Page 47 - ARM_19-1946_04

Մեհենական քանդակադրոշմ շէնքէ ճակատէն՛ ՊՈՒՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ գոբծադրե*լ ։ Ոճրագործներու կէս մ՚իլիոննոց բա­

քիչ հեռու, պատին տակ լքուած– Հ.Հայոց ղին ո լոքի եթե իԱծի յա&ձճհիԱ...

արձանք» աւելի պէս բռնած հրացանը նետելով,կբ նակ մը հազիւ թէ կարենար գլուխ հանել զ ա յ ն ։

պատրաստուէր համբեր ո ւթ ի ւն ըՀ ատ ածմիջա մ տել , Ե ւ այսքան լեռնակուտակ ոճիրներու համար

երբ ես կանխեց ի ղինքր ու առածին հարցումս ըրի* թեթեւ պատէժ մը, կախաղան: ՝Բանի մը վայր -

գի աբ սէ քլէն * կեանի ջղաձգութիւն ու յաւիտե՛նական հանգիստ Հ

֊Գուն ան լսէ, չնկեր, է՞նչ վէճակէ մէչ է Վերջապէս, եզրակացութեան մք հասան Ն/"–– Մահապատիժը , պատիժներ ուն ամէնէն թե -

հիմա Հնչակեան մայր կուսակց ութէլնը , սկսա^ծ է ԲՐՈպէբկէ ղատաւո բներ ք ։ թեւն է, Բ"՛Ո իս Հ

սերտել քաղուածք բնել, էր փառահեղ պատմու - Տարէ մբ քրտնեց ան , տքնեցան՝ օրէնքէ եւ Եթէ ինծի յանձնէին պատ իժի ընտրութիւնը ,

թէւնբ Հ Հաղոբղակէթց է իր անթիւ հերոսներու յ ի ֊ խղճի սահ մ անն երէն գուբս չգալու եւ ար գա բու - ա յ Գ երկՎԻցեակ յ անցաւորները կը ղրկէի Հրէաս֊

շա տ ա կին , ու թափուած արեան հեղեղներուն հետ ; թեան պահանջք տեղն ու տեղք գբբծագրելու հա­ տան ։ Հոն կէ աշխատցնէի ճամբաներ շինելու

Չսպասեց լրացնելու, մար՝ ոռվ կ՝քսէ թէ աշխարհումս խէղճ-խղճմտանք հրեայ պահակներու հսկողութեան տակ % կամ զէ -

—: ^ ՀնչակեաԴ , չքսի քԻղէ , Իբ բւրէչներու գոյութիւն չունէ։ կամ դատաւորներ չկան։ րենք կը բանտարկէի դիակիզարաններու մէջ Օրա­

պէս չեմ երբեք, սովորութիւն չունիմ մտածումիս Այնքա՜ն նրբազնն էն քնն ո ւթի ւննե րէ ետքը , կան ժում մը հաց ել տաք ջրապուր տալոփ ԷՐԲ

ետ եւ պահուելու : Պատիւ կք սեպեմ քԱել ։ Ե" ա - հազա ր աւո ր մ ա քդա ս պանն եք ո ւն մ էջէն հազիւ սնունդ։ Կամ էբբեւ .ոճէբէ կարող մասնագէտներ ,

նոնցմէ այ վռնտուեցայ , իբրեւ համայնավար : տասն եւ երկու հ ատ է կ յանցաւոր գտան ։ իՒոկրքիա կբ ղրկէ է ւ ուր ստէպողական պէտք կայ

Տար ինե բ առաջ որբ կր հեռանա յի՝ բեմ ելա ք ք ա – մնացած .ոչ - թուրք բեկորներուն հաշէււը նրբօրէն

