Page 210 - ARM_19-1947_01
P. 210
44»
րենիք վե րագառնալ , Հսկայ Ա՝ ո ւ ս ա ս ա ա՝. ր մեհ Պատմական գիւղ մը.– ԲազԱաշհԱ
թքքառայ Գատը, Նեպաղթը բան չի կորսնցներ ;
Ա լ Հ . 8. ՚Իաչևակ()է)ՆթիւԱը Ս հղի՝ Ալէս կոտորակուած՜ , ^արգուահ՜ եւ ցի իյարբերգի ամէձէն մեձ ու զուտ Հայաբնակ
րուցան եղա հ՜ <ե,ո ղո վո ւբ գի մ ր Համա ր ամ էն մէկ գիւղերէն մէկն էր Բազմաշէնը, մօտ 450 բազման
Հ ա յ անՀաայլ Համրանք է ^ արժ՜էք է; Միայն Համե գամ ընտան ի քներով։ Հազիւ երկու ժամ ուտն ճամ
Հ Հայրենիքը ձեզ է կանչում, զարիր եայրհ. րաշխութիւն ն ու միակամութիւնն են որ կրնան բայ Հեռու Խարբերդի զոյգ քաղածներէն , ղէպ՚է
նակիցնե՚ր, կարօա ձեր տեսութեան, ձեր փայփա».
յաւնքին, դարձող գաւակնհրի տաք համբոյրին» . փբկհլ մեղ ահգունգի եղերքէե յ ուլ։ Հասած՜ հեք է
Եբեւանի վարիչներն ու անոնց արաասաՀման– արեւմ տեա՚և կողմ ը :
Այսպես կը սլա ւուլա մ է ր Հ. 3՛ Դաշնակցու - եան լէաղօրնե րր իԹԼ Հպէ ս %ե*ն Հ ա ս էլ.Լ ա ր ա՛ յս քան ինչպէս բոլոր <ա/ գիւղերն ու քաղաքները^
թնան պանթէոնի անմահներէն աննման Լ՛– Ակնա ա աբրա կան ճշմա չտաոէ֊րյ լ*ւն եւ նա խ ա ձեռնա ր կ չեն այս գիւզն տլ ունի իր Հինաւուրց պատմութիւնը լ
նին՝ իք Հ՚Ւէաի Երկիր» Նանօթ գործեի էիրէն , ա. ԷՀԱ.աԲ է Բոլորիս ^Լ"Ղ^Է ծափաՀաբելի Հայբեսասի - կ՝ըսուի թէ քա*նի մը Հայ ընտանիքներ են եղած
սելի քան 35 տարի առաչ՝: բութե ամբ մ չլ ^ Հա յութեան բո լոր Հատուած՜ներու անոր Հիմնադիրները որոնք գաղթած են Հին Հա
Հա յրենագարձը , ներգաղթ շ նոր քաղաքակա եւ Հոսանքներու Համ ե րա չվսութ իւնն ու միասնա՝ - յաստանէն ու եկաձ՜ Հաստատուած՜ ՚Մուիաց աշխար–
կանո ւթ ի ւն\ր իրագործ ելու ։ Հի այգ մա՛սին մ էէ՝, նախապէս ապրելով ցիր ու
նութիւն մ շ չէ ուրեմն Հ. 3՛ Դաշնակցութեան ք՝ոլոր վտասսւերր ցոյց կուաան ^ հ/5. գՀ ա կ ա ո ա - ցան , յաճախ ենթարկուելով զանազան արշաւանք
Համար : Այգ քաղաքականութիւներ իր ծրագրի կբն , թէ այգ լիաղրօ, երր կրակին վբայ իւղ կր ներու եւ կողոպուտներ ու։ Տետագային իրենց ա–
Հիմնական կէտերէն մէ կը կը կազմէր , արդէն լեցնեն եւ կ>ր քա^ալերե^ բոլոր այ-ե տարբեր ր , պաՀովութեան Համար Համախմբուած են քով քո
նախ քան սեփական , անկախ Հայրենիքի մ շ կագ. որոնք ճակատական եւ Հ ա կա գա շնա կց ա կան թ ե ր - վի եւ բաւական բարձր լերան մը ստորոտը Հիմ
մ ութիւնը ; թերու էգերէն թոյն կէ Հոսեցնեն շարունակ՝. 3՝ա - նած են գի՚֊ԳՐ՛ Նախապէս Բազման է Լզած անու
Հայկական՝ արտագաղթը շաա Հին ու շատ մահակէ մբ ի վեր Հ^աբուածայինֆ յաբձակողա ֊ նը, յետագային բարձր կղերականի մը օրՀնոլ -
ցաւոտ խնդիր մըն էր : Ս՛եր կուսակցութեան ղե կանի անցած են ամէն կարղի ղաւա սափո իյ՚Լ եբն ո ւ֊ թեամբ կոչուած է Բաղմաշէն։
կավարութիւնը կը պայքարէր այգ Հիւանդութեան սքեմ աթողնեբբ ցո յց տա լու Համ ար թէ ՚)՛ ա շն ա կ– Դիւղր ունէր Հսկայական տարածութիւն մը,
գէմ , որ կր սպառնար Համաճարակ դառնալ։ «Ա - ցութիւնչլ Հակառակ է ներգաղթին եւ քԻբքաՀայ գլխաւոր չորս լեռներով. Ս՛ա րիս, մ լեռ, կարմիր
ղատամ"ւրտ»ի էգերէն «Դէպի Երկի՛ր» կ՝աղաղա . ՛Հ՛ատին : լեռ, Աուր լեռ եւ Դ իւղին լեռը, նաեւ քանի մ՛ը
կէին Ակ՛ն ունին ու ընկերներր ; /1 ւ շի մ ,ըն թե ր ցո ղր բաբե բա իյ տա բա բ շա տ լա ւ քարէ եւ Հողէ բլուրներ : Այս բոլոր լեռներոմև եւ
Հ. Տ– Դաշնակցութիւնը երր ]890ին Հիմնուե գիտէ ղատեչ ցորենն ու որոմը : բլուրնեբուն զանազան մասերուն մէչ՝, կը նշմար–
ցաւ, իր դրօշին վրայ արձանագրեց թրքաՀայաս. ուէին խո րՀ րգաւոր տեղեր բնութենէն յառաք ե–
տա՚ևի ազատագրութիւնը, իբրեւ իր Հիմնական Ա ենք վւաստԼբով ցոյց աուէնք թէ ինչ է եղած կած , մասնաւոր շի՚Լուած, ղետնին տակէն անց -
