Page 63 - \ARM_19-1946_03
P. 63
Նեպաղթի Բ կաոսւա&ը դիտելու Համար պաըղռսած պատկերը,-— անգամ դժուար Հասկնալէ է* պաշտպտնած է իր թ է գ ր Ա–
ԱևկՕԱցաւ յաԱկադ՚ծ
մր ՚յյ՝ Հայ բլլա ք ուս • • • : կռիկլ^ ծեծ– ւ.եաիք ի ս աՀ ա կե ան ի ներկայութեան եւ մրցանակի
կըաուք, ՀայՀուչ, « Այ" ի^նչ կազմ ակեր պո ւ - արժանացած 2> :
թիւն է * • • : Ու տակաւին , Հազար ու մէկ արդար Եզրակացնելով, Հ • ԱաՀակ ըսաւ* «Մեք ազ
ԹՈՑՀ, ԵՒ ԱՅԼԱՍԵՐՈՒՄ •, . ընդվզում եւ անլուր իսօսքեր։ Լեցուցին իքարու գը մեծ ապագայ ունի իք առջեւ, շնորՀէւ իք շխ -
՛էրայ, անաս ունի պէս , եւ ժամը 4էն մինչեւ. 11, նա բար գո րծո ւնէ ո ւթեան , մտքի թռիչքէն եւ ստեղ
(Սէփական թղթակցութիւն «Յաււաջ»ի) արեւուն տակ խաշելէ վերջ* ճամբայ ինկան ւ Ս՛ան՛ ծագործ Հանճարին 3»;
Ա է քելի Յա ուա ջ , րամ ասնութիւննե բ ը կրնաք երեւակայել : Վերջէն խօսողն եղա*. Հրանա ԱամԹւէլ, ոբ Հա-յ
Ժամը առտուան չորսն է (3 Յուլէս) , չորեք–՝ Ոզբերդութեան միւս երեսը շա՛՛տ աւելի կըս~ Գաղթականաց Խ ո րՀուրգէ եւ «Յտուաջ^ի կողմէ
շաքթի , ընդոստ կ՚արթննամ ։ Փողոցնեբու մէջ կծալի է սակայն X Գբեբ էի , թէ սիրտ բղկաոգ բարի դալուստ մաղթելով երկու •վաբգապետնե -
երգ , պար, ագմուկ ու Հաճելի ե գան ակն եր ։Կ* անդ բան եք կը սլա տ աՀ ին , եւ լիազօրն երբ ուղղակի բուն , վեր Հանեց ա յն կարեւոր ղերը , դոք Մ/"ի ք
րադառնամ , յանկարծ՜, ոք այս ժամուն իոկ, 200 թո յն կը սրսկեն , սա կա բ կե լո վ կարգ մը մ էամ էտ թ ա ք ե անն ե քը կտտա քած են անցեալին մ էջ ոչ մի–
Հ ա լ է ա ց ի ընտանիքնեքէ ( մօտաւորապէս 1 200 Հո– եւ թշուառ Հա յո բգիներու Հա յրենաբաղձութիւնը ։ այն կո բուստէ փրկելով եւ գուրգուրալից պաՀ ելով
գի) բաղկացած Բ • կարաւանը կը մեկնի դէպի Յիշեբ էի մէկ երկու պարագայ, եւ այսօր կ՚աւել - Հայ գրականութեան դոՀաբնեբն ու գանձեր բ ո–
Պէյըութ, անկէ փութով ճամբա յ ելլելու Համ աբ ցնեմ նորեք Հ——Ընդունելով կարդ մը երիտասարդ բոնց մ է շատ եքը ի սպ առ կո ր ս՛ուտ ծ են Թուրքիս յ
գէպի Պաթում % Մէնչեւ երէկ առաւօա , ո՛եւէ լուր ուսուցիչներ եւ արՀեստաւորներ , եւ մտիկ ընելէ մէջ -—՚ այլեւ իբենց Հբ.ատարակութի՝ւ%նեքով մեծ
չկաք ա յս առտուան մեկնումի մ ասին % Համ աձա յն վե՜րջ անոնց մեկնումի բաղձանքը, երկու լ ի ՚ ո զ օ ր ֊ նպաստ բերած են Հայ բանաս է րութեան , պատմու
նոյն ինքն լիազօրներ Հմայեակ իյաչատոլքեանի եւ ներբ ՊԱՅՄԱՆ դրած են պարսաւագրեբ Ատորա- թեան րւ մշակոյթին ; ՍՀեոնք կրթական մարգէն
ԳՐել Գաշնակցութեան
Հմայեակ ՅարութիՀսեանի , ու դարձեալ Համա– դէմ, տեղական մամուլի մէջ եւս մեծ ծառա յո լթիլննե ր մատուցած՜ են Հայ
ձայն Ներգաղթի Տ եղական Կոմիա է ի անգամն ե - մէջ% Հյատեր , զզուանքով առած քալած են, բայց ժողովուրդին, ժամանակին Պոլսոյ եւ. ուր ի շ Հա -
բուն, Բ* կարաւանը պիտի մեկնէր Տ Յուլիսին (5 մէկ֊երկու թ շո ւառն եք , այսօր կը պառկէն ^Եւիրա– յա շատ քաղաքնեբւ մ էջ վարժարաններ բանալով ,
օր վեր շ) ։ ա»^ Ա. էջին վբայ (4. 7* 1946), ամբողջ ողբերգու իսկ ներկա յիս բացէ Վենետէկէ Մ ո ւր ատ քիափա -
Երէկ կէոօբէ վեր 9, յան կարօ՜ նոր ՀբաՀանգ թիւն մբ աարզելով մեր աչքին առքեւ։ Ջեմ ըմ՛բռ՛ յէլեանէն , դպրոցներ ունին Հալէպէ, Եգիպտոսէ
պիաի
մբ, թէ « Ներգաղթողներու /» • կաբտւանբ ներ,, թէ ինչո^ւ եւ ինչպէՓս այսքան կը գռեՀկա եւն. մէ1–.