էութեամբ ել զեկուցում տուի այսպէս * Ուրեմն , այս եբկոտասաններն են եղեր աշ - մաքբելու համար %
խարհբ հուրէ եւ սու րի մատնողները։ Հարէւր հա­
Շարժանկարով ցոյց կուտայէ էբ՛ենց փառքի
«Ես ԻԲՐ մեծութիւն չպարտոլեցայ ՛իա շնա կ - գարներով մարգեր գերեվար ողն երբ .։ Երեք - չոքս
օրերր եւ ղո բծած ո՛ճիրներ ը եւ .ուրիշ բաներ եւ ու­
՛ց ութ եան՛ ամրոցին մէջ, եւ իբրեւ քաջութեան միլիոն իսբայէլէ գաւակներ փուռերու մէջ տապ -
րիշ ձեւեր որոնք մահէն ալ զօրաւոր են։
մարմնացնում շատ նեղ դտայ ձեր ալ գծած Հա - կո ղնե բ բ • Զոհ եր.ուն մ արմինն եք ք ա յբելով , անոնց

յաստանբ * «եկէք , ինծի հետ եկէք , փնտռելո՛ւ ճարպէն օճառ, մոխիրէն ալ քիմիական աղբ պատ­ Եթէ , թուրք դատաւորներուն՛ յանձնո՛ւած ըլ­

հինգ Հոգիները լրացնելու համար աղգբ ազատա­ րաստողները ։ կովերու յատակբ ձուկեր բ ահ ու լար Նիւր րնպէր կի դատը կարճ ու կտրուկ քանի մ բ

գրելու միակ ուժը ։ ս ար սափ ի մ ատն ելով՝ հ աղա ր աւո ր շո զեն աւեր ըն– օրէն կբ վերջացնէին այգ գտար ։ ԱաԲգէ ^.Բ ամէն

«Ես մինակ մնացի։ Երր համայ՛նավար1 ի զուր կզմ"ոներբ * Լուվրի թանգարանք կողոպտելով ի- բանի գործնական ձեւբ գիտեն բնաղզօբէն։ Գոլքի,»

որոնեցի «իմ» կուսակցութիւնս : Հիմա եկած եմ բենց տուները փո խազրո ղնե րբ ։ փռնապան ք1 սմ տիք դասի կեավոՆՈ^ մը համար ամբողջ ժողովուրդ մբ

փնտռելու Զօր ավ աբ ին աջակցութեան հասցէն , հւղայէ նալքսպ^ նստելէն օգտոլելով, Մենծերու կբ ջարդեն ։ Այս հաշուով ւի ո իս անա կ տասներկուքի

առանց շահի, առանց դրամի, էմ գիւտերս կբ բա­ քիթ էն՛ տակբ Տար տան է լի ան կա խ ո ւթ է ւն բ բռնա - Գեր մ անաց ին եր ուն կէսբ մ ա հ ո ւա ս գատապա բտե -
լով եԱ1շ> աւլանէ անցուցած կ^րլլային մինչեւ հիմա է
ւե՛ն աշխարհի Հիմը քանդելու։ Ոչ զէնք , ոչ դրամ ֊քարողներբ ։ Եւ մանաւանդ Լոնտ-ոնը ռմբակոծող–
ԵԼ սակայն, շատ պահանջկոտ լ\բլԷասՔ* Գոնէ
հարկաւոր է , միայն քիմիագէտի պէտք կա՛յ ։ ներբ եւ աւեր ո ղնե ր ը :
երկոտասնեակ մբ յ.ա\ն ց աւո բնե ր , մահով պիտէ
Գործդ ի ՜ ն չ է ընկեր , շիմ՚իսւո չեք0ս , ժամանակ չու–
0 ան ց ա ւո բն ե բ.աև խումբէն երեք հոգի ալ աղատ քաւեն էբենց անքաւելէ մեղքերը ;
նիԲս սորվելու՝» ։ Տ ամենայն դէպս , գաղտնապահ
արձակուած են, որոնց վճիռը պիտի աա յ ապագա ւ
եղիր բեկեր, իմ գիւտե բուս համար ։ ՛իր ա՜մ \» ; Հապա՜ եթէ , թուրք ջարգարարնեբու պէս ան­
պատմ ագի ր ը ։ Աւելի՜ սարսափելի քան մ ահապա-
պարտ արձակոլելով պատ էլն՚ե բու արժանանալէ
կբ զգայի .որ իլղբ կր հատն էր այլեւս եւ պատ– տիժք » • * »
րոյգն էր ոբ կր ծխար , երբ շարունակեց ։ Կրկնե– ետքք գէրքէ" ալ հա սնէ էն իբրեւ դատաւոր նստե­
լով Գրա՜մ \ \ \
Բայց այս ինչ հ՛սկա յ ուժ եւ կարողութիւն I լով Աղգեբու Փ-ոդովին մէջ* • •

