Page 156 - ARM_19-1946_04
P. 156
ԹՌՈՒՑԻԿ ԳԻՏՈԻՄՆԵՐ ԳեբեԱիկ ԳհԱխճնաԱ \եմիրճեանի բանաստեզծութ իւննե բուն ամ ե–
( Հ – 3– V ՕՐՈԻԱՅ ԱՌԹԻՒ) նկոաքրքրականն է «կեն կթ իմ ուրըԴ , որուն մ ԷՀ
Հ֊Տակբ դեզար՛՛ո ւեստական կերպով կը պատ կե
ԽԱԲ* «Աեվետական Հայաստանդ^ 1946 Յ^Ա– րս– Հա լ ժ ո ղո վո ւրդի պատմ ութեան ո զբեր գա -
Հայ Հանրային քաղաքական կեանքճւմ Գաշ - լիսի թիւէս, մեր հայերէնով*—ւ /լհեբէն մէկը։ ԼենկթիմուրՀ, որ բազմաթիւ
նա կց ո ւթեան Հ ետ գրեթէ միաժամանակ ծնած է Գերենիկ Տէմիբճեան կը պատկանի այն գրող– երներ էբ նռւաճեբ , ծունկի է բերեր միՀին -
Հ ա կա ^՚)՛ ա շն ա 1լց ո ւթ ի ւե ր ; նե բուն, որոնք միշտ Համաքայլ գացեր են, իրենց աւկան պետոլթիլննեբը , օսմանեան Սուլթանը ,
ՎերՀին կէս գար ի ընթացքս ւմ մեր կուսակ - ժամանակին Հետ։ իր արտագրել սկսելու, թուակա կլՀԷ Հասարակ ծեր Հայ գիւղացիի մը խօսքեըը,
ցրւթիւնից դուրս Հրապարակ եկած այլ Հոսանք^ նէն ի մեր յիսուն աարի է ա՛նցեր , եւ այգ յիսուն Լոքետոյ գլխատեց ցասման մոլուցքի մէՀ) % -*
նեք ուրիշ գործ չեն. արել, քան յարձակիլ Գ^աչ1,.֊;կ.. աարիներըլ եգաՆ են սաեղհագորՆական որոնումնե նոՏողնեբը կուղան ու էլ՛երթան տ բայց յաւերժ
ց ութեան վյբթւյ* Անգամ Համամարդկային վարդա րու , իր յ ո գո վո ւր գի կեանքն ա ր տաց ոլացն ո գ իս - կ՛րի ^՚ոդբէԷրւ՜ՐԳԲտ կեանքի ստեղծարարը ։
պետ ր ւթե ան գբօշ պարգքած մարքս եան եւ ոէ-մաքք– կաղան, մե& երկի ստեզձ՜ման ձգտելու տարիներ : Հենկթիմոէ֊րբ մ աՀ ո լան 5 աւեբածութե-ան խոր–
սեան ընկերվա րականնե ր բ , մ եր իրական ութե ան ՛հեմիրճեանի ստեղձ-ագորհ-ական անՀանգիսա Հրնիշն Էէ ան չկրնար մ շտապէս թագաւոբե^.
մէՀ, առաՀին իսկ օրից, չքել են իրենց Հիմնական միտքր արտայայտուած է ՛ոչ միայն նիւթի ր ՛ե ւո - Գտնիկ Գեմիրճեան դե ղար՚ո ւես տ ա կանօբ էն գըբ–
սկզբունք–
անելիքք —7– տարածել րն կեր վա բո ւթեան րութե՚ամր, այլեւ ամէնէն աո-ա^ գրողին գեղար - ս1բած է Հայ ժողովուրդի իբ ազգային գո յո լ -
ներք Հայ բանուորներ ի մէՀ, եւ Դ՛աշնակցութեան ոլեստական եւ մտաւոր որոնումներով : թն Համ ար մ ղած պա յ ք ա բ ը ք անոր բաբո յական
քննադատ ո ւթի ւնք դարձրել են կուսակցական քա - ՚իեմիրճեան ձ՜նած– է \$77ին , գաւառ ա կան փոք յ$անա կբ թշնամիին դէմ , որ ո բո շեր է անոր
րողչութեան առանցք ւ ի վերՀռյ այգ մարզում րիկ 1Լիսալքալաք քաղաքին մ 1ք V : Ուսումն ստացած՝ ք ագւոյ պատմական բ սխտբ
նրանք նոյնացելեն կղերականի եւ մանր քաղքենի է ծ՜խական գսլրոցին , յետոյ Հոգեւոր ճեմարանին » - Լենկիժիմուր» բանաստեղծութենէն յ էետոյ գ
դասի ներկայացուցիչ կեղծ ռամկավարի Հետ։ Ա~ իր միջնակարգ կրթութիւնն աւարտած է Ներ - Գի րճեան յաճախակի կ՛ անդրադառնա յ պատմա
ռաքկտայական պայմանները բադմութիլննեբշ Լոէ–– սէսեան Հոգեւոր գսլրոցին մ՚էէ՝ : Գրել սկսած է կ նիւթ եր ու, բայց ոչ բանաստեղծութեան , այլ
սաքանելու, դաստիարակելու եւ նրանց սիրելի 90ական թուականներուն, Հան գէս գալով որպէս թոեբգութեան եւ արձակին մէՀ։ Անիկա դրած է
դառնալու^ աւելի ծանք են եղել Գաշնակցութեան, բանաստեղծ : • սանէ աւելի թատերգութիւններ , որոնցմէ լալա -
քան որեւէ այլ կուսակց՛ութեան Համար ։ ք՚րրեւ Ան կր պատկանի գրական այն իւումբինկ որո՛ւն փները նուիրուած են Հայ ժողովուրդի պատ -
մ արտա կան յեղափոխական քանակ Հ ա րստ աՀ՛ա ր– ^էնհը մտնէին նշանաւոր գրողներ ՛Լ. Աղայեանր , մ լան սնցե սլին։
" ս ււ
ուած մի ազգի, նոլիրուած ամբողՀովին արիւնոտ 8ովՀ . թ-ումայեանր, Ա. իսաՀակեանլլ ; Անիկա .
