Page 186 - ARM_19-1947_01
P. 186
է*էքա՚ւ\այ Դ՝ա&ը, Նեպաղթը րա կան դաշնագիր՝ Անդլիոյ եւ զէրանսայի Հետ « ԷթԷ ապագային Խորհրդային իշիաԹութիլ.
ծւ Հ . 8ա ԳաշԱակցութխԱը 19 Հոկտեմբեր \939էն ի վեր; Ասկկ զատ, այսօր նը ստանձնէ Հայկ– Դատի պաշտպանութիւնը%
Թուրքիա պաշտօնապէս անդամ է Մ իացեալ Ազգձե– Հայկ • Դատի յանձնախումբի գործը պէտք է լիյփ
բու կազմակերպութեան , որ կոչուած է Հաշիւ աջակցիլ աքնոր:
պաՀտնջելոլ Գաշնակէցնեբու թշնամ ի մեծ ու « (Բաղձալի գտնելով ազգային ուժերու համա,
քՒբքաՀայ Գատը Երկրորդ Համա շխարՀա յին փոքր պետութիսններկն , կազմակերպելու աշխար– խմբումբ , ե թ է ապաքյային հնարաւոր րլլայ կազմել
պատերազմի Վա դո բ գա յն էն կբ ներկայանաբ շա ա Հի խաղաղութիւնը ե լ կերտելու երկրագունդիս համազգային մարմին մր Հայկ– Դատի պաշտպա.
անն սլա սա պայմաններու մէջ՛. Պ ւս ՛ո Լ բ ա ղմի ւիԼ ց նոր քարտէսը; ՜ նութեան համար նա1եւ հայութեան միւս հատուած
երկար տարիներու ընթացքին երբեք չէբ արծար Բացի այս առաւելութիւններկն , որոնք ղի՚եքՐ քւհրու մասնակցութեամբ, Հայկ. Դատի յտնձնսւ.
ծուած Հայկական Խ՛նդիր մբ՝ միջազգային զԼ ու պաշտօնապէս անձեռնմխելի կը դարձնեն , Թուր խումբր րնդաււաջ կ ՚ ե ր թ ա յ ատոր»։
նի վրայ է քիա Զորս Մեծերէն երկուքին՝ Անգլիո յ եւ Ամե - Ամերիկայի մէջ կարելի չեղաւ ազգային միու
Հայերը պատերազմիկ պետ ո ւթիւն չէին բա - րի կայի պաշտպանութիւնը կը վայելէ։ / / Լ ա ձԳ թիւն եւ գործակցութիւն ստեղծել, Հակառակ
ուին գի ւան ա գի տ ական իմ աստով եւ իրենց Հողա պա շտ պան ութիւն ր կվարտա յայտուի ոչ միայն Գաշնտկցական վարիչներու անկեղծ ջանքերուն ;
յին պաՀանջնեբբ զէնքով ձեռք բերելու Համաբ խօսքով Պէվինի եւ Գըրնզի թրքասիրական է լ սակայն Հայկ. Գատի յանձնախումբը անվՀատ
կուիւ էէին մղեբ ա յգ Հողերը բոնագբաւող երկրին՝ յա յ տ ա ր ա բ ո ւթ ի ւնն ե բուէ , ա յլեւ գոբծնապէս : Անգ կը շարունակէ իր գնաՀ ատելի գո րծո ւնէ ութ իլն ը ՜
իՒուրքիոյ գէմ ; լիա եւ Ամերիկա պատերազմի ^ընթացքին եւ անկէ Հաւատարիմ մնալով վերել յիչոլած իր Հիմնական
Խ . Հայաստանի մէջ Հայերը 1941 Յունիս Վեր ջ ա լ կարեւոր քան ա կո ւթ ե ամբ զէն՛ք ու ռազ - սկզբունքին ;
22էն վերջ երբ Գերմանիա յարձակեցաւ Խ * Մի՛ մանիւթ Հայթայթեցին իրենց պաշտպանեալին X
ութեան գէմ զօբա շար մի ենթարկուեցան եւ մարտանաւ , օդանաւ , թնդանօթ , Հրասայլ , գրն - Մեր ցարդ յիչած բոլոր փաստերը բաց այա յտ
կռուի գաշտ գրկուեցան Հ Խ • Հայաստան իբրեւ գացիր եւայլն, իւ֊բ սաբօքն: կե ր պո վ ցոյց կ ուտ ան ամ էն էն թե բ տ Հ աւա տներ ո ւն
Հաւասա րազօ բ Հան րա պետ ութ իւն մը ո բ մաս կբ ԱՀա՛ այս գժն գա կ պա յմ աններուն մէջ է , որ անգամ թէ Հ– 3* Գաշնակցութիւնը \944ի սկիզ .
կազմէ ք$որՀբգային Ընկերվարական Հանրապե ֊ կը ներկա յանա բ Հա յ կա կան Գատը այս եր կր որ գ րէն մ ինչեւ այսօր Ամերիկա յէն մ ինչեւ Ֆրանս ււ
տութեանց Միութեան, պարտաւոր էր մասնակցիլ Համ աշխարՀա յին պատերազմի վաղորգա յնին ։ ու Եգիոլտոս անկեղծօրէն լծուած է Հայկ* Գատվւ
Գերմանիոյ եւ իր զփնակիցնեբուն գէմ մղուած Աա գթա կան Գաշնակի ցն ե րը բո լո րն ալ բա րեկամ պաշտպանութեան՛ գործին, առանց մազաչափ շե
պատերազմին , պ ա շա սլ անելս ւ Համար խորՀրգային է ին քՒոլրքիո յ պաշտօնապէս : /Ա ո ր Հ բղա յին կառա– ղելու իր որգեգրած ս կզբռ֊լնքն ե բ էն ու ամէն առ–
Հասարակաց Հա /ր են իքը : գա ր ո ւթ ի ւնը պաշտօնական բարեկամ ո ւթի ւնր պա– թիւ– ա շխարՀ ի մեծերէն պաՀանջելով Ուիլորնեան
Աո վետական Հայաստանէն գուբս ե լ սակայն Հելով Հանդերձ , թուրքի ո յ Հանդէպ թշնամական սաՀմ աններոլ մ իացու մ ը 1$ * Հա յա ս տան ին .
