Page 138 - ARM_19-1946_04

ՄԵՐ Ո Ի % Ի Ն ՊԵՏՐՈՍ ԱԳԱՄԵԱՆ Նովորոսիյսկի թ֊էլէկրաֆտի թղթակիցը անոր
ՈւրիԷլ Ակռստայի
մասին կր գրէր, թէ \ինք աոա9

ինչպէս ամէն Հայ ան Հատ , նաեւ, ամէն Հայ ռուսական րևԱիև վւ՚ա) տեսած էր այգ դերին լաւագոյն ղերակատարԲար–

կազմակերպութիւն իր ունեցան լաւագոյն բ%գու^ (ՄԱՀՕԻԱՆ 55ՐԳ ՏԱՐԵԴԱՐՁԻՆ ԱՌԹԻԻ) նան , բա յց ա յմմ Ադամ եան գերազանցեց զայն ,

նակութիւն%եբը^ ձիրքերլլ կը պարտի ամէնէն ա - եւ ինքը չդիտեր թէ Ագամեանին վրայ նեղանա յ

ռաՀ իր ժողովուրդին որ գարերու րնթացքին բազ­ թէ սքանչանայ, որ կրցաւ Հեոացքևել իր Հոգիէն

մաթիւ ազդակներու ազգեցութեան տակ ա իրացած (Գ– հւ վերջին մաս) Բարնային պատկերն ու անոր տեղը քանդակել ոյ..

է աուանձնայատուկ նկարագրի մբ ։ 1 8 8 5 – 1886/& Բա զուի , Թիֆլիսի եւ կ ո վկաս է րի շ Ուր էէ I մը;

Գաշնակցո ւթիւնբ իբ բուռն Հայրենասիրաւ - շարք մը ուրիշ քաղածներուն մէշ1 խաղալէ վերէ^ Այդ նոյն թերթը Հիացմունքով անոր 0 թել/ո-

թեամբ Հարազատ արտայայտութիւնն է ^եբ ժո ^ 1887 Հոկտեմբերին , Ադամեան մեկնեցաւ Օաեսա , յի մասին կյլ գրէր» «Բեմին եաելէն կը գոռայ Հայ

ղովռլբդին եւ անոր գաբաւոբ պայքարին , անբեկ - այնտեղի Հասարակութեան Հրաւէրով Հ Օթելլոյին ձայնը ,սակայն մարդկային ձայնչէայդ,

^^Լէ հ.ոԲո՚Լէս ։ Օաեսա յի մէՀ Ագամեան՚ի գտած քնգուԱելու . այլ երկնային որոտ, որ կր կռուի բնութեան տա­

թիւնբ գերազանցեց մինչեւ ա յգ եղած բոլոր ցոյ­ րերքին դէմ; Աոսկալիւ դղրդիւններ , կատաղի

Բռնութեամբ կտմ խորամանկութեամբ, ինչ - ցերն ոԼ գովասանքները։ Եւ֊ ոլէտք է քսել, որ Ա– մռնչիւններ կը Համակեն քեզ եւ ոարսռաղդեցիկ

քան ազգեր փորձած են տիրել Հայութեան Հոգիին գամեան լիովխն արժանի էբ այգ բոլորին , այն դոզ մր կ՛՛անցնի երակներէդ» Տ

եւ թէ Հայրենի Հոգին։ քՍբոխտ Արարատի նման դերասաններէն չէր •ոբ քանի մբ տարի շարունակ 1888/ Օգոստոսին Ադամեան վերադարձաւ իր

անսասան մնած է մեր ժողովուրգբ իբ Հոգեկան ու խաղար նոյն գերբ, նոյն միօրինակութեամբ ։ Ոչ ծնդավայրր՝ Պոլիս; Բայց այգ քաղաքին մէջ ոք

նիւթական աշխաբՀով ; միայն օրէ օր կբ կատարելագործէր իր խագացած միայն չէր կրնար անոր տաղանդը աճիլ, այլ ամե­

Հա յութ եա% նմ ան է Գա շնա կց ութ ի ւնը , ո բուի - դերեր բ, այլեւ կբ ձգտէր նորանոր կե բալա բնեբու նակարճ յ֊ամանակամ իջոց ին մէջ դատապարտուած