մեկնի վաղը առաւօտ , ժամ ր 4քին » . . . : նա յ մարգկութիւնը , եդբայր եղքօք գէմ թշնամա– Փարիզի Սամուէլ - Մ ուրատեան վարժարանը,
Կ* երեւակայես ան գրագար ձ ո ւմն ե բ բ % Ամ րող^ ցնելու աստիճան ։ Մեք քաքի ծաղիկները չեն գո– բ սաւ , մ էկ դա բու պատմ ութիւն ունի արդէն , ա -
Նոր Գիւղի Հայութիւնբ ո աքի էր երէկ , հա~ Հացած սակա յն ա յ զ քան ով , ու Հիմ ա կ՚աշխատին ո֊աջին անգամ բացուած ըլալո վ Փարիզի մէջ ճիշդ
տաբեալ անտ ի բո ւթ իւն , թշուառութիւն եւ. շուա - ամէն գնալ քայքայել Հալէպի Հ - Մ - Ը - Մ - ը , Հարիւր տաբի առաջ * \ 370ի ֆրանքեւգերման պա
հագար հինգ հարիւբէ աւելի անդամ կը համբէ, ե ւ
քում Փթէ բսեմ թէ 200 կարմիր ոսկի արժող տուն տերազմին Հետեւանքով փակուեցաւ աէտք ե–
մբ ծախուեցաւ \ 00ի , " - ֊ 60 սուբիական արժող պարծանքն է Մ երձ * Արեւելքի Հա յո ւթ ե ան : Տ եղա զաւ սպասել 58 տարի , մինչեւ որ 1928/5/ Սեվռի՝
մաՀճակալ մը 13 Ա ուր իա կանիկրնաս երեւակա կան աղբանոցը , «յառադիմ՛ակա՛ն՛^ լաԷՐԼ բանսաբ– մ էջ վ ե բա բաց ո ւեցաւ ։ Գաբձեա յ պատերազմ ի մբ
յել՝ թ է 1,Հ**է Գ ա լ մ ա ղ ա լ սա եղծուած Էբ, ու ի՛՛նք կութիւննեբով լեցուն է ամէն օր , ու Հրապարակ պատճառաւ փակեց իբ դուռներբ, բայց այս ան -
կորուստներու են թա ր կո ւե ս ան մեկնողները : իբբ/ւ ինկած են բոլոր քառորդ Հոգիով Հայ մփըգիկը գամ կէս դար չսպասեց ինք զա յն վերաբանալու
արդարաց՛ում կ՛ըս՛են թէ ,<Հ շոգենաւը ս սլաս ո ւած պատանիներ եւ ե բ ի տ ա ս ա բ գ%ե բ ո ր սա լու Համ աբ ։ Համար ։ Երկու վարդապետները եկած են այսգ,ր
օրէն աոձսջ Հասած է » է կարծես աշխաբՀ է վրա ք Ե ւ մենք կը նախընտրենք լռել այս բոլրքֆն պատերազմէն ազէտեալ այս կրթական յարկէն
գո յ ութիւն ունեցած է1ԼԼԷա V "՛է. ^ եռախօս , ո՛ չ ալ դէմ , երբ կը տեսնենք օրէ օք խորացող խրամ՛ա ՎԷՐՔԵՐԸ, գթսբմանելու, խարխլած պատերը վեքա -
Հեռագիր • • • ; տը։ 0Հ , քաք– լէց ի , մենք ենք մեղաւորները, շինելու եւ անոք մէջ ընդունելու Հայրենի ուսման ,
Ինչ ոբ Է։ իրարու վր*ոյ լեցուցէն քամի–Ո«ն1–ձ ֊ որ կք Հաւատանք միասնականութեան բո լո ք ողոր՛ ազգային դաստիարակութեան ծարաւէ Հայ պա ՝-
րոլ մէջ, որովՀետեւ Երկաթուղիի Ընկեր ու - մուկ ձայներ ուն * * * ։ Կը խորՀիմ թէ իմաստութիւն տանէները, որոնց թիւը անՀ ամ եմ ատ շատցած է
թեան պաշտօնէութիւնը գործադուլ ըրած էբ , չեն այսքան վերա պաՀ ո ւթի ւնն եւ Համբերութիւնը, վերջին տարիներս։ ԱզգապաՀպանման եւ մեր ցե
կարելի չէր այդ գծով փոխադրել մեկնողներն ու երբ ջուրը ջրաղացն առեր է ու կբ տանէ • • . : ղի էն քն տ սլա շտ սլան ո ւթ ե ան Համաք կարեւոր ազ -
իրենց գոյքերը։ Վայրկեան մբ գուբս նեաուեցայ , Մ– գակ մըն է այս վաբժաբանբ ։Եթէ քանէ մը Հարիւր
Հայորդիներ կարենանք փրկել օտաքացումէ , ատի
կա պէտ է ըլլայ մեք ել իքենց վաստակը։
Սհվռհ ա. ՄոհոաեաԱ տ յլ բո լոք գա ղո ւթն ե բո ւ Համար —»- Հնդկաստան , Վերջացնելով , Հքանտ Ա ամոլէ լ յայտարարեց
թհքասեղաճր
Իրան , Պալքաննեք եւայլն ։Հայ ժողովուրդէ պատ՜ թէ իբ ներկա յա ց ո լցած Հիմն ար կո ւթ է ւն ք եւ «3 ա~
վաբժաբաՏի մոլ թէ ւն բ շատ լալ ուսումնասիրած ԸԱալով > անոր ռաջ^բ պատքաստ են բա ր.ո յա կ ան ամէն ա ջա կց ո ւ -
տոկունութեան մ աս ին շատ լաւ գաղափար ունիմ ւ թիւն ընծայելու այս ազգօգուտ ձեռնարկին ։ Ա՝խիէ–
Անիկա տասն անդամ կը կործանէ, սակայն 1 1 րդ թարեան միաբանութիւնը եւ Սամուէ լ Մ ուրատեան
14 Յուլիս կիրակի կէսօրէ վերջ, Սեվռի Աա - անգամ էն կբ վերականգնէ՝ աւելէ զօրաւոր եւաւելի վաքժաքանի տ ե ս չո ւթ ի ւն ը մ եր մ օտ պիտի գտնեն