նպատակը։ Ամբողք 57 տարի Հաւատարիմ մնաց ԳաշԼակցոլթեան գիբքշ ս՛յ՛է եյւկոլ կենսական քեր , քարանձաւներ , անյատակ Հորեր , էուրի շտե
այգ սկղբուՏԼքին ու այսօր ալ, ինչպէս, տեսանք , Հաբցերու մասին \ Այգ գիրՔԼՀ ՑաՐԳ ՝ էոռլ վ ՚ ՚ ՚ վ " ՛ - մարաններ : Նչանաւոր էին գլլզին ծտյրէն սկսող
թ-բքաՀայ Դատի լուծման նուիրական գործին վը– խութ իւն չէ կբած՝ Հակառակ մեր գիմաց իններու գետնին տակի անցքը ՛որ 1լ աՀ հա ա՚Լ ա ր լերան մէչ՝,
րայ դարձուցած է իր ամ բողէ ուշադրութիւնը։ բուռն փափաքին : արեւմտեան կողմի Հսկայ ապառաժը , մասնաւոր
Ներգաղթի մասին եւս սկիզբէն ի վեր Հետելո– Այս էգերուն մէը օրը օրին արձանագրուեցաւ չինուած սրկՈԼ– յարԿ1՛ վերածուած բաժիններով ,
ղական եղած՜ է իր Հիմնական քաղաքականութեան թէ՝ ինչպէս նսեբրգիգաւղնթքեեբուի Հ անյգա և ա կո ւթ ի ւսնե րտրլ ա թաղուած Հսկայակաւն Հողաբլուրի մը մէչ՝, առ -
ւաւելագո յե նգեցան Հառ"ն՚՛% ո ւեեցւս""ա՚՚ն֊Ր–
֊ Դէպի՛ Երկիր : ւր տզտիկ Հովիտ մը, գէմ բ Աուր գագաթով,
Հանգանակի չ յանձն ա իւ ումբեբու մէ^
լերկ լեռ մը։
Այս տողերը գրոգր 1920 Դեկտեմբեր 21 ին , Ղ՝ա՚ շն ա կց ա կան Լ եր , մ ասնաւո րապէս Հի սիսա յին
այսինքն Հայաստանի խորհրդայնացումէն երեք Ամերիկայի մ էի Այս Բ"/"ՐՐ ցայտուն կերպով ցոյց կուտային
շաբաթ վերէ, Փարիզի Դաշնակցական ընկերնե - Այսպէս , Տէթբոյթի մէ^ Ղ՝ա շնա կցական յա յա ֊ թէ նախկին բնակիչները ամէն միչ^ոց մտածած էին
բուն առէեւ գա սա խօսո ւթ իւ մը ըրած է «՛Սեր գաղթ նի գործիչներ կոպեռնէկ 1<Ւանա,րրճեաև եւ Տիբան ին. ք\Լ ապա չտպան ութեան Համար։ Դիւղը ունէր ա–
ել, վերաշինութիւն» նիւթին չուրչ՝, շեշտելով այս Փաշալեան , ՝Բալիֆոռնիոյ մէչ (Ֆբէղնօ ռողչ՝ օգ եւ պաղ չ՝ուրեր : Դիւոին բոլոր բնակիչ ֊
երկու կենսական Հարցերուն կարեւորութիւնդ Հա 1 կԱԱ ներն այ առոյգ եւ կայտառ էին, բարձրաՀասակ ,
յութեան Համար եւ Հրաւիրելով Հայրենասէր ե- Ան– Լայն թիկուն՛քով։ Իյարբերգի շըչ՝ա՝1ն> երու մէչ՝ , անւ–
րիտասարդութիւնը ուժ՝ տաք անոնց : ճե լոս) յա յանի ՛իա շնա կցական շն ղեր Ալտ փա քս ատ ոլանի էր Բազմաշէնր իր յազիժանգամ բնակիչնւե֊
Այդ թուական էն մինչեւ այսօր Դաշնակցական Ա եգբակեան եւ ուր ի շ ՛դաշնակցական ^ընկեբնե բ եւ րով եւ քայլերով։ 1896^ Հայկական Ջարդի օրե
բոլոր Հաւաքս յթնեբուն մէչ\ ուրիշ տեսակէտ չէ Համակիրներ այնքան եռաԼգով աշէյատած րս էձն , գիւղի վրայ թափած բազմաթիւ թուրք եւ
պաշտպան ուած : են ներ քիւրտ խուժանին աո Գիլ 9 ժամ կը գիմ աղբեն
Հ. Տ– Դաշնակցութեան ԸնգՀանոլր (կողովնե տգաողլթաիբ , իՀսակնգանակուՏթիթեբաոնյթշ 110Հ.ամ00ա0ր տո,լաորր Այսաբգիւնքր խումբ մը գիլզացիներ , բոլորովին նախնական՛
րէն մինչեւ ամենաՀամեստ Շ բթանային ժողովներր կու վայրերուն մէչ Հանգանակուած գումարը կը զէ՚յ քերով, մինչեւ որ գիւղր կէ պարպոլի , ու իր
27 տաըիէ ի վեր տմէ Խեղ ել ամէն անգամ իրենց սկապղասմոէւածէտնմբողչ երկԱոմւերիկաայնիգամ Հաաւմելաիր եղած սաՀէ մ; անուած բոլոր բնակիչներով կ՚ապաստանի քաղաքը, շատ
մէն անգամ ոլձն ալ քուէարկած՜ են՛ Հ՜ա՜յրն՛ա գաբռի Մ իա յս ՝ք՝աչիֆո ր Լ իան տուած է մօտ 300.000 յ։իչ ՀյոՀեբ տալով :
չջատագովող բանաձեւեր : Որքան մեծ սլիտի ըլլ ը նեբգւ ՚յղթի Հւ Կը պատմուէր թէ Սուլթան Մուրատ իր ժամա
Ասոնք բացարձակ ճշմարտ՚ոլթիւններ են։ նակութեան աբգիւնքը^ եթէ էրեւանի աբտասաՀ - նակին Խարբերգի կողմերը այցելած ատեն Հան -
Մոսկոլայի 1945 Նոյեմբեր 2\ի որոշումը մ անեա՛ւ անպաշտօն նե բկա՛յացո լցիչները իմ աս ֊ գիպած է եզեր նաեւ Բաղմաշէն, , ուր գիւղացիներ ր
ներգաղթի մասին՝ ամէնէն աււսւչ՝ ուրախա֊ցուց տութիւնն ունենա յին գործակցութեան Հ րաւիրե ֊ մեծ Հիւրասիրութիւն ցոյց տալով, կը խնդրեն ե–
Դաշնակցական շարքերը : լու Ղ՝ա շնա կց ութ իւնը \ կեղեցի մը կառուցանելու շնորՀր։ թ՛ուրք ւ/եՀա -