Հետեւ իր գագափա րական բ ա՛նոր ձգտումն եբուն իւ­ կերտման : Այսպէս Ս* ոսկուայի ք Փեթեբսպուրկի էր կործանման; Համիտեան դաման ռէժիմի շրջան

րական արտա յա յառ ւթի ւնն է ; Արտաքին թշնամին մէՀ ներկայացուցած անոր Համ լէ թ բ այն չէր ինչ էր, երբ մամուլը , թատրոնը կը գտնուէին ամենա–

իր ղէոքբ միշտ ուղղած է ամէնէն առաՀ Գաշնակ - որ կովկասի մէՀան խաղացած էր 1880^5* : Ան վեբ– ուժեղ կաշկանդումներու տակ »

* ցութեանճ Հայութեան սրտին Հ Հին տարիներու իր ամբողՀ ուժբ տրամադրած էր Կեանքը այգ քաղաքին մէջ մեռած էր։ Մար­

Այգ անտեղիտալի պայքարներու Հետեւանքով Ե է յքոփիբի այգ գլուխ գործոցբ աւելի լաւ ըմբռնե­ դիկ ոչ Ժամանակ , ոչ ալ Հնարաւորութիւն ունէին

է որ պա Հ պան ո զա կան գա ս ա կա ր գ բ մեղադրած է լու եւ վերարտադրելու գործին։ Ագամեաևի մեկ­ արուեստով եւ գրականութեամբ զբաղելու; Հա­

Գաշնակցութիւնը թէ ան գի ւո ց ած չէ եղէգի նման նաբանութիւնը նոր եւ ինքնալրոյն էք է Ան Համ– միտեան լրտեսներու ուրուականը, բանտն ու աք–

ծռիլ • ւէԲՒ մէ1 Կ.Ռ «՚եսնէր ոչ թէ կամակոր, թ ո յ լ , յո­ սոըր կը Հալածէր զանոնք;

իՒուրքիոյ մեք Հարուստները, որոնք Կ* Պ ո լս ո յ ռետես, Հիւանդոտ էակ մը, այլ ժամանակի կաբ– Այս պա քմաննե րուն տակ Աղամ եան Հազիւ կր­

եւ ծո՚վե զե բե ա յ ուրիշ քաղաքնեքու մ ԷՀ Հ ան գի ոտ ւլերու դէմ մաքառելու պատրաստ , մարդու ապա­ ցաւ քանի մը ներկայացումներ տալ կատարելով

էին ու գրամ կբ շաՀէին, մեղադրեցին Գաշեակ - գայի նկատմամբ վառ յոսեր տածող, խոՀուն Հիւ– Օթելլոյի, Բինի, Ուրիէլ Ակռստայի գերերը :

ցութիւն\բ ոբ երկրի մեր Հալածական ժո գո վո ւր գի մանիստ մը ։ Ուզեց Համլէթի գերը եւս խաղալ, սակայն բթա­

տարրական իրաւունքներու պաշտպանութիւնք միտ գրաքննութիւնը արգիլեց , պատճառաբանե -

1լ արծա րծէ ր եւ կբ փո խաղար ձէր ստացուած Հար­ ՀետղՀետէ մշակելով, Հ//՚^"^Հ^կատարելութեան էր լով Որ այն քաղաքին մէջ՝ ուր թագաւոր կայ, կա–
մե­ ըելի չէ Հանդուրժել
ուածներուն ։ ք1 ո կ կ ո վկա սի մ եր Հ ա բո ւս տն ե բ բ Հասցուցած մասնաւո րապէս Հձլինել թէ ուրիչ թագաւորի մը, Հոդ չէ

դժգոՀ էին որ Գ ա շն ա կց ո ւթ ի ւն բ կբ մ աքառէբ ցա­ նախօսութիւնը , որ վեր Հին տարիներ ր կբ կյաասլ, թէ բեմին վրայ.