պայքարի , նա Հնարաւորութիւն՝ եւ ժ ամանակ չի գրակա՛լ խմբակ մ րն էր, որ իր ամ բալք ստեղծ ա - Անոր 1912/5/ գրած առաՀին խաղը բեմադբուե–
մ է Հ ։ Հե
ունեցել իր գագափա րա բան ո ւթիւն՛ր իսո բացնե չու ե գործ ո։ թեամ բ կապուած էր Հա յ մողովոլրգի ց. Թիֆլիղի Արտիստական թատրոնին
պատմոլ^
տարածելու : Ա ինչդեռ Հա յ \) ո ց իա լ-Գեմ ոկբատնե– կեանքին , տառապանքին եւ ա րախա թ I. ա՛/, Հետ : ղակը վերցուցած էր Հ ա յ ժողովուրդի Վար գան անց
բին ,բնգՀանուբ ոստիկանական սեղմումներից բա֊ իեմիրճեան ստիպուած էր աշխատիլ որպէս մաս - թսն ճակատագրական ԷՀեբէն մէկը՝
ոի, որեւէ բան չէք արգելում մ տնե^լ մեր բանուոր նագէտ քարտուղար , օգեր ե ւո լթաբանական Հսկիչ , ստերազմը ։ Պարսիկ Աաղկերտ Բ• թագաւորին
ներ ի մէՀ ու առաՀնորդել նրանց գ է ա ի դասակար նամակատան վերակացու ; Չնայած Հիւծիչ եւ գրո է*Հ անՓը՝ Հ բաժ ար ի լ քրիստոնէական Հաւատքէն
գային ազատագրում X Ա՚ակայն մ ի Հա զգա յն\ա կան , ղի Համար չնչին այս փ շիատանքնե բուն , կր չա - Լ ընդունի լ զբագա շտական Հաւատքք կը նշանա
մեծամասնական , փոքրամասնական եւ ա յ լ ընկեր բուսակէ ր գրականութեամբ զբաղիլ, կր գիմէր ղէ– կը վերականգնել Հին կրակապա տ ո ւթ իւնը , ՛որ
վարականներ մնաց հն ւիակուած իրենց իւ մ՛բագրա– պի իր սա եղծագործ նպատակր ; սգէն անցած Հանգրուան էբ Հայ ժոգովոլրգի
տբներում , Հեռու իրական կուսակցական ,սել աշ 1905/5՛ Գեմիրճեան Եւրոպա կր մեկնի՝ կրր - ատմտկան կեանքին մ ԷՀ :
խատանքից եւ անձնատուր ՛եգան Գաշնակցութիւնը թոլթիւնր շարունակելու Համար եւ ժընելի Համա– Օազկերտ Բ*ի առաՀաքկր կառավարող չբՀան–
«քայքայելուդ զառանցանքին ,թե րթ մրոտելոփ։ ք/ ի լոարանր կր մտնէ , ար ղաս ա խօսո ւթիւններ կր լսէ նրբ երկու մասի բաժնեց • իշխաններու խումբ մր
քանի երկչողս , Համոզումից ու յամ առռ ւթ իւն ի ց մարդաբանութեան, կենսաբանութեան ու բո ւսա . արզպան վանակի գլխաւորութեամբ՝ կը գտնէր
զուրկ փորձեր աշխատաւորոլթեան Հետ շփոլելու, բանութեան . մասին, բայց կ՝՛աւարտէ մանկա– ո , Հայաստանբ չկբսաՐ գէ*^ադրել Հզօր Պարս -
Համոզել են այգ պարոններին, ոբ Հայ Համեստ վ ար յ՛ական Համալսարան ր ։ ԷԲ իամամանակ կբ Հե– եւս տանին եւ այս պատճառով պէտք է Հաշտ ո լի
իսաւե ր ը ղանգուածօրէն փարած են Գաշնակց՛ո լ - տեւի երամշտանոցի թութակի դասարանին : ի բաիստին Հետ ու զիՀի Պարսից արքային X Միւս
թեան եւ տոգորուած մասնաւորապէս ազգային ա– 1910/յ5> Թիֆլիղ վերադառնալով, ոգեւո րո ւթեամ բ խւմբբ, որ կր դլխաւորէր Հայ նշանաւոր զօրա
զատագրման տենչով * ԱնմիՀա՚պէս նրանք ընգդէր– ձեռնամուխ կ՚ըլլայ գրական –ու մ ան կա վար (/–ական ւար Վարգան Աամիկոնեան, կբ սլաՀանՀէր զէն -
կել են իրենց Համ ար վնասակա բ մի տեսակէտ ՛աշխատանքի ; Բանաստեղճութիւններոլ առածին <ո.ած դիմադրութիւն կազմակերպել բռնակալին
\,ախ ոչնչացնել Գաշնակցութիլնբ , ապա դառնալ ժողովածուէն յետոյ, ղո ր յոյս տեսաւ 1899/*՛, Տ^ազթանակբ տարաւ Վաաբզ.ան\ի խումբբ , որ
քաղաքական ուժ Հայ իրականութեան մէՀ.։ Այս– 1912/*՛ կր Հրատարակէ երկրորդ մեծ (եողովածուն՝ Հ) 1 թուականին , խում բ մր ի շխաննե բո Լ եւ զօր -
պիսով եզը լծուել է գութանի ետեւից ե լ շուրՀ Հբտնտստեգծւթիւններ» իսո րագրով ։ Փրու Հետ Աւ֊արայբի դաշտին մէՀ ճակատամարտն
յիսուն տարի մեր ժողովուրդը ճանաչել է միայն ՛հեմ իրճեանի սկղբնական շրջա՛նի բանաստեղ սվսաւ • իր ժողով ուրդի գո յութեան , պատուի Հա
երկու կուսակցութիւննեբ Հ. Տ • Գաշնակցու ծութիւներու Համար բնորոշ ե՛ն տխրութեան, մե– ՚ մար X Վարգան ինքը ինկաւ քաՀեքու մաՀով, բայց
