Page 220 - ARM_19-1946_04
P. 220
8 ԱՌԱՏ
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ &ովետաճա) թատեպաթեաԱ ՚ԻՈԼՀ՚Ն1&*18ՈՒԲ*՝ԵՍ.՝Ս ցՐԸ
՚ԼԵԿԱՎԱւ՚ՈՒԱԾՏՆՏԵՍսԻԹԻՒՆԸ զաէգացմաԱ խ&դխԱհդ ՍԱՐՍԷԼ Սիրելի Յաււաջ, Հ *8 Գ • «Վաբդան»
Ենթակռմփտէին կազմակերպած Հ անգէս-խնի յքբ
ՖՐԱՆՍԱՑԻ ՍԷԶ (ի. եւ. վերջիս մաս) անցաւ շատ ուրախ ե. խանդավառ մթնոլորտի մէջ :
ՄՀբ թայ#հբական դրա կան ութ խձբ թֆ^խ^ս ոք Օրուան նախագաՀշ, թկ* Ա. ՑօվՀաննէսեան
Մեր նախորդ յ>գգբ,ւ.ա&է% մ՚-ԷԼ բացաբաած էինք մէկ դէպքի մէջ այնքան բեղնաւոր չէ եղած , որքան ժամը 430իս բացուած յայտարարեց Հան գէս չ որ
թէ1 ի՛ն չպէս ամ բո ո ջ \ 9բդ գա բ՛ո ւն տիրապետող փաււթիղանակաս կռիւները նկարագրելուն մէջ, ել տեւեց մինչեւ գիշեբուան \\ ; Բացումը կատար
ան ա՝ե ս ա կան ա զա աո /.թ ի ւ ն բ տեգի՝ տ ո ւահ՜ էր պե - սակայն ոչ մէկ ատեն ատոնց նկարագրութեան մ էք ուեցաւ «Մշակ Բանուորով, որուն ընկերացան
աութեան մի^ամտողական քաղաքականութեան– , ան այդքան անօգնական չէ գտնուած ՚ «Հրաբխի ներկաները յո անկայս : ՆախագաՀը մասնաւորս, -
անՀ ա տ ին տնտեսական գործո լնէո ւթեան մ էջ , վբայ» (Աբաքսմանի) խաղին՝ թշնամիին թիկուն բաբ Նանրացաւ կուսակցութեան երեք գլխաւոր
քը գործող Հերոսներու (Ա՚ելնիկ եւն*) նկարա - Հիմնադիրներու պայծառատեսութեան , անիսո բ -
1914 1918/՛ սլատերագմէն ի վեր % Այսպէս , ան - տա կեչի Հաւատքի, պողպատէ կամքին եւ մանա -
Հատին անձնական՝ նախաձեռնութիւնք կաշկան - գրութեան մէջ , որովՀետեւ Հարեւանցի կատաբ - ւանդ անփոխարինելի ղոՀա բե րութեան վրայ։ Ա֊
գո ւե ց ա լ Հ ետզՀետէ , եւ աղգա յին անտ ե սո ւթ եան ուած է ; Թէ պատերազմի եւ թէ թիկունքի պատ - նոնք այգ վսեմ ու խիզախ յատկութիւներով ու
զսպանակներ ո ւն մէկ կարեւոր մա ս բ անցաւ կառա կերացմ ան գլխաւո ր խնդիրը սովետականն մ ա րդոլ կարողութեամբ կրցան պատրաստել Հազարաւոր
վարական պաշտօնատուներու ձեռքը : պատկերացման խնդիրն էր * ա յն մ արդուն ^ ո բուն մտաւորականներ եւ աշխատաւորներ որոնք, քա -
՛ւ՛ի տ ե է տուած էինք նաեւ որ այսպիսի քաղա առաջին յատկանիշը գաղափարաբանութիւնն է , ո– չարար կռուեցան եւ ղոՀուեցան յանուն Հայրենքի
քականութիւն մբ արդարանալի էր պատերազմի րոլ գո րծունէ ո ւթեան՛ միակ ասպարէզը իրապաշտ փրկութեան; Այս առթիւ Հրաւիրեց ներկաները
միքչոցին , իբրեւ առժամ եա յ կա ր գա գր ո ւթ ի ւն , ^եւ իբակտնոլթիւնն է ել ճիշդ ատոր Համար ալ ան ւս֊ յոտնկայս յարգել Հին եւ նոր զոՀերոլ խնկելի յի–
կրնար փբ օգուտնեբբ ունենալ, վարելու Համար մենամեծ իրապաշտն է՝ ցայտուն , կենսաբեր , ա– շա ւո ա կը ;
պատերազմ ական անտ եսո ւթիւ՝նը՝ որուն գերագո յն է-ելվւ խիզաիւ , աւելի Հայրենասէր : Ապա տեգի ունեցաւ ղե ղտրուե ււտա կան բա ֊
նպատակը սպառազինութեանց շինութիւնք եւ բա իքեր թատեբագրութեան մէջ կարելի է գտնեք ժին , Օր* Մ* Մ արտիբոսեան
նակին պա ր ե ե ա ւո բումն են : Ա ակա յն , ա յս ղեկա - եւ սովետական մարդու յաականիշյը կրող կերպար Ա. նյաչատոլրեան (երգ), ՕրէորդՆեյ, Ա. Ա՜վրաիչ.
վարուածդ տնտեսութիւն բ էէր կրնար տեւական - ներ, Վասիլի Ա՝ուշեղ * Զաբեան ) , կոլետ (Ա* ե ա ե , Լ՛ 8ոՎՀւսննկսեան եւ. Ափ^զան (Պանեօյէն)
օրէն գործադրուիլ այնպիսի պետութեան մբ մէջ Գոլլակեան) , Զ ո յ ա յ (Եաղճեան) , Լուսիկ (Վ * արտասա՛նութիւն , նաեւ Օր– Պուճիկեան երգ եւ Ս–
ո ր ազատական է էապէս , եւ ոչ թէ Հաւաքապաշտ "իա զա ր շ ե ան ) * Աակայն ասոնք եւս կամ միակււղ - Տրլանեան երգ։ Բոլորն ալ իրենց Հաճեչի չնորՀ.
