Page 82 - ARM_19-1947_01
P. 82
աաաաա

ուսե՛լ արու համ՛ա՛ր եւ. որմէ ըԼդամէնը ծախսուած է ՚ԲաակաԱ Շա^ժոն^է(^ե^ը

ԱԶ^ԱՀԱՒԱ՚ԲՈԻՄԸ 10 Հազար ոսկի»։

Այս առաջարկութիւնը կ՝ ընդունի եւ տասը (Ե՛ վերջին մազ)
14 Հազար ընտաԼիք,
4 2 0 ասԲՈւաԱ ւ\է՚ւթ\ւ (յքիԱ , Հազար ընտանիքի փոխարէն

100.0ս0 Հոգի խրքատայաստանէն կշ զազթէ իիոլ– ծ. ՀԱՇ11ՒԵ8ԱՐԳԱՐԸ

&արունակ կշ կրկնուի թէ դէպի Հայրե՛նիք սաՀա յաստան : 1925/՛ ապստամբութեան ձախոզումէն վերՀ^

երբեք ներգաղթ աեղի ունեցած չէ, այէ միայն ար– կրզրում ի շրջանէն 7298 ըւ ըտնատանիք ղէնուոլակաւ. գք.ող։.±թիւ1ներուԼ յաիրգեցին
67
սւ ա գաղթ : ԱԼ աա րա կո յս Հա յ ր ե ն ա ս ի ր ա կա\ն Լ պա ~ ԱլտաՀաւէւ »> պատերազմական ատեաններու վճիռները, եւ վա ր–
2467
սւակով է որ այդ մի աքը կ՝ար ձ արծ^ ւի , բայց ան կարսի չրխնէն 4215 Vէէ Հակա* արտակարգ տնօրինութիւԼՀԼեր :

շի Համ ապա տա ս խան եր պա ամ ական իր ողո ւթիւն ** Պայաղլաէ ,, Ապրիլ 2ՅԻ± Տիգրանակեըտի Հրատարակին

ներու, որոնք աեղի ունեցան անցեալ 120 աարինծ* վրայ կախաղան կը բարձրանար Աեւերեկի ցեղա­
բոս ընթացքին տ պետն եր էն Շէյխ - Ի-
Գումար՝ 14047 », ԱուՀամէտ խալիտ Պ էն

0 գա ա կա ր է անդրադառնալ թէ ի՛ն չպէս կա - է ր ղր ո ւմ ցիներու մեծ մ ասր կը Հաստատուի էյուպ։ իսկ կայիս 7ին քիԼՐա յայա^Ր մտաւորա­
Հա յաս ւո անի մէք ,
տար՛ուեցաւ աղդաՀա լաքումը Հայեր Ախալցիւա եւ Ախալքալաք , կարսեց լնե րլլ Գիւմրի կան Տոքթ. Ֆուատ պէյ : իւրաքանչիւր ղեկավարի
, ինչքան արդի
գլխաւորապէս ո՛ր թուականներուն կազմուեցաւ ՀԱլեքսանդրապոլ) , Արագածի լան քել շ ք Ապարան , կ-ղքրն կսռափնատ կ՚առաէ՝± որգուէին 50-60 Հե -

Հոն Հաստատուեցան ո ւ ինչպէս Թալին, Պայաղիացիսեբշ՝ Աեւանի լ լ ճ ի կողմերը^ Աւելորդներ կամ աշ՚յ րէթակաս երեւելիներ :

միատարր Հայրենիքըւ Տարաչիչէք եւ մասամբ Աուբմալո լի (Ւգգիր) շր– Եւ սակայն քչտական պատմութեան ամէնէն

1826/՛ ռուս –պար սկա կան պատերազմի Հետե - չանը ։ սեւ թուականը կը Համարուի 1925 Մտյիս 29։

ւանքով կը ղրաւուի Երեւանը, էքմրածինը \$Հ7ին։ Երրորդ գաղթը 1853-1856 եր իմ ի պատերադ. Այդ օրն էր որ Տիդրաւ-սւկերտի մեծ֊ մզկիթի

Հայկական զօրագունդ մը \,ե րս ^ ս Աշտարակեցիի մ ին Հետեւանքով տեղի կ՝՛ ունենա յ : 1856 ին Փա­ Հ՛րապարակին վյայ կախաղան Հանուեցան Ներա »