թիւնը ե նրա Հակառակորդների դա շն ս< էլց ո ւ.թ ի՜՚ե ը– %~լ.թեա% , ^,յք. /.լ.ջ,յ,%/.կ կհաՂւյլի , , > ս , , , . / – ՜>՚ *,,(էւ*–էրի ճակատամ՚՚ւբաէն յետոյ ^ Յաղկեր***
ինչպէս այսօր , այնպէս է լ անց ե ալում ^Հ - 0 * ռիթներր , որ չկային ղինքր շրշՆսպատոգ իրակա - Հ բաժ ա՛չ ֊էյցաւ Հայ ժողովուրգր ձուլելու մ աքէս :
Գ աշն ակցու թի ւնը տա ր ո ւած կլան ի չ պա յքա ր ով օ - նութեան մէչՀ։ Կեանքի մէկ վաքր տպաւորիչ վե– Այս ի՚՚կ ողբեքղական դքութիւնր ճիլթ կբ Հանգի
տար թշնամիների գէմ , վստաՀ իր զբաՀին Հայ րանկատում , ձգտում դէպի փիլիսոփայական րեդ., սանայ ոչ միայն «վասակդ խազի, ա լ լե ւ սովետա -
ա շխատաւո բներ ի Հաւատարմութեան , պանց է ա– Հ անրացո ւմնե բ ր ,աՀ տ այն գիծերբ, որոնք յատ՛ուկ կան նշանաւոր պատմ ավէպե րէն մէկուն՝ «Վար–
Դ-ե լ տնաբսյս ն իգա կա ւո բներ ի անվտանգ Հաբուած– են ՛հեմ ի րճեանին՝՝ որպէս բանաստեղծ : գանանքիդ Համար ; -, \
ներբ ։ Մեծ ընկեր՛վարական Ա . Բէբէէ ասում էր* ՀՀ^յ եանքի տեսիլդ բանաստեղծութեան մէ9^ Հե Գեմիրճեանի ողբերգութեան կեդրոնական
Երբ ԲաԳբենի թերթերն ինձ ՀայՀոյում են ղինակը կր ձգտի Հասկնալ մարդուն յտւերժտկտն դէմքր դաւաճան մարզպան վասակն է : Ան խորա -
ես Հանգիստ եմ , գիտեմ , որ ճշմաբտօրէն եմ ձգտումր գէպի պայքար, որ կր Հանգիսանայ անոր մանկ, փառասէր , վրիժառու մարդ մ բն էx Անիկա
պ ա շտ պ ասնոումլ Ղաս ոլո.բներ ի ւՀե րը . բայց երբ զո յութեան բո վանդակսլթիւնր : պատրաստ է ընդունի լ^ 0 "՛՛լկեր ա ի ա սա Հա ր կը՝ ել–
նրանք ինձ գովում են, ես չեմ քնում, մտածելս վ, ԺւՈէԼ ԷՐ անձնական շաՀեքԷն : Անոր այնպէս կբ
ոք սխալ եմ գործել ու շեղուե լ բն կե ր վա ր ո ւթ ե ան րատիվների խրախուսումր պետական միջոցներից թուի որ , եթէ ինքք անցնի պարսկական Աաարսպ/
ճանապարՀից X ՛ել այլն : կոզմբ , որպէս փոխ Հատուցում զինքը կը կարգեն
իՒլում է թէ մենք , Գաշնակցականնեբս , իրա Փաստել աւելին Հաւասար կր յինէր չՆ*ւր ծե Հա յո ց թագաւոր, պարսկական Հզօր տէրութեան
րանցումի պիտի մատնուենք այն օրը , երբ ճակա ծելու կամ մի անՀ աւատի Համող/, լու , թէ Հա յ Հովանիին ներքեւx Այլ է Վաքդանի դիմագիծբ ,
տական կամ ռամկավար թերթում լաւ խօս են մեր քրիստոնե՚ան բաղնիքում չի մկրտւոլմ , այլ սուրբ անիկա ռազմիկ է, զօրավար X Անոր Համար պարզ
մասին ւ Մինչ այգ մենք կարող ենք ժպտալ միայն ա ւա ղան ում : է ա ա յ ք ա բ ի նպաաակբ , ան կը դիմագրէ Պարսիկ -
երանս յ>նն ագատո ւթ իւննե ր ից 1ւ անվրդով լուսաց Բայց մի կողմ ր դնենք ձեւական ապացո յց՚նե– ներուն եւ այն Հայ իշխաններուն , որոնք դաւաճա
նել մ եք գիչեբբ : : րր. դառնանք մեր խղճին եւ ձեր խղճին : Գի՛տէք, նած էին իքենց Հայքենիքին ւ
Իրօք ես ժպտացի՝, երբ մի քանի օք առաՀ թէ ինչ բուռն ՛ու ինքնամոռաց սէր է տածել Դաշ Ռ– ՎԱՐԴԱԶԱՐԵԱՆ
թ&բթի ՛կ՛ մ ԷՀ կարգ՛աց ի «Գա շնա կց ո ւթ ի ւն ը ըն նակցութիւնը գէպի ԹրքաՀայաստանի ժողովուր (Մնացեալը յաջռընլյավ)
կերվարական կուսակցութիւնէ չէդ վերնագրով յօդ դը , որբ գրեթէ իր ամրողքութեամբ բաղկացած էր
մեր
՛ուածը* ԱՀա շու֊րՀ քառասուն տաբի է , ինչ ՝կր– աղքատ զիւղացիներից ու մանր արՀեստաւորներից ՀԱՅ ԱՍ ՏԱՆ
Հակառակորդներից մի քանիսը պարբերաբար եւ առեւտրականներից : Գիտէք, որ կուսակցու -
կընո ւմ են այգ յ ան։ կ ե րգը յո ւսա լո վ մեզ րն կ ճե լ թիւնբ անխնայ ղոՀաբերել է իր լաւագոյն ուժերը՝ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐՈՒ ԲԱԶՄԱՑՈՒՄԸ