(Համայնավար կամ ընկերվարական) * մանի են, կամ դոբծունէութեամբ սաՀմանաւիակ։ ները ցոյց տուին արժանանալով ծափերու։
Հարկ էր ուրեմն ՛որ, զինադադարէն ետք, Ասոնք ոմեինմտտւորական կարողութիւններ*. Բայց Առա չին րանտխօսն էր ընկ . 8 • Եղիտզարետն ,
, մա
վեբէ\ տրուէր այս գրութեան , վերադառնալով նո֊ թատերագիր Ա* Բարսեղեանի «կռուածաղիկֆ երեւան որ իրեն յատուկ եւ հաճեըի ոճով բացատրեց Հ –8 •
կոկոլ,
րէն խ ա գա դո ւթ ե ան տնտեսութեան պատերազմ ի սամբ նաեւ «Հայ կինը՝^ խաղերուն մէջ Գաչնակցութեան ձ՜աղման չարժ առիթն երր եւ.
նա եսութեան տեղ X Արդ՝ զինադադարէն ի վեր բերուած մարգոց զգալի մէկ մասը՝ կռփո , պատկերացոլց անոր ստանձնաՆ ծ տնրակչիռ սլար,
մէկուկէս տաբիէն աւելի անցած է, եւ տակաւին եւն * , շատ նախնական են , չափազանց յետամնաց ; տականութ եան սլա տ ա ս իս անտտ ո ւո ւթէիւնը : Գա չ .
կառավար ութ իւննե րը չկրցան փոխանցման ա յս Գրականէ մարդը՝ Աիտուշ, խճտղուած է նոյն յե ֊ հսւկցաթիւ՚1 ր 56 տարի անրնգՀատ գործեց Հա ք
գործողութիւնը կատարել ամբողջովին ; տա մնաց կեանքի մէջ ել այդ է պատճառը, որ յ֊ողովուրգի ծոցին մէ^, եւ անոր աղատութեան
Ղեկավարուած տնտեսութիւնը կարելի է կռփոն խազին սեռը կբ փ՛ոխէ եւ ո զբեր գութ են էն համար զոհարերեց իր ամէնէն րնտփր զաւակները,
ընգունիլ իբրեւ փոքրագոյն Լ\աբիք եթէ 1Ա1Լ. ղ ե զաւեշտի կը վերածէ ռայն , որ Հիւթեղ էր ու տպա ռազմիկներ մտքի ու գրչի, սուրփ եւ զէնքի»։
կ ա վ ա ր ո ւ ի : Գժ բաիւաաբար , այս չէ պարագան ւորիչ , իսկ մեր մաբդիկը անգո յն ո լ անարիւն : Երկրորգ ճառը խօսեցաւ ընկ • Խ ՚ Մկըտիչեան ,
շատ մը երկիրներու, եւ մամնաւոբապէս Ֆրանսա– իքեր թ ատ եր գութ ե ա ն զարգացման գլխաւոր որ լայն օր էն՝, նկարագրեց 56 տարուան ընթացքին
լիտր իւն
յի մէ^Հ Այս պաՀուս , ժողովուրդին ենթակայ ե֊ խնդիրն է ստեղծել սովետական մ արդու
զած դժուարութեանց գլխաւոր պատճւսռբ տյս պատկերը եւ անոր մտաւոր եւ բարոյական բ՛արձր տ ա կանո ւթ ի ւն չևեըկայացուց . չտեսաւ սովետ
: կուսակ վիճակը,
յոռի վարչութեան մէջ փնտռելու է ։ Տնտեսական յատկանիշները ճարտաբօրէն նկարագրել ստեղ ձել շարքային մաըգոլ մտաւոր եւ Հոգեւոր պետական
մասնիկները
՚աղատականաւթեան յա^որգած է տնտեսական ա- ցութեան կեգր • կոմիտէն կը պաՀանջէ էիար - որ յատկանշական է մեր երկրին մէ^,
կեանքի
նիշխանութիւն եւ անկապակցութիւն , եւ ոչ թէ «գունեղ , դե ղա բ ո ւե ս տ ա կան տեսակէտով Հսկայական՛ մեքենային միլիոնաւոր
կազմ ա կեր պո ւած վար չո ւթ ի ւն : ժէք երկեր , սովետական Հասարակութեան կազմող մարղուն Համար։
Զինադադարէն վեր^ իրար՛ու ,(՚ւյ^ք՛Ր՚Է՚՚՚Ղ կառա– մասին, սովետական մարդու մասին; Թատերա - կուսակցութիւնը այժ՜մ կը պաՀանջէ ղարղա ֊
վա բո ւթիւննե բուն էական մտաՀ ո գութի ւնը պէտք գի բներն ու թատրոնները իրենց խազերուն 1։ւ ներ. ցնեյ սովետ մարղուն նկաըաղիրը անոր Հերոսա.