—~ ^Բ ճան շնա® ս մեծ հայրս , ամբողջ Տ * * ՛է Տասներկու հ,ոգիով այսքան գործ գլուխ հանե՜լ I Փա՜ռք արդարութեան ։

մէջ անուն հանած էբ Հ Ղքոյնէսկ *\յօթբ թաուն՚ի Ե ան - Ա յսքան զարմ անաղտն ոճիրներ կազմ ակերպել եւ Կ. ՊԵՏՈՒՇ

քիներբ գիտէին ։ Զարմանալի է որ չես ճանչնար ,

ընկեր , գործդ ի^նչ է * • • Լսած կամ կարդացած ալ ՀԱՍԱՍ ՏԱ ՛Ի ԳԻԱԿԱՆ/ւիթհԱՆ եւ ռուսերէն , անոր ջանքերով պատրաստուած ու

չե^ս անոր խորհրդաւոր գաւազանին մասին։ Հատ– լոյս բնծայուած է քրտական՝ գէւցազներ զական

ցէգ տուր կամ մտիկ (էրէ* Ամրան բարկ, կիզի չ , ԿԱՃԱՌԸ (ԻԱստիտատ) երգ «՝Բառ ո Լ ՝Բուլոլկէ»ն , Ա* ՛Լ ան լան ե ան է «
ոսկեցնցուղ
աբեւէն թմրած անկիւն մք քեա - բովեանը եւ ժողովրդական բանաՀ իւս ութիւնբ» եւ

ցած ատեն , կին մբ փորձութեան մէջ էլիյնայ մեծ ուրիշ գործեր ։ Գրականութեան կաճառի ժոզովր–

հօրս ո աքերուն մ էջ լքուած մոգական գաւազանք (°ր. եւ վերջին մաս) գական քան աՀ ի լռութեան բաժանմունքք առաքում­

գողնա լու , իր է բէկք բան տ էն ազատելու համար Հ կաճառը մեծ աշխատանք թափած է Աայաթ - ներու միջոցով անընգՀատ զարկ կուտայ ժողովր­

« Այո, կր պատահի այն օրերուն՝ երբ բ՜ուրքք ՚Հյովայէ ամբողջական գործէն վրայ, ոբ երեք հա– դական բա՛ն աՀ ի ւսո ւթեան նիւթերու Հաւաքման ե

շատ քաւ կբ ճանչնար , այգ համբաւաւոր ղ ա ւա - տւոբով կբ պատրաստուէ * Առաջէս եւ երկբոբգ մանբազննին ուսումնասիրութեան ենթարկելով ե–

ղանին հբաշքբ։ Գա տար անին մէջ փաթթոցաւորէն Հատորները–.– ՚ Հ-այեբէն ագբբէջաներէն երգերբ ղած նիւթեր բ՝ կը կարղաւո րէ ոքպէսղի հ^ատոր

ֆէսաւ որ ու անկէ գալփաքալոր ձեռքէ ի ձեռք կր պատրաստ են արգէն։ Երքոբգ Հատորբ, վրացե­ առ Հատոր Հրատարակէ Հէքեաթնեու , ժողովրդա­

խլեն , բայց կր՛կնակի զարմ անահ ա ր կինք բանտ կբ րէն երգեր ր կաւարտէն այս տարէ։ Աշխատանքէ կան երդերու , առածներու եւ առակներու եւ այլնի

նետեն երեսին /*•-.• Ղ՜"Ղ. ԼՈէ–^ պոռալով» ; նպատակն է միասնական Հ րատարակո ւթեամբ մը առանձէն Հաւաքածոնեբը ։