ու խեղճացնել. 8 ի չ՛՛ ւմ եմ, թիֆլիսում , \ 907ի՛ն ղոլրս կորզելու Համար այգ ա շիս՚ատալո բութի ւնր
մի ընկերվարական նոյնիսկ դասախօսութիւն՛ կար– նախ և առա 9^ բռնակա/ութեան ճիրաններից ^Թուր (ՔԱՂՈԻԱԾ ԵՐԵԻԱՆԻ ԹԵՐԹԵՐԷ՜ե)
գաց ա յ դ մաս ին : Ընկեր Եղիշէ $՝ոփ չեանից նա քի եաթաղանը կանգ չէր առնում ընկերվարականի
ստացաւ ՀախՀախիչ պատասխան : դլուխի առքեւ, ոչ է լ աւարառու քիլրտ րէկերը կառավարական Հնգամեայ ծբաղ իբ՛ր կըԱա -
Ուրեմն Հարկ է յիշեցնել այս օրուան նորե - քաղաքավարի բարեւ էին տալիս ու անցն՛ում նր՛ա /սատեոէ նաեւ կենդանիներու բազմանալը։ կոլ ֊
լուկներին , թէ մենք ընկերվարական ենք "կդրի՝° մօտից : Ի՜նչ անՀ ե թ՛ե թութի ւն մտածել ու գրել, թէ խողներուն մէ^ ձիերը պիտի աճին 48 առ Հարիւր
ե. եթ ու մասնաւորապէս \ 906/՛5/ կովկասեան \)՛ ր ա–Գաշնա/լցութիւնբ արիւնաքամ էր լիսում Հայ բան. Համեմատութեամբ , խոշոր եղջիւրաւոր անասու՛ն
՛էէ՝Բ^* ընդունելուց ի վեր , թէ ժ՛ամ անտակին մաս - ւորր ու գիւղացու պա շտ պան ո ւթ ե ա՛կ Համ՛ար , որ– ները 18,1, ոչխարներն ու այծերը՝ 52.4 ել խ՛ոզերը
նակցել ենք քիուսասաանի րն կե ր վա բ՛ա կան յեզա - պէսղի յաղթանակի լուսաւոր օրուանից սկսած՝ 84։ Անցեալ ամիսներու ընթացքին աճումը Խլած
փո խական կո ւս ա կց ո ւթ ի լեն ե ր ի ( ո րոնցից մէկը նրանց յանձնէ Հայ կամ օտար դրամատէրի շա– է Հետեւեալ Համեմատութեամբ. ձիերը 1 2 % ,
Հտղ ոբծման : 2,5 , ոչխարներն
Պ * Պ • Ս *–ԼեՀ ընկերվարական կո ւսա կց ո ւթիւնբ խ՛ոշոր եղջիւրաւոր անասունները՝
իշխանութեան դլուխ է Լե Հաստանում^ խորՀըր– Դաշնակցութիւնն իր է՛ութեամբն իսկ րնկեր– ու ա/ծերը՝ 17.8, խոզեր ր՝ 9 ։
դակցութեան եւ ստորագրել նրանց Հրովարտակը, վարական է ։ ՛Ն՛Ա Հայ ՚՝այրենիքը խաղաղ պայման Բայց այս գործին մէշ1 գեռ գժուարոլթիւններ
թէ՝ \907ից ի վեր տասնեակ տարիներ անգամ ներում, այլ կերպ չի կարող րնդունել, քան իբ– կան , ՛որոնք պէտք է սրբաղրուին : կարգ մր շր
ենք րնկերվարական միՀազգայինի ^ րեւ ընկերվարական Հանրապետութիւն ։Եթէ այսօր ջաններու մէջ կովերու ամլութեան տոկոսր բարձր
թէ՝ Գաշնակցութեան ծբագրի նախաբանբ , մը մենք պայքարում ենք Լպա րկեչտ միջոցներով է ,որուն Հետեւանքով կոլխոզներբ բալարաբ Հորթ
շակո լա ծ Հիմնագրերի կողմից, բնկերվարական սովորութիւն չո ւն ինք վաբակուե լու Հ ակառակո ր - չեն ստանար : Օրինակ՝ Ալավե բդի ի Ուզունլար
տեսութեան խտացումն է, դի ՛ախտերովն այս կամ այն ճակատների ու Հ՛ո՛ գիւղի Կ"լէ"ոզ1՛ 180 կովէն 95 Հորթ միայն ստա
թէ՝ Բտգու, Թիֆլիս , Երեւան կատարել ենք սանքների դէմ, պայքարում ենք իբրեւ Հայրենա– ցած են, 626 մայր ոչխարէն՝ 444 գառ։ Ուրեմն
բն կե ր վա ր ա կան աշխատանք , Հ իմն ել աքՀեստա կ - սէրներ եւ ընկերվարականներ միաժամանակ։ Հա 30 առ Հարիւր ամլութիւն; Արտաշատի շրջանին
ցական միութիւններ , ղեկավարել գործադուլներ , մոզուած ենք, որ միայն րնկերվ ա րութեան յաղ ՄեՀրաբլու գիւղի կոլխոզի տասներկու կովէն մի^
բնգգէմ շաՀ ագոբծոզներ ի .ու վաշխառուների, թանակը կարող է բերել մարդկութեան ընդՀանոլը ՛Այն մէկբ ծնած է ։ Այս վնասակար երեւոյթի Հիմ
թէ՝ Հայաստանի Հանրապետութեան կարեւո– խաղաղութիւն , Համ ե րա շիսութ իւն , ազատութիւն , նական պատճառն այն է , որ անասունները ա՛ն բա ^
րագո յն ձեռնար կներից մէկն է եղել Հոդա յին կալ յարգանք ղէպի մարդկային՛ անՀատն ու ժողո ֊֊ ւա րա ր խնամք կը ստանան ու կը կԱ ր ակր՚ո լին ,
ուածատիրութեան բարձում բ, անտէր Հողերի բա վոլրգևերի ինքնուբոյնոլթիւնր Հ ինչպէս նաեւ զուգաւորման յոռի կազմակերպու