՚ է" 1*11աԲ ՚» (Լսա ղեկավաբեալ տնտեսութ՛եան , ար - կայացումներս ւն՛ մէջ*, պէսւ-ք է անդրադտր ձնեն Ա Ո– կանութիւնը, Հայրենիքին նուիրումը, իսկ մեր
տա գրութիւնը վեր ա կեն գան ա ց վետական Հասարակութեան կեանքը, անոր ւսնընղ թատերագիրներուն թերութիւնն այն է եղեր որ
* փոխանակու - Հատ շարժման մէջ գէպի առաջ, ամէն՝ կերպով կերպար ըմբռնումէն վտարեր են անոր նկարաղիրն
թիւննեբը բազմացնել ել արագացնել, Չանայով նպաստեն սովետ մարդու նկարագրի . լաւագոյն ու ինքնատպութիւնը :
միեւնոյն ատեն որ որչափ կաբելի է ապ -•• կոգմեբու լետւսդա յ ղարդացմսւն–, որ առանձին Թատերական արուեստի կարգ մ\ը կարեւոր
թափով մեծ պատ ե -
բս/նքները չսղեն կամ գոնէ քիչ սգեն, եւ Հետեւա րաղմին յա յան ո ւե ց ա լ Հ ա յ ր են ական Հարցերոլ լուծման Համար անՀրաժեշտ է որ ան՛որ
բար , թղթադրամներու շրֆա բեբութ1 իւն ը չաւել ֊ ժամանակ Տ> * մէչ նորութիւն մը ներմուծուի : Ք՝է՛ մեր տեսական
նայ ; կասեցնել դիներ ու եւ օրավարձերու յաւելու— Արդարեւ, պատմական այս խնդրի լուծման միտքը եւ թէ թատերագիրները սլաբտալոը են
մը * աՀա՛ Հիմնական նշանակէտը : Համ ար հ թ տտերագիրներ ը պէտք է տքնաջան ու խորտակել այն մոլութիւնը՝ թէ մեր գարաշրչանի
Այս ԲոձոԲԲ մաս՜ամբ միայն իրագործուեցան : լաբուած աշխատանք թափեն իրենց նոր երկերուն բովանդակութիւնը Հին ձեւեր ուն մէչ կարելի է
\ճիշդ է "բ արտադրութիւնը աւելցած է քիչ " բ * վր՛այ , ըլլան վերջին ծայր բարեխիղճ ^ լեցուած արտայայտէ լ։ Ասիկա չէ նշանակեր թէ դասական
բա յց այս յաւեշումէն սպասուած օգուտը , շատ մը • պատասխանատուութեան գի տ ա կց ո ւթ ե ամ բ ժողո– ողբերգութեան վարդապետութիւնը մեղի Համար
ճիւգերոլ մէջ, կարեւոր չափո վ կ՝անՀ ետանա յ , վոլբգին , պետութեան ել կուսակցութեան Հան ֊ այլեւս նշանակութիւն չունի։ Ոչ– ան այսօր աք
որովՀետեւ Հրապարակին վրայ գտնուող վաճառք դէպ; Առանց այ ս նախապայմանին՝ թատեըագիրբ կենդանի օրինակի ն շանա կո ւթ իւն ր կը պաՀԷ մեզ
ները իրենց տէ րերուն կողմ է կը մթ ե բ ո լին գազա մարդկային՛ Հոգիի ճարտարապետի բարձր գերբ Համար։ Բայց պէտք է Հասկնանք , որ Հին Հասա -
նօրէն՝ փոխանակ ծախուեչոլ շուկային մէ^; Եւ կա տա ր ե լո լ ի վի ճակի է(էէէա.ո % ԻԱկ թերխաշ ո ւ բակութիւնները բնութագրող ընկերական եւ պատ.
այս ինչոՓւ։ Անոր Համար որ է&Փլաս|ա|նՏԷ , եւ մա յրենի՝ լեզուն վի ր աւո րող երկեր շատ են եղած մական վէճերը մեր Հասարակութեան մօտ տեղ
Հետեւաբար ֆրանքին անկումէն կը վաիսցոկի : Ապ մեպ մօտ, որոնք՝ ճիշդ այգ պատճառով՝ չծնած չունին , մեր թատերական արուեստին մէչ պէտք է
րանք ունեցողները կը նախբնտրեն պաՀել զտեռն ք , մ եռած են : տրտացոլայ մեր կեանքի օրէնքներէն բխող դլաւ,
վւոխանակ ծախելոլ ա րժեղբ կո ւած եւ ն՛որ արժեզր թիւննեբը : Այսպէս , օրինակ , անկախ իր IIIՈ 11/1 ս -
կումի վախ պատճառող թգթադրամնե բու փա - Մեր թատերգութեան մէկ ուրիշ արատը եւս
խարէն ; սլէաք է ս ր բագրռլ , ՝, ն ա ձ ե ւո ւթ ի ւն բ լութիւններէն , «Վանքաձոր» (Վ . Վաղարշեանի)
ափին » (Ա * Վար գան եան ի ,
&ւ է ն Փ լ ա ս 1 ի , ռ ն ի վաքս կայ, որովՀետեւ կառա « Ար աքս ի ողբերգութեան մէչ ցորենի դողութեան Հանդա -
վարութիւնը չկրցաւ դին ե բո լ եւ օրավար ձերտլ սա «Հայրենիքի Համար» ՀՀ* Պ.Է յ լէ ր եանի) եւ ուրիշ մանքը պէտք չէր որ նիլթը գրաւող Հիմնական
կերը պաՀել չափաւոր սաՀմ աննե բու մէջ*. Ան կա - երկերու մէջ կը գտնեն թեմաներ ել առաջագրու– շարժառիթն ը/լար : Բոլոր այս Հաբցերոմե. լուծու
Ր"Գ ազգային տնտեսութիւնը յանձանձել իր ծրա թիլյննե ր , բա յց ոչ կեանքի շունչ ու գաղաւիաբներ * մը օրկանապէս կապուած է իրականոլթեան խոր
գրած ղեկավաբեալ տնտեսութեան Համաձայն , Այս կերպ երկերուն մէջ թեման ղաղա փա բա կան եւ բազմակողմանի ճանաչումին Հետ, որովՀետեւ.