րական իշխանութեան գէմ ։ Եւ փերՀապէս Հայաս­ րէր գա շո յնը ձեռքը բեմ մ անելով, մ եզմ , թախ­ Ագամեանին առողջութիւնը քայքայուած էր,

տանի խորՀ ր գոյ յնացում էն ետք , նո յն գա ս ա կա ր գի ծոտ ու թո յլ ձա յնով , ՀետղՀետէ աւելի ՛ու աւելի տարի մր առաջ սկսած ^1"^1"Բ՚11՛ Ս111 ՚ I՛ /VՀ°Ր^><ս

մ արգի կ կբ մ եզագբեն Գաշնակցաւթիլնբ ո բ անձ­ խորասուզուելով վշտի ալիքներու մէՀ, մինչեւ կ^ա\1ւ՝Հանգստացնէր զայն; Եւ երբ Ւզմիրի մէջ ՝Բի–

նատուր չրէԼաբ Աովետնեբուն ։ այն պաՀբ, երբ ան կ՚արտասանէր շէյքսփիբեան նի գերը կր կա տա ր էր , առաջին .անդամ անոր ձայ­

Մեր Հակառակոբգներբ ունին տարբեր մեգա - յայտնի նախադասութիւնը այն ան յա յա երկրին նը կը դաւաճանէ , կը խզոլի ու կոկորդը կը մնայ;

զբանքնեբ ալ, յաճախ յեգյեղուած , թէ Գաշնակ - մասին , Հորու սաՀմ ան էն աչ մէկ ուղեւոր չի վե­ Եւ Հոն, նոյն այդ րոպէին կը զգայ, որ այդ

ց ո ւթ ի ւն բ ա յս կամ ա յն թուականին գործակցեր րադառնար՝^ ։ Ատկէ յետոյ Ադամ եան - Համլէթը իր վերջին ներկայացումն է, որ բեմը կը փախչի

է ք*թթիՀատ կուսակց՛ութեան ու ցարական իշիսւս– աստիճանաբար կը փոխէր իբ դիմագիծ բ , 1լ ա շ– իր ոտքերուն տակէն ;

նութեան Հ ետ եւ կամ փորձեբ կատարած է լեզու խուժանար գ կարծես եռանդով կբ լեցալէբ եւ ս։լւ– Ականատեսները կր վկայեն որ այդ օրը, երբ
յոլսաՀատ բե­
գտնելս է. Ա ովետներու՚ն Հ ե ւո ։ Անցեալներբ Հակա - գէն եորէն գործելու, պա յքարելու կբ տրամ ա - վարագոյր ր կ՚իջնէ եւ Ադամեան
մէկ կողմ կը նե–
գա շնա կցական թեթեւսօլիկ իւ մ բա գի ր մ բ իրենց դրուէր ; Ագամեանին բեմական նորութիլննեբբ ոք մական Հագուստներն .ու սուրը եւ մանոլկի պէս

օրկանն եբուն մ ԷՀ Հ ր ա ա ար ակա ծ Էր գէպքեքու եւ միայն չէին քննադատուեր, այլ եւ պաշտպանող- աէ , զլոլխը կր զարնէ պատերուն՛

իմ ո լականն երաւ Հարք մբ, ապացուցանելու Համար իժիւն կը գտնէին մամուլին մ՚ԷՀ։ Անտր կախարդող կուլայ ;

Գաշնակցո ւթեան պա տ եՀ ա պա շտ ո ւթի ւնը , գիմա - իսազբ կ^աբգարացնէբ ամէն ինչ։ 1889/ Դեկտեմբերին անոր Հ ի ւան դո ւթ ի ւն ը

փ ո խ ո ւթ ի ւն ք , մին չգեռ ուշիմ րնթեբցոզ մ բ պի - Օտեսա յի Ադամ եան ի խագացանկը Հաբստա - այն աստիճան բարգացաւ, որ ան կ ո ղին ինկաւ եւ

տի նկատէ ր , որ ա յգ \ամ էն ք ԳաշնակցոՀւ .֊ս. ցած էր շէյքսփիրեան երկու նոր ու բաբդ խաղե - օրէ օր Հիւծեցալ. Նիւթական ամենածանր օրեր

թեան ։ի ա ր կին կ՚երթան , որովՀետեւ ան պա յքարբ բով, Օթելլոյով եւ Արքայ Լիրով։ կ՚ապրէր ;