ղեկավարութեամբ կը մասնակցի կռիւներուն * Նի՛­ րիզի մ էք կնքուած դաշին քին Համաձա յն՝ քիուսեբր կուտական Աէյիտ Ապտ իւլ-՚Բատ ե ր էֆէնտի ել մեձ–

քս լա Ա* ցարը խաղաղութիւն կը կնքէ Պարսկաս­ դարձեալ կը ստի պո լին պարպել գրաւո ւած կարս որդին՝ Աէյիտ ՄուՀամմէտ, ՚Բէմալ Ֆէվղի (քր–

տանի Հետ 1828 Փետը* \Աին - թ՛իւրքս էնչայի դաշ­ քաղաքն ու րերդը* ինչպէս նաեւ միւս շբքանները։ տերէն Ժբն թերթի խմբագիր), փաստաբանէ Ա՚Էմ–

նագրով : Պայազիտի՝ գաւառէն մօտաւոբապէս տասը Հագար մէտ Թէվֆիք, Հաճի Ախթի, ՚Բէօր Աայիտ եւ Հօ–

Հայեր կնանցն ին քիուսաՀայաստան : ճ>ա Ասքէրի էֆէլտի , նաեւ 85 ցեղապետներ :

Ըստ Տրդ յօդուածի՝ (իո ւսաս տան ի սեփակա - 1877-1,878/1 պատերազմի ատեն ուսերը թէեւ, Դատավարութեան եւ մաՀապատ.իմներու գոր­

նո ւթ իւնը կը դառնան Ելեւանի եւ Նախիքեւանի կրկին կը գրաւեն ու կր լքեն կաբինը, Պայազվտը, ծադրութեան ընթացքին, պատեՀոլթենէ մր օգ -

իսաՆութ իլԼնե րը ; Ըստ \2բդ յօդուածի՝ երկու պե­ բա յց ա յս անգամ Հա յերը ընդՀան րապէս չեզոք տուելով , ձՐ^.ա^Ր ցեզապետներէն Հազարապետ

տութեանց Հպատակները, որոնք Ար աքս ի այս կամ դիրք մը գրաւած էին , եւ /հուսերն ալ չեն աշխա­ ^իասրմ Պէյ իր Հետեւորդներով կ՚ապստամբի , եւ

ա յն կողմը անշարժ կալուածներ ունին , իլ աւո ւնք տիր գաղթեցնել կաբնոյ Հայութիւնը : ի վերջոյ ձեր բակա լուէ լով կը կախոլի :. իրեն Հետ

կր ստանան երեք տարուան ընթացքին ազատօրէն 1895-18%/ Համիտեան չարգե ր ո լ չբԼան էն է մաՀապատւհի կՀենթարկուին երեսփխան Եուսուֆ

ծախել կամ փոխանակել ըստ լ. ր են ց կամ քին ւ ՛ո ր . կբ պատաՀի չորրորդ ներգաղթը գէաԻ 1հյւսա– Զիա պէյ եւ Րէչիտ պէյ։

Այս գաշինքբ Ն\1քոէա կայսրը \ 6ճ8 Ա արտ 21– Հա յաստան Թ ր ր տ Հ ա յաստան ի զանազան շր քա նն ե - Եւ վերջապէս (քուլիս 7/5», 37 կրօնաւորներու.

ին վաւերացնելէ ետքը, սենատին կուտայ Հետեւ­ րէ ն ։ Ա յ դ թիւը մ ին չեւ 50 Հազար ցհ յց կը արուի , Հետ կախաղան կը բարձրանայ ապստամբութեան

եալ րարձրագո յն Հ րամ ան բ * «Պաս կաս տա Լ ի Հետ եւ անոնք որ իբրեւ փախստականներ անցած էին բուն ղեկավարը Շէյխ Սայիտ էֆէնտի յ ՚Բիլրտ

կնքուած գա շի ն քի զօր ո ւթե ամբ՝ Պարսկաստանէն ա յ դ երկիրը » ի շխանա ւթիւննե բո Լ կոզմ է ա րժ՝ անա– սլատմ՚ութևան Համար այլապէս սեւ թուական մր