Խ* Մ իութեան սա Հման ն եր ուն մէջ ապրող մէկ մի \ՐՍԷաէՈԼ– բազմաթիւ պատճառներ ունէր : Պատերազ Մ եր կուսակցութիւնը ի ր գործ ո ւնէ ո ւթիւն բ.
լիոն Հայերը նո լ Լ՛ պէս զօրաշարժի ենթաբկուելով մի ամբողջ տեւողութեան քՒուրքիա աջակցած էր օր ցերեկով կը կատարէ , իր ներկայացուցած յու-
կռուեցան Գեբմ աններուն գէմ , իբրեւ ս ո վե տա կան Գերմանիոյ ու եթէ ԷՐԱար Աթալինկբատի մեծ շադբեբը , իր Հրատարակած գբքո յկները , բո լո ր ին
զինուորնեբ ։ յաղթանակը , թ^ոլրքիա անպայման պիտի ան ցնէ բ անխտիր կր տրամագրէ, իր կազմակերպած Հրա
Այո կերպով զօրաշարմի ենթարկուած սովե - Հիթէէրի ^Լոգմը ։ Մոսկուա շատ լաւ գիտէր թուր պարակային Հանդէսնճե բուն ամէն դասակարգի
տա կան Հա յե րուն թ ի լԷՀ կր Հաշուուի մ օտաւոբա– քի ո յ մ եղքե ըը եւ յա րմ ար առիթի կր սպաս էր՝ պատկանոզ Հայեր ներկայ կ՛՚ըլլան։ ք1ը կատարած
ակս 300.000 Հոգի, որոնց մէջ 24865/7 քաջութեան իր բարեկամական դաշինքը խզելու Համար անոր աշխատանքհեբուն մասին Հաշիւ կուտայ Հայ մո–
Հետ , ո րպէսղի ետքէն կարենար պաշտօնապէս ա- ղովուըգին ։
Համար զինուորական •պատուանշաններ ստացան : նոր ներկայացնել իր պաՀանջները ; Այգ առիթ՚ր
Սփիւռքի մկշ ալ Հայ՛ե ր՛ը զինուորագրուեցան ներկայացաւ 1945 Մարտ ]3ին , երբ ԽորՀրգ՛ Սի– Այս ամէնը բացատրելէ վերջ, ընթերցողին կր
իրենց բնակած երկիրներու կառա վա բ ո ւթե ան ց ութիւնը յայտնեց թուրքիս յ թէ կը խղէ 1925,/ բա ձգենք արմանի որակումը տալ բոլոր անոնց ^ որ
Հաշուոյն՝ րնդգէմ Գերմանիս յ եւ իր զինակիցնե - րեկամ ական գա շն ա գի րը , որ նորոգելի էր տաս բ <ձմութ խազերէ կամ Հաղգա կո րծան ծրագի ր՝$նե ր
բուն : տարին անգամ մը՛ կր վերագրեն Հ • 3 * Գա շն ա կց ո ւթ ե ան եւ անոր
Այսպէս , Հհրանսայի , Աուբիոյ , Լիբանանի , Ամբոգջ պատերազմի ընթացքին Հայռւ-թիւնր գործիչնեբուն :
Հունաստանի , մանաւանգ Ա՛իացեալ \թ,ա Հան գն՛եր ու ամ էն կո զմԳա շնա կիցնե րուն $լոգքիս մնաց , կռուե փան ի մր խօսք ալ ներգաղթի մասին՛.
Հայերը աւձելի քան 50.000 զինուորնեբ տուին, սա ցաւ դաշնա կից բանա կն եր ո ւ մ էջ եւ իր ամ բոզջ (5) ՀՐԱՆՏ ֊ ՍԱՄՈՒԷ1
կայն ոչ թէ Հայ ազգային\ ու Հողային պաՀանջներ յո յոը դրաւ Գա շնա կիցն եր ո լ յադթանակին վրայ Հ
ձեռք բերելու Համար , այլ պարզապէս Հպատակե– յ֊նչպէս անցեալ պատերազմ էն վերջ •, այս անգամ
ԼՈՎ Ղէ1՚եԱք Հ/"֊ՐՐ–*հ.աԼո՚Լ եբկիրնեբուօրէնքեերուն , ալ այն Հաստատ Համոզումն ունեցանք ազգովին ՌուՎա(ւաԽւ) զաղաթիԱ
՛երբեմն ալ իբրեւ կամաւոր .արձանագրուէլով։ թէ՝ բան մ,ը պէտք է ըլլա յ դարձեալ Հայերուն
Աւբեմն վերջին՝ մ եծ պատերազմ ին Հայերր ի– Համար, շեորՀիլ Գաշնակիցներուն , Հակառակ ա– զոռող ութիւԱՕէպւ
րենց Հայրենիքին եւ աբտասաՀմանի մէջ 350.000 նոր ո բ անոնք ոչ մ էկ խոստում տուած է ին մեգի՝
զինուոր նետեցին պատ\ե բազմ ական ճակատներու ի փոխարինութիւն մ եր աջակցութեան , ոչ իւրա Հայաստանի ռաւԽ^
վրայ ոչ թէ իրենց ազգային անմիջական շաՀերբ ցուցած էին մեր Գատր եւ ոչ ալ բանակցա՛ծ Հայե–՝
•սլա շ ասլան ե լո լ Համաբ, ա յ լ ի Հաշիւ ԳաշԳ/ակիցնե– բու Հետ։ Հ ո՛, լ ժողովուրդը բնազդաբար կը զգար,
րու Գատին : որ գի ւան ագի տա կան՛՛ սեղանին վրայ պիտի դաք Ո՚ումանիայԷն ստացուած նամակէ մը կը տե