Սակայն Դաշնակցութեան երդուեալ Հակա - Անցած աարի Հ « Տ * Ղ՚աշնա կց ո ւթեան Ամերի պետր չափազանց գոՀ մնալով Հիւրասիրութենէն ,
ռակորդները փոխանակ Համազգային Հայրենա - կայի կեղբոնական կհմ ի տէն պաշտօնապէս առա գոՀացում կուտայ անոնց փափաքին ։ Ամբողչ՝ գիւ
դարձի շարժում ի մը վերած՜ելու ներգաղթը, ինչ - ջարկած էբ Համագաղթային ընդհանուր մարմին ղը գործի կը լծուի մեծով ու պզտիկով \ել կարճ
պէս վայել էր, ուզեցին օգտագործ՜ել զայն՝ մեր մը կաղմակերպել եւ ճաՆԱ1քաբար ՎաԲ^ե սերգա՚ղ~ ժամանակի մը մէչ՝ կը կառուցանեն Հոյակապ եկե
կազմակերպութիւնը քայքայելու Համար։ թի Հանգանակութիւնը ւ Այս վ ե ծ ա յ ր Հայրեն ղեցի մը ամբողչ՝ութեամբ քարաշէն , նախին վ՚ոք–
Ռ՜՜ԲՐՀ. Կ^Ր"1 ԿաՐ^լէ էէ բացատրել աւելի քան նասիրական աուսյ ր կլչ մեբժուեցալ գժրաիւտա - րիկ մատուռին քով, որոնց կից յետագային չին
տարԻԷ Հը ի վէ՜ր անցած՜ դարձածները՝ Պարսկաս բար։ Հայրենիք իր IV Դեկտեմբեր 1946/– խմբա - ուած էր նաեւ դպրոցը ։ Աւելի վեբքյլ շինուած էին
տանէն , Ա ոլրիա-Լիբանտնէն մինչեւ Ցուն աս,ո ան , գրականին մէ^ իրաւամբ գիտել կուտաբ • նաեւ կաթոլիկ եւ բողոքական Համայ՛նքներու դպ
Ֆրանսա ել Ամերիկա : « Մ՛իթէ՞ կաբելի է կասկածիլ որ՝ ե թ է ներ . րոցներն ու եկեղեցիները;
•Ի՞նչ կը նշանակէ Ներգաղթի Կոմիտէներէն գազր֊ը միջոց չդարձոՆէր հակադաշնակցական Առաքեն տարիներուն իսկ գիւղին, մէչ՝ մուտք
դուրս ձգել Դաշնակցականները; պայքարի համար եւ ե թ է հակադաշնակցակա|ն գործած էին յե ղավ, ո իւ ական կուսա կց ո ւթ իւնն ե ր ը՝
Ւ՞՝վ ԿՐ նշանակէ ներգաղթի արձանագրուող իմրակցոՆթիւնները , փոխանակ թշնամութիւն Հնչակ եւ Հ.Յ –Դաշնակցութիւնը։ Հն չակե աննւե բու
ներէն– պաՀանչել որ Դաշնակցութեան դէմ ՀայՀո– ցոյց ւաաւլոլ դէպի Դաշնակցութիւնը, գէթ– ներ. զ ո րծունէութ իւե ը շատ կարճ տեւած է ։ Այգ կու
յտնքներով լեցուն հրաժարական^/, ստորագրեն : գոպթի սքրրոյէւ, ժամասաԼլի մ|ւ համար հրաժարէին սակցութեան պատկանողները լքած են ո այն, եւ
«Հրաժարականներն ու ՀայՀոյանքՂեբը ո՛ք Դաշնակցութիւնը քայքայելու իրենց ազգավնաս միացած Հ • 3 • Դաշնակցութեան : Որով միակ կու
մէկ վնաս պաս,ճառեցին Դաշնակցութեան , բայց ոիգհբէն եւ ջաԹային ձեռք ձեռքի լռուած աշխատիլ սակցութիւնը որ կը գործէր գիւղին մէշ եղած
մեծ՜ապէս վարկաբեկեցին ղանոնք խմբագրող ել Դաշնակցութեան հետ, նոյնքան ժամանակուաւն է Դաշնակցութիւնը ։ Օսմանեան ԱաՀմանա
ստորադրէ լ պարտագրող «Հ գի մ ո, կան» տար մէջ ամերիկահայ գաղութը պիտ1ի տար ոչ թ է գրութենէն, վերէ՝, մէչ\ոեղ եկան նաեւ Ռամկավար
րերն ու ոբակեաւ ՀձՀայաստտնասէր^ները : մէկ, այլ քանի մը միլիոն տոլար»։ ները, որոնք բաւական սուր պայքար մը բացին
ք՛՞ոչ կր նշանակէ Հայրենիք վերադարձողն ե- Դաշնակցութեան դէմ , բայց ոչինչ. Դաշնակցոլ -
րէն պաՀանէել, որ Հրաքարին Հ. Մ • Ը– Մ –էն , Դաշնակցական մամուլը քն- աղատաօ֊ է ներ - թիւնը խոր արմատ էբ ձգած գիւղին մէչ՝։ ԱաՀ–
մարզական այս չէզոք կազմակերպութիւնը նոյնա գաղթի կոմիտէներու գորձունէութիւնը, շատ ի– մանադրութենէն վերչ՝ը աւելի մեծ թափ էին, ստա՛
ցնելով Դաշնակցութեան Հետ՝ Աոլրիոյ ՛ել Լիրա րաւամբ, մանաւանդ ՍուրՀոյ Լ լ Լիբանանի մէշ՝, ցած ամէն տեսակի աշխատանքները., կազմուած
նանի մ էշ–. ուր Հազարաւոր Հայեր, անսալով այգ կոմիտէնե– էին Հ. 3 • Դաշնակցութեան պատանեկան մի
(հուսերը շատ ազատամիտ գտնուեցան եւ Հայ րոլ Հ րաՀանգնե՚ռւ 5/ ,- . ., , էհն - Հ-, • Շ»" ւ-ա(շ< սաղւքո<ւլսՈ սաս 1»պա#տաԱԱկատ ռ աԱ–
րենիք վերադարձողն երը Հաւատաքննութեան չեն րենց տուն ե րն բ՚ուն, վլաոաժա,մ օրէն ծախւ.իեռինոզ«ոց,նեբիը– Թխ~* ՛՛իմւբնանպ7եեո,տն,՚ե.րո.վբ։ա՝Մժ*.նեծ/ո<:ւ.ած Լ թՀո.աեղ.տաքամրքարսոեօւրթուի,ւ.ն1 - . .մ»մըաասսնն,աւարոթնւ
