Page 59 - \ARM_19-1946_03

« Ա❁ ԱԶ

*Մեք Բժիշկը* ԸԱկհաջ մը յիշատակիս դարձակ կենսագրութիւնը, ո՜ր ու մասին Ղ, ՚ Ցա.
գոՀար մըն Հ» :
–օ // աոբ դրած՜ է զկատարեալ

1927^ լոյս կը տեսնէ «Գաբրիէլ Աունգուկ -

ճիշգ քսան տարի Է ծանօթացած եմ իրեն։ Ըն ա ան ե կոն Հո դե բու եւ կեանքի դառն Հաբ - եան՝» աչխատոլթիլևբ :

Կրնամ ըսել թէ մտերմացան– ալ ենք իրարու., սա - կագբանքին տակ, մօտ երեք տար էէ է վեր, Քաձ՜ Մինչեւ 1930 կր վարէ Երեւանի գրական թան՛

կայն այսօր երբ իր մաՀուան առթիւ, իբր յար - ուած Փարիզի յետին մէկ թաղամասին մէք, շատե– ղարանր վարիչի պաշտօնը։ Անոբ խանքերով թան–

գանք ի արտայայտութիւն, գրելու Հարկին տակ բու կարգին մոռցած էխ կարծես նաեւ զէսք եւ ա– դարանը կր Հարստանայ Հա յ դրականութեան

կը գտնուիմ , քսան բա ո չեմ կրնպր գտնել, իբ մա­ Հա գոյմբ «Յառաիի մէք Ընկեր Հմայեակ Ըւ– պատմութեան վերաբերեալ մեօ-արժէք դիւանա •
սին խօսելու
Համար : . գռւսեանր ոչ եւս է : թուղթերով (տ^^հ^V6տ) եւ բազմաթիւ կարեւոր

Ազնիւ Ողբաց ետ լ բնկեբ ոք Հետ գաղավւարակոն քեբմ փաստաթուղթերով :

մ ա Ր Գ էր մեր Բժ* 3* Տէր Գաւթեանբ, կապերով կապուած էի՝՝ \ 92,5էն ի վեր X Արդարեւ Երեւանի մէչ Շ աՀազիզբ կբ շարունակէ ՝ իր
Գաբրիէք
բառին իսկական իմաստով , որով եւ ազնիւ.Հա յ եւ 1 925 Մա յիս ին Վ^իէն Հ աս տատ ո ւե լով կբ մ անէի Հ • պբպտումներբ Միքայէլ *Լ,ալպանտեանի ,
Աբով–
բնականաբար ազնիւ Գա շնա կցական X Չափազանց 3* Գաշնակցութեոն շարքերբ, որ այդ օրերուն կբ Ա ո ւնգո ւկեանի , Պ ատ կան ե ան ի , Ի) աչատուր ար -

բնկերասէր էր։ Մեր, «Արղութեան» ի ում րի բն - հաշուէր մօտ 20 բեկերն եր , մեծ մասով տարէց - եանի դիւանաթուգթեբուն մէք եւ բազմաթիւ

կեբնեբէն ամէն մէկս, մեր բնտանիքի անգամնե - ներ; ք՚նծի Հետ կային երկու նորագիրներ եւս է մէքաւոր նիւթեր մէքտեղ կբ բերէ։

րով, լայն տե/լ ունէինք իր բարի սրտին մէք ։ Կբ Մ եր երեքին կնքաՀա յրութիւնբ վիճա կո ւե ց ա ւ ող­ 1931 ին լո յս կբ տեսնէ մրա քան գիտնականին
աշխա -
Հետաքրքրուէբ բոլորիս բնտանեկան ներքին կեան­ բացեալ բնկերոք , որուն Հետ միասին յետագոյին Հ.Հին Երեւանբ» րնդարձակ ու փաստալից քաղաքի
մեր մա­
քով եւ եթէ ո եւ է մէկր նոյնիսկ աննշան Հիւան - 2 3 տարի կոմիտէի անդամ բյլալու պատիւն ու - տ ո ւթի ւնբ , ոբ կք պարունակէ Երեւան
նե ցայ–
գութիւն մբ կամ որ եւ է դժբախտութիւն մր պատմ ութ իւնբ շատ Հին անցեալէն մինչեւ

ունենար , առաքին Հաոնոգնեբէն մէկբ անպատճառ Եթէ չեմ սխալիր, 1928/* Հմայեակը նուէր ման ա կնե ր բ •

մեբ Բժիշկբ Կ՚*ՐԼԷաՐ՛ Մեզ իր կրտսեր բևկեբնեբր ոլեցալ կապոյտ ի)աչին, որով կոմիտէն մնաց մ ե– \932.ին Հրատարակեց «Գիւան Մէքայէէ Նալ
Նալ -
ամ չանելու աստիճան կա բղա պաՀ էր բնկերական, զի (աւելի երիտասա՜րդներուն) եւ երբ տա՛րուան պանտեանի» Հատորր որ կը պարունակէ գրու -