մէկ կողմէ , տեղի տուաւ գո րծաբանատէ բե րու ո ֊ ընդՀանրացման չենթարկոլիբ , իսկ թատերագիր - բովանդակութիւնը ամէն անդամ վրէժ չլուծեր , ե–
բոնք դիներ ու բարձրացում կը պտՀանջէ ին , եւ , նեբբ կը մոռնան որ՝ թեման ինքնին "էէ^՚Լ Կր սԼա՜ թէ թատերագիրը չգիտակցիր րքՈ կատակերգու -
միւս կոգմէ , ա շխատտլո բակսւն ս էնա ի քան ե ր ո ւն՝ նակէ , եթէ ան\ոբ գազտվւաբական ու գեղաբուես - թեան սուր հայրը պէտք է ուղղել, մէկ կողմէն ,
(Շ. Շ. 7.) ո բոնք օրավարձքի յաւելում 1լուզէինէ տակտն՛ խոր լուծումբ կը պակսի; ՚Հյիւթն ու գա - արտաքին՛ թշնամիներու դէմ ել ծ աղբել ղանոնք
Ու անդամ մը որ կառավարութիւներ ոտքը զբալ ղաւիաբբ ստո րագնւսՀ ատ՝ո ւտ։ծ են՝ * ոչնչացնող ծաղրով, միւս կողմէն, զայն պէտք է
ա յս լպրծուն գետն թե վրա յ , պաՀ ան ^չո ւմնե ր ր յա - Հյատ քիչ բա ց ւսռո ւթեամբ , մեր թատերակւււն ուղղել մարդկանց գիտակցութեան մէչ պաՀպան -
ի բդեցին իրարու % արուեստիւն մէջ մարդուն ներքին ղսւբգացոլմր ուած դրամատիրական մնացորդներուն դէմ , ղա -
Ղեկավարուած տնտես ու թի ւ նր օգտակ սւ ր կ ը ր - չտեսնուիր; քէքաղին մէջ գործող անձին գիրքր մի նոնք /սարաղանելոլ ել արմատախիլ ընելու :
նայ ր լ լա լ միայն այն երկիրներուն մկ ջ որոնք ՛ո ւ֊– այն կը վւո իւ ո լի ( գի լ ղ՛ա տ ն տ ե ս ը կո լտնտեսռւթե ան Հինին դէմ կը կանգնի մեր թտտերդութիւնը՝
ժեղ, Հեղինակաւոբ եւ Հաստատուիլ կառւսվարու - նախագաՀ կը ւլ ու ո նա յ ) ,տեղակալր՝ գնդապետէ լն * որպէս ամ ենա յառաչագէմ դաղս, փարա կան ութ իւն
թիւննեբ ունին., ինչպէս Ի) * Աիոլթիլն եւ նախկին բայց կերպարը միշտ նոյն տուեալ/մերով կը մնայ; ունեցող թատերղութիւն : Անոր մէչ կեդրոնական
Գերմանիա ել Իտալիա % Բայց , այնպիսի երկիրնե Թատրոն ր մ եր օրերու մ արդը ո րպէս վառ անՀա– գէմքը պէտք է Հանդիսանա յ ^ Աթալինեան նոր
րու մէջ , ինչպէս Ֆրանսա , ուր կառավար ո ւթ իւն Հնգամեակը կենսանորոդող, կոմունիզմը կառու -
նե բր ստիպուած են Հետեւելու Հանրային կարծի՛ - ցանող եւ Հայրենիքի անձնուէր մարդիկը։ Ա ո վե -
քին , գործաաիրական եւ աշիւաւոաւոբակսւն .րնկե - թղթագրտմնեբու շրջաբեր՛ութեան յաւելումը կա - տակտն Հայ թատրոնը չունի աւելի մեծ խնդիր ,
բակցո ւթ ի ւնն եր ո ւե ու թերթ եր ուն , կարելի չէ սեցնել եւ ֆրանքը իր ներկայ տ բժէ քին մէջ ամ - քան նոր մարդու, Հայ ժողովուրդի սովետական
գործադրել ղ՛ ււյն : Կ արելի չէ դրա կան արդիւնք բացնել : վերածնունդի պատկերացման խնդիրը։ Ան մէկ
սպասել Հակասական սլաՀանջներոլ, Հակամարտ Տարակոյս չկայ թէ անկեղծ են այս յայտա ֊ ճամբայ ուն՜ի, զարգացումի ճամբան, մեծ գա
ո լղղութիւններու մ էջ տարուբերող կառ ավտ բոլ - բաբո ւթիւննեբը ; Բայց, բաւական չէ այս անկեղ– ղափարներով եւ բարձր վարդապետութեամբ յա -
թեան մը տնտեսական կարգադրութիւներէն; % ծոլթիւնբ , Հարկ է որ ա յս գիտսւ ւ ոբոլթի ւննե բ բ դեցած երկեր ստեղծելու ճամբան : Անոր օժանդա
Պետութիւն ր ստիպուած է վճռական ոբոաւմ գո բծադրե լու մի ցն երո ւե մ աս ին ալ Համ աձսւ յն կելու Համար ոչ մէկ խնք պէտք է խնայուի :
մբ տալու, կամ դառնալ դէպի աղատ տնւոեսոլ - բլլան իրարու Հետ ա յն կո ւս ակց ո լ.թ իւննե բ բ ո - Մինչդեռ ցարդ թէ մեր մամուլը , թէ մեր քննա -
թիւն , եւ կամ ղեկավաբեալ տնտեսութեան Հաս բոնք վաղուտն մեծամասնոլթիւն բ պիտի կազմեն զատութիւնը եւ թէ Գրողներու Աիոլթիւնը այդ
տատուն եւ միատարր ծրագիր մր կազմել, եւ րստ նոր Երեսվւ * ժողովին մէջ Հ Կբ յուսանք թէ անոնք կալուածին վրայ Հարկ եղած ուչադրութիւն՚ը չեն
այնմ գործել; Վռք^իս ընտրական ճառերէն եւ կու այս անգամ րմբռնած են երկրիւն տնտեսական քայ– դարձուցած, մանաւանդ Գրողներու Աիութիւնը ,