1
թարկեցին, «Հրեայի եւ Հեթանոսի» մ/վել խ արա մնացած են ամիուսնեԳր"էյքերըի վերե,ւ աւբսոլօոոր՛ովին ւեոոոսնանեոգո՚Ր րծ ցած էր ղէլղէ երիտասարդութեան մէշ՛. Յաճախ
թիւն 1դր1՛^՛ 1 անոնց քաղաքավան գաւանան քին մա եւ թշուառութեան մատնուած։ երիտասարդական խմբակներ իրենց զէնքերը փոր
սին ոփէ-է գիտողութիւն չոբին^Հայրենաբաղձ ամէն Աենք բողոքած ենք այ՛ անորակելի խտրակա ձելու կ՚երթային այս կամ այն ծածուկ վայրերը։
գաււակարւլի .ու գաղավւարի Հա յրե1 ակիցնեբոլ առ֊ նութեան ոգիի՛ն գէմ, որով դ՛աշնակցա՛կաններ չեն Մեծ յառաչ՝գիմ՛ութիւն մը ցոյց կուտային նա
^ել լայն բառին երկրին գուռները ։ առն ուիր ներգաղթի կո միտէն՚երուն, մէչ՛, Դաշնակ եւ երեք յարանուանութեանց դպրոցները՝ իրենց
ցականներուն առէել կր փակուին Հայրենիքին Հարիւր"" որ երկսեռ աշակերտներով ու ուսուցչա–
Փարիղի խորՀբգային գեսպան Պ ո կոմ ո լով ի դուռները, ԶավաաՀտո Որբերուն, Հ. Ա . Ը .՚ Մ ՛է
լայնա՚միա յա յաա ր ա ր ո ւթ ի ւնն ե րր Հայրե՛նիք վե մարզիկներուն , Ո, րֆայի Հ ա յրենաս է րնե ր ո ւե
րաղա րճողնհ բու մ ա ին կ. Հաակ կ ապատ ԿեԲ կ՝արգիլուի Հայաստան, երթալ, մինչեւ որ անոնք յութիւնը կը պարտի այգ երկու Հիմնական ՛լոր -
կր կաղմ են մ եր նեղմիա <Հպ ո լի տ ի կո ս^ն ե ր ո ւ ւէա - մարդկօրէն, չ,,տ ո ր: անւան , մինչեւ որ չայրեն իրենց ծերուն :
րած Հբա րձր քաղաքականութեան » Հետ • երէկուան պաշտածը, չՀայՀոյեն Դաշնակցու - Պարոնայք Հակադաշնակցականնե՛ր , եթէ
Ո*ո ւսե ր>ը ցոյց աո լին թէ մ եհ՜ <ե ո ղո վ ո ւբ գ են , թեան, , այս Հոյակապ ել ղերազանցօրէն Հ այրեն– տ– կ՚ուզէք «լիկվիտացիա»յի ենթարկել Հ. 3 • Դաշ
ոչ միայն քանակովդ այլեւ որակուէ։ սէր կաղմակերպութեսն, , որ ինչպես երէկ, այսօր նակցութիւնը՝ որ ձեր մղձաւանջն է դարձած, խ
Մեր ՀձՀայառտանասէ բ^նե րշ իրենց յեաին ալ կր մնայ Հայութեան, յոյսերուն եւ ւերազնե ֊ բա կան. աց ուցէք ԹրքաՀայ Դատի լուծումը Ուիլ–
միտքերով եւ գձուձ Հաշէլ1երով ապա ցո (ց աուին բուն իրակա՛ ացմտն լուսաւոր փարոսը , որուն սրնւեան սաՀմանները կցելով իսորՀբղային Հայաս
թէ որքան սլզւոիկ են, եղեր Հայեր-ր, ոչ միայն քա ուղղուած են բոլորին աչքերը լալ ու գէշ, մանա տան ին , եւ \,երզաղթը Միացեալ Հայաստանի
նակովդ , ա յ լ ^լ ո ր ա կո ՚1 ՚ ւանդ գէչ ո լ ֊ ղժբախտ օրերուն : մէչ՝ Համախմբելով Ափիւռքի տարագիր Հտյութիլ–
ք1 ռ կաւղէ ս ո ղրա յ ի վիճակ յ իՒրքաՀայ Դատ, ՝\,երզաղթ եւ Հ. 3՛ Դասակ ն,ը (Սփիւռքի մէ1 Հաշուելով Խ ո րՀ րղ ա յին, Միոլ -
Հակառակն է Որ սլէտք է աեղ/ւ ունենար։ (հու ցութիւն կր կազմեն երրորզութիւն մը։ Մէկր միլ– թեան ան, ,1 ահ մ ան տարածութեանց մէչ՝ ցրուած
սեր ր քանակուէ մ եհ քք՜ողովուրգ են եւ եթէ որո* սէն կարելի չէ բաժնել; Աոնք իրարու զօդուած մէկ միլիոն Հայերը) է
Հոսանքի մշ պաականող (հւ՚ւսե ր ր չկարենան Հայ •են իբրեւ միս եւ ոսկոր; Դաշնակցութիւնը իր ղո (7) Լ Հ ե ր շ ) ՀՐԱՆՏ ՍԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
րենիք վե րագառնալ , Հսկայ Ա՝ ո ւ ս ա ս ա ա՝. ր մեհ Պատմական գիւղ մը.– ԲազԱաշհԱ
թքքառայ Գատը, Նեպաղթը բան չի կորսնցներ ;
Ա լ Հ . 8. ՚Իաչևակ()է)ՆթիւԱը Ս հղի՝ Ալէս կոտորակուած՜ , ^արգուահ՜ եւ ցի իյարբերգի ամէձէն մեձ ու զուտ Հայաբնակ
րուցան եղա հ՜ <ե,ո ղո վո ւբ գի մ ր Համա ր ամ էն մէկ գիւղերէն մէկն էր Բազմաշէնը, մօտ 450 բազման
Հ ա յ անՀաայլ Համրանք է ^ արժ՜էք է; Միայն Համե գամ ընտան ի քներով։ Հազիւ երկու ժամ ուտն ճամ
Հ Հայրենիքը ձեզ է կանչում, զարիր եայրհ. րաշխութիւն ն ու միակամութիւնն են որ կրնան բայ Հեռու Խարբերդի զոյգ քաղածներէն , ղէպ՚է
նակիցնե՚ր, կարօա ձեր տեսութեան, ձեր փայփա».