Երր այսպէս կռուի գաշտ կընետուէին , Հա - թրքական խ^գիբը^ –ՈԼ երբ Թուրքիա յէն Հաշիւ ղեկանանք թէ գաղութը մեծ ղոՀողութիւենեբով
յերՐ երբեք չսակարկեցին իրենց մասնակցութեան սլաՀանջելու մամը Հնչէ, Հայերն ալ իրենց ըսելի կատարած է իր պարտքը Հայրենիքի Հանդէպ :
Գինը* Այգ բանը նիւթապէս անՀնաբ ալ էր։ Գաշ– քը պիտի ունենային՛ ; <իամ տնակին ք* ա՛ղբ ամ եան ֆոն տ ին մ ասնակցած
նակիցները եւս իրենց կողմէ ոեւէ խոստում Ի նախատեսութիւն այս բոլորին , ինչպէս բա է 50 միլիոն լէ յով (երբ լէյը աւելի շատ արժէք կր
չտուին ա յս ան զամ Հա յեր ո ւն Հ անոնց ղին ո ւո բա - ցատրեցինք մեր առաջին յօդուածին մէջ ԼՀՀ$ա - ներկայացնէր քան այսօր) X Անկէ վերջ է՚ջմիածնի
կան աջակցութիւնը ա պաՀ ո վե լո ւ Համար : Ա՝ ինչ ֊ ո ւս ^ 14 Փետրուար) , Հ՛ Տ* Գա շնա կցո ւթեան ն ո բա րաց Գէո րգեան ,Հ$\ե մարանին Հ ամ ա ր տուած է
գեռ 1914/ պատերազմին ոկվբղբը քիուսիոյ ինքնա ֊ Ամերիկայի Կեգր. կոմիտէն 1944/ "կիգբր Կոչով 100 ասուեակ ։ Անցեալ տարի //»ո ւմ ան իա յէն Հա -
կալ ՛Նի կ ո լ ա /* * ց ա ը ը Հ ան զ իս ա ւո ր ա սլ է ս կր Հրա մը Հրապարակ եկաւ, բանալու Համար Հայկ՛ Գա յաստան ներգաղթող 1734 անձեր ու Հայթայթած է
ւիրէր ա շխարՀ ի բոլոր Հա յերր , մ անաւանգ թ*ըր– տի Պաշտպանութեան Ցքոնտի Հանգանակութիւնը ; Հազուստ, նպաստ , ճան ապա բՀ ածախս եւ այլն,
քաՀայեբը կանգնի լ իր կողքին , խոստանալով ա– Այգ կոձիս ՚քկ$) Հ– Տ • Գաչեակցութիւնը կր ընդամէնը մէկ միլիառ լէ յի արժէքով։ Ղ^րկած է
ղատազբել իՒրքաՀայաստանը ՚. (Հետագային Անգ - ձեւակերպէր արդէն իր Հետապնդելիք քաղաքա - 300 վակոն շինանիւթ եւ 40 մաՀճակալնոց կատար
լիոյ եւ ր ան ս սյ յի պետական պատասխանատու կան ուղղո ւթիւն ր • եալ Հ ի ւան ղան ո ց մը Լմ աՀ ճակալ , կազմ ածներ ,
վարիշներն՝ ալ նոյն խոստումները տուին՛ Հայե - « Հայաստանի սահմաններու ընդարձակում՝ բժ շկական սուղ գո բ ծ իքն եր ) : Այո Հ ի ւան դան ո ց բ
րուն, պատճառ գառնալով որ աշխաբՀի Րո Լ" Ր բռնի իյլուսւծ հողերը վերադարձնելով իր բուն կազմ ուած էր պատե րաղմի չորս տար ին ելաւ <ըն -
կողմե րէն , մ անաւանգ Ամ եբիկա յէ՛ն Հա յբենասէ ր տիրոջ եւ տարագիր ու թազլքահագաբ հայ զան. թացքին եւ ներկայիս միլիառներով իսկ ^Լարելի չէ
Հայեր Հազարներով կամաւոր արձանագրուին՝ դռւածներռւ վհբարնակուս՛ հայկական հողերու գնել։ Ւոկ ատազձի Համաբ այն ատեն մէկ միլիա
կռուելու Համաբ թուրքիս յ գէմ, որ այն ատեն վրայ : Վարչաձեւի հարցր այսօր հրատապ չէ հա. ռէ աւելի գումար մը Հանգանակուած է ։ Ուրիշ
Գաշնակիցներուն գլխաւոր թշնամիներէն մէ կնէր • յութ-եան համաբ ։ վաքր ու մեծ Հանգանակութիւննեբէ զատ կը մնա §
Ասկէ զատ, 1915/՛ Աե՝ծ Եղեռնը ցնցած էր քա «... Մենք հրջանիկ պիտի լինէինք, ե թ է Հայ նաեւ խոշոր Հիմնադրամ մը ,ներկայ արժէքով վեց
ղաքակիրթ աշխար Հ ի խիղճ՛ը եւ ամ էն կողմ կը Դատի հետապնդումը ստանձնէր Հայաստսւնի ժո. միլիառէն բան մը աւելի, գործարանի մ ր կագ -
խօսուէր Հայկական պաՀան^նեբու , Հայերուն դովոլըդը ինքը իր կառավարութեան միջոցով • մածներուն Համար , բայց քանի ո բ ներկայիս այդ
Հանգէպ արդարութիւն գործագրելու անՀբաժեշ - արտասահմանի հայութ-իւնր բերկրանքով պիտի ալ պիսի գումարով մը գործարան Հաստատել կարելի
տ ո ւթ եան մ ասին * Հայկական Գատր ՚՛ օրակարգի ջակցէբ անոր։ Ր-այց քանի դեո ա յ դ չկայ, մ ե ր չէ , պիտի ուղարկուին թերեւս ա ոո ղԼա պաՀ ա կան