սակցական թերթեբու ղբածնեբէն դատելով՝ բոլոր քայմ ան սռլառնւռցո ղ վտանդին ծ ան ր ա կշիռ Հ ան - որուն Համար թատերզ ոլթիլնը խորթ զաւաե ե -
կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ը Համաձա յն են թէ Հարկ է սմ ան ՔԸ. ղած կ ,
կագպ. կահոս դնել պետութեան ել&տացոյփին մէջ, Հ ՀՐ* ԹՈՐՈաԱՆ ՍՈՒՐ. 6ԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ &ովետաճա) թատեպաթեաԱ ՚ԻՈԼՀ՚Ն1&*18ՈՒԲ*՝ԵՍ.՝Ս ցՐԸ
՚ԼԵԿԱՎԱւ՚ՈՒԱԾՏՆՏԵՍսԻԹԻՒՆԸ զաէգացմաԱ խ&դխԱհդ ՍԱՐՍԷԼ Սիրելի Յաււաջ, Հ *8 Գ • «Վաբդան»
Ենթակռմփտէին կազմակերպած Հ անգէս-խնի յքբ
ՖՐԱՆՍԱՑԻ ՍԷԶ (ի. եւ. վերջիս մաս) անցաւ շատ ուրախ ե. խանդավառ մթնոլորտի մէջ :
ՄՀբ թայ#հբական դրա կան ութ խձբ թֆ^խ^ս ոք Օրուան նախագաՀշ, թկ* Ա. ՑօվՀաննէսեան
Մեր նախորդ յ>գգբ,ւ.ա&է% մ՚-ԷԼ բացաբաած էինք մէկ դէպքի մէջ այնքան բեղնաւոր չէ եղած , որքան ժամը 430իս բացուած յայտարարեց Հան գէս չ որ
թէ1 ի՛ն չպէս ամ բո ո ջ \ 9բդ գա բ՛ո ւն տիրապետող փաււթիղանակաս կռիւները նկարագրելուն մէջ, ել տեւեց մինչեւ գիշեբուան \\ ; Բացումը կատար
ան ա՝ե ս ա կան ա զա աո /.թ ի ւ ն բ տեգի՝ տ ո ւահ՜ էր պե - սակայն ոչ մէկ ատեն ատոնց նկարագրութեան մ էք ուեցաւ «Մշակ Բանուորով, որուն ընկերացան
աութեան մի^ամտողական քաղաքականութեան– , ան այդքան անօգնական չէ գտնուած ՚ «Հրաբխի ներկաները յո անկայս : ՆախագաՀը մասնաւորս, -
անՀ ա տ ին տնտեսական գործո լնէո ւթեան մ էջ , վբայ» (Աբաքսմանի) խաղին՝ թշնամիին թիկուն բաբ Նանրացաւ կուսակցութեան երեք գլխաւոր
քը գործող Հերոսներու (Ա՚ելնիկ եւն*) նկարա - Հիմնադիրներու պայծառատեսութեան , անիսո բ -
1914 1918/՛ սլատերագմէն ի վեր % Այսպէս , ան - տա կեչի Հաւատքի, պողպատէ կամքին եւ մանա -
Հատին անձնական՝ նախաձեռնութիւնք կաշկան - գրութեան մէջ , որովՀետեւ Հարեւանցի կատաբ - ւանդ անփոխարինելի ղոՀա բե րութեան վրայ։ Ա֊
գո ւե ց ա լ Հ ետզՀետէ , եւ աղգա յին անտ ե սո ւթ եան ուած է ; Թէ պատերազմի եւ թէ թիկունքի պատ - նոնք այգ վսեմ ու խիզախ յատկութիւներով ու
զսպանակներ ո ւն մէկ կարեւոր մա ս բ անցաւ կառա կերացմ ան գլխաւո ր խնդիրը սովետականն մ ա րդոլ կարողութեամբ կրցան պատրաստել Հազարաւոր
վարական պաշտօնատուներու ձեռքը : պատկերացման խնդիրն էր * ա յն մ արդուն ^ ո բուն մտաւորականներ եւ աշխատաւորներ որոնք, քա -
՛ւ՛ի տ ե է տուած էինք նաեւ որ այսպիսի քաղա առաջին յատկանիշը գաղափարաբանութիւնն է , ո– չարար կռուեցան եւ ղոՀուեցան յանուն Հայրենքի
քականութիւն մբ արդարանալի էր պատերազմի րոլ գո րծունէ ո ւթեան՛ միակ ասպարէզը իրապաշտ փրկութեան; Այս առթիւ Հրաւիրեց ներկաները
միքչոցին , իբրեւ առժամ եա յ կա ր գա գր ո ւթ ի ւն , ^եւ իբակտնոլթիւնն է ել ճիշդ ատոր Համար ալ ան ւս֊ յոտնկայս յարգել Հին եւ նոր զոՀերոլ խնկելի յի–
կրնար փբ օգուտնեբբ ունենալ, վարելու Համար մենամեծ իրապաշտն է՝ ցայտուն , կենսաբեր , ա– շա ւո ա կը ;
պատերազմ ական անտ եսո ւթիւ՝նը՝ որուն գերագո յն է-ելվւ խիզաիւ , աւելի Հայրենասէր : Ապա տեգի ունեցաւ ղե ղտրուե ււտա կան բա ֊
նպատակը սպառազինութեանց շինութիւնք եւ բա իքեր թատեբագրութեան մէջ կարելի է գտնեք ժին , Օր* Մ* Մ արտիբոսեան
նակին պա ր ե ե ա ւո բումն են : Ա ակա յն , ա յս ղեկա - եւ սովետական մարդու յաականիշյը կրող կերպար Ա. նյաչատոլրեան (երգ), ՕրէորդՆեյ, Ա. Ա՜վրաիչ.
վարուածդ տնտեսութիւն բ էէր կրնար տեւական - ներ, Վասիլի Ա՝ուշեղ * Զաբեան ) , կոլետ (Ա* ե ա ե , Լ՛ 8ոՎՀւսննկսեան եւ. Ափ^զան (Պանեօյէն)
օրէն գործադրուիլ այնպիսի պետութեան մբ մէջ Գոլլակեան) , Զ ո յ ա յ (Եաղճեան) , Լուսիկ (Վ * արտասա՛նութիւն , նաեւ Օր– Պուճիկեան երգ եւ Ս–
ո ր ազատական է էապէս , եւ ոչ թէ Հաւաքապաշտ "իա զա ր շ ե ան ) * Աակայն ասոնք եւս կամ միակււղ - Տրլանեան երգ։ Բոլորն ալ իրենց Հաճեչի չնորՀ.