մույէլ - Մ ուրատեան վարժարանին մէ^ տեղի ու կեն դան՝ի ։ Աշխա րՀ ի բոլոր ազգեբ՚ո ւն մ էջ մ է այն ամէն բաբեացակոմւթիւն , յաջողութեամբ է
նեցաւ բաքի գալուստի թէ յա սեղան ^ մը, ի պա– Հայ ազդն է որ առաւելագոյն չափով ցոյց կուտա ք կատաբ ածելու Համար իրենց ծրագրած գործբ։
աէւ վարժարանին տեսուչ Հ» ԱաՀակ վրգ* Տէր էբ կեն ս ո ւն ա կո ւթ է ւն ը ,ամ օթէ գաս կուտա յ Եւրո Օկը բացուած ՐԼԼաԼոՎէ Հ անդէս ականնե բ ը
Մովսէսեանի եւ մատակարար Հ* խաչատուր ՛Իքդ* պացի էն , որ խստութեամբ վերաբեբուեցաւ էրեն կրկէն Հաւաքուեցան պա ր տէգի սեղաններուն
Վրթանէս եան ի , որոնք վերջերս եկած էին Վենե - Հանդէպ յ շուրջ, ուր մնացփն մինչեւ ուշ ատեն, լսելով
տ ի կ էն՝ Մ խիթարեան Մ էաբանութեան կողմէ պաշ « Այո ժ ոզբվուրգբ որ գաբերու ընթացքին $ՀտՀ Մ ուրատեան ի աննման երգերբ կոմիտասի
տ՛օն սաանձնած բ լ լալով անՀ րաժեշտ* ձեռնարկներն այնքան եկեղեցինեք ու վանքեր կառուցած է, «ԱնտոլնէյՀն , «ճիրանէ ծառ՝Հ>ը , «կումն առայ՝»,
ը1ւելո ւ , կա բ ե լի եղած ին չավս շո ւա վե բաբ ան ալոլ մշակոյթի կեդրոններ Հիմնած է, կոչուած է աւելէ յետո լ նաեւ «Բարձր սարերէ եւ ուր էշ Հա յրենա -
Համար վարժարանը, որ փակ կբ մնայ 1939^՜5> ի բարձք գէբքեբ գրաւելու։ Աամուէլ - Մ ուրատեան չունչ երգեր ,
վեր։ Կազմակերպողն էբ Մուրատ - քիափայէլեան վա բժ ա ր ան է կարեւո բութիւնբ մէա յն այն չէ ոբ Վ ա բժարան է նո բ ո գո ւթեան ծա խքեբը ^այ ՜
նախկին աշակերտներու Մ իութիւնը ։ Հայերէն կբ սորվեցնէ , այլ այն՝ ոբ էբ աշակերտ - թայ թե լու Համար եռանդով գործէ լծուած են ար
Հանդէսը տեղի ունեցաւ ետեւի պարտ էգէն նեբու Հ ոգիէն մէջ կը նեբաբկէ ցեզայէն արժա - դէն նախկին սաներն ու անոնց ծնողները ։ Մ եծ
/եգաններ ս՛թոռներ բեբւ. էէն նէքնեբու գիտակցութիւնը, Հայկ * մշակոյթի եւ յոյս կայ որ շուտով Հաւաքուէ անՀ րաժեշտ դու -
գուբսէն Լվաբժաբանի կ աՀ - կարասիներու մ եծ ա՛ քա զա քակք թական արժէքներու սէրն ու Հայ ծնած մարը։ Հանդէսէն վերջ արդէն կը խօսէին կարեւոր
գո յն մ ասը բռնա գբա ւո ւած բ լ լալով պատերազմ ի ըլլալու Հպարտութիւնը ։ Մ եր աշակերտներ բ կբբ՜ նուէրատու՚ո՚ւթեանց մասին :
քնթացքին) ել բարձրախօսներ գրուած էին ։ նան վազբ Հա յեբէնը մ ոռնալ , սակա յն Հ այո ւթեան ՇՐՋՈՒՆ ԹՂԹԱԿԻՑ
Բացումբ կատարուեցաւ «/•///// Փ " ր ո ւո ան » ո վ , ոգին այնքան խոր կը թափանցէ անոնց որ տ ե բուն
երդուած &աՀմ ուրատեան ի կողմէ ( ձա յնագէր ) , մէ1՝> "Ր և ա Ր ե Ժ էՌԱաԲ ՐէեԼ Ղ.այս* մԷԿ կողմէ
ո բ ունկնդրուեցաւ յո անկայս։ քնացման խօսքն ր ֊ տոՀմ ա յին լեզուն , մէւս կողմ է տոՀմ այ էն գաս - Ո՛Վ է ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՆ
ս ա լ Սէվռի վարժարանի \ 937ի շրջանաւարտներէն տ է արակո ւթ էլն բ -— որոնք կք կազմեն Հայ ազգը ։ օ
Պ– Վահան Թահմագեան, որ բաբէ գ ա լուստ մ աղ– Ուր ոք Հայկ* Հաստատութիւն մը կայ, մեղէ Հա - ՎԱԼԱՆԱ Սիրելի «3 առա ի , աւելի քան
թեց երկու վարդապետներուն , որոնք եկած են վե՜ մար ուխտատեղէ է՝ֆ % տաս ր ամիս առաք, 1945 Աեպտ– 27 ին իբրեւ սրա
բա շէն ելու կիսաւեր վարժարանը եւ յայտն եղ թէ Այղ մ իջոց ին սկսած տեղատարափ անձրեւ մբ ցաւ Հայ ք եւ ոչ զոլսաղցաղան , թզթաղցոլթիւն մր
նախկին աշակերտները իրենց կողքէն են՝ աջակցե ընդՀատեց Հ . Ս աՀ ակի ճառբ ։ ժողովուրդը Հա - ՚ոլզզահ– էի խմբագրութեանդ , ցաւ յայանելոՎ որ
լու Համար կաաաբուելէք ձեռնարկներս ւն ։ ւաքո ւեցաւ վարժարանի սբաՀ ին մ էջ , ուր շարու Հ– Ա. Ը– Միութիւնր ( Հ . Ա . ճ • ) փո/սանակ միլ–
Պ՛ Գրիմիթէլ , Վենետէկէ Մուրատ - /իափա - նակեց տեսուչ վարդապետն իր խօսքեքը • թէւն եւ Համերաշխութիւն քարոզելու, քայքայիչ
