենակցիդ եեա հասկացոզ-ութ/եան եկու^յւ : թտւմներէն , եւ թէ այգ փոփոխութիւններն են որ ցաւ։ Հիմակ այս ՀյառաԼդիմ ականն ե րր՝& առանց
պատճառ կր Հան գի սան ան Հ ողին մօտ գտնուած ամչն՛ալու սկսած են տէր դառնալ այն շէնքին , զա
ՀձԳոնէ օրքնակ առ աս Հայրենիք Հրեայէն Տ մթնա լոյ տա յին խաւերուն յեղաշբԼմ ան ։ նազան խաղեր սարքելով Հ Ասաա1նդԱ1կսւՏ
Տե՛ս , ինչս/էս կրէ պայքարի: Տիշեալ գիտնականն եր ուն կարծիքով, եթէ. ա– ՊՈՒԷՆՈՍ ԱՑՐեՍԻ (Արմանթին) կառավարա.
ճՑիշէ* Գր՚նէ փառա ւ ո ր ան ո *ւալդ : Գիտցիր ո բ ւե լի խորացուին արեգակնային ճառագայթումնե կան «Մարիանօ Մ օրէն օ՝^ բարձր» վարժարանէն
աշխարՀ ի վրա յ մ ի ակ ստրուկ ժո ղո վուր դ ը դո ւն րու ուսումնասիրութիւնը , օժանդակութեամբ աս շրԼանաւա րտ եղաւ Գրիգոր ՚Բէչէճեան , առա Լինը
մն ացած ես՝& : տեղագիտական ՛ն. որ ագո յն գո ր՛ծ իքն եր ո ւն , կարելի Հան դիսաձ ալով ի բ դասարանին մ ԷԼ :
Հ– ՎՌԱՄ պիտի ըլլայ երեւան Հանել օդեր ե լո ւթա բանական Այս կրթական. Հաստատութեան նորոգ^ Հան -
նախատես՛ութեան ց նոր մեթոտներ : գո լցեալ տնօրէնը՝ Տոքթ ••Ալպէռթօ Լէ՚քՀնէ՝ կտա
ՀԱ8ԱՍՏԱՆ , Հ. ՏԷՐՈՍԿԻ կ՛՛ վ մր թողած էր վարժարանին 30.000 փեսօ , որ–
ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԷՏՆԵՐՈՒ Միութեան նախաձեռ– պէսզի ան ո ր տ ո կո ս ո վ գ րամ ական նուէր արուի
նութեամբ անցեալ Դեկտեմբերին Երեւանի մԷԼ այն աշակերտքն, որ առա Լին ր կը Հանդիսանաք
կազմակերպուած է անՀատ նկարիչներու ցուցա - վարժարանին Հնգամեայ շրԼանին , թէ՛ ուսման եւ,
Հանդէս մյյ % \/կարներ ունէին 1 կտրիչներ ք& • քյսա– ՓՈԲՐ ԳԱՂՈՒԹԻ ՄԸ ԿԵԱՆՔԷՆ թէ մարք ու բարքի մէԼ։
յեան եւ ք* * *Բ ո լոդեաև , թիւով աւելի քան Հար՛. .-՝» ՄԱՐՍ Լ՛Ո Լ - Կենդանի պատկեր մը Ս է՛» թ Անի (Լ§ս եղական սլատեՀ ո ւթ իւնը առաԼին անգամ
յիսուն է Հայ գաղութ ի կեանքէն ։ վիճակուեցաւ Գրքգորին, որ յ առա Լագ ո յն աշա
Ս Հ.ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Հրով 1935^^ Մարսէյւի քաղաքապետութիւնը երբ կերտն էր դպրոցի՛ն եւ գրաւած էր նաեւ սէրն ու
արտակով մ ը կ ո– Սէն Շա ր լի գաղթակայան ր քանդեց , մաս մբ Հա Համակրանքը աշակերտներուն եւ ուսուցիչներուն։
րոշէ բանակէն արձակ ո ւած սպանե րոլ աստիճան - յեր եւ (Հյուսեր Աէնթ.Ա% բերաւ, խոպան արօաա - Ան ստացաւ ոսկի շքանշան մր՝ եւ 1.500 փեսօի
ներր ոոյց տուող նշաններր։ իրենց ուսերուԼ վրա 1 վա յր մր յատկաց ո լց անո՛ն ց ու տուաւ շինանիւթ , պատկառելի –գումար մը , իբրեւ պա րգեւաթո շակ։
աստիճանի նշաններ կրելու իրաւունք ունին քսան՛ը ո րպէ սղի իւր աքան չ1 ւր ընտան իք իրեն Համ ար Մա յրաքաղաքեն առաԼն ա կարգ օրաթերթերը
Հինգ տարի բանակք՛ն մէԼ ծ առա րսծ շատ մբ զօ փոքր խրճիթ մը չի^1 է պատսպարուելու Համար I ներբողական տողեր նուիրեցին այս խոստմնա լից