իբրեւ նպատակ Հետապնգած չէ , յ լ նաեւ գիտ - ՚ Ագամեանին Համար խիզախ քայլ էր նաեւ 0– Բայց (իուսաստանի մէՀ չմոռցան ալս մեծ դե­

ցած Հ քազաքա կանո ւթ իւն վարել, երբ ան՛որ մէՀ թելլո յի դեր ին կա տ ա բո ւմ բ , ա րովՀետեւ ան չու- րասանը , անոր արուեստով Հիացողներ բ ։

տեսան է Հայութեան իրական չա^Բ * նէր մարմնական անՀբաժեշտ տուեալները : Անոր Թիֆիլիսի, Մոսկ ուա յի , Փեթըր ս պո ւր կի թատե–

Վեր առնենք այսօրուան կացա ւթի ւնբ ։ ՜Ներ - վտիտ մաբմինբ,կարճ Հասակբ ,մեգմ ձայնը, շատ րասէբ Հասարակութիւնը Հ ան գան ակութ ի ւնն եբ բ–

գաղթի պատրաւակին տակ, Լիբանանի ել Ա ուր ի ո ք աւելի Համապատասխան էին Տանբմարքայի իշխա­ նելով՝ նիւթական օժանդակութիւն ցոյ$ կուտաբ

Հարս շատ գազոլթնեբուն մ ԷՀ, կոմո՛ւնիստ կու - նին Համար, քան Վենետիկէ Ա՚ավրի՚ն; անոր, Պո յս ո լ ռուսական դեսպանին միՀոցով տե­

սակցութիւ%բ իր կառքին լծած կարգ մբ մարգոց - Սակայն ան այս ղերը եւս կատարես գերա - ղեկութիւնն եր կը խնդրէ ր դերասանին առոզՀոլ–

մով կր պաՀանՀԷ Գաշնակցութեան լուծում բ քանի ղանս յաՀ ո ղո է. թ ե ամը : թեան մասին, կր իւնղոէբ օգնել անոր։ քքլ պէտք

Որ անելիք չունի տն • • ; Նոյն աբձագանգբ կբ լսենք Յոյց տալու Համար Օտեսա յի մէշ\ բոլոր դե­ է րսևլ որ Պ ո լսո յ ռուսական Հիւանգանոցբ ո < մէկ
րերուն մէչ1 Ագամեանին
ուրիշ գազոլթնեբոլ մէՀ։ ունեցած մեծ յաԼՆւղոլ - Հանք խնւ ՝ պաղե ցնե լո լ Համ ս ՛ր
շատ
էյ ախ չենք գիտեր թէ ովքեր են սա աբտասաՀ - թիւևւը , բերենք քանի մը պերճախօս բնութագրեր մաՀբ, սակա՛յյ՛ն՛ց յՀլ իւանդութեան գերւ նին
մանի Հա ք կոմուն՛իստ կո չեցեալնե բբ , որոնց Ա՝ ո ս - ()սւեսայի ք ա ան գաւ Ր
մա՜մոլլէն՝,
կուա% ալ չուզեր տէր կանգնիլ , Գ * Մ ի՛Հա՝ԳԳա՝յՓսէ բնոյթը անՀնար դարձուց ։

լուծում էն ի վեր ։ Մ ենք ա յ ս քան բ լաւ գիտենք ո բ «Օտեսկի Տելեկրաֆ»ը անոր Համլէթի մասին Ու երբ Պո լսո յ մ ԷՀ Պէօյ\իւք Տէրէի իր բնակա­

ԿԸ. Գյ՚ԷՐ՝ «՞ձ մտքով կը զգանք զայն, ով թէ րանին մ ԷՀ Ադամեան 1891 Յուլիս 4ին բնգմիշա
Հա կա զ ա շնա կցական բո լո բ պա յ քա րն ե ր ո ւն խառ - գ՛իտակց՛ութեամբ
նա.ած է նաեւ մեր ցեղային թշնամին * , որ ան ընտիր դերասան է, այլ փակեց իր ա չքե բբ , ամէն էն առաՀ անոր մ աՀ ո ւան