յէլեանէ 1906/՛ շրջանաւարտներէն , իր ձ բա իւ տազ ի– « Վեր ջեր ս Հայաստանէն Վենետիկ Հ ասան աշխատանքէ լծուած է , բայց «Յտռա^է մէջ տեգ
•տական զգացումները յայտն ելէ վերջ Մ խիթարեան Խ * Հայաստան է Գիտական՛ ճեմարանէ անգամ Ա– չունեցաւ այդ գբութէւնս ։ Երբեք չեմ ցաւէր , ո -
Միաբանութեան, րսաւ թէ ռումբ մը ինկած է այս բով եւ օգնականը՝ Անուշաւան Տէր Գբէգորեան , բովՀետեւ վ ս տ աՀ դիտեմ ոք յանուն Համ եր աշ -
վարժարանին վրայ : (հումբերը կրնան քանդել նիւ որոնք էբրեւ նուէր մեգէ բերին Հայաստանէ մէջ խութ եան լո֊եցիք, այն յոյսով թէ Հ՛Ա* Ը* Մ էու–
թական չէնքը , սակայն բարոյական շէնքբ կբ մնայ Հրատարակուած զանազան գրքեր, որոնց շարքէն թէւնբ պէտէ սթափէ ։
միշտ կանգուն, որքան ատեն ոբ Հայուն սրտին բանա Մ ի ր ա կան աշխատանքն ե ր , բազմ աՀ ատոր բա Բայց ցաւալէ է ըսել որ մաբդէկ Հայրենասի -
մէջ վառ է Հայբենասիբութիւնբ եւ սէբբ Հանդէպ ռարաններ ։ Անոնք մեղմէ խնդրեցին Հայաստանի ր ո ւթ ի ւն բ վաճառքէ Հանած են : 3)քանսայէ ադա -
Հայ մշաէլոյթին եւ դրականութեան : Ջանանք փու մտաւորականնեբուն ողջոյնբ Հաղորդել արտասաՀ– տագրում էն անմ էջապէս վերջ , առանց կուսակցա
թացնել վարժարանէն վերաբացումբ : մանի Հայութեան Հ Մեզի բերին նկարներ բ 50 Հայ կան էւտրութեան կազմուեցաւ Հ * Ա • >ճ • ել յետո ք
Յետոյ իսօսք առաւ Հ– Սահակ վրդ • Տէր Մով– զօբավաբներոլ եւ բո ին թէ 150 Հայ զօրավաբներ Հ* Ա* Ը* Մ էութեան վեբածուեցաւՀ Ինծէ աէս
սէսեան , որ բսաւ թէ երբ Հ * Խաչատուրի Հետ կան որոնց 50/* Խ* Միութեան դիւցազն Հռչակ Հ ա ր է ւբ ա ւո ր ո չ– կո ւս ա կց ա կանն ե ր ուրախացան
միասէն Փարիզ Հասան , վարժարանէն աւերակ վի– ուած են։ 120 տարուան մէջ Պալքաննեքք այնքան տեսնելով որ ա յ լե ւս պայքաբ չկա յ , Գաշնա՛կց ա *
ճակր տեսնելով տխուր զզացումներ ունեցան ։ չ են յ առաջդ ի մ ած՝ ո ր քան Հա յաստ ան ր 28 տ ար ի է կան , Համայնավար , ռամկավար բոլորն ալ եղբայ
քսէ րսաւնեըը ։
•«Սակայն ուրախալի եւ մխիթարական պարագաներ ի վեր ։ Հրաւիրեցին Միաբանութիւնս որ վանք րացած են, մոռնալով երէկուան
ալ տեսանք , որ քաջալերեցին մեգ, ինչպէս ֆրան - Հաստատէ Հայաստանի մէջ, ըլլայ Աեւանայ կղզին Այգ ուրախալէ երեւոյթէն քաջալերուելովդ ,
սաՀայ գաղութին աւելի բարգաւաճ վէճակբ բաղ՛ ուր էր տեսիլքն ունեցած էր Մխէթաբ Աբբայ, բլ անդամ ագրո ւեց անք եւ շատ անկեղծ աշխատեցանք,
դատմամբ պատերազմէն առյյյ ջո լան տ ա րին եր ո ւն , լա յ ՍանաՀ էն կամ ա յլուբ * Հա յաս տան ի ժողո անդամներ ուն թէ^-ը բաձբացնելոՎ 250է ։ Ե*֊ սա -
անոր աւելի եռանդագին զգացումներ ը հանդէպ վոլրդը, րռին ՝անոնք Հ կլլ պաչաէ Մ խիթարեան հ ա յ ս Յաւ֊աւէ Է րԱել ո Ր Հ՛ Ա* Ճ՝Է Կեգբ* վ՚ոբչու–
Հայրենիքին ։ Մեր մատաղ աշակերտները գտանք Միաբանութիւնը, ձեր տեգր Հոն է ։ Ալէշանէ ա - թէւնբ Հրապարակաւ եւ ներքնապէս սուտ եւ շէն–
մեծցած, զարգացած եւ գէրք գրաւած։ Մեծապէս ճէւնբ պէտք է փոխադրենք Հա յաս տան , ոբպէսզէ ծու պայքարէ մք սկսաւ։ թատերէն մէտ յն մէկ օ–
յուգուեցանք՝ երբ անոնք եկան յայտնել մեղի թէ ժողովո ւրդբ ուխտ է երթա յ անո բ զ. ե բեղմ ան էն ։ րինակ բաւական է ։ կեդր. վարչութէւնը իր մէկ
իրենց ամբողջ կորովով ու խանդով կ՛ուզէ ին ա– Գրաբարը պարտաւորի չ դարձած է բոլոր անոնց անդամը շրջան ղրկելով, նաիսկէն Հօկէ անդամնե
ջ՚սկցիյ մեզի եւ ասիկա մեզ սփոփեց ։ Ամէն չարի Համար , որ ուսումնասիրական աշխատ անքն ե քու րով գաղտնէ ժողով կը դումարեն ։ Այդ ժողովէն