րավարն եր , ծովակալներ եւ սպանե ր , նաեւ ա յն Տատկացոլց նաեւ գործարան մը, ժողովուրդին Հայորդիին՝ որ գեռ տասնըՀինգ տարեկան է, ՝հւկը
բոլոր զինձոլո րներրէ , որ թէեւ քսանրՀինգ տար ո լան մէկ մասը այնտեղ սենեակներ շփն՚ե ցուր բԼա կեցաւ ։ Հետեւի պետական Համալսարանի բժշկական ճիւ–
ծառայութիւն չեն ունեցած , սա կա յն ն շան ա կե լի Երբ լրացաւ բնա կարա՛ններու շփնո ւթիւն լք ու զթ։
ծառա յութ իւննե ր են մատուցած Հայրենիքին։
ՆԻՒԹԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ ցաւ անշուշտ այն ղղոյշ քաղաքականութեան մէԼ, բու թիլին կը պատկանի , էնկիւրիի մէԼ, նաեւ
Գերմա -
•որ իր բանակցութեանց մ ԷԼ կը տանէր անոյր Հա– զօր» Հիւսէ յն Հիւսնի կմ իր էրքիլեթֆ ։
նիան , մասնաւորաբար կովկասի շուրԼ, «Չեզոքի Թուրքի, ո յ այս էրքիլեթն է աՀա, որ
Մեծակշիռ փաււտաթոսթհւ՝ զատարար^ին՝ քհուրքիոյ Հետ ։ միաժամանակ էնկիւրիի ռատիոկայանէն թէ պա
Բայց դառնանք մեր նիւթին ; տերազմական դէպքերր կր մեկնաբանէր * * • ան -
(ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ) Թուրքիա չէր գոՀանար միայն բաղձանքներ շուշտ «չեզո՛՜ք՝^ ակնոցով, թէ՛ ճամբորդս ւթիւնն եր
յայտնելով , այլ եւ ի խնդ/.ր Համաթո լրանա կան կը կատարէր դէպի գերման սպա յ՜ակա յանը *Հ.չե–
Տանկը այն ազգերու , ժողովուրդներու եւ ցե– դատի գործնական որոշ քայլեբ կը կատարէր ։ ղո՛ ք՝% տ րամագրո ւթ իւննե րով եւ թէ լրտեսներ կը
դային մն ացորդԼ ե րո լ , որոնց զաւակւ երր ա յս պա Թուրք ծանօթ պատերազմ ական մ եկն արան - տրամադրէր քիուսիոյ գէմ գերման Համանատա -
տերազմ ին զիԼուոբտկան շքանշաններ առած են 1Ա • ներէն զօր * է ւ ՚ ք ի էէ թ ա յ ն զինուորականը , որ ոլթեան . . . «չեզո՜՛ք՝^ նպատակներով։
Միութեան մՀԼ՝ կը բարձրանայ \72ի ։ այցելած էր Հիք^/էբի սպայակայանր եւ պտոյտներ Ա յս թաքուն աԼա կց ո ւթի ւնը գեր.մ ան զէն քին՝
Եթէ ասոնց գրեթէ բոլորին կողմէ Հաւատար– կատարած մինչեւ Խրիմ եւ Հիւս* կովկաս 1941 լրտես՛ներով, խո րՀ ուրղնե րով եւ տեղեկատու–
մ ութիւն չրլլար Մ իութեան Հա՛ն դէպ՝ պատե րազմ ր ՝\յո յեմբե ր 27 թո ւա կի ր ինքնաձեռագ ՚՛ ր ն ամ ակ մ ր ութիւններով ֊ կր ՛բերէին, սակայն , ոչ միայն
այնքան յաԼողո ւթեամ բ չէր վերԼա֊ար Գաշնակ ց– գրելով գերման լեղուով դերման արտաքին թուրք Հւիոքլ աւո ր՝ֆնհ ր ր , այլ եւ Հմեծաւոր^ներր ։
նեբու Համար : գո բծոց ն ա խ ա ր ա բ ո լթ ե ան կա ր ե ւո ր ղէմ քերէն՛ Տ)ոն 1942 Մայիսի 13 թ ուականով Փտփըն կը տե֊
երիմի թաթարները, իւկուշ - Ջէչէնները , Հենթիկի՝ կը յայանէր . ղեկադրէ իր կառավարութեան, թէ թուրք սպա
Պուլկարները , ա ր ա չաե ւց ինե ր ր , իյ ա լմո լիսն ե ր ր Երկու Հոգի այն անձերէն, որոնք նոր վիղէ Ա՛ յակոյտի պետը մարաջախտ Ջաքմաք՝ 1942/ Մա