Այգ գիտակցութեամբ "՚֊ըիշ, անիմանալի։ զգացումով, որ ձեզ կր պար– բոթը Հա սա Լ Ո՝ո ւսաստան ի իր պա շտ ո զն ե քուն , ո–
ալ մենք արժէք չենք տալորեցնէ
կուլ տալ արտասուքը , սիրել այդ Օ– բոնք Հեռագրով իրենց ցաւակցոլթի ւնն եր ը յա յտ–
տար ամէն գրգռումի , չթո ւնաւո ք ելու Համար Հայ տար դէմքր ել այդ օտար լեզուն^ :
նեցին ե որոնց զգացումները արտայայտելով դես*.
կեանքը ։ ՚Բառորգ ղաբէ ի վեր կբ լսենք Գաշնակ­

ցութիւնը անելիք չունի յանկերգբ։ Մեգի շար ու -

նակ բռին նաեւ՝ թէ լուծուած է թ՝րքաՀայ Գատբ , նենայինք տասնապատիկ աւելի Հայ Համայնավար­ բնաբանին :

չուն ինք Հոգա յի% պա Հ անՀ , պնգեցին՝ թէ Հայկա­ ներ օտար երկիրներու մէՀ , բա յց երբեք Հա յբե– Հայ ժողովուրդի ւիառաւոր անցեալը , Հայ տ–

կան Հաբգեբուն պատասխանատ՛ուն մենք ենք եւ նասէր բազմոլթի ւննեբ ։ 7լա ա ա ւ լ րական շարժումին մ եր տուած անՀ ամ ար

ուրիշ ի՛՛նչ ա յլանղա կութ իւննե բ ՚. Արժէք չտուինք Մ եղի Հար ց ո ւմ կ՚ուղղեն , ին չոՈ լ ա յլեւս Գաշ– զո Հ երբ , միւս կողմ էն Գա էակցութեան կէս գա­

այգ ամենուն, որովՀետեւ նկատեցինք \ո\ր գիտա­ նակցոլթիւնբ 1լ ոլզէ շարունակել իր գոյութիւնը , րու քագաքական փորձառութիւնը թո յլ պիտի

կից է մ եր ժ ո ղո վո ւր գր եւ շատ լաւ կբ ճանչնա յ քանի որ հյ • Հայաստանը իւրացուցած է մեր Հա՛­ չտան խաբիսափի լ , տա ր բեր ճամ բաներ փնտռել եւ

իր բարեկամբ ուիր Հ ա կառա կոր գբ : Գազութնե– զա յին պաՀաՀնՀները ու սկսած է զանգուածային ոչ մէկ վայրկեան կա սկահ ի լ որ Գաշնակցութիւ -

բու մ ԷՀ Հակագա շնա կցական Լ յՔււ աա Րէ լծուած ներգաղթի ; նբ անելիք ունի՛. Վկայ իր 56 տաբուայ գործունէ–

մա րգիկ դեղնած տերեւներու նման ինկան ու կո ր- Նախ մեր Հողային պաՀանՀներու մասին –.Մին­ ո ւթի ւնը ։

սուեցան : Ի ս կ Հայրենի Հողիս վյրայ, անոնցմէ շա­ չեւ տ յսօր բո լոր գիմ ո ւմները կա ա ա ր ո ւե ց աս ար– \)լ ինչո^ւ մեր Հակառակորդներու աճապա -
,վբայ տուին
տեր ,կեանքի տարօրինակ Հեգնանքով ւո ա ս աՀ մ անի Հա յո ւթեան կողմ է ։ Ո՛ չ Խ • Հա յաս– րանքբ զբաղելու Գաշնակցութեան եբեւակա յա կան

՛իրենց սեփական գլուխները : ^տանի եւ ոչ ալ 1$ • Միութեան կառավաբութիւնբ Հաշաւեյարդա րով , երբ Հա լաստանի խորՀ րզ ա յնա–

Ն՝ո՛յն Ժամ ան ա կա շրՀան ին Գ ա շն ա կց ո ւթիւնը դեռ պաշտօնակա՛ն պաՀանՀ չներկայացուցին, իս ո ր - ցումէն ի վեր թշնամիէն դեռ թիզ մը Հ"Գ առ­