(Համայնավար կամ ընկերվարական) * մանի են, կամ դոբծունէութեամբ սաՀմանաւիակ։ ները ցոյց տուին արժանանալով ծափերու։
Հարկ էր ուրեմն ՛որ, զինադադարէն ետք, Ասոնք ոմեինմտտւորական կարողութիւններ*. Բայց Առա չին րանտխօսն էր ընկ . 8 • Եղիտզարետն ,
, մա
վեբէ\ տրուէր այս գրութեան , վերադառնալով նո֊ թատերագիր Ա* Բարսեղեանի «կռուածաղիկֆ երեւան որ իրեն յատուկ եւ հաճեըի ոճով բացատրեց Հ –8 •
կոկոլ,
րէն խ ա գա դո ւթ ե ան տնտեսութեան պատերազմ ի սամբ նաեւ «Հայ կինը՝^ խաղերուն մէջ Գաչնակցութեան ձ՜աղման չարժ առիթն երր եւ.
նա եսութեան տեղ X Արդ՝ զինադադարէն ի վեր բերուած մարգոց զգալի մէկ մասը՝ կռփո , պատկերացոլց անոր ստանձնաՆ ծ տնրակչիռ սլար,
մէկուկէս տաբիէն աւելի անցած է, եւ տակաւին եւն * , շատ նախնական են , չափազանց յետամնաց ; տականութ եան սլա տ ա ս իս անտտ ո ւո ւթէիւնը : Գա չ .
կառավար ութ իւննե րը չկրցան փոխանցման ա յս Գրականէ մարդը՝ Աիտուշ, խճտղուած է նոյն յե ֊ հսւկցաթիւ՚1 ր 56 տարի անրնգՀատ գործեց Հա ք
գործողութիւնը կատարել ամբողջովին ; տա մնաց կեանքի մէջ ել այդ է պատճառը, որ յ֊ողովուրգի ծոցին մէ^, եւ անոր աղատութեան
Ղեկավարուած տնտեսութիւնը կարելի է կռփոն խազին սեռը կբ փ՛ոխէ եւ ո զբեր գութ են էն համար զոհարերեց իր ամէնէն րնտփր զաւակները,
ընգունիլ իբրեւ փոքրագոյն Լ\աբիք եթէ 1Ա1Լ. ղ ե զաւեշտի կը վերածէ ռայն , որ Հիւթեղ էր ու տպա ռազմիկներ մտքի ու գրչի, սուրփ եւ զէնքի»։
կ ա վ ա ր ո ւ ի : Գժ բաիւաաբար , այս չէ պարագան ւորիչ , իսկ մեր մաբդիկը անգո յն ո լ անարիւն : Երկրորգ ճառը խօսեցաւ ընկ • Խ ՚ Մկըտիչեան ,
շատ մը երկիրներու, եւ մամնաւոբապէս Ֆրանսա– իքեր թ ատ եր գութ ե ա ն զարգացման գլխաւոր որ լայն օր էն՝, նկարագրեց 56 տարուան ընթացքին
լիտր իւն
յի մէ^Հ Այս պաՀուս , ժողովուրդին ենթակայ ե֊ խնդիրն է ստեղծել սովետական մ արդու
զած դժուարութեանց գլխաւոր պատճւսռբ տյս պատկերը եւ անոր մտաւոր եւ բարոյական բ՛արձր տ ա կանո ւթ ի ւն չևեըկայացուց . չտեսաւ սովետ
: կուսակ վիճակը,
յոռի վարչութեան մէջ փնտռելու է ։ Տնտեսական յատկանիշները ճարտաբօրէն նկարագրել ստեղ ձել շարքային մաըգոլ մտաւոր եւ Հոգեւոր պետական
մասնիկները
՚աղատականաւթեան յա^որգած է տնտեսական ա- ցութեան կեգր • կոմիտէն կը պաՀանջէ էիար - որ յատկանշական է մեր երկրին մէ^,
կեանքի
նիշխանութիւն եւ անկապակցութիւն , եւ ոչ թէ «գունեղ , դե ղա բ ո ւե ս տ ա կան տեսակէտով Հսկայական՛ մեքենային միլիոնաւոր
կազմ ա կեր պո ւած վար չո ւթ ի ւն : ժէք երկեր , սովետական Հասարակութեան կազմող մարղուն Համար։
Զինադադարէն վեր^ իրար՛ու ,(՚ւյ^ք՛Ր՚Է՚՚՚Ղ կառա– մասին, սովետական մարդու մասին; Թատերա - կուսակցութիւնը այժ՜մ կը պաՀանջէ ղարղա ֊
վա բո ւթիւննե բուն էական մտաՀ ո գութի ւնը պէտք գի բներն ու թատրոնները իրենց խազերուն 1։ւ ներ. ցնեյ սովետ մարղուն նկաըաղիրը անոր Հերոսա.