ժանում՝ լյ գաոթական աՀէւատա ւո բուրեան , կօօսլե* ՀԱՅԿ ՍԱՐԳՍԷԱՆ մը : ԸնգՀակառակն լալ կազմակերպուած շրջան -
Fonds A.R.A.M
( Հ – 3– V ՕՐՈԻԱՅ ԱՌԹԻՒ) նկոաքրքրականն է «կեն կթ իմ ուրըԴ , որուն մ ԷՀ
Հ֊Տակբ դեզար՛՛ո ւեստական կերպով կը պատ կե
ԽԱԲ* «Աեվետական Հայաստանդ^ 1946 Յ^Ա– րս– Հա լ ժ ո ղո վո ւրդի պատմ ութեան ո զբեր գա -
Հայ Հանրային քաղաքական կեանքճւմ Գաշ - լիսի թիւէս, մեր հայերէնով*—ւ /լհեբէն մէկը։ ԼենկթիմուրՀ, որ բազմաթիւ
նա կց ո ւթեան Հ ետ գրեթէ միաժամանակ ծնած է Գերենիկ Տէմիբճեան կը պատկանի այն գրող– երներ էբ նռւաճեբ , ծունկի է բերեր միՀին -
Հ ա կա ^՚)՛ ա շն ա 1լց ո ւթ ի ւե ր ; նե բուն, որոնք միշտ Համաքայլ գացեր են, իրենց աւկան պետոլթիլննեբը , օսմանեան Սուլթանը ,
ՎերՀին կէս գար ի ընթացքս ւմ մեր կուսակ - ժամանակին Հետ։ իր արտագրել սկսելու, թուակա կլՀԷ Հասարակ ծեր Հայ գիւղացիի մը խօսքեըը,
ցրւթիւնից դուրս Հրապարակ եկած այլ Հոսանք^ նէն ի մեր յիսուն աարի է ա՛նցեր , եւ այգ յիսուն Լոքետոյ գլխատեց ցասման մոլուցքի մէՀ) % -*
նեք ուրիշ գործ չեն. արել, քան յարձակիլ Գ^աչ1,.֊;կ.. աարիներըլ եգաՆ են սաեղհագորՆական որոնումնե նոՏողնեբը կուղան ու էլ՛երթան տ բայց յաւերժ
ց ութեան վյբթւյ* Անգամ Համամարդկային վարդա րու , իր յ ո գո վո ւր գի կեանքն ա ր տաց ոլացն ո գ իս - կ՛րի ^՚ոդբէԷրւ՜ՐԳԲտ կեանքի ստեղծարարը ։
պետ ր ւթե ան գբօշ պարգքած մարքս եան եւ ոէ-մաքք– կաղան, մե& երկի ստեզձ՜ման ձգտելու տարիներ : Հենկթիմոէ֊րբ մ աՀ ո լան 5 աւեբածութե-ան խոր–
սեան ընկերվա րականնե ր բ , մ եր իրական ութե ան ՛հեմիրճեանի ստեղձ-ագորհ-ական անՀանգիսա Հրնիշն Էէ ան չկրնար մ շտապէս թագաւոբե^.
մէՀ, առաՀին իսկ օրից, չքել են իրենց Հիմնական միտքր արտայայտուած է ՛ոչ միայն նիւթի ր ՛ե ւո - Գտնիկ Գեմիրճեան դե ղար՚ո ւես տ ա կանօբ էն գըբ–
սկզբունք–
անելիքք —7– տարածել րն կեր վա բո ւթեան րութե՚ամր, այլեւ ամէնէն աո-ա^ գրողին գեղար - ս1բած է Հայ ժողովուրդի իբ ազգային գո յո լ -
ներք Հայ բանուորներ ի մէՀ, եւ Դ՛աշնակցութեան ոլեստական եւ մտաւոր որոնումներով : թն Համ ար մ ղած պա յ ք ա բ ը ք անոր բաբո յական
քննադատ ո ւթի ւնք դարձրել են կուսակցական քա - ՚իեմիրճեան ձ՜նած– է \$77ին , գաւառ ա կան փոք յ$անա կբ թշնամիին դէմ , որ ո բո շեր է անոր
րողչութեան առանցք ւ ի վերՀռյ այգ մարզում րիկ 1Լիսալքալաք քաղաքին մ 1ք V : Ուսումն ստացած՝ ք ագւոյ պատմական բ սխտբ
նրանք նոյնացելեն կղերականի եւ մանր քաղքենի է ծ՜խական գսլրոցին , յետոյ Հոգեւոր ճեմարանին » - Լենկիժիմուր» բանաստեղծութենէն յ էետոյ գ
դասի ներկայացուցիչ կեղծ ռամկավարի Հետ։ Ա~ իր միջնակարգ կրթութիւնն աւարտած է Ներ - Գի րճեան յաճախակի կ՛ անդրադառնա յ պատմա
ռաքկտայական պայմանները բադմութիլննեբշ Լոէ–– սէսեան Հոգեւոր գսլրոցին մ՚էէ՝ : Գրել սկսած է կ նիւթ եր ու, բայց ոչ բանաստեղծութեան , այլ
սաքանելու, դաստիարակելու եւ նրանց սիրելի 90ական թուականներուն, Հան գէս գալով որպէս թոեբգութեան եւ արձակին մէՀ։ Անիկա դրած է
դառնալու^ աւելի ծանք են եղել Գաշնակցութեան, բանաստեղծ : • սանէ աւելի թատերգութիւններ , որոնցմէ լալա -
քան որեւէ այլ կուսակց՛ութեան Համար ։ ք՚րրեւ Ան կր պատկանի գրական այն իւումբինկ որո՛ւն փները նուիրուած են Հայ ժողովուրդի պատ -
մ արտա կան յեղափոխական քանակ Հ ա րստ աՀ՛ա ր– ^էնհը մտնէին նշանաւոր գրողներ ՛Լ. Աղայեանր , մ լան սնցե սլին։
" ս ււ
ուած մի ազգի, նոլիրուած ամբողՀովին արիւնոտ 8ովՀ . թ-ումայեանր, Ա. իսաՀակեանլլ ; Անիկա .