«Եր կ ո ւ ոստիկաններ գաւազանք ա ի ր ո9բ կր տ.ա լ ան մ ահ քնաքերգուի բանաստեղծական լրէ*– \944էն է վեր բանասէրական դիա* թեկնածու,

վերադարձնեն է Աս ի^նչ դատարկ պատմութիւն ժառանզոլթէւնը 1 որուն զգալէ մէկ մ ասր ,էնչպէս ժողովրդական բանաՀ էւս ո լթեան բաժն է վար է չ Ա *

է , հարցնելով։ օրէնակ, ադրբէջանական երդերը, տակաւէն \ոչ Ղ^անալան եանբ կ1՝աշխատ է Հա յ կա կան՝ առածն ե բո ւ

Թ շուառական կինր լսած Էր թէ մեծ հօրս դա– վ եր լուծուած են եւ ոչ ալ Հ րատարակո լած ։ դէտական Համ աՀա լաք ժողովածուէ,, ուր է շ խօս–

ւաղանբ ամենակարող է, ն՛ոյնիսկ դատապարտեալ Աայաթ - \,ովայէ Հ ա տ ո րն եր ր կբ պատրաստէ քով^՝ «Հայ առածանէ»է վրայ։ Այդ աշխատանքէ

մք կախաղանէն կ՚ավատէ , բայց թափանցած չէր բանաս ի ր ա կան գէտոլթէլններոլ թեկնած՛ու Ա• նպատակն է իմի Հաւաքել Հա յկակաս բո լո ր

երբեք թէ , պապուս իմ աստո ւթեամբ ա յգ գաւա­ Հաս րաթեանը։ տպագիր ու անտիպ առածները էրենց բոլոբ տար–

զան բ կարասի չափ փոր ունէր եւ ոսկէ"վ լեցուած ՚ՀյՈլագ նշանաւոր չէ 1951 թուականը, երբ կը բերակներ ով , դասաւոր ե լ զանոնք , պատրաստեք

միայն կբ ղրկէր Թուրքին «Արդարութեան^ իվան»բ լրանա յ Աւարայրի ճակատամարտէ 1500 ամեակը։ բնագիր եւ ծանօթ ագրո ւթէւն ներ , էնչպէս նաեւ

՛ուրկէ պար պո ւած ու տեղբ պարզ աւաղ լեցուած կբ \քուէրական ես Հայ ժողովուրդի Համար Աւա– Հետազօտութէւն ։ «Հայ Առածա՝նէ»ս ^Բ"ԳԳ.Ր^Է

վերադարձ ո ւէր , իբրեւ պատասխան– համաձայնու­ ՐայՐՐ) Վարգան Աամիկոնեանի վեՀ կերպարը, Ե՜ չուր ջ 40.000 առած , տարբեր ակնե ր ով Հ անդեբձ

թեան* * * Հրաշագործ գաւազանի գաղտն ի քբ մնա­ ղէչէէ միշտ յուղող մատեան ը։ եւ կր կազմ է առնուաղն 40 մ ամ ուլէ բաղկացած

լով այդպէս խորհ ր գա լոր , ա յգպէս , ամ ենտկա - Այգ պանծալէ յոբելեան բ կը դի մա ւո րէ կա­ ւղատկառելէ Հատոր մ բ ։

րող ճառը Եզէշէի ՀՎարգանանց Պատերազմի» ա կա ղ ե -

Իք ե՜զճ հայրենակից , մ ական Հ ր ա տ ա ր ա կո ւթ ե ա մբ : Հրատաբակութէւնր ո ղո վր ղա կան բանաՀ էլսոլթեան րաժս/նմ ուն­

Ես աւելորդ համարեցի հարցնել մեծ Հօրը ոս­ կբ պատրաստէ Հէն եւ միջնադարեան բաժանմուն­ քը մ եծ աշ խտտանք կատարած է ու կք կատաքէ

կիներուն՝ հ անքբ,բայց էնք այդ սնամէջ գաւազանն քի վ՚սրի^) բանասիրական գէտ ո ւթէւնն ե բու տոք– քրդական ժողովրդական՝ բանաՀ էւս ո լթեան Հա -