յաւնքին, դարձող գաւակնհրի տաք համբոյրին» . փբկհլ մեղ ահգունգի եղերքէե յ ուլ։ Հասած՜ հեք է
Եբեւանի վարիչներն ու անոնց արաասաՀման– արեւմ տեա՚և կողմ ը :
Այսպես կը սլա ւուլա մ է ր Հ. 3՛ Դաշնակցու - եան լէաղօրնե րր իԹԼ Հպէ ս %ե*ն Հ ա ս էլ.Լ ա ր ա՛ յս քան ինչպէս բոլոր <ա/ գիւղերն ու քաղաքները^
թնան պանթէոնի անմահներէն աննման Լ՛– Ակնա ա աբրա կան ճշմա չտաոէ֊րյ լ*ւն եւ նա խ ա ձեռնա ր կ չեն այս գիւզն տլ ունի իր Հինաւուրց պատմութիւնը լ
նին՝ իք Հ՚Ւէաի Երկիր» Նանօթ գործեի էիրէն , ա. ԷՀԱ.աԲ է Բոլորիս ^Լ"Ղ^Է ծափաՀաբելի Հայբեսասի - կ՝ըսուի թէ քա*նի մը Հայ ընտանիքներ են եղած
սելի քան 35 տարի առաչ՝: բութե ամբ մ չլ ^ Հա յութեան բո լոր Հատուած՜ներու անոր Հիմնադիրները որոնք գաղթած են Հին Հա
Հա յրենագարձը , ներգաղթ շ նոր քաղաքակա եւ Հոսանքներու Համ ե րա չվսութ իւնն ու միասնա՝ - յաստանէն ու եկաձ՜ Հաստատուած՜ ՚Մուիաց աշխար–
կանո ւթ ի ւն\ր իրագործ ելու ։ Հի այգ մա՛սին մ էէ՝, նախապէս ապրելով ցիր ու
նութիւն մ շ չէ ուրեմն Հ. 3՛ Դաշնակցութեան ք՝ոլոր վտասսւերր ցոյց կուաան ^ հ/5. գՀ ա կ ա ո ա - ցան , յաճախ ենթարկուելով զանազան արշաւանք
Համար : Այգ քաղաքականութիւներ իր ծրագրի կբն , թէ այգ լիաղրօ, երր կրակին վբայ իւղ կր ներու եւ կողոպուտներ ու։ Տետագային իրենց ա–
Հիմնական կէտերէն մէ կը կը կազմէր , արդէն լեցնեն եւ կ>ր քա^ալերե^ բոլոր այ-ե տարբեր ր , պաՀովութեան Համար Համախմբուած են քով քո
նախ քան սեփական , անկախ Հայրենիքի մ շ կագ. որոնք ճակատական եւ Հ ա կա գա շնա կց ա կան թ ե ր - վի եւ բաւական բարձր լերան մը ստորոտը Հիմ
մ ութիւնը ; թերու էգերէն թոյն կէ Հոսեցնեն շարունակ՝. 3՝ա - նած են գի՚֊ԳՐ՛ Նախապէս Բազման է Լզած անու
Հայկական՝ արտագաղթը շաա Հին ու շատ մահակէ մբ ի վեր Հ^աբուածայինֆ յաբձակողա ֊ նը, յետագային բարձր կղերականի մը օրՀնոլ -
ցաւոտ խնդիր մըն էր : Ս՛եր կուսակցութեան ղե կանի անցած են ամէն կարղի ղաւա սափո իյ՚Լ եբն ո ւ֊ թեամբ կոչուած է Բաղմաշէն։
կավարութիւնը կը պայքարէր այգ Հիւանդութեան սքեմ աթողնեբբ ցո յց տա լու Համ ար թէ ՚)՛ ա շն ա կ– Դիւղր ունէր Հսկայական տարածութիւն մը,
գէմ , որ կր սպառնար Համաճարակ դառնալ։ «Ա - ցութիւնչլ Հակառակ է ներգաղթին եւ քԻբքաՀայ գլխաւոր չորս լեռներով. Ս՛ա րիս, մ լեռ, կարմիր
ղատամ"ւրտ»ի էգերէն «Դէպի Երկի՛ր» կ՝աղաղա . ՛Հ՛ատին : լեռ, Աուր լեռ եւ Դ իւղին լեռը, նաեւ քանի մ՛ը
կէին Ակ՛ն ունին ու ընկերներր ; /1 ւ շի մ ,ըն թե ր ցո ղր բաբե բա իյ տա բա բ շա տ լա ւ քարէ եւ Հողէ բլուրներ : Այս բոլոր լեռներոմև եւ
Հ. Տ– Դաշնակցութիւնը երր ]890ին Հիմնուե գիտէ ղատեչ ցորենն ու որոմը : բլուրնեբուն զանազան մասերուն մէչ՝, կը նշմար–
ցաւ, իր դրօշին վրայ արձանագրեց թրքաՀայաս. ուէին խո րՀ րգաւոր տեղեր բնութենէն յառաք ե–
տա՚ևի ազատագրութիւնը, իբրեւ իր Հիմնական Ա ենք վւաստԼբով ցոյց աուէնք թէ ինչ է եղած կած , մասնաւոր շի՚Լուած, ղետնին տակէն անց -
նպատակը։ Ամբողք 57 տարի Հաւատարիմ մնաց ԳաշԼակցոլթեան գիբքշ ս՛յ՛է եյւկոլ կենսական քեր , քարանձաւներ , անյատակ Հորեր , էուրի շտե
այգ սկղբուՏԼքին ու այսօր ալ, ինչպէս, տեսանք , Հաբցերու մասին \ Այգ գիրՔԼՀ ՑաՐԳ ՝ էոռլ վ ՚ ՚ ՚ վ " ՛ - մարաններ : Նչանաւոր էին գլլզին ծտյրէն սկսող
թ-բքաՀայ Դատի լուծման նուիրական գործին վը– խութ իւն չէ կբած՝ Հակառակ մեր գիմաց իններու գետնին տակի անցքը ՛որ 1լ աՀ հա ա՚Լ ա ր լերան մէչ՝,