ամ էնէն այժմ էական խնզիբնեբէն մէկն էր • պարտականուր-իւնր կր նկատենք , այս բախտորոշ զանազան իրեր Հ
Իսկ ամկնէն կարեւորր, 1918 Մայի ո 28կն ի օրերուն, լսելի դարձնել հայոլթ–՚հա|11 ձայնը ե ւ \,երգաղթոզներէն միշտ գրութիւնն եր եւ նոյն
վեր զո յութիւն ունէր անկախ Հա յաստանի Հաձւ>^ Հայկ. Դատի պաշտպան հանդիսանալ բոլոր հնա. իսկ Հեռագիբնեբ կը ստաց ո լին ։ Լաւ ընդունելու ֊
բապետո ւթիւն մր, որ իրապէս ( յ 6 քշլօէօ) ճանէ . բաւոր միջոցներով» : թիւն գտած են եւ ամենքն ալ զանազան գոբծեբու
ցոլած կր մեծ փ՛ուչնա կիցն եր ուն կոգմկ \ել որուն մէջ տեղաւսբուած : Այս տարի եւս ներգաղթ տեղի
պատուիրակները պաշտօնապէս կ՝ընղո ւն ո լէ ին Հանգանակութիւնը ընդՀանուր խտնդավա -
Փարիզի Հաշտութեան քս ո բՀ րգամոզովին ՚^Կ^ ։ ռութ իւն առաջ բերաւ ե լ բոլորին բաղձանքն էր պիաի ունենայ . արձանագրութիւները սկսած են*
Հ. Պատուիրակութեան նախագաՀն էր , ո ր Հայկ. Ղ՛ատի պա չտպան ո ւթի ւնր դնել Համազգա գացողներոլ Հոս մնացած ազգականներու մէկ մա
Աեվրի մէչ^ դաշնակից պետութեանց կողքին, իր յին Հիմերու վրայ, մէկ կողմ ձգելով կուսակցա սը, ուսուցիչներ եւ ուրիշներ պիտի երթան։ Ա՝տա
րեւ յաղթական , ստորագրեց՝ ծանօթ դաշն՛ագիրը կան եւ այլ տարակարծութիւններր , ու Հայութիւ– լս բ ա կաննե ր ո ւ , մասնագէտնեբու , գործաւորներու
պարտուաւծ Թուրքիա յ պատուիրակներուն Հետ է թիսնը Համախմբել ազգայի՛ն ընդՀանուր նպատակ եւ փոքր առեւտրականներու Համար՝ եթէ նկատի
«Փոքր դաշնակից–» Էր Հայաստանի Հանրապետու ներու Հուրջ ; չառնենք նո յն իսկ գո բծին Հա յբենաս իրական ու
թիւն ր; Այն ատեն ունէինք նաեւ Պօղոս Նուպարի Հ– 8– Գ– Ամերիկայի կեգր . կոմիտէի նախա ազգային կողմ ր ամէնէն դրական ու օգտակար
Աղդ– պատուիրակութիւներ , որ \9\3կն ի վեր կր ձեռնութեամբ Նիւ Եորքի մէջ կազմուած Հայկ. ուղղութիւնը միայն ու միայն ներգաղթով ազա
գործէր Փարիզի մէջ՝ իբրեւ ներկայացուցիչ Ամե Գատի Ց անձնախումբին (ճոոշոաո Ի13էւօո31 Ըօաաւէ– տիլն է, քանի որ պիտի ըլյան Հայրենիքի ծոցին
նայն Հայոց կաթողիկոս Գէորգ Ե՚ի եւ որ վեր - էշշ) մէջ մտան տարբեր Համոզումներու ե լ Հան - մէջ ինքնաբաւ, աղատ օտարութենէ ։
րնտբուած էր Փարիզի Ազգ • Համագումարէն; Այս բային զանազան գիրքերոլ տէր Հայեր, որոնք Հա Տեղիս կեանքի մասին երկար գրել չեմ ուզեր։
Պատուիրակութիւնն էր որ Հայաստանի Հան րա . մախմբուած են մէկ նպատակի՝ Հայկ. Գատի Բնակութեան , ուտելիքի եւ Հագնելիքի կացութիւ
պետութեան Պատուիրակութեան Հետ ծանօթ յու պաշտպանութեան գործին շուրջ ; ՝ նք վւնտռել կուտայ պատերազմի էն դժուարին
շագիրը ներկայացուցած էր Փարիզի Հաչտութեան Իր առաջին նիստին մէջ իսկ, յանձնախոսմբբ տարիները ; Գինեբը առասպելական են սեւ. սակա
1(1 ո րՀ րգամ ո զովին ; , որոշեց.- րանով , միա յն օրական 200 կրամ եգիպտացորենի
գծելով իր դործոսնէութեան ծրագիրը
Ասոնք այն ատեն մեր ՛հատին Համար առաւե– « Հայկ. Դատ րսելով այսօր կբ հասկցուի Խ . ալիւր կը արուի անկանոն : Հանրակառք գրեթէ գո
լո ւթի սեւն՛եր էին, որոնցմէ զրկուած ենք այսօր; Հայաստաքփ սահմաններու րնդարձակում Թբքա. յութիւն չունի եւ ամ էն մարգ տապանակ ուխտի
հայ հողերու միացումով , բստ Ուիլսընւեան սահ .