կուսակցական գործին մէք՛. Մեր թումբին քսան վե§րւ քբո մենք մ«եբ՚ Հ բամ արականին Հ ետ , մեբ գո ր սլան տ եան ի բազմաթիւ անտիպ նամ ակն երբ,

տարուան կեանքին մէք^, շատ քիչ անգամ ժոգովնե~ ծունէութեան տեղեկադիր բ կբ ներկայացնէինք , թ իւններ ,մեծ մասամբ գրուած բանտէն ։Հեղինակբ

րէ բացակայ եգած է, եւ ասիկա մինչեւ մեր վեր­ յ ա յ անելով 4–—՚5 անպարտաճանաչ եւ թո յլ բնկեր– այս ամ բոզք նիւթեր ր բնթերցողին ներկա յացոլ -

քին մոզովբ % Լաւ կբ յի շեմ , ժոզովէն վե րագաբ - ներոլ վտարումբ , բնկեբ Ո ւզո ւն եան բ վյր գովուած ցած է բազմ աթիւ արմէ քաւոր ծանօթագրութիւն–

ձին , մ ինչեւ իրեն բնակտրանբ երեք անգամ Հանգ­ խօսք կ՚առնէր ել կբ մեղադրէր կոմիտէն Հետեւ­ ներով , գիտոզութիւններով ՚։

չելու սա իւղուէ, ցաւ : իր յառա քացած տարիքր բնաւ եալ բառերով*֊–՝ «Կ ո մ ի ա էն կարծես թէ Հպարտու­

արգելք չեզալ ոբ մ ոռնա յ ու անտեսէ ազգային թիւն մ բ կբ զդա յ քանի մք բնկե րնե բու վտար ու - Երուանգ ՀյաՀ ազիզի գիտական գործունէու -

կուսակցական դո բծեր բ ; մով, պատճառ ցոյց տալով անոնց թուլոլթիւնբ, թեան ամէնէն բեղնաւոր լ՝րքասՐ Հանդիսացաւ

ք*մ վերքին տեսակցութիւնս իրեն Հ ետ կարծ՜եմ մինչ իր ամենակարեւոբ գորօ՜բ պիտ,ի ըլլար ա յգ վերքին տասնամեակբ, երբ պատրաստեց մէկբ միւ–

անցեալ թէ նախանցեալ ՛Հ•՚ի*սգչա բ ֊ թ ի էրէկ"՛–" մբն թո փլեր էն նախ լալ Հայեր եւ ապա նո յնքան էաւ– սէն աւելի կարեւոր եւ արմէքաւոր նոր գոր ծեր ,

էր։ Գո րծէն կբ –վերադառնա յի , ինք ալ Ես՛ ի ի դար­ Գաշնակցականնեբ պատրաստել» : ԱՀա թէ՝ քք^է. ՜՜ ինչպէս ՀԳիւան ի)աչատուր Աբովեանի»ոբու առա­

մանատունէն կոլգաբ : Յոգնած էր,Ըստ մեր սովո­ պէս կ^բմբռնէբ մեր ողբացեալ Ր^՚^երբ կոմիտէի քին Հատորր լո յս տեսաւ \*)40ին , իսկ եբկրորդբ

րութեան կեցանք ճամ բո ւ վրայ : Ենք սկսաւ իր մ բ պա ր տա կանո ւթ ի ւնբ , այսինքն զոՀել մամա - ս/ատրաստ տպագրութեան : Տպագրութեան Հա -

Հ ա բ ց ո ւմնե ր բ տ ե զա կան դրրծերու մ ասին , Հետ ա - նակր , իր անձնական Գռրօ~բ եւ ԳՐագէլ յաճախ մ ար պատ բաստ է նաեւ Հ.Գ իւան քիաֆայէլ Պատ -

քրքրուեցաւ մ եր «Նոր Ս երունգ»ով , մ անրամ ասն այդպիսի թ ո յ լ բնկերնեբով, որովՀետեւ գիտա - կան եան» ի Հատորր ։ \ 94է4ին լո յս տեսաւ անոր

Հարցումներ բրաւ ու գոՀ մնա՜ց տուած տեզեկու - ^ւի^սերբ պէտք չունին թելադրանքի , իքենց պ ար­ ՀձԱմբատ 7յաՀազիզի կեանքբ» , իսկ 1946/՚5> «Խաչա­

թ իւննե բէս , ու ա կանո ւթ ի ւն բ կատարելու Համար , այլ միւսներբ տուր Աբովեանի կեանքբ» ;

-— Գիտեռս , բժիշկ <, Րսէ » եթէ այգ երիտա - կբ կարօտին ոչ միայն մասնաւոր Հոգածութեան , Երուանգ ՀյաՀազիզի ձեռագիր դործերուն մէքն