րայ դարձուցած է իր ամ բողէ ուշադրութիւնը։ բուռն փափաքին : արեւմտեան կողմի Հսկայ ապառաժը , մասնաւոր
Ներգաղթի մասին եւս սկիզբէն ի վեր Հետելո– Այս էգերուն մէը օրը օրին արձանագրուեցաւ չինուած սրկՈԼ– յարԿ1՛ վերածուած բաժիններով ,
ղական եղած՜ է իր Հիմնական քաղաքականութեան թէ՝ ինչպէս նսեբրգիգաւղնթքեեբուի Հ անյգա և ա կո ւթ ի ւսնե րտրլ ա թաղուած Հսկայակաւն Հողաբլուրի մը մէչ՝, առ -
ւաւելագո յե նգեցան Հառ"ն՚՛% ո ւեեցւս""ա՚՚ն֊Ր–
֊ Դէպի՛ Երկիր : ւր տզտիկ Հովիտ մը, գէմ բ Աուր գագաթով,
Հանգանակի չ յանձն ա իւ ումբեբու մէ^
լերկ լեռ մը։
Այս տողերը գրոգր 1920 Դեկտեմբեր 21 ին , Ղ՝ա՚ շն ա կց ա կան Լ եր , մ ասնաւո րապէս Հի սիսա յին
այսինքն Հայաստանի խորհրդայնացումէն երեք Ամերիկայի մ էի Այս Բ"/"ՐՐ ցայտուն կերպով ցոյց կուտային
շաբաթ վերէ, Փարիզի Դաշնակցական ընկերնե - Այսպէս , Տէթբոյթի մէ^ Ղ՝ա շնա կցական յա յա ֊ թէ նախկին բնակիչները ամէն միչ^ոց մտածած էին
բուն առէեւ գա սա խօսո ւթ իւ մը ըրած է «՛Սեր գաղթ նի գործիչներ կոպեռնէկ 1<Ւանա,րրճեաև եւ Տիբան ին. ք\Լ ապա չտպան ութեան Համար։ Դիւղը ունէր ա–
ել, վերաշինութիւն» նիւթին չուրչ՝, շեշտելով այս Փաշալեան , ՝Բալիֆոռնիոյ մէչ (Ֆբէղնօ ռողչ՝ օգ եւ պաղ չ՝ուրեր : Դիւոին բոլոր բնակիչ ֊
երկու կենսական Հարցերուն կարեւորութիւնդ Հա 1 կԱԱ ներն այ առոյգ եւ կայտառ էին, բարձրաՀասակ ,
յութեան Համար եւ Հրաւիրելով Հայրենասէր ե- Ան– Լայն թիկուն՛քով։ Իյարբերգի շըչ՝ա՝1ն> երու մէչ՝ , անւ–
րիտասարդութիւնը ուժ՝ տաք անոնց : ճե լոս) յա յանի ՛իա շնա կցական շն ղեր Ալտ փա քս ատ ոլանի էր Բազմաշէնր իր յազիժանգամ բնակիչնւե֊
Այդ թուական էն մինչեւ այսօր Դաշնակցական Ա եգբակեան եւ ուր ի շ ՛դաշնակցական ^ընկեբնե բ եւ րով եւ քայլերով։ 1896^ Հայկական Ջարդի օրե
բոլոր Հաւաքս յթնեբուն մէչ\ ուրիշ տեսակէտ չէ Համակիրներ այնքան եռաԼգով աշէյատած րս էձն , գիւղի վրայ թափած բազմաթիւ թուրք եւ
պաշտպան ուած : են ներ քիւրտ խուժանին աո Գիլ 9 ժամ կը գիմ աղբեն
Հ. Տ– Դաշնակցութեան ԸնգՀանոլր (կողովնե տգաողլթաիբ , իՀսակնգանակուՏթիթեբաոնյթշ 110Հ.ամ00ա0ր տո,լաորր Այսաբգիւնքր խումբ մը գիլզացիներ , բոլորովին նախնական՛
րէն մինչեւ ամենաՀամեստ Շ բթանային ժողովներր կու վայրերուն մէչ Հանգանակուած գումարը կը զէ՚յ քերով, մինչեւ որ գիւղր կէ պարպոլի , ու իր
27 տաըիէ ի վեր տմէ Խեղ ել ամէն անգամ իրենց սկապղասմոէւածէտնմբողչ երկԱոմւերիկաայնիգամ Հաաւմելաիր եղած սաՀէ մ; անուած բոլոր բնակիչներով կ՚ապաստանի քաղաքը, շատ
մէն անգամ ոլձն ալ քուէարկած՜ են՛ Հ՜ա՜յրն՛ա գաբռի Մ իա յս ՝ք՝աչիֆո ր Լ իան տուած է մօտ 300.000 յ։իչ ՀյոՀեբ տալով :
չջատագովող բանաձեւեր : Որքան մեծ սլիտի ըլլ ը նեբգւ ՚յղթի Հւ Կը պատմուէր թէ Սուլթան Մուրատ իր ժամա
Ասոնք բացարձակ ճշմարտ՚ոլթիւններ են։ նակութեան աբգիւնքը^ եթէ էրեւանի աբտասաՀ - նակին Խարբերգի կողմերը այցելած ատեն Հան -
Մոսկոլայի 1945 Նոյեմբեր 2\ի որոշումը մ անեա՛ւ անպաշտօն նե բկա՛յացո լցիչները իմ աս ֊ գիպած է եզեր նաեւ Բաղմաշէն, , ուր գիւղացիներ ր
ներգաղթի մասին՝ ամէնէն աււսւչ՝ ուրախա֊ցուց տութիւնն ունենա յին գործակցութեան Հ րաւիրե ֊ մեծ Հիւրասիրութիւն ցոյց տալով, կը խնդրեն ե–
Դաշնակցական շարքերը : լու Ղ՝ա շնա կց ութ իւնը \ կեղեցի մը կառուցանելու շնորՀր։ թ՛ուրք ւ/եՀա -