քի մէջ բարիք մբ կայ։ Մ խիթարեան Միաբանոլ - կբ նուիրուին։ Հ ա յ ազջէկ մբ էք աւարտական ճա մէջ կեդր* վարչութեան ներկայացուցէչբ, Ա* կ՚ը–
թենէն ՀբաՀանգ ստացած ենք վարմաբանբ վերա ռէն նիւթ ըրած է Հ * Աբսէն Բագրատ՚ունէէ «Հայկ ոէ • «Ընկերներ , ես եկած եմ խօսելու շատ լուրջ
բանալու։ Միայն Փարիզի Համար չէ այս գաբոցը, Գէւցազն՚ֆը որ նոյնէւէկ մեզմէ շատերուն Համար խնդրոյ մը շուրջ, շրջաբերականով անյար՛մար
Fonds A.R.A.M
ԱևկՕԱցաւ յաԱկադ՚ծ
մր ՚յյ՝ Հայ բլլա ք ուս • • • : կռիկլ^ ծեծ– ւ.եաիք ի ս աՀ ա կե ան ի ներկայութեան եւ մրցանակի
կըաուք, ՀայՀուչ, « Այ" ի^նչ կազմ ակեր պո ւ - արժանացած 2> :
թիւն է * • • : Ու տակաւին , Հազար ու մէկ արդար Եզրակացնելով, Հ • ԱաՀակ ըսաւ* «Մեք ազ
ԹՈՑՀ, ԵՒ ԱՅԼԱՍԵՐՈՒՄ •, . ընդվզում եւ անլուր իսօսքեր։ Լեցուցին իքարու գը մեծ ապագայ ունի իք առջեւ, շնորՀէւ իք շխ -
՛էրայ, անաս ունի պէս , եւ ժամը 4էն մինչեւ. 11, նա բար գո րծո ւնէ ո ւթեան , մտքի թռիչքէն եւ ստեղ
(Սէփական թղթակցութիւն «Յաււաջ»ի) արեւուն տակ խաշելէ վերջ* ճամբայ ինկան ւ Ս՛ան՛ ծագործ Հանճարին 3»;
Ա է քելի Յա ուա ջ , րամ ասնութիւննե բ ը կրնաք երեւակայել : Վերջէն խօսողն եղա*. Հրանա ԱամԹւէլ, ոբ Հա-յ
Ժամը առտուան չորսն է (3 Յուլէս) , չորեք–՝ Ոզբերդութեան միւս երեսը շա՛՛տ աւելի կըս~ Գաղթականաց Խ ո րՀուրգէ եւ «Յտուաջ^ի կողմէ
շաքթի , ընդոստ կ՚արթննամ ։ Փողոցնեբու մէջ կծալի է սակայն X Գբեբ էի , թէ սիրտ բղկաոգ բարի դալուստ մաղթելով երկու •վաբգապետնե -
երգ , պար, ագմուկ ու Հաճելի ե գան ակն եր ։Կ* անդ բան եք կը սլա տ աՀ ին , եւ լիազօրն երբ ուղղակի բուն , վեր Հանեց ա յն կարեւոր ղերը , դոք Մ/"ի ք
րադառնամ , յանկարծ՜, ոք այս ժամուն իոկ, 200 թո յն կը սրսկեն , սա կա բ կե լո վ կարգ մը մ էամ էտ թ ա ք ե անն ե քը կտտա քած են անցեալին մ էջ ոչ մի–
Հ ա լ է ա ց ի ընտանիքնեքէ ( մօտաւորապէս 1 200 Հո– եւ թշուառ Հա յո բգիներու Հա յրենաբաղձութիւնը ։ այն կո բուստէ փրկելով եւ գուրգուրալից պաՀ ելով
գի) բաղկացած Բ • կարաւանը կը մեկնի դէպի Յիշեբ էի մէկ երկու պարագայ, եւ այսօր կ՚աւել - Հայ գրականութեան դոՀաբնեբն ու գանձեր բ ո–
Պէյըութ, անկէ փութով ճամբա յ ելլելու Համ աբ ցնեմ նորեք Հ——Ընդունելով կարդ մը երիտասարդ բոնց մ է շատ եքը ի սպ առ կո ր ս՛ուտ ծ են Թուրքիս յ
գէպի Պաթում % Մէնչեւ երէկ առաւօա , ո՛եւէ լուր ուսուցիչներ եւ արՀեստաւորներ , եւ մտիկ ընելէ մէջ -—՚ այլեւ իբենց Հբ.ատարակութի՝ւ%նեքով մեծ
չկաք ա յս առտուան մեկնումի մ ասին % Համ աձա յն վե՜րջ անոնց մեկնումի բաղձանքը, երկու լ ի ՚ ո զ օ ր ֊ նպաստ բերած են Հայ բանաս է րութեան , պատմու
նոյն ինքն լիազօրներ Հմայեակ իյաչատոլքեանի եւ ներբ ՊԱՅՄԱՆ դրած են պարսաւագրեբ Ատորա- թեան րւ մշակոյթին ; ՍՀեոնք կրթական մարգէն
ԳՐել Գաշնակցութեան
Հմայեակ ՅարութիՀսեանի , ու դարձեալ Համա– դէմ, տեղական մամուլի մէջ եւս մեծ ծառա յո լթիլննե ր մատուցած՜ են Հայ
ձայն Ներգաղթի Տ եղական Կոմիա է ի անգամն ե - մէջ% Հյատեր , զզուանքով առած քալած են, բայց ժողովուրդին, ժամանակին Պոլսոյ եւ. ուր ի շ Հա -
բուն, Բ* կարաւանը պիտի մեկնէր Տ Յուլիսին (5 մէկ֊երկու թ շո ւառն եք , այսօր կը պառկէն ^Եւիրա– յա շատ քաղաքնեբւ մ էջ վարժարաններ բանալով ,
օր վեր շ) ։ ա»^ Ա. էջին վբայ (4. 7* 1946), ամբողջ ողբերգու իսկ ներկա յիս բացէ Վենետէկէ Մ ո ւր ատ քիափա -
Երէկ կէոօբէ վեր 9, յան կարօ՜ նոր ՀբաՀանգ թիւն մբ աարզելով մեր աչքին առքեւ։ Ջեմ ըմ՛բռ՛ յէլեանէն , դպրոցներ ունին Հալէպէ, Եգիպտոսէ
պիաի
մբ, թէ « Ներգաղթողներու /» • կաբտւանբ ներ,, թէ ինչո^ւ եւ ինչպէՓս այսքան կը գռեՀկա եւն. մէ1–.