եւ Մերձ» Վո լկեան Գերմանն երր, որոնք ի՛րենից ան– ռին -— Ա իւս թ ե կի պ Ֆաղրլ եւ էտք կէ ՝Բեմ ալ —- յիսին ,րսած է իրեն , որ ոչ միայն թուրք բոլոր
Հաւատար մ ութեանը Հ ամ ար այնքան խստօրէն շուտով ձեզի կ* ք՚լլան ; Անոն ց Հ ր ա Հ ան գո ւած է քաղաքացիները, այլ եւ թուրք սպաները, որոնց
պատժ ո լեց ան , բացառութիւն կը կազմ են եւ ոք Խրիմի մէԼ Գերմաններուն օգնելու եւ միաժամա պէտքը կրնայ ունենալ դերման Հրամա՚նատարա—
լքեդՀանուր երնւո յթ ։ նակ օգտակար ԲէլԱյլոլ– Խրիմի Թաթարներուն ; Ես
« Ժուռնալ տր Ժրնել որ դէպիքՍ ո րՀ ուրդ - այս մ աս ին գրած եմ Փչ ոֆ • ք*նտ րի սի եւ իր մ է թիւնը լրտեսակա-ն֊խափանարարական դորօ՜ունէ -
՚եեբը առանձ\ տպէս Լերմ զգացումներ չի տածեր , իսնգրած ձեզի փոիսանցելու այն ամէնը, ինչ որ ես ութեան համար կովկասի մէ^, անոնք ՐոլոՐԸ
իր վերԼին յօղուածներէն մէկուն մէԼ խօսեր վ ի)՛ գրած եմ իրեն : Միւսթեկիպը փաստաբան է, գրա– ա\ միրապէս մեկնումի թոյլտուութիւն կը ստանան
Մ իութեան ՀշնոբՀ աղուր կ% պ ետ ո ւթեանց ս ասիս , գէա , եւ վերԼերս դատախազ էր ։ քքտի կէն ն ոյնպէս դէպի Գերմանիա՛» Հ իւ չ կր վերաբերի սպաներուն ,
կր նկատէ • լաւապէս կրթուած երիտասարդ մըն է • Երկուքն ապա Ջաքմաք անոնց բոլորին հաճոյքով արձա -
Հ • • • Իրողութիւն է, որ այդ ընդարձակ եւ ալ Խ րիմ ց ի են եւ շատ վստաՀեըի ւ Ես կր խնդրեմ կուրդ պիտի տար՝ Հայգքան վսեմ գործ՜ունէու. -
այլատարր երկրին մնԼ (ակնարկը^. Միության. զի՛ք ենք Խրիմ ղրկել եւ Հոն օգտագործել մեր էնդ– թեան համար >•••
*—՚ Հ 8 % ) ակար էին կեգր ո՚1 ա իա յս ոյժերը։ Աղզա - ^ անուր ղե րմ ան եւթուր ք շաՀեբուն Համար ։ Անոնք Իր նոյն տեղեկագրին մէֆ ֆափըն կը յայտն է,
յին Հարցի մէԼ Աթալինի քաղաքականութիւնէ ե- գերմաներէն չեն դիտեր , սակայն գիտեն ռուսե - թէ թուրք սպայակայանը՛ հրեն– տուած– է անուն -
ղալ արգիւ՚կաւո ր , շնորՀիւ այն մշակութային \ք–նւք– րէն եւ արագօրէն կրնան տիրանալ գերմաներէնին։ ներ-ո այն վայրերու , ուր «քիուսեթը օղանաւային
նավարութեան , որով օժտուեցան երկրին բաղմա - Թէ ո՛րքան սերտ էր էրքիլ^/^ք* կապը թուրք նոր զինագործարաններ հիմնած ենգ ւ
թիւ ժողովուրգները$ («ժաման ակֆ , Պոլիս , 9 կառավար ՈՆթ-եաս Հետ, այգ կր վկայէ Փավւընի իր զինուորական խորհուրդներով գերման
Սեպտեմբեր 1946)։ մէկ մատնանշումը իր 1941 Օղոստ • 5 տեղեկա– ռաղմա՚Տ րագիրԳ երուն կը միքամտէ անգամ թուրք
Այս պարագան եւս քյ . Միութեան ժողո - գրէն , ուղղուած Պերլին ՝ քիիպէնտրոփի . արտաքին գործոց նախարարը Մենեմէնճիօզլսւ ։
վոլրդներոլ Հաւատարմութիւնը երկրին ու իշխա զԱրեւելա^թաթ՛արական Հարցերու մէԼ թուրք
նութեան Հանդէպ եւ անգամ թաթար ՚ տարրերու կառավարութեան վստաՀութիւն՚ը վա$եՀող անձե - (5)
իոբլանփր &ո՝կ*քէո՝յ նկաս^ամթ - քքյէ գերն ունե*.
Fonds A.R.A.M