Թուրքիան այս անգամ ոչ միայն թշնամի չէր մանագծ՜ման, եւ տարագիր հայութեան վերաբնա, կ՚երթայ։ Ապրանքներն ալ ՀետղՀետէ կը սպառին։
կոլթիսն հայ կակաս հողեյաւ վրայ ;
Գաշնակիցներուն ,այլեւ \925էն խէեր բարեկամա Գործի տէրեր կան ոբ ամէն օր մէկ - երկու
կան դաշինք ունէր 1ս . Ա՝իութեան Հետ ու զինուող ժամ կը քալեն, խան՛ութ երթալ գալու Համար ւ
Fonds A.R.A.M
ծւ Հ . 8ա ԳաշԱակցութխԱը 19 Հոկտեմբեր \939էն ի վեր; Ասկկ զատ, այսօր նը ստանձնէ Հայկ– Դատի պաշտպանութիւնը%
Թուրքիա պաշտօնապէս անդամ է Մ իացեալ Ազգձե– Հայկ • Դատի յանձնախումբի գործը պէտք է լիյփ
բու կազմակերպութեան , որ կոչուած է Հաշիւ աջակցիլ աքնոր:
պաՀտնջելոլ Գաշնակէցնեբու թշնամ ի մեծ ու « (Բաղձալի գտնելով ազգային ուժերու համա,
քՒբքաՀայ Գատը Երկրորդ Համա շխարՀա յին փոքր պետութիսններկն , կազմակերպելու աշխար– խմբումբ , ե թ է ապաքյային հնարաւոր րլլայ կազմել
պատերազմի Վա դո բ գա յն էն կբ ներկայանաբ շա ա Հի խաղաղութիւնը ե լ կերտելու երկրագունդիս համազգային մարմին մր Հայկ– Դատի պաշտպա.
անն սլա սա պայմաններու մէջ՛. Պ ւս ՛ո Լ բ ա ղմի ւիԼ ց նոր քարտէսը; ՜ նութեան համար նա1եւ հայութեան միւս հատուած
երկար տարիներու ընթացքին երբեք չէբ արծար Բացի այս առաւելութիւններկն , որոնք ղի՚եքՐ քւհրու մասնակցութեամբ, Հայկ. Դատի յտնձնսւ.
ծուած Հայկական Խ՛նդիր մբ՝ միջազգային զԼ ու պաշտօնապէս անձեռնմխելի կը դարձնեն , Թուր խումբր րնդաււաջ կ ՚ ե ր թ ա յ ատոր»։
նի վրայ է քիա Զորս Մեծերէն երկուքին՝ Անգլիո յ եւ Ամե - Ամերիկայի մէջ կարելի չեղաւ ազգային միու
Հայերը պատերազմիկ պետ ո ւթիւն չէին բա - րի կայի պաշտպանութիւնը կը վայելէ։ / / Լ ա ձԳ թիւն եւ գործակցութիւն ստեղծել, Հակառակ
ուին գի ւան ա գի տ ական իմ աստով եւ իրենց Հողա պա շտ պան ութիւն ր կվարտա յայտուի ոչ միայն Գաշնտկցական վարիչներու անկեղծ ջանքերուն ;
յին պաՀանջնեբբ զէնքով ձեռք բերելու Համաբ խօսքով Պէվինի եւ Գըրնզի թրքասիրական է լ սակայն Հայկ. Գատի յանձնախումբը անվՀատ
կուիւ էէին մղեբ ա յգ Հողերը բոնագբաւող երկրին՝ յա յ տ ա ր ա բ ո ւթ ի ւնն ե բուէ , ա յլեւ գոբծնապէս : Անգ կը շարունակէ իր գնաՀ ատելի գո րծո ւնէ ութ իլն ը ՜
իՒուրքիոյ գէմ ; լիա եւ Ամերիկա պատերազմի ^ընթացքին եւ անկէ Հաւատարիմ մնալով վերել յիչոլած իր Հիմնական
Խ . Հայաստանի մէջ Հայերը 1941 Յունիս Վեր ջ ա լ կարեւոր քան ա կո ւթ ե ամբ զէն՛ք ու ռազ - սկզբունքին ;
22էն վերջ երբ Գերմանիա յարձակեցաւ Խ * Մի՛ մանիւթ Հայթայթեցին իրենց պաշտպանեալին X
ութեան գէմ զօբա շար մի ենթարկուեցան եւ մարտանաւ , օդանաւ , թնդանօթ , Հրասայլ , գրն - Մեր ցարդ յիչած բոլոր փաստերը բաց այա յտ
կռուի գաշտ գրկուեցան Հ Խ • Հայաստան իբրեւ գացիր եւայլն, իւ֊բ սաբօքն: կե ր պո վ ցոյց կ ուտ ան ամ էն էն թե բ տ Հ աւա տներ ո ւն
Հաւասա րազօ բ Հան րա պետ ութ իւն մը ո բ մաս կբ ԱՀա՛ այս գժն գա կ պա յմ աններուն մէջ է , որ անգամ թէ Հ– 3* Գաշնակցութիւնը \944ի սկիզ .
կազմէ ք$որՀբգային Ընկերվարական Հանրապե ֊ կը ներկա յանա բ Հա յ կա կան Գատը այս եր կր որ գ րէն մ ինչեւ այսօր Ամերիկա յէն մ ինչեւ Ֆրանս ււ
տութեանց Միութեան, պարտաւոր էր մասնակցիլ Համ աշխարՀա յին պատերազմի վաղորգա յնին ։ ու Եգիոլտոս անկեղծօրէն լծուած է Հայկ* Գատվւ
Գերմանիոյ եւ իր զփնակիցնեբուն գէմ մղուած Աա գթա կան Գաշնակի ցն ե րը բո լո րն ալ բա րեկամ պաշտպանութեան՛ գործին, առանց մազաչափ շե
պատերազմին , պ ա շա սլ անելս ւ Համար խորՀրգային է ին քՒոլրքիո յ պաշտօնապէս : /Ա ո ր Հ բղա յին կառա– ղելու իր որգեգրած ս կզբռ֊լնքն ե բ էն ու ամէն առ–
Հասարակաց Հա /ր են իքը : գա ր ո ւթ ի ւնը պաշտօնական բարեկամ ո ւթի ւնր պա– թիւ– ա շխարՀ ի մեծերէն պաՀանջելով Ուիլորնեան
Աո վետական Հայաստանէն գուբս ե լ սակայն Հելով Հանդերձ , թուրքի ո յ Հանդէպ թշնամական սաՀմ աններոլ մ իացու մ ը 1$ * Հա յա ս տան ին .