Ո՛ ո ԼԱ ա ս տ ան ին մ իա ց ուած Երեւան ի խանութիւնը ե֊ ցա՚ն ան բարեացակամ վե րաբերմ ունքի Հ ոբովՀ ետեւ ի նչան ա՛ւ. պա տ ո ւո ւթ ե ան Շէյխին մօրուքը կ՚ած՜ի–

Նախիքեւան՝ի խանութիւնը կըՀլամայենք այսոլՀե– ա յգ օրերուն (հուս իո յ ել Թ ո՚լրքիո յ յւԼբաբե րու - լեն եւ կը նախատեն : .

տեւ ամէն ատեն կոչել Հայկական Հյրքան (Ալ.մեան– թիւնները բարեկամական էին (Տես է* Ակ՚ունիի Տունիս 2$ին , պատերազմական ատեանը 93

սքայեա Օպլասթ) ել մուծանել այն մեր մական­ «Գէպի կռիւի, էք 585) : պետերէ բազկացեա / խմբակի մը մ ա Հապա տ իմ կը
Հինգերորդ եւ մեծագոյն տնօրինէ , եւ աԼմիԳապէս կշ գորհագբէ :
ուաւ (տիտղոսի) մէքի : Այսպէս ով ի)՚ո ւս իո յ կայ­ ներգաղթը (Թրքա–

սեր բազմ աթիւ տիտղոսներուն վրա յ կ՚աւելնար Հա յաստան ի Համ ա ր աբաագազթ ) տեգր 1լ ո լնենա յ Ասոնց կր յաջորդէն անմեղ ժողովուրդի զան–

նաեւ «թագա ւո ր Հա յ կա կան Հյրքան իի կո՛չո ւմը : 1914^ առաքին Հ ամ աշխարՀա յին պատել ազմ ի Հե­ գուահ-ային տ Լ ղաՀ ան ո ւթ իւն՚ձ֊ երն ու աքսորը՛ ձմ­

Թիւր քմ էն չա յէ գա շիւ քի գո րձ ագրո ւթե ան Հե­ տեւանքով , գաղթողներու թիւլշ կը Հաշուուի մին­ րան սաստկաշունչ եղանակէն , ղէպի անծանօթ

տեւանքով , աււաշին անդամ ըԱալով Հոծ թիւով չեւ 300.ՕՍՕ Հոգի , գլխաւորապէս Վ^ասպո լրականի , վայրեր ։ ԲնաշՊւքման քաղաքականութիւնը գործա­

Հա յեր կը վերադառնան նե ր կա յ Հա յա ս տ ան ի սաՀ– Պայաղիաի , Բասէնի եւ Տարօնի շրքանէն * դրութեան կր գրուի ծրագրեալ ձեւով։ Այսպէս,

մաննեբէն ներս* 45.000 Հոգի գնդապետ քԼազարոս ք*ա յց գաղթող*, ե րո լ Հազիւ թէ կէս ը ներկա յ մին չ> պատեր ազմ՛ ական ատեանն երը Հ ա լա քական

Լա զա ր ե ան ց ի Հսկողութեան ներքեւ Պարսկաստան Հայաստանի սաՀ մ անն եր ո ւ,ն մէք կը մնա յ , մնաց­ մաՀավճիռ կ՚արձակէին՝ անկախութեան կողմնա-ւ

ն էն կո ւգալ եւ կը տեղա լոր ո լին գլխաւորապէս Ե– եալը կը ց րո լի Աւ գր կո վկա ս ի եւ Հիւս * կո վկաս ի Ղ/՚Յ ցեղախումբերու պետերուն ել անՀատներուն

բեւանի ու Նախիքեւանի չրքաննեբը, քանի մը Հա. զանազա՛ն վայրերը I դէմ, միւս կողմէ թնդանօթի , ռումբի եւ գնդացի­

րի*–ր ընտան իք կ՝ ե ր ի/ աե ՛Լա ր ա բազ եւ Թիֆլի ս * Վեցերորդ ներգաղթը տեղի կ՚ունենայ Հայաս­ րի կրակին կշ րոճոլէին մարդկային խմբաւորում–