մեկնի վաղը առաւօտ , ժամ ր 4քին » . . . : նա յ մարգկութիւնը , եդբայր եղքօք գէմ թշնամա– Փարիզի Սամուէլ - Մ ուրատեան վարժարանը,
Կ* երեւակայես ան գրագար ձ ո ւմն ե բ բ % Ամ րող^ ցնելու աստիճան ։ Մեք քաքի ծաղիկները չեն գո– բ սաւ , մ էկ դա բու պատմ ութիւն ունի արդէն , ա -
Նոր Գիւղի Հայութիւնբ ո աքի էր երէկ , հա~ Հացած սակա յն ա յ զ քան ով , ու Հիմ ա կ՚աշխատին ո֊աջին անգամ բացուած ըլալո վ Փարիզի մէջ ճիշդ
տաբեալ անտ ի բո ւթ իւն , թշուառութիւն եւ. շուա - ամէն գնալ քայքայել Հալէպի Հ - Մ - Ը - Մ - ը , Հարիւր տաբի առաջ * \ 370ի ֆրանքեւգերման պա
հագար հինգ հարիւբէ աւելի անդամ կը համբէ, ե ւ
քում Փթէ բսեմ թէ 200 կարմիր ոսկի արժող տուն տերազմին Հետեւանքով փակուեցաւ աէտք ե–
մբ ծախուեցաւ \ 00ի , " - ֊ 60 սուբիական արժող պարծանքն է Մ երձ * Արեւելքի Հա յո ւթ ե ան : Տ եղա զաւ սպասել 58 տարի , մինչեւ որ 1928/5/ Սեվռի՝
մաՀճակալ մը 13 Ա ուր իա կանիկրնաս երեւակա կան աղբանոցը , «յառադիմ՛ակա՛ն՛^ լաԷՐԼ բանսաբ– մ էջ վ ե բա բաց ո ւեցաւ ։ Գաբձեա յ պատերազմ ի մբ
յել՝ թ է 1,Հ**է Գ ա լ մ ա ղ ա լ սա եղծուած Էբ, ու ի՛՛նք կութիւննեբով լեցուն է ամէն օր , ու Հրապարակ պատճառաւ փակեց իբ դուռներբ, բայց այս ան -
կորուստներու են թա ր կո ւե ս ան մեկնողները : իբբ/ւ ինկած են բոլոր քառորդ Հոգիով Հայ մփըգիկը գամ կէս դար չսպասեց ինք զա յն վերաբանալու
արդարաց՛ում կ՛ըս՛են թէ ,<Հ շոգենաւը ս սլաս ո ւած պատանիներ եւ ե բ ի տ ա ս ա բ գ%ե բ ո ր սա լու Համ աբ ։ Համար ։ Երկու վարդապետները եկած են այսգ,ր
օրէն աոձսջ Հասած է » է կարծես աշխաբՀ է վրա ք Ե ւ մենք կը նախընտրենք լռել այս բոլրքֆն պատերազմէն ազէտեալ այս կրթական յարկէն
գո յ ութիւն ունեցած է1ԼԼԷա V "՛է. ^ եռախօս , ո՛ չ ալ դէմ , երբ կը տեսնենք օրէ օք խորացող խրամ՛ա ՎԷՐՔԵՐԸ, գթսբմանելու, խարխլած պատերը վեքա -
Հեռագիր • • • ; տը։ 0Հ , քաք– լէց ի , մենք ենք մեղաւորները, շինելու եւ անոք մէջ ընդունելու Հայրենի ուսման ,
Ինչ ոբ Է։ իրարու վր*ոյ լեցուցէն քամի–Ո«ն1–ձ ֊ որ կք Հաւատանք միասնականութեան բո լո ք ողոր՛ ազգային դաստիարակութեան ծարաւէ Հայ պա ՝-
րոլ մէջ, որովՀետեւ Երկաթուղիի Ընկեր ու - մուկ ձայներ ուն * * * ։ Կը խորՀիմ թէ իմաստութիւն տանէները, որոնց թիւը անՀ ամ եմ ատ շատցած է
թեան պաշտօնէութիւնը գործադուլ ըրած էբ , չեն այսքան վերա պաՀ ո ւթի ւնն եւ Համբերութիւնը, վերջին տարիներս։ ԱզգապաՀպանման եւ մեր ցե
կարելի չէր այդ գծով փոխադրել մեկնողներն ու երբ ջուրը ջրաղացն առեր է ու կբ տանէ • • . : ղի էն քն տ սլա շտ սլան ո ւթ ե ան Համաք կարեւոր ազ -
իրենց գոյքերը։ Վայրկեան մբ գուբս նեաուեցայ , Մ– գակ մըն է այս վաբժաբանբ ։Եթէ քանէ մը Հարիւր
Հայորդիներ կարենանք փրկել օտաքացումէ , ատի
կա պէտ է ըլլայ մեք ել իքենց վաստակը։
Սհվռհ ա. ՄոհոաեաԱ տ յլ բո լոք գա ղո ւթն ե բո ւ Համար —»- Հնդկաստան , Վերջացնելով , Հքանտ Ա ամոլէ լ յայտարարեց
թհքասեղաճր
Իրան , Պալքաննեք եւայլն ։Հայ ժողովուրդէ պատ՜ թէ իբ ներկա յա ց ո լցած Հիմն ար կո ւթ է ւն ք եւ «3 ա~
վաբժաբաՏի մոլ թէ ւն բ շատ լալ ուսումնասիրած ԸԱալով > անոր ռաջ^բ պատքաստ են բա ր.ո յա կ ան ամէն ա ջա կց ո ւ -
տոկունութեան մ աս ին շատ լաւ գաղափար ունիմ ւ թիւն ընծայելու այս ազգօգուտ ձեռնարկին ։ Ա՝խիէ–
Անիկա տասն անդամ կը կործանէ, սակայն 1 1 րդ թարեան միաբանութիւնը եւ Սամուէ լ Մ ուրատեան
14 Յուլիս կիրակի կէսօրէ վերջ, Սեվռի Աա - անգամ էն կբ վերականգնէ՝ աւելէ զօրաւոր եւաւելի վաքժաքանի տ ե ս չո ւթ ի ւն ը մ եր մ օտ պիտի գտնեն
մույէլ - Մ ուրատեան վարժարանին մէ^ տեղի ու կեն դան՝ի ։ Աշխա րՀ ի բոլոր ազգեբ՚ո ւն մ էջ մ է այն ամէն բաբեացակոմւթիւն , յաջողութեամբ է