պայքարի , նա Հնարաւորութիւն՝ եւ ժ ամանակ չի գրակա՛լ խմբակ մ րն էր, որ իր ամ բալք ստեղծ ա - Անոր 1912/5/ գրած առաՀին խաղը բեմադբուե–
մ է Հ ։ Հե
ունեցել իր գագափա րա բան ո ւթիւն՛ր իսո բացնե չու ե գործ ո։ թեամ բ կապուած էր Հա յ մողովոլրգի ց. Թիֆլիղի Արտիստական թատրոնին
պատմոլ^
տարածելու : Ա ինչդեռ Հա յ \) ո ց իա լ-Գեմ ոկբատնե– կեանքին , տառապանքին եւ ա րախա թ I. ա՛/, Հետ : ղակը վերցուցած էր Հ ա յ ժողովուրդի Վար գան անց
բին ,բնգՀանուբ ոստիկանական սեղմումներից բա֊ իեմիրճեան ստիպուած էր աշխատիլ որպէս մաս - թսն ճակատագրական ԷՀեբէն մէկը՝
ոի, որեւէ բան չէք արգելում մ տնե^լ մեր բանուոր նագէտ քարտուղար , օգեր ե ւո լթաբանական Հսկիչ , ստերազմը ։ Պարսիկ Աաղկերտ Բ• թագաւորին
ներ ի մէՀ ու առաՀնորդել նրանց գ է ա ի դասակար նամակատան վերակացու ; Չնայած Հիւծիչ եւ գրո է*Հ անՓը՝ Հ բաժ ար ի լ քրիստոնէական Հաւատքէն
գային ազատագրում X Ա՚ակայն մ ի Հա զգա յն\ա կան , ղի Համար չնչին այս փ շիատանքնե բուն , կր չա - Լ ընդունի լ զբագա շտական Հաւատքք կը նշանա
մեծամասնական , փոքրամասնական եւ ա յ լ ընկեր բուսակէ ր գրականութեամբ զբաղիլ, կր գիմէր ղէ– կը վերականգնել Հին կրակապա տ ո ւթ իւնը , ՛որ
վարականներ մնաց հն ւիակուած իրենց իւ մ՛բագրա– պի իր սա եղծագործ նպատակր ; սգէն անցած Հանգրուան էբ Հայ ժոգովոլրգի
տբներում , Հեռու իրական կուսակցական ,սել աշ 1905/5՛ Գեմիրճեան Եւրոպա կր մեկնի՝ կրր - ատմտկան կեանքին մ ԷՀ :
խատանքից եւ անձնատուր ՛եգան Գաշնակցութիւնը թոլթիւնր շարունակելու Համար եւ ժընելի Համա– Օազկերտ Բ*ի առաՀաքկր կառավարող չբՀան–
«քայքայելուդ զառանցանքին ,թե րթ մրոտելոփ։ ք/ ի լոարանր կր մտնէ , ար ղաս ա խօսո ւթիւններ կր լսէ նրբ երկու մասի բաժնեց • իշխաններու խումբ մր
քանի երկչողս , Համոզումից ու յամ առռ ւթ իւն ի ց մարդաբանութեան, կենսաբանութեան ու բո ւսա . արզպան վանակի գլխաւորութեամբ՝ կը գտնէր
զուրկ փորձեր աշխատաւորոլթեան Հետ շփոլելու, բանութեան . մասին, բայց կ՝՛աւարտէ մանկա– ո , Հայաստանբ չկբսաՐ գէ*^ադրել Հզօր Պարս -
Համոզել են այգ պարոններին, ոբ Հայ Համեստ վ ար յ՛ական Համալսարան ր ։ ԷԲ իամամանակ կբ Հե– եւս տանին եւ այս պատճառով պէտք է Հաշտ ո լի
իսաւե ր ը ղանգուածօրէն փարած են Գաշնակց՛ո լ - տեւի երամշտանոցի թութակի դասարանին : ի բաիստին Հետ ու զիՀի Պարսից արքային X Միւս
թեան եւ տոգորուած մասնաւորապէս ազգային ա– 1910/յ5> Թիֆլիղ վերադառնալով, ոգեւո րո ւթեամ բ խւմբբ, որ կր դլխաւորէր Հայ նշանաւոր զօրա
զատագրման տենչով * ԱնմիՀա՚պէս նրանք ընգդէր– ձեռնամուխ կ՚ըլլայ գրական –ու մ ան կա վար (/–ական ւար Վարգան Աամիկոնեան, կբ սլաՀանՀէր զէն -
կել են իրենց Համ ար վնասակա բ մի տեսակէտ ՛աշխատանքի ; Բանաստեղճութիւններոլ առածին <ո.ած դիմադրութիւն կազմակերպել բռնակալին
\,ախ ոչնչացնել Գաշնակցութիլնբ , ապա դառնալ ժողովածուէն յետոյ, ղո ր յոյս տեսաւ 1899/*՛, Տ^ազթանակբ տարաւ Վաաբզ.ան\ի խումբբ , որ
քաղաքական ուժ Հայ իրականութեան մէՀ.։ Այս– 1912/*՛ կր Հրատարակէ երկրորդ մեծ (եողովածուն՝ Հ) 1 թուականին , խում բ մր ի շխաննե բո Լ եւ զօր -
պիսով եզը լծուել է գութանի ետեւից ե լ շուրՀ Հբտնտստեգծւթիւններ» իսո րագրով ։ Փրու Հետ Աւ֊արայբի դաշտին մէՀ ճակատամարտն
յիսուն տարի մեր ժողովուրդը ճանաչել է միայն ՛հեմ իրճեանի սկղբնական շրջա՛նի բանաստեղ սվսաւ • իր ժողով ուրդի գո յութեան , պատուի Հա
երկու կուսակցութիւննեբ Հ. Տ • Գաշնակցու ծութիւներու Համար բնորոշ ե՛ն տխրութեան, մե– ՚ մար X Վարգան ինքը ինկաւ քաՀեքու մաՀով, բայց