Հերակլեան աշխատանքի մբ լծուեցաւ մասնաւո՝ - Հբդաժողովներոլ օրա կար գերու վրայ բազմատե­ նուած չէ ։

րապէս Սփիւռքի մէՀ, ուր գործելու ամէն ազա­ սակ Հարցեր կան, բայց գեռ մեբինբ դրուած չէ I ՝ Փոխանակ մեր Հոգային պաՀանՀնե ր ը իրագոր­

տութիւն կար։ \)լ ոելէ բարեխիղճ Հայ մարգ չի 3 ո յո ունինք որ ի վերՀոյ ան պիտի գայ միՀազ– ծելու, Գաշնակցութեան քայքայումին Լզուիլ՝ ե–

կրնար անտեսել ազգային, մտաւոր տյն ճիգբ զոր գա յին պա շտօնա կան սեղաններու վրա յ ; Բա յց ել րեւոյթ մ ըն է ոբ կը թելադրէ այդ կո ւս ա կց ո ւ

ի գործ գբաւ Գաշնակցութիւնը ՛իր մամուլով, իր այնպէս դեռ պիտի է • ԱրտասաՀմանի մէկուկէս թեան Հոծ զանգուածին , Համակիբնեբուն , շարքե­

կենգանի խօսքով, իր ծաւալուն կազմակերպու - միլիոն Հայութենէն դեռ ներգաղթած են քանի մբ րուն, մ տա լոր ականներուն , որպէսսի իւ ան դավա -

թիւններով, Մերձ ալ,ո ր Արեւելքէն մինչեւ Հեռա­ տասնեակ Հազար Հայեր, յոյս ունինք ոք այգ թի– ռութիլննեբու բնթացքին չմոռնան էական նկատեք

ւոր Ամ եր ի կ ան եր բ : ւԼՀ կր Կրապատ կուին ։ ։ զօբացաւմը եւ յարատեւում բ Գաշնակցութեան ,ո -

Հայկ • Գաաի աբծարծումի ել ներգաղթի ա– Հա յաստ ան ի Հոգա յին պա Հան Հէն ու ազգաՀա– րու միակ մտաՀոգութիւնը իր ժոզովուբդն է։

ռիթով մեր ժոզովուբղի յայտնաբերած Հայրենա­ լաքում ի գործա դրութենէն դուրս Գաշնակցո ւթիւ­ ինչպէս ազգային պա րտութ իւննե ր բ չկրցան
կբ կշռէ Գաշնակցութեան ,նո քն–
սիրութեան մէՀ ծանր նբ ունի նաեւ՛ ընկերային տարբեր Հ ամ ո զո լմներ ; յուսաՀատութեան մատնել Գաշնակցութիւնբ
պիտի
քրաիսքբ ՚ Անոնց յաճա խակի չարծաբծուելբ ներկա յիս 1 Հի պէս լաւատեսութիւն բ եւ ո գեւո ըռլթիւնը

՝ԲսանեւՀինգ տարի առաՀ, Սփիւռքի մէՀ մեր նշան ակեր թէ ի բբե ւ ի դէալ մ ենք լքա ծ ենք զա­ չկարողանան °իսՔ ուշակո բա յս դարձնել :

ժողով ուրդ բ եթէ Հետեւած \ԲէէԱՐ Կոմ ունիստնե - նոնք։ Մենք կր Հաւատանք ու Հեբմօրէն կը սլա շտ - Գաշնակցութեան Օրուան առիթով ա յս պիւո՚ի
ԲԱայ մեր մեկնակէտբ Հանդէպ նոր կացութիւննե–
բուն եւ լքէր Գաշնակցո ւթիւնբ եւ Հայկ» Գատբ, պանենք անՀ ատի , մամուլի, խօսքի ազատութիւ– րու եւ նոր դէպքերու
•
զանո\նք փոխարինելով միՀաղգաՀին յեգափոխու - ՚եբ։ Այգ գաղափարներով շարունակ ա ո գո ր ո ւա ծ են

թեան նչանաբաններով,անտարակոյս այսօր, կ\ու– եղեր ամ ենա յ առա Հա գէմ ազգեր ու մ տալո րական Գ– ԼԱԶԵԱ՚ե

Fonds A.R.A.M