նեցաւ բաքի գալուստի թէ յա սեղան ^ մը, ի պա– Հայ ազդն է որ առաւելագոյն չափով ցոյց կուտա ք կատաբ ածելու Համար իրենց ծրագրած գործբ։
աէւ վարժարանին տեսուչ Հ» ԱաՀակ վրգ* Տէր էբ կեն ս ո ւն ա կո ւթ է ւն ը ,ամ օթէ գաս կուտա յ Եւրո Օկը բացուած ՐԼԼաԼոՎէ Հ անդէս ականնե բ ը
Մովսէսեանի եւ մատակարար Հ* խաչատուր ՛Իքդ* պացի էն , որ խստութեամբ վերաբեբուեցաւ էրեն կրկէն Հաւաքուեցան պա ր տէգի սեղաններուն
Վրթանէս եան ի , որոնք վերջերս եկած էին Վենե - Հանդէպ յ շուրջ, ուր մնացփն մինչեւ ուշ ատեն, լսելով
տ ի կ էն՝ Մ խիթարեան Մ էաբանութեան կողմէ պաշ « Այո ժ ոզբվուրգբ որ գաբերու ընթացքին $ՀտՀ Մ ուրատեան ի աննման երգերբ կոմիտասի
տ՛օն սաանձնած բ լ լալով անՀ րաժեշտ* ձեռնարկներն այնքան եկեղեցինեք ու վանքեր կառուցած է, «ԱնտոլնէյՀն , «ճիրանէ ծառ՝Հ>ը , «կումն առայ՝»,
ը1ւելո ւ , կա բ ե լի եղած ին չավս շո ւա վե բաբ ան ալոլ մշակոյթի կեդրոններ Հիմնած է, կոչուած է աւելէ յետո լ նաեւ «Բարձր սարերէ եւ ուր էշ Հա յրենա -
Համար վարժարանը, որ փակ կբ մնայ 1939^՜5> ի բարձք գէբքեբ գրաւելու։ Աամուէլ - Մ ուրատեան չունչ երգեր ,
վեր։ Կազմակերպողն էբ Մուրատ - քիափայէլեան վա բժ ա ր ան է կարեւո բութիւնբ մէա յն այն չէ ոբ Վ ա բժարան է նո բ ո գո ւթեան ծա խքեբը ^այ ՜
նախկին աշակերտներու Մ իութիւնը ։ Հայերէն կբ սորվեցնէ , այլ այն՝ ոբ էբ աշակերտ - թայ թե լու Համար եռանդով գործէ լծուած են ար
Հանդէսը տեղի ունեցաւ ետեւի պարտ էգէն նեբու Հ ոգիէն մէջ կը նեբաբկէ ցեզայէն արժա - դէն նախկին սաներն ու անոնց ծնողները ։ Մ եծ
/եգաններ ս՛թոռներ բեբւ. էէն նէքնեբու գիտակցութիւնը, Հայկ * մշակոյթի եւ յոյս կայ որ շուտով Հաւաքուէ անՀ րաժեշտ դու -
գուբսէն Լվաբժաբանի կ աՀ - կարասիներու մ եծ ա՛ քա զա քակք թական արժէքներու սէրն ու Հայ ծնած մարը։ Հանդէսէն վերջ արդէն կը խօսէին կարեւոր
գո յն մ ասը բռնա գբա ւո ւած բ լ լալով պատերազմ ի ըլլալու Հպարտութիւնը ։ Մ եր աշակերտներ բ կբբ՜ նուէրատու՚ո՚ւթեանց մասին :
քնթացքին) ել բարձրախօսներ գրուած էին ։ նան վազբ Հա յեբէնը մ ոռնալ , սակա յն Հ այո ւթեան ՇՐՋՈՒՆ ԹՂԹԱԿԻՑ
Բացումբ կատարուեցաւ «/•///// Փ " ր ո ւո ան » ո վ , ոգին այնքան խոր կը թափանցէ անոնց որ տ ե բուն
երդուած &աՀմ ուրատեան ի կողմէ ( ձա յնագէր ) , մէ1՝> "Ր և ա Ր ե Ժ էՌԱաԲ ՐէեԼ Ղ.այս* մԷԿ կողմէ
ո բ ունկնդրուեցաւ յո անկայս։ քնացման խօսքն ր ֊ տոՀմ ա յին լեզուն , մէւս կողմ է տոՀմ այ էն գաս - Ո՛Վ է ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՆ
ս ա լ Սէվռի վարժարանի \ 937ի շրջանաւարտներէն տ է արակո ւթ էլն բ -— որոնք կք կազմեն Հայ ազգը ։ օ
Պ– Վահան Թահմագեան, որ բաբէ գ ա լուստ մ աղ– Ուր ոք Հայկ* Հաստատութիւն մը կայ, մեղէ Հա - ՎԱԼԱՆԱ Սիրելի «3 առա ի , աւելի քան
թեց երկու վարդապետներուն , որոնք եկած են վե՜ մար ուխտատեղէ է՝ֆ % տաս ր ամիս առաք, 1945 Աեպտ– 27 ին իբրեւ սրա
բա շէն ելու կիսաւեր վարժարանը եւ յայտն եղ թէ Այղ մ իջոց ին սկսած տեղատարափ անձրեւ մբ ցաւ Հայ ք եւ ոչ զոլսաղցաղան , թզթաղցոլթիւն մր
նախկին աշակերտները իրենց կողքէն են՝ աջակցե ընդՀատեց Հ . Ս աՀ ակի ճառբ ։ ժողովուրդը Հա - ՚ոլզզահ– էի խմբագրութեանդ , ցաւ յայանելոՎ որ
լու Համար կաաաբուելէք ձեռնարկներս ւն ։ ւաքո ւեցաւ վարժարանի սբաՀ ին մ էջ , ուր շարու Հ– Ա. Ը– Միութիւնր ( Հ . Ա . ճ • ) փո/սանակ միլ–
Պ՛ Գրիմիթէլ , Վենետէկէ Մուրատ - /իափա - նակեց տեսուչ վարդապետն իր խօսքեքը • թէւն եւ Համերաշխութիւն քարոզելու, քայքայիչ
յէլեանէ 1906/՛ շրջանաւարտներէն , իր ձ բա իւ տազ ի– « Վեր ջեր ս Հայաստանէն Վենետիկ Հ ասան աշխատանքէ լծուած է , բայց «Յտռա^է մէջ տեգ