Երկրորդ եւ աւելի մեծ թիւով ներգաղթ մը տանի Հանրապետո ւթեան ատեն, \9\9 ի եւ 1920^ •ւ եր : Օդա։ աւ՚յրր կը ռմբակոծ՜էին ա՚֊ոնց գիլզերը,

գէաի (հուս աՀա յաստ ան տեղէ կ՚ունենայ երկու տարիներուն : Հայրենիք կբ վերադառնան Հիւս • եւ ողչ մնացած թչուառներր ոչնչացման կ՚ենթար1

տարի ետք , ւս յ ււ անգամ ր քա֊լ ա յաստ անէն , դար­ կոզկասէն Ա՛րեւմտաՀայեր , ՚նոքնպէս քեմալական կւււէին , յատկապէս այդ շյ,չանէն անցնող զօրա­

ձեալ սլատ՚Լ րաղմ ի մ ԷՀ Հ եւոե ւանքո ։Լ : շարժումի Հետեւանքով Բիւթանիոյ շրքանէն : Այդ խումբերու կողմէ։

1827 Գեկտ . \$էլ կը սկսին զինուորական գոր­ օր եբո լքն ԱբտասաՀման էն Հայրենիք վեր ադարձո զ–

ծողութիւնն^ րը (իուսիոյ եւ թ՛ուրքիոյ միչիեւ ։/իու– Բռնագաղթը բնաշՊշ%Բան տւրիչ մէկ ապահով

սերը կր յառաջանան ու կը գրաւեն Արտահանը, ներու թիւր քսան Հազարէն պակաս պիտի չոԼԼայ * ճելն էր; Այս գործողութիւնը տեղէ կ՚ունենար

կարսր՝, Ախալքալակը, Ախալցխան , Պայաղիտը, տակարգ էսանդավառո ւթ իլն կար ամ բողք Հա - Գեկտեմբեր , Յունուար ել Փետրուար ամիսներուն

էրզրումը, Բաբերգը եւ կ՛ր Հսւսնին մինչեւ Կիւ - յո ւթե ան մէք* թէեւ տն տեսական նեղ պա յմ ա՛նն եր ընգՀանրապէս ։ Լեռնային եւ ցուրտ շյ,լաններու

մէւ֊չխանէ ու Տրապիզոնւ Հայերու Համակրանքր՛ գո յո ւթիւն ունէին Հ ա յրե ն իքի մէք , բա յց Հա յաս­ բնակիչւեբը, առանց սեռի ել տարիքի խարու -

Ռուսերու կողմէն է ։ Պայաղիաի գրաւումին կըմաս– տան ի Հան ր ա պետաւթի ւնը ամէն կերպ քաքալերեց թեան, իրենց բոյներէն խրուելով, ձիւնի եւ սառ–

նաեսհ Հա,կական վաչտ մր, որու զին ո ւո րնե րո ւն Հայրենադարձը, երկու տարուան կարճ ժամանա. նամանիքի վրայէն ամիսներով քալելու կր Հ ււր -
ԼՕ Լ մ Լ Լ ւ • *֊- *- լ * կադրոլէին,
կամի քո ց ի մբ ընթացքին երկու տասնեակ Հազար բոկոտն ու անօթի, Հասնելու Համար

մասին զօր– Պոպով կը գրէ– «Անոնք կը կռուէին եւ Հա յ վերադարձան Հա յաստան ։ Անատօլուի միւս ծայրը; Այսպէս , Պայազիտէն

կր մեռնէին որպէս հերոսներ ,անոնց պետերը միշտ Հա յաստան ի . խո րՀ րդա յ1 ացմ ան ՜23ամեակի ըն– ճամբայ Հան՚ուած՝ կարաւան մը իզմիր կը Հ՚աւսնէր
յառաջ կ ՚ հ բ թ ֊ ա յ ի 1 հ գ ր ե թ է բոլւուբն ալվիրաւոըուհ.
թացիին (1920—1945) ներգաղթ տեղի ունեցաւ Ի– իր Համրած քին 95 առ Հարիւրը կո ր սն ցո լցա՛ծ :

ցա'1»։ (Ազեքսա։նգր Ե՚րէցեանց «Ամենայն Հայոց րաքէն , Տտլնասաանէն , 3)րանսայէն , Պոլսէն շուըք Ո՚մբակ՚ոծո ւթ իւնն երէ փրկուելով, ալերակնե–