Խ* Մ իութեան սա Հման ն եր ուն մէջ ապրող մէկ մի \ՐՍԷաէՈԼ– բազմաթիւ պատճառներ ունէր : Պատերազ Մ եր կուսակցութիւնը ի ր գործ ո ւնէ ո ւթիւն բ.
լիոն Հայերը նո լ Լ՛ պէս զօրաշարժի ենթաբկուելով մի ամբողջ տեւողութեան քՒուրքիա աջակցած էր օր ցերեկով կը կատարէ , իր ներկայացուցած յու-
կռուեցան Գեբմ աններուն գէմ , իբրեւ ս ո վե տա կան Գերմանիոյ ու եթէ ԷՐԱար Աթալինկբատի մեծ շադբեբը , իր Հրատարակած գբքո յկները , բո լո ր ին
զինուորնեբ ։ յաղթանակը , թ^ոլրքիա անպայման պիտի ան ցնէ բ անխտիր կր տրամագրէ, իր կազմակերպած Հրա
Այո կերպով զօրաշարմի ենթարկուած սովե - Հիթէէրի ^Լոգմը ։ Մոսկուա շատ լաւ գիտէր թուր պարակային Հանդէսնճե բուն ամէն դասակարգի
տա կան Հա յե րուն թ ի լԷՀ կր Հաշուուի մ օտաւոբա– քի ո յ մ եղքե ըը եւ յա րմ ար առիթի կր սպաս էր՝ պատկանոզ Հայեր ներկայ կ՛՚ըլլան։ ք1ը կատարած
ակս 300.000 Հոգի, որոնց մէջ 24865/7 քաջութեան իր բարեկամական դաշինքը խզելու Համար անոր աշխատանքհեբուն մասին Հաշիւ կուտայ Հայ մո–
Հետ , ո րպէսղի ետքէն կարենար պաշտօնապէս ա- ղովուըգին ։
Համար զինուորական •պատուանշաններ ստացան : նոր ներկայացնել իր պաՀանջները ; Այգ առիթ՚ր
Սփիւռքի մկշ ալ Հայ՛ե ր՛ը զինուորագրուեցան ներկայացաւ 1945 Մարտ ]3ին , երբ ԽորՀրգ՛ Սի– Այս ամէնը բացատրելէ վերջ, ընթերցողին կր
իրենց բնակած երկիրներու կառա վա բ ո ւթե ան ց ութիւնը յայտնեց թուրքիս յ թէ կը խղէ 1925,/ բա ձգենք արմանի որակումը տալ բոլոր անոնց ^ որ
Հաշուոյն՝ րնդգէմ Գերմանիս յ եւ իր զինակիցնե - րեկամ ական գա շն ա գի րը , որ նորոգելի էր տաս բ <ձմութ խազերէ կամ Հաղգա կո րծան ծրագի ր՝$նե ր
բուն : տարին անգամ մը՛ կր վերագրեն Հ • 3 * Գա շն ա կց ո ւթ ե ան եւ անոր
Այսպէս , Հհրանսայի , Աուբիոյ , Լիբանանի , Ամբոգջ պատերազմի ընթացքին Հայռւ-թիւնր գործիչնեբուն :
Հունաստանի , մանաւանգ Ա՛իացեալ \թ,ա Հան գն՛եր ու ամ էն կո զմԳա շնա կիցնե րուն $լոգքիս մնաց , կռուե փան ի մր խօսք ալ ներգաղթի մասին՛.
Հայերը աւձելի քան 50.000 զինուորնեբ տուին, սա ցաւ դաշնա կից բանա կն եր ո ւ մ էջ եւ իր ամ բոզջ (5) ՀՐԱՆՏ ֊ ՍԱՄՈՒԷ1
կայն ոչ թէ Հայ ազգային\ ու Հողային պաՀանջներ յո յոը դրաւ Գա շնա կիցն եր ո լ յադթանակին վրայ Հ
ձեռք բերելու Համար , այլ պարզապէս Հպատակե– յ֊նչպէս անցեալ պատերազմ էն վերջ •, այս անգամ
ԼՈՎ Ղէ1՚եԱք Հ/"֊ՐՐ–*հ.աԼո՚Լ եբկիրնեբուօրէնքեերուն , ալ այն Հաստատ Համոզումն ունեցանք ազգովին ՌուՎա(ւաԽւ) զաղաթիԱ
՛երբեմն ալ իբրեւ կամաւոր .արձանագրուէլով։ թէ՝ բան մ,ը պէտք է ըլլա յ դարձեալ Հայերուն
Աւբեմն վերջին՝ մ եծ պատերազմ ին Հայերր ի– Համար, շեորՀիլ Գաշնակիցներուն , Հակառակ ա– զոռող ութիւԱՕէպւ
րենց Հայրենիքին եւ աբտասաՀմանի մէջ 350.000 նոր ո բ անոնք ոչ մ էկ խոստում տուած է ին մեգի՝
զինուոր նետեցին պատ\ե բազմ ական ճակատներու ի փոխարինութիւն մ եր աջակցութեան , ոչ իւրա Հայաստանի ռաւԽ^
վրայ ոչ թէ իրենց ազգային անմիջական շաՀերբ ցուցած էին մեր Գատր եւ ոչ ալ բանակցա՛ծ Հայե–՝
•սլա շ ասլան ե լո լ Համաբ, ա յ լ ի Հաշիւ ԳաշԳ/ակիցնե– բու Հետ։ Հ ո՛, լ ժողովուրդը բնազդաբար կը զգար,
րու Գատին : որ գի ւան ագի տա կան՛՛ սեղանին վրայ պիտի դաք Ո՚ումանիայԷն ստացուած նամակէ մը կը տե
Երր այսպէս կռուի գաշտ կընետուէին , Հա - թրքական խ^գիբը^ –ՈԼ երբ Թուրքիա յէն Հաշիւ ղեկանանք թէ գաղութը մեծ ղոՀողութիւենեբով