՚ է" 1*11աԲ ՚» (Լսա ղեկավաբեալ տնտեսութ՛եան , ար - կայացումներս ւն՛ մէջ*, պէսւ-ք է անդրադտր ձնեն Ա Ո– կանութիւնը, Հայրենիքին նուիրումը, իսկ մեր
տա գրութիւնը վեր ա կեն գան ա ց վետական Հասարակութեան կեանքը, անոր ւսնընղ թատերագիրներուն թերութիւնն այն է եղեր որ
* փոխանակու - Հատ շարժման մէջ գէպի առաջ, ամէն՝ կերպով կերպար ըմբռնումէն վտարեր են անոր նկարաղիրն
թիւննեբը բազմացնել ել արագացնել, Չանայով նպաստեն սովետ մարդու նկարագրի . լաւագոյն ու ինքնատպութիւնը :
միեւնոյն ատեն որ որչափ կաբելի է ապ -•• կոգմեբու լետւսդա յ ղարդացմսւն–, որ առանձին Թատերական արուեստի կարգ մ\ը կարեւոր
թափով մեծ պատ ե -
բս/նքները չսղեն կամ գոնէ քիչ սգեն, եւ Հետեւա րաղմին յա յան ո ւե ց ա լ Հ ա յ ր են ական Հարցերոլ լուծման Համար անՀրաժեշտ է որ ան՛որ
բար , թղթադրամներու շրֆա բեբութ1 իւն ը չաւել ֊ ժամանակ Տ> * մէչ նորութիւն մը ներմուծուի : Ք՝է՛ մեր տեսական
նայ ; կասեցնել դիներ ու եւ օրավարձերու յաւելու— Արդարեւ, պատմական այս խնդրի լուծման միտքը եւ թէ թատերագիրները սլաբտալոը են
մը * աՀա՛ Հիմնական նշանակէտը : Համ ար հ թ տտերագիրներ ը պէտք է տքնաջան ու խորտակել այն մոլութիւնը՝ թէ մեր գարաշրչանի
Այս ԲոձոԲԲ մաս՜ամբ միայն իրագործուեցան : լաբուած աշխատանք թափեն իրենց նոր երկերուն բովանդակութիւնը Հին ձեւեր ուն մէչ կարելի է
\ճիշդ է "բ արտադրութիւնը աւելցած է քիչ " բ * վր՛այ , ըլլան վերջին ծայր բարեխիղճ ^ լեցուած արտայայտէ լ։ Ասիկա չէ նշանակեր թէ դասական
բա յց այս յաւեշումէն սպասուած օգուտը , շատ մը • պատասխանատուութեան գի տ ա կց ո ւթ ե ամ բ ժողո– ողբերգութեան վարդապետութիւնը մեղի Համար
ճիւգերոլ մէջ, կարեւոր չափո վ կ՝անՀ ետանա յ , վոլբգին , պետութեան ել կուսակցութեան Հան ֊ այլեւս նշանակութիւն չունի։ Ոչ– ան այսօր աք
որովՀետեւ Հրապարակին վրայ գտնուող վաճառք դէպ; Առանց այ ս նախապայմանին՝ թատեըագիրբ կենդանի օրինակի ն շանա կո ւթ իւն ր կը պաՀԷ մեզ
ները իրենց տէ րերուն կողմ է կը մթ ե բ ո լին գազա մարդկային՛ Հոգիի ճարտարապետի բարձր գերբ Համար։ Բայց պէտք է Հասկնանք , որ Հին Հասա -
նօրէն՝ փոխանակ ծախուեչոլ շուկային մէ^; Եւ կա տա ր ե լո լ ի վի ճակի է(էէէա.ո % ԻԱկ թերխաշ ո ւ բակութիւնները բնութագրող ընկերական եւ պատ.
այս ինչոՓւ։ Անոր Համար որ է&Փլաս|ա|նՏԷ , եւ մա յրենի՝ լեզուն վի ր աւո րող երկեր շատ են եղած մական վէճերը մեր Հասարակութեան մօտ տեղ
Հետեւաբար ֆրանքին անկումէն կը վաիսցոկի : Ապ մեպ մօտ, որոնք՝ ճիշդ այգ պատճառով՝ չծնած չունին , մեր թատերական արուեստին մէչ պէտք է
րանք ունեցողները կը նախբնտրեն պաՀել զտեռն ք , մ եռած են : տրտացոլայ մեր կեանքի օրէնքներէն բխող դլաւ,
վւոխանակ ծախելոլ ա րժեղբ կո ւած եւ ն՛որ արժեզր թիւննեբը : Այսպէս , օրինակ , անկախ իր IIIՈ 11/1 ս -
կումի վախ պատճառող թգթադրամնե բու փա - Մեր թատերգութեան մէկ ուրիշ արատը եւս
խարէն ; սլէաք է ս ր բագրռլ , ՝, ն ա ձ ե ւո ւթ ի ւն բ լութիւններէն , «Վանքաձոր» (Վ . Վաղարշեանի)
ափին » (Ա * Վար գան եան ի ,
&ւ է ն Փ լ ա ս 1 ի , ռ ն ի վաքս կայ, որովՀետեւ կառա « Ար աքս ի ողբերգութեան մէչ ցորենի դողութեան Հանդա -
վարութիւնը չկրցաւ դին ե բո լ եւ օրավար ձերտլ սա «Հայրենիքի Համար» ՀՀ* Պ.Է յ լէ ր եանի) եւ ուրիշ մանքը պէտք չէր որ նիլթը գրաւող Հիմնական
կերը պաՀել չափաւոր սաՀմ աննե բու մէջ*. Ան կա - երկերու մէջ կը գտնեն թեմաներ ել առաջագրու– շարժառիթն ը/լար : Բոլոր այս Հաբցերոմե. լուծու
Ր"Գ ազգային տնտեսութիւնը յանձանձել իր ծրա թիլյննե ր , բա յց ոչ կեանքի շունչ ու գաղաւիաբներ * մը օրկանապէս կապուած է իրականոլթեան խոր
գրած ղեկավաբեալ տնտեսութեան Համաձայն , Այս կերպ երկերուն մէջ թեման ղաղա փա բա կան եւ բազմակողմանի ճանաչումին Հետ, որովՀետեւ.