կաթողիկոսութիւնը եւ կովկասի Հայք \ Դրղ գա­ քսան Հազար Հոգի ( 8Ա1ւլաջ . կր կարծենք թէ ա– լ նՀ եւրոլ եււ քարայրն * ե•ր ու մէշ-^ ապաստանած՜
ր՛"–» լ1 ու մանուկները
րում», Ա– Հատոր) : ( * ) լելի էր, 25—30.000)։ ի վերջոյ կ՚իյնային որս–

1829 Աեպտւ 2ին կը կնքուի (հուսաս տա նի եւ Անտարակոյս > Հայաստանի տնտեսական պայ­ կիներնզօրամասերու ձեռքը; Գեղեցիկները, լլկուելէ

Թուրքիոյ միք եւ. Ադրիանուպոլիսի գաչինքըւ Եւրո­ մանները աւելի ձեռնտու էին , ո րպէ սգի խազազու— կան զՕՀ րներւ

պական պետութ\իւննե բը մի քամ տեր էին ի նպաստ թեան այգ տարիներուն՝ եօթներորդ ներգաղթը քյւ ղին՚ուո րնե րուն անասնական կիրքին գոՀացում

Օսմ * կա յս րութեան : (հուսեր ը կը պարպեն Պալքա– կատարուէր Հարիւր Հազա֊երով, ինչպէս ո՛ր հ) * տալէ վերշ^, կր քշուէին Անատօլուի թրքական տ՛ոլ–

նի մէք իրենց գրաւած Հողերը,իսկ ասիական բամ– Հա յաստան էն արտասաՀմ ան եկող պատուք. րակնեբ նեյ՛ը, իբՐ^լ աղախին կամ ստրուկ;

նին մէք Թուրքերուն կը վերադարձո լին Արտահա­ յա յտարարած էի ն բազմ աթիւ առիթներով : քԱ\ո ս ֊ Պայաղիաի շրջանին մէ9, կիներէ, մանուկնե­

նը , Կ ա ր ո՛ր , Պա յազիտլլ , կրզրում ը , քի ուս ե ր ո ւն կր տումները մնացին թուղթ ի վրա յ ,անտարակո յսքա– րէ եւ ծերերէ բաղկացած - երկու Հազար Հ՛ոգինոց

մնանԱնապան , Փոթի, Ախալցխան և Ախալքալաք։ ղաքականւ Հաշիւներով, ոբովՀետել նոլոգուած խումբ մ՛ը ոզշ^-ոզք կը թաղեն մե& փոսի մր մէշ^։

Գաշնագր ի յօդ * \3ի Համ աձա յն՝ երկու պետա- էր ՚1 927 Գե կտ • 1 7 ի ռո ւս թ ր քա կան բարեկամ ո Լ - Վա1այ լճին Հիւսիսային կողմը 27 Համբաւա­

թիւնները ներում կը շնորՀեն իրենց այն Հպատակ­ թեան գաշինքբ։ ւոր ընւտան իքն երու այրերը գլխատելով, գիակնե–

ներուն ,–՛ ՚ոՀէոնք պատերազմի ատեն աեՀաւատար - Մեր կարծիքով, 1945 Մարտ 19/1 իյ* Միու– րր կ՛այրեն եւ գլուխները ձիերու վրայ բեռցոլցած՜

մ ութիւն ցոյց տուած Էին , եւ մ Է կո լկէս տա ր՛ո ւան թեան արտաքին գործավար պ * Մ Ո լո թո վի կողմէ ցեզախում՛րե րուն կը ցուցադրեն : իսկ սպանն՚ոլաՆ–

ընթացքին ամէն ոք պիտի կրնայ որ՛ոշել իր բնա– Մ ոսկուա յի թուրք դեսպան պ * Ա ե ր պե ր ին եղած Հա յաստան ի ՚մէշ^ , ի վնաս քՒրքաՀայաստանի , ար -

կութեան վայրը , ծախել իր կալուածնհբը եւ գաղ­ յայտարարութիւն՛ը, թէ 1925 Գեկտ* \1 ի Համա - տաքքն ազդակներու Հարկադրանքին ներքեւ։