յերՐ երբեք չսակարկեցին իրենց մասնակցութեան սլաՀանջելու մամը Հնչէ, Հայերն ալ իրենց ըսելի կատարած է իր պարտքը Հայրենիքի Հանդէպ :
Գինը* Այգ բանը նիւթապէս անՀնաբ ալ էր։ Գաշ– քը պիտի ունենային՛ ; <իամ տնակին ք* ա՛ղբ ամ եան ֆոն տ ին մ ասնակցած
նակիցները եւս իրենց կողմէ ոեւէ խոստում Ի նախատեսութիւն այս բոլորին , ինչպէս բա է 50 միլիոն լէ յով (երբ լէյը աւելի շատ արժէք կր
չտուին ա յս ան զամ Հա յեր ո ւն Հ անոնց ղին ո ւո բա - ցատրեցինք մեր առաջին յօդուածին մէջ ԼՀՀ$ա - ներկայացնէր քան այսօր) X Անկէ վերջ է՚ջմիածնի
կան աջակցութիւնը ա պաՀ ո վե լո ւ Համար : Ա՝ ինչ ֊ ո ւս ^ 14 Փետրուար) , Հ՛ Տ* Գա շնա կցո ւթեան ն ո բա րաց Գէո րգեան ,Հ$\ե մարանին Հ ամ ա ր տուած է
գեռ 1914/ պատերազմին ոկվբղբը քիուսիոյ ինքնա ֊ Ամերիկայի Կեգր. կոմիտէն 1944/ "կիգբր Կոչով 100 ասուեակ ։ Անցեալ տարի //»ո ւմ ան իա յէն Հա -
կալ ՛Նի կ ո լ ա /* * ց ա ը ը Հ ան զ իս ա ւո ր ա սլ է ս կր Հրա մը Հրապարակ եկաւ, բանալու Համար Հայկ՛ Գա յաստան ներգաղթող 1734 անձեր ու Հայթայթած է
ւիրէր ա շխարՀ ի բոլոր Հա յերր , մ անաւանգ թ*ըր– տի Պաշտպանութեան Ցքոնտի Հանգանակութիւնը ; Հազուստ, նպաստ , ճան ապա բՀ ածախս եւ այլն,
քաՀայեբը կանգնի լ իր կողքին , խոստանալով ա– Այգ կոձիս ՚քկ$) Հ– Տ • Գաչեակցութիւնը կր ընդամէնը մէկ միլիառ լէ յի արժէքով։ Ղ^րկած է
ղատազբել իՒրքաՀայաստանը ՚. (Հետագային Անգ - ձեւակերպէր արդէն իր Հետապնդելիք քաղաքա - 300 վակոն շինանիւթ եւ 40 մաՀճակալնոց կատար
լիոյ եւ ր ան ս սյ յի պետական պատասխանատու կան ուղղո ւթիւն ր • եալ Հ ի ւան ղան ո ց մը Լմ աՀ ճակալ , կազմ ածներ ,
վարիշներն՝ ալ նոյն խոստումները տուին՛ Հայե - « Հայաստանի սահմաններու ընդարձակում՝ բժ շկական սուղ գո բ ծ իքն եր ) : Այո Հ ի ւան դան ո ց բ
րուն, պատճառ գառնալով որ աշխաբՀի Րո Լ" Ր բռնի իյլուսւծ հողերը վերադարձնելով իր բուն կազմ ուած էր պատե րաղմի չորս տար ին ելաւ <ըն -
կողմե րէն , մ անաւանգ Ամ եբիկա յէ՛ն Հա յբենասէ ր տիրոջ եւ տարագիր ու թազլքահագաբ հայ զան. թացքին եւ ներկայիս միլիառներով իսկ ^Լարելի չէ
Հայեր Հազարներով կամաւոր արձանագրուին՝ դռւածներռւ վհբարնակուս՛ հայկական հողերու գնել։ Ւոկ ատազձի Համաբ այն ատեն մէկ միլիա
կռուելու Համաբ թուրքիս յ գէմ, որ այն ատեն վրայ : Վարչաձեւի հարցր այսօր հրատապ չէ հա. ռէ աւելի գումար մը Հանգանակուած է ։ Ուրիշ
Գաշնակիցներուն գլխաւոր թշնամիներէն մէ կնէր • յութ-եան համաբ ։ վաքր ու մեծ Հանգանակութիւննեբէ զատ կը մնա §
Ասկէ զատ, 1915/՛ Աե՝ծ Եղեռնը ցնցած էր քա «... Մենք հրջանիկ պիտի լինէինք, ե թ է Հայ նաեւ խոշոր Հիմնադրամ մը ,ներկայ արժէքով վեց
ղաքակիրթ աշխար Հ ի խիղճ՛ը եւ ամ էն կողմ կը Դատի հետապնդումը ստանձնէր Հայաստսւնի ժո. միլիառէն բան մը աւելի, գործարանի մ ր կագ -
խօսուէր Հայկական պաՀան^նեբու , Հայերուն դովոլըդը ինքը իր կառավարութեան միջոցով • մածներուն Համար , բայց քանի ո բ ներկայիս այդ
Հանգէպ արդարութիւն գործագրելու անՀբաժեշ - արտասահմանի հայութ-իւնր բերկրանքով պիտի ալ պիսի գումարով մը գործարան Հաստատել կարելի
տ ո ւթ եան մ ասին * Հայկական Գատր ՚՛ օրակարգի ջակցէբ անոր։ Ր-այց քանի դեո ա յ դ չկայ, մ ե ր չէ , պիտի ուղարկուին թերեւս ա ոո ղԼա պաՀ ա կան
ամ էնէն այժմ էական խնզիբնեբէն մէկն էր • պարտականուր-իւնր կր նկատենք , այս բախտորոշ զանազան իրեր Հ
Իսկ ամկնէն կարեւորր, 1918 Մայի ո 28կն ի օրերուն, լսելի դարձնել հայոլթ–՚հա|11 ձայնը ե ւ \,երգաղթոզներէն միշտ գրութիւնն եր եւ նոյն