Սակայն Դաշնակցութեան երդուեալ Հակա - Անցած աարի Հ « Տ * Ղ՚աշնա կց ո ւթեան Ամերի պետր չափազանց գոՀ մնալով Հիւրասիրութենէն ,
ռակորդները փոխանակ Համազգային Հայրենա - կայի կեղբոնական կհմ ի տէն պաշտօնապէս առա գոՀացում կուտայ անոնց փափաքին ։ Ամբողչ՝ գիւ
դարձի շարժում ի մը վերած՜ելու ներգաղթը, ինչ - ջարկած էբ Համագաղթային ընդհանուր մարմին ղը գործի կը լծուի մեծով ու պզտիկով \ել կարճ
պէս վայել էր, ուզեցին օգտագործ՜ել զայն՝ մեր մը կաղմակերպել եւ ճաՆԱ1քաբար ՎաԲ^ե սերգա՚ղ~ ժամանակի մը մէչ՝ կը կառուցանեն Հոյակապ եկե
կազմակերպութիւնը քայքայելու Համար։ թի Հանգանակութիւնը ւ Այս վ ե ծ ա յ ր Հայրեն ղեցի մը ամբողչ՝ութեամբ քարաշէն , նախին վ՚ոք–
Ռ՜՜ԲՐՀ. Կ^Ր"1 ԿաՐ^լէ էէ բացատրել աւելի քան նասիրական աուսյ ր կլչ մեբժուեցալ գժրաիւտա - րիկ մատուռին քով, որոնց կից յետագային չին
տարԻԷ Հը ի վէ՜ր անցած՜ դարձածները՝ Պարսկաս բար։ Հայրենիք իր IV Դեկտեմբեր 1946/– խմբա - ուած էր նաեւ դպրոցը ։ Աւելի վեբքյլ շինուած էին
տանէն , Ա ոլրիա-Լիբանտնէն մինչեւ Ցուն աս,ո ան , գրականին մէ^ իրաւամբ գիտել կուտաբ • նաեւ կաթոլիկ եւ բողոքական Համայ՛նքներու դպ
Ֆրանսա ել Ամերիկա : « Մ՛իթէ՞ կաբելի է կասկածիլ որ՝ ե թ է ներ . րոցներն ու եկեղեցիները;
•Ի՞նչ կը նշանակէ Ներգաղթի Կոմիտէներէն գազր֊ը միջոց չդարձոՆէր հակադաշնակցական Առաքեն տարիներուն իսկ գիւղին, մէչ՝ մուտք
դուրս ձգել Դաշնակցականները; պայքարի համար եւ ե թ է հակադաշնակցակա|ն գործած էին յե ղավ, ո իւ ական կուսա կց ո ւթ իւնն ե ր ը՝
Ւ՞՝վ ԿՐ նշանակէ ներգաղթի արձանագրուող իմրակցոՆթիւնները , փոխանակ թշնամութիւն Հնչակ եւ Հ.Յ –Դաշնակցութիւնը։ Հն չակե աննւե բու
ներէն– պաՀանչել որ Դաշնակցութեան դէմ ՀայՀո– ցոյց ւաաւլոլ դէպի Դաշնակցութիւնը, գէթ– ներ. զ ո րծունէութ իւե ը շատ կարճ տեւած է ։ Այգ կու
յտնքներով լեցուն հրաժարական^/, ստորագրեն : գոպթի սքրրոյէւ, ժամասաԼլի մ|ւ համար հրաժարէին սակցութեան պատկանողները լքած են ո այն, եւ
«Հրաժարականներն ու ՀայՀոյանքՂեբը ո՛ք Դաշնակցութիւնը քայքայելու իրենց ազգավնաս միացած Հ • 3 • Դաշնակցութեան : Որով միակ կու
մէկ վնաս պաս,ճառեցին Դաշնակցութեան , բայց ոիգհբէն եւ ջաԹային ձեռք ձեռքի լռուած աշխատիլ սակցութիւնը որ կը գործէր գիւղին մէշ եղած
մեծ՜ապէս վարկաբեկեցին ղանոնք խմբագրող ել Դաշնակցութեան հետ, նոյնքան ժամանակուաւն է Դաշնակցութիւնը ։ Օսմանեան ԱաՀմանա
ստորադրէ լ պարտագրող «Հ գի մ ո, կան» տար մէջ ամերիկահայ գաղութը պիտ1ի տար ոչ թ է գրութենէն, վերէ՝, մէչ\ոեղ եկան նաեւ Ռամկավար
րերն ու ոբակեաւ ՀձՀայաստտնասէր^ները : մէկ, այլ քանի մը միլիոն տոլար»։ ները, որոնք բաւական սուր պայքար մը բացին
ք՛՞ոչ կր նշանակէ Հայրենիք վերադարձողն ե- Դաշնակցութեան դէմ , բայց ոչինչ. Դաշնակցոլ -
րէն պաՀանէել, որ Հրաքարին Հ. Մ • Ը– Մ –էն , Դաշնակցական մամուլը քն- աղատաօ֊ է ներ - թիւնը խոր արմատ էբ ձգած գիւղին մէչ՝։ ԱաՀ–
մարզական այս չէզոք կազմակերպութիւնը նոյնա գաղթի կոմիտէներու գորձունէութիւնը, շատ ի– մանադրութենէն վերչ՝ը աւելի մեծ թափ էին, ստա՛
ցնելով Դաշնակցութեան Հետ՝ Աոլրիոյ ՛ել Լիրա րաւամբ, մանաւանդ ՍուրՀոյ Լ լ Լիբանանի մէշ՝, ցած ամէն տեսակի աշխատանքները., կազմուած
նանի մ էշ–. ուր Հազարաւոր Հայեր, անսալով այգ կոմիտէնե– էին Հ. 3 • Դաշնակցութեան պատանեկան մի