թել միւս պետութեան երկի, րը ւ ձայնութիւնը «այլեւս չի համապատասխաներ Թոր Եւ վերջապէս պէտք է եզրակացնել, ֊որ փոքր

Թուրքիոյ Հայերուն Համար ստեղծուած էր կացտւթ-եան ե՚Ն կը կարօտի լոսյյջ բարեփոխումի», ազդի ճակատագրին մէ^ մեծ պետոլթիւններ կ՛ու–

ան տան ե լի վիճակ * ըն դՀ *Հ րամ ան ա տար զօր • Պ –ա ս կարելիաւթիւն ընծա յեց Հա յաստան ին կաղմ ակեր– նւենան երբեմն գրական , երբեմն բացասական ազ­

կեվիչ կ^առաքարկէ ցարին գաղթեցնել Հայերը եւ պելու Ութերորդ ներղաղթի Հաբժումրւ 1946^ ա - դեց ո լիէ) ի ւ՛ն ե ր . այդպէս եղա՛ծ է (հոլսաստանը մե­

զանոնք լ/ն ակեցնել վրա ս ա ան ել Հայկ* րքանը մառուան ամիսներուն Հաայ՜՜ւաստա ն "չվերադարձան ղի Համար։
20.943, Իրանէն 17.994, Տու–
(ԵբեւաՂ ի գաւառը) ։ Լիբանան-Սիւրիայէն Բայց փոքր ազգերն ալ գիտցած են մաքառիք

Գազթականն երու զետեղման ՛ծախք կը Հաշուէ նասաանէն 6.000, Պուլկարիայէն 4.000 ե լ Ռումա– մեծերու բացասական վերաբերմունքին դէմ եւ

յճտանիք գլուխ 23 արծաթ րուբլի, ըւդամէնր 250 նիայէն քանի մր Հազար • ընգՀ . թիլը 50.761։ օգտում լ անո՝ ց նպաստաւոր տրամադրութիւնն^ -

Հազար արծաթ րՈէ–Րէէ կամ մէկ միլիոն թզթաա ՜Ա՚ենք ցոյց տուինք այն գլխաւոր թուականնե­ րէ1 է Կէ* ա1Դ ներկայացած՛ Է մէշաղգայէն կացու­

դրամ : «Եթէ ներկայ առա քար կութ ի ւ%ը - զօր» րը, երբ կատար՛ուած՛ է մեր ազգաՀալա քումը : թեան մը Հետեւանքով :

Պասկեւիչ կը գրէ ցարին կ՚արժանանայ Աեբ Ղ՝մսւար չէ այլեւս Հանել որոշ եզրակացութիւն ; Պարագան նոյնն է այմմ Հայութեան Համար։

ՎեՀ ափառո ւթեան Հաւանութեան , ա յե ատեն բաա ա • Արտագաղթէ րու նման մեր ներգաղթ - իյ . Ա՝իոլթիւնը իր ներկայ քաղաքական շաՀերուն

րեՀաճեցէք ինձ իրաւասութիւն տալ՝ այդ բարե­ ներն այ կատարուած են՛ պատերազմներու Հետե - Համապատաււխան գտաւ քաջալերել Հայերու ներ­

սիրական գործին յատկացնե ւ այն Հարիւր Հազար ւանքո վ :

ոսկին , որ ինձ տուած էիք ՝&իԼՐաերը մեր կողմը գաղթ ր։ Մե՛ւք ազգովին պէտք է գիտնան ք օգտոլիք

բ. քիուսաստանր աջակցած է Հայերու ազ– աքդ պատ՚ւՀութենէն , որ միչտ չի ներկայանար։

գաՀալաքումին , Համաձայնելով երկր՛որդ պետու­ Զօրաւոր Հայրենիք ունենալը ամէնէն առաքի թէւի

( * ) Տես .գ Լագեանի «Հայաստան եւ Հ ա յ թեան մը Հետ։ խնդիր է ։
Դատը - վաւեըագյւհր՛* էյ 34, 1946։
դ–~ Ազգա Հաւաք ում կատարուած է /հուսա՛– Գ– ԼԱԶեԱՆ

Fonds A.R.A.M
   77   78   79   80   81   82   83   84   85   86   87