թիւնը ե նրա Հակառակորդների դա շն ս< էլց ո ւ.թ ի՜՚ե ը– %~լ.թեա% , ^,յք. /.լ.ջ,յ,%/.կ կհաՂւյլի , , > ս , , , . / – ՜>՚ *,,(էւ*–էրի ճակատամ՚՚ւբաէն յետոյ ^ Յաղկեր***
ինչպէս այսօր , այնպէս է լ անց ե ալում ^Հ - 0 * ռիթներր , որ չկային ղինքր շրշՆսպատոգ իրակա - Հ բաժ ա՛չ ֊էյցաւ Հայ ժողովուրգր ձուլելու մ աքէս :
Գ աշն ակցու թի ւնը տա ր ո ւած կլան ի չ պա յքա ր ով օ - նութեան մէչՀ։ Կեանքի մէկ վաքր տպաւորիչ վե– Այս ի՚՚կ ողբեքղական դքութիւնր ճիլթ կբ Հանգի
տար թշնամիների գէմ , վստաՀ իր զբաՀին Հայ րանկատում , ձգտում դէպի փիլիսոփայական րեդ., սանայ ոչ միայն «վասակդ խազի, ա լ լե ւ սովետա -
ա շխատաւո բներ ի Հաւատարմութեան , պանց է ա– Հ անրացո ւմնե բ ր ,աՀ տ այն գիծերբ, որոնք յատ՛ուկ կան նշանաւոր պատմ ավէպե րէն մէկուն՝ «Վար–
Դ-ե լ տնաբսյս ն իգա կա ւո բներ ի անվտանգ Հաբուած– են ՛հեմ ի րճեանին՝՝ որպէս բանաստեղծ : գանանքիդ Համար ; -, \
ներբ ։ Մեծ ընկեր՛վարական Ա . Բէբէէ ասում էր* ՀՀ^յ եանքի տեսիլդ բանաստեղծութեան մէ9^ Հե Գեմիրճեանի ողբերգութեան կեդրոնական
Երբ ԲաԳբենի թերթերն ինձ ՀայՀոյում են ղինակը կր ձգտի Հասկնալ մարդուն յտւերժտկտն դէմքր դաւաճան մարզպան վասակն է : Ան խորա -
ես Հանգիստ եմ , գիտեմ , որ ճշմաբտօրէն եմ ձգտումր գէպի պայքար, որ կր Հանգիսանայ անոր մանկ, փառասէր , վրիժառու մարդ մ բն էx Անիկա
պ ա շտ պ ասնոումլ Ղաս ոլո.բներ ի ւՀե րը . բայց երբ զո յութեան բո վանդակսլթիւնր : պատրաստ է ընդունի լ^ 0 "՛՛լկեր ա ի ա սա Հա ր կը՝ ել–
նրանք ինձ գովում են, ես չեմ քնում, մտածելս վ, ԺւՈէԼ ԷՐ անձնական շաՀեքԷն : Անոր այնպէս կբ
ոք սխալ եմ գործել ու շեղուե լ բն կե ր վա ր ո ւթ ե ան րատիվների խրախուսումր պետական միջոցներից թուի որ , եթէ ինքք անցնի պարսկական Աաարսպ/
ճանապարՀից X ՛ել այլն : կոզմբ , որպէս փոխ Հատուցում զինքը կը կարգեն
իՒլում է թէ մենք , Գաշնակցականնեբս , իրա Փաստել աւելին Հաւասար կր յինէր չՆ*ւր ծե Հա յո ց թագաւոր, պարսկական Հզօր տէրութեան
րանցումի պիտի մատնուենք այն օրը , երբ ճակա ծելու կամ մի անՀ աւատի Համող/, լու , թէ Հա յ Հովանիին ներքեւx Այլ է Վաքդանի դիմագիծբ ,
տական կամ ռամկավար թերթում լաւ խօս են մեր քրիստոնե՚ան բաղնիքում չի մկրտւոլմ , այլ սուրբ անիկա ռազմիկ է, զօրավար X Անոր Համար պարզ
մասին ւ Մինչ այգ մենք կարող ենք ժպտալ միայն ա ւա ղան ում : է ա ա յ ք ա բ ի նպաաակբ , ան կը դիմագրէ Պարսիկ -
երանս յ>նն ագատո ւթ իւննե ր ից 1ւ անվրդով լուսաց Բայց մի կողմ ր դնենք ձեւական ապացո յց՚նե– ներուն եւ այն Հայ իշխաններուն , որոնք դաւաճա
նել մ եք գիչեբբ : : րր. դառնանք մեր խղճին եւ ձեր խղճին : Գի՛տէք, նած էին իքենց Հայքենիքին ւ
Իրօք ես ժպտացի՝, երբ մի քանի օք առաՀ թէ ինչ բուռն ՛ու ինքնամոռաց սէր է տածել Դաշ Ռ– ՎԱՐԴԱԶԱՐԵԱՆ
թ&բթի ՛կ՛ մ ԷՀ կարգ՛աց ի «Գա շնա կց ո ւթ ի ւն ը ըն նակցութիւնը գէպի ԹրքաՀայաստանի ժողովուր (Մնացեալը յաջռընլյավ)
կերվարական կուսակցութիւնէ չէդ վերնագրով յօդ դը , որբ գրեթէ իր ամրողքութեամբ բաղկացած էր
մեր
՛ուածը* ԱՀա շու֊րՀ քառասուն տաբի է , ինչ ՝կր– աղքատ զիւղացիներից ու մանր արՀեստաւորներից ՀԱՅ ԱՍ ՏԱՆ
Հակառակորդներից մի քանիսը պարբերաբար եւ առեւտրականներից : Գիտէք, որ կուսակցու -
կընո ւմ են այգ յ ան։ կ ե րգը յո ւսա լո վ մեզ րն կ ճե լ թիւնբ անխնայ ղոՀաբերել է իր լաւագոյն ուժերը՝ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐՈՒ ԲԱԶՄԱՑՈՒՄԸ
ու խեղճացնել. 8 ի չ՛՛ ւմ եմ, թիֆլիսում , \ 907ի՛ն ղոլրս կորզելու Համար այգ ա շիս՚ատալո բութի ւնր