ալ չունէք ներկայէս հանդէպած շան գլխուն ջար­ թէօք , Փրոֆ * Ե * Տէր Մ էնա սե անք , Ա ա տենէս դա­ ւաքմաԱ ել ուսումնասիրութեան գիծով։ Պ ատ–

դելու համար եւ ուղեկորոյս թռչունէ մք պէս ոս­ րան բ զտն ուող Եզէշէէ 1 5 ձեռադէբնեբու եւ մեծ ր աս տած է «Գբմ գոմ» Հ ե ր ո սա կան՝ դիւցազն եր -

տէ ոստ, դուռնէ դուռ ցատկռտելով այ <էմ Հինգ պատմ է չէ ղո րծ էն այլեւայլ միջնադարեան ժողո­ գութեան բնագիրը իր փ.ոփոխակներով Հանգերձ,

հ"գի կր փնտռէր , աղգբ վւրկելոլ համար % վածուներուն մէջ գտ՜նուող ա սանձէն Հատուածնե­ աղքբէջանեան մեծ բանաստեղծ ՝\յիղամի Գեանջե–

րու մանր ազնն էն Համեմատութեան՝ Հիման վրայ* լի նիւթին յարող քրտական՛ ժողովրդական բանա­

Վերջէն վայրկեանին կրկնեց հասցէս ունենա­ հիւսութեան նիւթերու ժողովածու մբ, նոյնպէսէ

լու իր փափաքը; Տայտն՚եցի իրեն թէ հասցէս տու­ Հա ք կա կան ձեռագիրը Հալ ժ ո գով ուրդէ մ եծ ժողովածու մ բ 0)է րտուսիի վերաբերեալ ել այլն :

նք մոռցած եմեւ բնդհակառակն ես իբենբ ուզե­ մշակոյթի կարեւորագոյն մէկ դրուագն է, անոր Գրականութեան Կ աճառի կազմ ական մ էկ բա–

ցի , գիտնալու համար թէ դժբախտ բնտանիք մ քն պարծանքը ։ Հայաստանէ Մատենադարանէն մէջ ժէնն է դրական թանգարանբ , որու մաս էն , սա -

ա լ ււ ւն է^ր • Հ ա ւա քո լած են \ 0.000^ աւելի ձեռադէ ըներ ։ Ա լդ կայն՛ , անՀ րաժեշտ է մ ասնաւոր յօդուածով Հ ան–

- « Ոչ, պատասխանեց , տեղացի հոմանուհի է ձեռադէրներուն մէջ ամփոփուած են Հէն ել մէջէն գէս գալ,

մք հետ սերտ կ՚ապրիմ, ել հասցէս է նամակա - գարերու գի տ ո ւթ է ւն բ , փէլէսոփայութէւնը , գրա–

կանութիւնր : 1944^51՛ սկսեայ կաճառք 1լ աշխատէ Մ անուկ Աբեղեանէ Գրականութեան կաճառը

տուփ թ ի լ 1946» : է մ է Հաւաքել Մ՛ատենադարանէ Հազարաւոր այգ մ շակած է ա շխատանքէ նոր եւ աւե լէ մ եծ ծրա -

Լայն շունչ մք քաշեց ի Հ Մ՛էն ակն– էր իբ գբՀ՝ - ձեռադէրնեբուն մէջ գտնուած Հայ միջնագարեան գի ր , որ պէտէ կա տա բուէ 4րգ Հնգամ եակէ ըն -

բախտ ո ւթեան բ հետ* արձակի եւ չափածո յէ առաւելապէս արձակէ թաց քէն ։ Տառաջէկայ 5 աարէներոլ ընթացքին ,

Իյնգբեմ , պարոններ ել Տիկի՚սսեր, ներս առէք ն շիսաբնեբը ։ այսինքն մինչեւ 1950, Կաճառր ո շ միայն պիտի /// ֊

այս որբ ու բոպիկ հայրենակիցս ալ,ձեր յառաջա­ լարտէ «Հայոց Գրականութեան Պատմութիւնդ