մէկ կողմէ , տեղի տուաւ գո րծաբանատէ բե րու ո ֊ ընդՀանրացման չենթարկոլիբ , իսկ թատերագիր - բովանդակութիւնը ամէն անդամ վրէժ չլուծեր , ե–
բոնք դիներ ու բարձրացում կը պտՀանջէ ին , եւ , նեբբ կը մոռնան որ՝ թեման ինքնին "էէ^՚Լ Կր սԼա՜ թէ թատերագիրը չգիտակցիր րքՈ կատակերգու -
միւս կոգմէ , ա շխատտլո բակսւն ս էնա ի քան ե ր ո ւն՝ նակէ , եթէ ան\ոբ գազտվւաբական ու գեղաբուես - թեան սուր հայրը պէտք է ուղղել, մէկ կողմէն ,
(Շ. Շ. 7.) ո բոնք օրավարձքի յաւելում 1լուզէինէ տակտն՛ խոր լուծումբ կը պակսի; ՚Հյիւթն ու գա - արտաքին՛ թշնամիներու դէմ ել ծ աղբել ղանոնք
Ու անդամ մը որ կառավարութիւներ ոտքը զբալ ղաւիաբբ ստո րագնւսՀ ատ՝ո ւտ։ծ են՝ * ոչնչացնող ծաղրով, միւս կողմէն, զայն պէտք է
ա յս լպրծուն գետն թե վրա յ , պաՀ ան ^չո ւմնե ր ր յա - Հյատ քիչ բա ց ւսռո ւթեամբ , մեր թատերակւււն ուղղել մարդկանց գիտակցութեան մէչ պաՀպան -
ի բդեցին իրարու % արուեստիւն մէջ մարդուն ներքին ղսւբգացոլմր ուած դրամատիրական մնացորդներուն դէմ , ղա -
Ղեկավարուած տնտես ու թի ւ նր օգտակ սւ ր կ ը ր - չտեսնուիր; քէքաղին մէջ գործող անձին գիրքր մի նոնք /սարաղանելոլ ել արմատախիլ ընելու :
նայ ր լ լա լ միայն այն երկիրներուն մկ ջ որոնք ՛ո ւ֊– այն կը վւո իւ ո լի ( գի լ ղ՛ա տ ն տ ե ս ը կո լտնտեսռւթե ան Հինին դէմ կը կանգնի մեր թտտերդութիւնը՝
ժեղ, Հեղինակաւոբ եւ Հաստատուիլ կառւսվարու - նախագաՀ կը ւլ ու ո նա յ ) ,տեղակալր՝ գնդապետէ լն * որպէս ամ ենա յառաչագէմ դաղս, փարա կան ութ իւն
թիւննեբ ունին., ինչպէս Ի) * Աիոլթիլն եւ նախկին բայց կերպարը միշտ նոյն տուեալ/մերով կը մնայ; ունեցող թատերղութիւն : Անոր մէչ կեդրոնական
Գերմանիա ել Իտալիա % Բայց , այնպիսի երկիրնե Թատրոն ր մ եր օրերու մ արդը ո րպէս վառ անՀա– գէմքը պէտք է Հանդիսանա յ ^ Աթալինեան նոր
րու մէջ , ինչպէս Ֆրանսա , ուր կառավար ո ւթ իւն Հնգամեակը կենսանորոդող, կոմունիզմը կառու -
նե բր ստիպուած են Հետեւելու Հանրային կարծի՛ - ցանող եւ Հայրենիքի անձնուէր մարդիկը։ Ա ո վե -
քին , գործաաիրական եւ աշիւաւոաւոբակսւն .րնկե - թղթագրտմնեբու շրջաբեր՛ութեան յաւելումը կա - տակտն Հայ թատրոնը չունի աւելի մեծ խնդիր ,
բակցո ւթ ի ւնն եր ո ւե ու թերթ եր ուն , կարելի չէ սեցնել եւ ֆրանքը իր ներկայ տ բժէ քին մէջ ամ - քան նոր մարդու, Հայ ժողովուրդի սովետական
գործադրել ղ՛ ււյն : Կ արելի չէ դրա կան արդիւնք բացնել : վերածնունդի պատկերացման խնդիրը։ Ան մէկ
սպասել Հակասական սլաՀանջներոլ, Հակամարտ Տարակոյս չկայ թէ անկեղծ են այս յայտա ֊ ճամբայ ուն՜ի, զարգացումի ճամբան, մեծ գա
ո լղղութիւններու մ էջ տարուբերող կառ ավտ բոլ - բաբո ւթիւննեբը ; Բայց, բաւական չէ այս անկեղ– ղափարներով եւ բարձր վարդապետութեամբ յա -
թեան մը տնտեսական կարգադրութիւներէն; % ծոլթիւնբ , Հարկ է որ ա յս գիտսւ ւ ոբոլթի ւննե բ բ դեցած երկեր ստեղծելու ճամբան : Անոր օժանդա
Պետութիւն ր ստիպուած է վճռական ոբոաւմ գո բծադրե լու մի ցն երո ւե մ աս ին ալ Համ աձսւ յն կելու Համար ոչ մէկ խնք պէտք է խնայուի :
մբ տալու, կամ դառնալ դէպի աղատ տնւոեսոլ - բլլան իրարու Հետ ա յն կո ւս ակց ո լ.թ իւննե բ բ ո - Մինչդեռ ցարդ թէ մեր մամուլը , թէ մեր քննա -
թիւն , եւ կամ ղեկավաբեալ տնտեսութեան Հաս բոնք վաղուտն մեծամասնոլթիւն բ պիտի կազմեն զատութիւնը եւ թէ Գրողներու Աիոլթիւնը այդ
տատուն եւ միատարր ծրագիր մր կազմել, եւ րստ նոր Երեսվւ * ժողովին մէջ Հ Կբ յուսանք թէ անոնք կալուածին վրայ Հարկ եղած ուչադրութիւն՚ը չեն
այնմ գործել; Վռք^իս ընտրական ճառերէն եւ կու այս անգամ րմբռնած են երկրիւն տնտեսական քայ– դարձուցած, մանաւանդ Գրողներու Աիութիւնը ,
սակցական թերթեբու ղբածնեբէն դատելով՝ բոլոր քայմ ան սռլառնւռցո ղ վտանդին ծ ան ր ա կշիռ Հ ան - որուն Համար թատերզ ոլթիլնը խորթ զաւաե ե -
կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ը Համաձա յն են թէ Հարկ է սմ ան ՔԸ. ղած կ ,
կագպ. կահոս դնել պետութեան ել&տացոյփին մէջ, Հ ՀՐ* ԹՈՐՈաԱՆ ՍՈՒՐ. 6ԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