վեր զո յութիւն ունէր անկախ Հա յաստանի Հաձւ>^ Հայկ. Դատի պաշտպան հանդիսանալ բոլոր հնա. իսկ Հեռագիբնեբ կը ստաց ո լին ։ Լաւ ընդունելու ֊
բապետո ւթիւն մր, որ իրապէս ( յ 6 քշլօէօ) ճանէ . բաւոր միջոցներով» : թիւն գտած են եւ ամենքն ալ զանազան գոբծեբու
ցոլած կր մեծ փ՛ուչնա կիցն եր ուն կոգմկ \ել որուն մէջ տեղաւսբուած : Այս տարի եւս ներգաղթ տեղի
պատուիրակները պաշտօնապէս կ՝ընղո ւն ո լէ ին Հանգանակութիւնը ընդՀանուր խտնդավա -
Փարիզի Հաշտութեան քս ո բՀ րգամոզովին ՚^Կ^ ։ ռութ իւն առաջ բերաւ ե լ բոլորին բաղձանքն էր պիաի ունենայ . արձանագրութիւները սկսած են*
Հ. Պատուիրակութեան նախագաՀն էր , ո ր Հայկ. Ղ՛ատի պա չտպան ո ւթի ւնր դնել Համազգա գացողներոլ Հոս մնացած ազգականներու մէկ մա
Աեվրի մէչ^ դաշնակից պետութեանց կողքին, իր յին Հիմերու վրայ, մէկ կողմ ձգելով կուսակցա սը, ուսուցիչներ եւ ուրիշներ պիտի երթան։ Ա՝տա
րեւ յաղթական , ստորագրեց՝ ծանօթ դաշն՛ագիրը կան եւ այլ տարակարծութիւններր , ու Հայութիւ– լս բ ա կաննե ր ո ւ , մասնագէտնեբու , գործաւորներու
պարտուաւծ Թուրքիա յ պատուիրակներուն Հետ է թիսնը Համախմբել ազգայի՛ն ընդՀանուր նպատակ եւ փոքր առեւտրականներու Համար՝ եթէ նկատի
«Փոքր դաշնակից–» Էր Հայաստանի Հանրապետու ներու Հուրջ ; չառնենք նո յն իսկ գո բծին Հա յբենաս իրական ու
թիւն ր; Այն ատեն ունէինք նաեւ Պօղոս Նուպարի Հ– 8– Գ– Ամերիկայի կեգր . կոմիտէի նախա ազգային կողմ ր ամէնէն դրական ու օգտակար
Աղդ– պատուիրակութիւներ , որ \9\3կն ի վեր կր ձեռնութեամբ Նիւ Եորքի մէջ կազմուած Հայկ. ուղղութիւնը միայն ու միայն ներգաղթով ազա
գործէր Փարիզի մէջ՝ իբրեւ ներկայացուցիչ Ամե Գատի Ց անձնախումբին (ճոոշոաո Ի13էւօո31 Ըօաաւէ– տիլն է, քանի որ պիտի ըլյան Հայրենիքի ծոցին
նայն Հայոց կաթողիկոս Գէորգ Ե՚ի եւ որ վեր - էշշ) մէջ մտան տարբեր Համոզումներու ե լ Հան - մէջ ինքնաբաւ, աղատ օտարութենէ ։
րնտբուած էր Փարիզի Ազգ • Համագումարէն; Այս բային զանազան գիրքերոլ տէր Հայեր, որոնք Հա Տեղիս կեանքի մասին երկար գրել չեմ ուզեր։
Պատուիրակութիւնն էր որ Հայաստանի Հան րա . մախմբուած են մէկ նպատակի՝ Հայկ. Գատի Բնակութեան , ուտելիքի եւ Հագնելիքի կացութիւ
պետութեան Պատուիրակութեան Հետ ծանօթ յու պաշտպանութեան գործին շուրջ ; ՝ նք վւնտռել կուտայ պատերազմի էն դժուարին
շագիրը ներկայացուցած էր Փարիզի Հաչտութեան Իր առաջին նիստին մէջ իսկ, յանձնախոսմբբ տարիները ; Գինեբը առասպելական են սեւ. սակա
1(1 ո րՀ րգամ ո զովին ; , որոշեց.- րանով , միա յն օրական 200 կրամ եգիպտացորենի
գծելով իր դործոսնէութեան ծրագիրը
Ասոնք այն ատեն մեր ՛հատին Համար առաւե– « Հայկ. Դատ րսելով այսօր կբ հասկցուի Խ . ալիւր կը արուի անկանոն : Հանրակառք գրեթէ գո
լո ւթի սեւն՛եր էին, որոնցմէ զրկուած ենք այսօր; Հայաստաքփ սահմաններու րնդարձակում Թբքա. յութիւն չունի եւ ամ էն մարգ տապանակ ուխտի
հայ հողերու միացումով , բստ Ուիլսընւեան սահ .
Թուրքիան այս անգամ ոչ միայն թշնամի չէր մանագծ՜ման, եւ տարագիր հայութեան վերաբնա, կ՚երթայ։ Ապրանքներն ալ ՀետղՀետէ կը սպառին։
կոլթիսն հայ կակաս հողեյաւ վրայ ;
Գաշնակիցներուն ,այլեւ \925էն խէեր բարեկամա Գործի տէրեր կան ոբ ամէն օր մէկ - երկու
կան դաշինք ունէր 1ս . Ա՝իութեան Հետ ու զինուող ժամ կը քալեն, խան՛ութ երթալ գալու Համար ւ
Fonds A.R.A.M