մի ընկերվարական նոյնիսկ դասախօսութիւն՛ կար– նախ և առա 9^ բռնակա/ութեան ճիրաններից ^Թուր (ՔԱՂՈԻԱԾ ԵՐԵԻԱՆԻ ԹԵՐԹԵՐԷ՜ե)
գաց ա յ դ մաս ին : Ընկեր Եղիշէ $՝ոփ չեանից նա քի եաթաղանը կանգ չէր առնում ընկերվարականի
ստացաւ ՀախՀախիչ պատասխան : դլուխի առքեւ, ոչ է լ աւարառու քիլրտ րէկերը կառավարական Հնգամեայ ծբաղ իբ՛ր կըԱա -
Ուրեմն Հարկ է յիշեցնել այս օրուան նորե - քաղաքավարի բարեւ էին տալիս ու անցն՛ում նր՛ա /սատեոէ նաեւ կենդանիներու բազմանալը։ կոլ ֊
լուկներին , թէ մենք ընկերվարական ենք "կդրի՝° մօտից : Ի՜նչ անՀ ե թ՛ե թութի ւն մտածել ու գրել, թէ խողներուն մէ^ ձիերը պիտի աճին 48 առ Հարիւր
ե. եթ ու մասնաւորապէս \ 906/՛5/ կովկասեան \)՛ ր ա–Գաշնա/լցութիւնբ արիւնաքամ էր լիսում Հայ բան. Համեմատութեամբ , խոշոր եղջիւրաւոր անասու՛ն
՛էէ՝Բ^* ընդունելուց ի վեր , թէ ժ՛ամ անտակին մաս - ւորր ու գիւղացու պա շտ պան ո ւթ ե ա՛կ Համ՛ար , որ– ները 18,1, ոչխարներն ու այծերը՝ 52.4 ել խ՛ոզերը
նակցել ենք քիուսասաանի րն կե ր վա բ՛ա կան յեզա - պէսղի յաղթանակի լուսաւոր օրուանից սկսած՝ 84։ Անցեալ ամիսներու ընթացքին աճումը Խլած
փո խական կո ւս ա կց ո ւթ ի լեն ե ր ի ( ո րոնցից մէկը նրանց յանձնէ Հայ կամ օտար դրամատէրի շա– է Հետեւեալ Համեմատութեամբ. ձիերը 1 2 % ,
Հտղ ոբծման : 2,5 , ոչխարներն
Պ * Պ • Ս *–ԼեՀ ընկերվարական կո ւսա կց ո ւթիւնբ խ՛ոշոր եղջիւրաւոր անասունները՝
իշխանութեան դլուխ է Լե Հաստանում^ խորՀըր– Դաշնակցութիւնն իր է՛ութեամբն իսկ րնկեր– ու ա/ծերը՝ 17.8, խոզեր ր՝ 9 ։
դակցութեան եւ ստորագրել նրանց Հրովարտակը, վարական է ։ ՛Ն՛Ա Հայ ՚՝այրենիքը խաղաղ պայման Բայց այս գործին մէշ1 գեռ գժուարոլթիւններ
թէ՝ \907ից ի վեր տասնեակ տարիներ անգամ ներում, այլ կերպ չի կարող րնդունել, քան իբ– կան , ՛որոնք պէտք է սրբաղրուին : կարգ մր շր
ենք րնկերվարական միՀազգայինի ^ րեւ ընկերվարական Հանրապետութիւն ։Եթէ այսօր ջաններու մէջ կովերու ամլութեան տոկոսր բարձր
թէ՝ Գաշնակցութեան ծբագրի նախաբանբ , մը մենք պայքարում ենք Լպա րկեչտ միջոցներով է ,որուն Հետեւանքով կոլխոզներբ բալարաբ Հորթ
շակո լա ծ Հիմնագրերի կողմից, բնկերվարական սովորութիւն չո ւն ինք վաբակուե լու Հ ակառակո ր - չեն ստանար : Օրինակ՝ Ալավե բդի ի Ուզունլար
տեսութեան խտացումն է, դի ՛ախտերովն այս կամ այն ճակատների ու Հ՛ո՛ գիւղի Կ"լէ"ոզ1՛ 180 կովէն 95 Հորթ միայն ստա
թէ՝ Բտգու, Թիֆլիս , Երեւան կատարել ենք սանքների դէմ, պայքարում ենք իբրեւ Հայրենա– ցած են, 626 մայր ոչխարէն՝ 444 գառ։ Ուրեմն
բն կե ր վա ր ա կան աշխատանք , Հ իմն ել աքՀեստա կ - սէրներ եւ ընկերվարականներ միաժամանակ։ Հա 30 առ Հարիւր ամլութիւն; Արտաշատի շրջանին
ցական միութիւններ , ղեկավարել գործադուլներ , մոզուած ենք, որ միայն րնկերվ ա րութեան յաղ ՄեՀրաբլու գիւղի կոլխոզի տասներկու կովէն մի^
բնգգէմ շաՀ ագոբծոզներ ի .ու վաշխառուների, թանակը կարող է բերել մարդկութեան ընդՀանոլը ՛Այն մէկբ ծնած է ։ Այս վնասակար երեւոյթի Հիմ
թէ՝ Հայաստանի Հանրապետութեան կարեւո– խաղաղութիւն , Համ ե րա շիսութ իւն , ազատութիւն , նական պատճառն այն է , որ անասունները ա՛ն բա ^
րագո յն ձեռնար կներից մէկն է եղել Հոդա յին կալ յարգանք ղէպի մարդկային՛ անՀատն ու ժողո ֊֊ ւա րա ր խնամք կը ստանան ու կը կԱ ր ակր՚ո լին ,
ուածատիրութեան բարձում բ, անտէր Հողերի բա վոլրգևերի ինքնուբոյնոլթիւնր Հ ինչպէս նաեւ զուգաւորման յոռի կազմակերպու
ժանում՝ լյ գաոթական աՀէւատա ւո բուրեան , կօօսլե* ՀԱՅԿ ՍԱՐԳՍԷԱՆ մը : ԸնգՀակառակն լալ կազմակերպուած շրջան -
Fonds A.R.A.M