(հուսերը շատ ազատամիտ գտնուեցան եւ Հայ րոլ Հ րաՀանգնե՚ռւ 5/ ,- . ., , էհն - Հ-, • Շ»" ւ-ա(շ< սաղւքո<ւլսՈ սաս 1»պա#տաԱԱկատ ռ աԱ–
րենիք վերադարձողն երը Հաւատաքննութեան չեն րենց տուն ե րն բ՚ուն, վլաոաժա,մ օրէն ծախւ.իեռինոզ«ոց,նեբիը– Թխ~* ՛՛իմւբնանպ7եեո,տն,՚ե.րո.վբ։ա՝Մժ*.նեծ/ո<:ւ.ած Լ թՀո.աեղ.տաքամրքարսոեօւրթուի,ւ.ն1 - . .մ»մըաասսնն,աւարոթնւ
1
թարկեցին, «Հրեայի եւ Հեթանոսի» մ/վել խ արա մնացած են ամիուսնեԳր"էյքերըի վերե,ւ աւբսոլօոոր՛ովին ւեոոոսնանեոգո՚Ր րծ ցած էր ղէլղէ երիտասարդութեան մէշ՛. Յաճախ
թիւն 1դր1՛^՛ 1 անոնց քաղաքավան գաւանան քին մա եւ թշուառութեան մատնուած։ երիտասարդական խմբակներ իրենց զէնքերը փոր
սին ոփէ-է գիտողութիւն չոբին^Հայրենաբաղձ ամէն Աենք բողոքած ենք այ՛ անորակելի խտրակա ձելու կ՚երթային այս կամ այն ծածուկ վայրերը։
գաււակարւլի .ու գաղավւարի Հա յրե1 ակիցնեբոլ առ֊ նութեան ոգիի՛ն գէմ, որով դ՛աշնակցա՛կաններ չեն Մեծ յառաչ՝գիմ՛ութիւն մը ցոյց կուտային նա
^ել լայն բառին երկրին գուռները ։ առն ուիր ներգաղթի կո միտէն՚երուն, մէչ՛, Դաշնակ եւ երեք յարանուանութեանց դպրոցները՝ իրենց
ցականներուն առէել կր փակուին Հայրենիքին Հարիւր"" որ երկսեռ աշակերտներով ու ուսուցչա–
Փարիղի խորՀբգային գեսպան Պ ո կոմ ո լով ի դուռները, ԶավաաՀտո Որբերուն, Հ. Ա . Ը .՚ Մ ՛է
լայնա՚միա յա յաա ր ա ր ո ւթ ի ւնն ե րր Հայրե՛նիք վե մարզիկներուն , Ո, րֆայի Հ ա յրենաս է րնե ր ո ւե
րաղա րճողնհ բու մ ա ին կ. Հաակ կ ապատ ԿեԲ կ՝արգիլուի Հայաստան, երթալ, մինչեւ որ անոնք յութիւնը կը պարտի այգ երկու Հիմնական ՛լոր -
կր կաղմ են մ եր նեղմիա <Հպ ո լի տ ի կո ս^ն ե ր ո ւ ւէա - մարդկօրէն, չ,,տ ո ր: անւան , մինչեւ որ չայրեն իրենց ծերուն :
րած Հբա րձր քաղաքականութեան » Հետ • երէկուան պաշտածը, չՀայՀոյեն Դաշնակցու - Պարոնայք Հակադաշնակցականնե՛ր , եթէ
Ո*ո ւսե ր>ը ցոյց աո լին թէ մ եհ՜ <ե ո ղո վ ո ւբ գ են , թեան, , այս Հոյակապ ել ղերազանցօրէն Հ այրեն– տ– կ՚ուզէք «լիկվիտացիա»յի ենթարկել Հ. 3 • Դաշ
ոչ միայն քանակովդ այլեւ որակուէ։ սէր կաղմակերպութեսն, , որ ինչպես երէկ, այսօր նակցութիւնը՝ որ ձեր մղձաւանջն է դարձած, խ
Մեր ՀձՀայառտանասէ բ^նե րշ իրենց յեաին ալ կր մնայ Հայութեան, յոյսերուն եւ ւերազնե ֊ բա կան. աց ուցէք ԹրքաՀայ Դատի լուծումը Ուիլ–
միտքերով եւ գձուձ Հաշէլ1երով ապա ցո (ց աուին բուն իրակա՛ ացմտն լուսաւոր փարոսը , որուն սրնւեան սաՀմանները կցելով իսորՀբղային Հայաս
թէ որքան սլզւոիկ են, եղեր Հայեր-ր, ոչ միայն քա ուղղուած են բոլորին աչքերը լալ ու գէշ, մանա տան ին , եւ \,երզաղթը Միացեալ Հայաստանի
նակովդ , ա յ լ ^լ ո ր ա կո ՚1 ՚ ւանդ գէչ ո լ ֊ ղժբախտ օրերուն : մէչ՝ Համախմբելով Ափիւռքի տարագիր Հտյութիլ–
ք1 ռ կաւղէ ս ո ղրա յ ի վիճակ յ իՒրքաՀայ Դատ, ՝\,երզաղթ եւ Հ. 3՛ Դասակ ն,ը (Սփիւռքի մէ1 Հաշուելով Խ ո րՀ րղ ա յին, Միոլ -
Հակառակն է Որ սլէտք է աեղ/ւ ունենար։ (հու ցութիւն կր կազմեն երրորզութիւն մը։ Մէկր միլ– թեան ան, ,1 ահ մ ան տարածութեանց մէչ՝ ցրուած
սեր ր քանակուէ մ եհ քք՜ողովուրգ են եւ եթէ որո* սէն կարելի չէ բաժնել; Աոնք իրարու զօդուած մէկ միլիոն Հայերը) է
Հոսանքի մշ պաականող (հւ՚ւսե ր ր չկարենան Հայ •են իբրեւ միս եւ ոսկոր; Դաշնակցութիւնը իր ղո (7) Լ Հ ե ր շ ) ՀՐԱՆՏ ՍԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