դէմ շարքերուն վրայ աւելցնելով իբր նմոյշ,անոբ Արդէն Հսկայական ու շատ Հետաքքքրական վեցՀատորեակը. Միքայել ՝\յ ա լըաև գե ան ի եւ Խա­

աչքեբուն առջեւ գոնէ կոտրելով ձեր ծունկերուն նէլթ է Հաւաքուած որ Կ աճ աո ը մ տաղէր է Հ րտ– չատուր Աթովեանի երկերու ակագեմական Հրա -

վրայ իբ մեծ հօրբ հրաշագործ գաւազանք ,փրկելու պ ա րակե լ պր ակ առ սլ րա կ։ \ք էւթերբ կը Հալա - տարակոլթիլքնները , այլեւ պիտի աշխատի շարք

համաք թէզէնքր եւ թէ մեղ ,հանդէստձգելով զօրք քէ կրտսեր դէտական ա շիսատա կի ցներո լ ամ բողջ մը նոբ եւ կարեւոր նիւթերու վրա յ , ինչպէս «17 -

ու զօրավար , մ անա լան ղ էր ժառանգական ախ - իւումբ մը, որ կբ ղեկավարուի Փրոֆ* կ» Մելիք– \8րգ գաբերու Հայ Գրականութեան պատմութիւ­

տալս ր է գէւտերէն ու թափառումներէն ։ ՕՀանջանեանի կողմ է ։ նը՝» , Հ ֊ Հ ա յ ռէալիստական (իրապաշտ) վէպը» ,

կ՚ընգունթք . Կաճառի կա բ ե ւո ր ա զո յն օղակներէն է ֆո լկլո– «Հայ նավելիստիկայի ԼպատմուաՆ՚ք) պատմու -

Վստահացնեմ ձեզ ո բ՝ ես մեքենագրութեան բ է (զժողովրդական բանա Հի ւսո ւթ ե ան ) բաժ ին բ թիւնը» , «Հայատառ թուրքերէն Հայ մամուլն ու

նվաբ^ րլլալուս , չկրցայ գեռ գրի առնել իր բո– ֊Տարիներու ընթացքին Կաճառը մեճ աշխաաան դրականութիւնը» ելա յլն ; Պիտի պատրաստուին

լոր ըսածներ ը. բայց եզաձիին ճշգրտութիւնը Հաս .֊. ւ.* ՛քչան­ի մը մ ենագրութիւձնն եք էյ. Աբովեանի , ՛Լ. ԱԼ

ւ/ւ ա ա I, ւ ու Համար՝ ձեգմէ .ո եւ է կասկաօ-ամիտ իը կատարած է ժողովրդական բան աՀ իւս ո լթեան նշ­ զա յետնի , (Հ. Պարոնեանի ել Հուրիշ գրողներու

շո ւր ըինն եր ո ւ՚Ա կաըգալով իր այս պերճաբանոլ - խարներու Հաւաքման եւ Հրապարակման ոլղղոլ– մ աս ին :

թեան գոՀարները , պիտի կրնայ , շատ գիւրոլ - թեամր։ Անոք ջանքերով պատրաստուած եւ ռու­
, ինչպէս
թեամը Հաստատողներ գտնել; Իմ կոգմէ է ։ Ոչ ա– սէ րէն/ւ թարզմ ան ուած է «Ա ասուն ց ի Գաւթի» Հա­ կաճառի աւագ ել կրտսեր գիտական աշիսա֊
ձեռնամուխ եզաձ֊
տեսաք , երեք Հարցում միայն ուղղուած ՎՇՏՈՒՆԻ ւքաՀա ւ ա ք բնագիրը , անոր կը պատկանի Հայ ժո^ տողն եր ը մեծագոյն եռանդով
:
•֊֊ելի - ոչ պակաս » • • : ղով"ւ.րգէ մեծ առաջնորդ Ա թալէնէն նուէքուած են այս ծրագրին գոըձ-ադրութեան

երդերու Հաւաքումբ եւ ապագրութէւնը Հայերէն ԽՈՐԷ1 ՍԱՐԳՍԵԱ՚ե

ԽՈՍՐՈՎ

Fonds A.R.A.M