•տական զգացումները յայտն ելէ վերջ Մ խիթարեան Խ * Հայաստան է Գիտական՛ ճեմարանէ անգամ Ա– չունեցաւ այդ գբութէւնս ։ Երբեք չեմ ցաւէր , ո -
Միաբանութեան, րսաւ թէ ռումբ մը ինկած է այս բով եւ օգնականը՝ Անուշաւան Տէր Գբէգորեան , բովՀետեւ վ ս տ աՀ դիտեմ ոք յանուն Համ եր աշ -
վարժարանին վրայ : (հումբերը կրնան քանդել նիւ որոնք էբրեւ նուէր մեգէ բերին Հայաստանէ մէջ խութ եան լո֊եցիք, այն յոյսով թէ Հ՛Ա* Ը* Մ էու–
թական չէնքը , սակայն բարոյական շէնքբ կբ մնայ Հրատարակուած զանազան գրքեր, որոնց շարքէն թէւնբ պէտէ սթափէ ։
միշտ կանգուն, որքան ատեն ոբ Հայուն սրտին բանա Մ ի ր ա կան աշխատանքն ե ր , բազմ աՀ ատոր բա Բայց ցաւալէ է ըսել որ մաբդէկ Հայրենասի -
մէջ վառ է Հայբենասիբութիւնբ եւ սէբբ Հանդէպ ռարաններ ։ Անոնք մեղմէ խնդրեցին Հայաստանի ր ո ւթ ի ւն բ վաճառքէ Հանած են : 3)քանսայէ ադա -
Հայ մշաէլոյթին եւ դրականութեան : Ջանանք փու մտաւորականնեբուն ողջոյնբ Հաղորդել արտասաՀ– տագրում էն անմ էջապէս վերջ , առանց կուսակցա
թացնել վարժարանէն վերաբացումբ : մանի Հայութեան Հ Մեզի բերին նկարներ բ 50 Հայ կան էւտրութեան կազմուեցաւ Հ * Ա • >ճ • ել յետո ք
Յետոյ իսօսք առաւ Հ– Սահակ վրդ • Տէր Մով– զօբավաբներոլ եւ բո ին թէ 150 Հայ զօրավաբներ Հ* Ա* Ը* Մ էութեան վեբածուեցաւՀ Ինծէ աէս
սէսեան , որ բսաւ թէ երբ Հ * Խաչատուրի Հետ կան որոնց 50/* Խ* Միութեան դիւցազն Հռչակ Հ ա ր է ւբ ա ւո ր ո չ– կո ւս ա կց ա կանն ե ր ուրախացան
միասէն Փարիզ Հասան , վարժարանէն աւերակ վի– ուած են։ 120 տարուան մէջ Պալքաննեքք այնքան տեսնելով որ ա յ լե ւս պայքաբ չկա յ , Գաշնա՛կց ա *
ճակր տեսնելով տխուր զզացումներ ունեցան ։ չ են յ առաջդ ի մ ած՝ ո ր քան Հա յաստ ան ր 28 տ ար ի է կան , Համայնավար , ռամկավար բոլորն ալ եղբայ
քսէ րսաւնեըը ։
•«Սակայն ուրախալի եւ մխիթարական պարագաներ ի վեր ։ Հրաւիրեցին Միաբանութիւնս որ վանք րացած են, մոռնալով երէկուան
ալ տեսանք , որ քաջալերեցին մեգ, ինչպէս ֆրան - Հաստատէ Հայաստանի մէջ, ըլլայ Աեւանայ կղզին Այգ ուրախալէ երեւոյթէն քաջալերուելովդ ,
սաՀայ գաղութին աւելի բարգաւաճ վէճակբ բաղ՛ ուր էր տեսիլքն ունեցած էր Մխէթաբ Աբբայ, բլ անդամ ագրո ւեց անք եւ շատ անկեղծ աշխատեցանք,
դատմամբ պատերազմէն առյյյ ջո լան տ ա րին եր ո ւն , լա յ ՍանաՀ էն կամ ա յլուբ * Հա յաս տան ի ժողո անդամներ ուն թէ^-ը բաձբացնելոՎ 250է ։ Ե*֊ սա -
անոր աւելի եռանդագին զգացումներ ը հանդէպ վոլրդը, րռին ՝անոնք Հ կլլ պաչաէ Մ խիթարեան հ ա յ ս Յաւ֊աւէ Է րԱել ո Ր Հ՛ Ա* Ճ՝Է Կեգբ* վ՚ոբչու–
Հայրենիքին ։ Մեր մատաղ աշակերտները գտանք Միաբանութիւնը, ձեր տեգր Հոն է ։ Ալէշանէ ա - թէւնբ Հրապարակաւ եւ ներքնապէս սուտ եւ շէն–
մեծցած, զարգացած եւ գէրք գրաւած։ Մեծապէս ճէւնբ պէտք է փոխադրենք Հա յաս տան , ոբպէսզէ ծու պայքարէ մք սկսաւ։ թատերէն մէտ յն մէկ օ–
յուգուեցանք՝ երբ անոնք եկան յայտնել մեղի թէ ժողովո ւրդբ ուխտ է երթա յ անո բ զ. ե բեղմ ան էն ։ րինակ բաւական է ։ կեդր. վարչութէւնը իր մէկ
իրենց ամբողջ կորովով ու խանդով կ՛ուզէ ին ա– Գրաբարը պարտաւորի չ դարձած է բոլոր անոնց անդամը շրջան ղրկելով, նաիսկէն Հօկէ անդամնե
ջ՚սկցիյ մեզի եւ ասիկա մեզ սփոփեց ։ Ամէն չարի Համար , որ ուսումնասիրական աշխատ անքն ե քու րով գաղտնէ ժողով կը դումարեն ։ Այդ ժողովէն
քի մէջ բարիք մբ կայ։ Մ խիթարեան Միաբանոլ - կբ նուիրուին։ Հ ա յ ազջէկ մբ էք աւարտական ճա մէջ կեդր* վարչութեան ներկայացուցէչբ, Ա* կ՚ը–
թենէն ՀբաՀանգ ստացած ենք վարմաբանբ վերա ռէն նիւթ ըրած է Հ * Աբսէն Բագրատ՚ունէէ «Հայկ ոէ • «Ընկերներ , ես եկած եմ խօսելու շատ լուրջ
բանալու։ Միայն Փարիզի Համար չէ այս գաբոցը, Գէւցազն՚ֆը որ նոյնէւէկ մեզմէ շատերուն Համար խնդրոյ մը շուրջ, շրջաբերականով անյար՛մար
Fonds A.R.A.M