սարդ տզաքհեբուն եւաղ§իկներուն միքոցալ քիչմբ այլեւ քեբմ աշվսատանքի ; են «Աշտարակ» ստուար ա շփ§ ատ ութ ի ւնբ եւ «Զէբ–

ատեն եւս կարենանք պաՀ պանել մեր Հայ բնատն ի- Եր Հետ մի աս ին (իք թելադրանքով՝) մ օտ եր - քէղաՀայեբու» պատմութիւնք ։
, այգ մեծ շաՀ պիտի բլ~~
քբ օտարամուտ տարրերէ կու տարի վարեց ի մ եր սիրելի ^Յառաք»ին եւ Սովետական Հայաստանի գիտական եւ Հրա -

լայ մեղի Համար Հ «դ •րօշակ»ի Հատավաճառռւթեան գործբ տարակչական Հ իմնարկնեբբ ( Հա յկական ՍԱ Ռ Գի՜

^77՜ // յո , ա յ ո , բսաւ տշխուժոլթեամ բ , ա լդ շատ ինք տ ո՛ւթի ւն ե ր ո Լ կաճառ , Պետական Հ րատարակ չու -

լաւ Կ՝րլլաձէ միայն թէ, եթէ յաքողուի»։ Փոնթ էվէքի , իսկ ես էսթրէգէնի մէք։ Այս պատ­ թիւն եւայլն) ՚էքաՀազիգի Համար ապ ա Հո վա ծ էին
Ե՛– յան­ ճառով մեբ տես ակց ութ իւնբ կբ դառնա ր յտճա՛խա­
կարծ տիյուր ամպ մբ իր դէմքին վրայ, անմիքա­ կի եւ կբ զգայի թէ՝ ինչ քեբմ սիրով կապուած ստեղհ-ագոբծելու նւա՚ւպաստաւոր պայմաններ ;
էր
պէս փոխեց ՚խօսքբ ու ժպիւՈով մ բ )« Աերոնք Գաշնակցական 9–. ՍՏԵՓԱՆԵԱՆ
մամուլին , անոր մէք տեսնելով մեր

ի^նչպէս են , Հարցուց X Լ ա լ ենք , Բժիշկ բո ի , ես գա զա փա րնե բու տաբածում բ տ

ալ կատակի դարձնելով; Կ՚ապրինք, էլի* Հասկցաք Ախալած չեմ բԱաբ եթէ բսեմ թէ Վիէնի մեր ՅՈՒԼԻՍ 14 ///< • - . Ր0Ի17 Լ\քձ\՚ե1՝1Լ՝

որ քիչ մբ շաա խօսեր էի • կազմին մինչեւ Հիմա ալ լաւագոյններէն մէկբ բլ–֊

Գմբախտ , սիրելի Բժիշկ * լալուն մէք, մեր ողբացեալ բն կեր բ անկասկած ո լ՛­ • 35 Օ ՝ ֊ * ՜–

Ընկեր Յակոբ Աբէլեանն է որ վերքին անգամ, նե%։ ցաւ իր մասնաւոր գերբ։ ԼԻՈՆ , 14 Ցուլիս է՜ր երբեմն... 1944 0 -

երկուշաբթի առաւօտ (Յուլիս 8) տեսած էբ զէ^բբ Այս քանի մբ տողեր բ թող Համեստ ծաղկե - գո ս տ ո ս ին , 0յ րանսա յի բոն ա գրաւման շղթան սկբ–

դարձեալ ոտքի վրայ; Հարցումներ բրեր է միշտ փունք մբ րլլտն , սիրելի Հմայեակ, Ը^՚կերոք մր սած էր քակուիլ օգակ առ օղակ ։ Գիւզեք ո ւ քա -

«Նոր Մ եր ունդ» ի մասին, տեղեկութիւն առեր է կողմ է որ իր առան ձն ո ւթե ան բ մ էք մ ի շտ ալ պիտի զաքնեբ 1լ ազատագրուէին իրարու ետեւէ X Գաշնա–

անոնց Թանգարան այցելութենէն , եւ ունեցած յէ լ է Ք^Գ ^լ ՝*Լ>ՒԷ*սէ Հ ՛ 3* Գ* առաքին կազմի բն - կիցներու շան թաՀ ար ի չ ար շալին առք եւ , կէօթէի

տ պա ւո ր ո ւթ ի ւնն ե ր էն գիր խո ր ին վրդովում բ յայա­ կերներբ որոնց մէկ մասբ , աւաղ, քեզ պէս օտար Հա յքենիքին բանակներուն նաՀանքբ վե ր ած ո ւած

ներ է նախկին րո1լերոք մբ «Մայիս 2,3»ի ազգային Հողին յա՚նձնեցինք։ - Ա . Ա. Աելթ^Էկեան էր կատարեալ աղէտի։ կասկած էկար այլեւս որ
եւ, ո՛վ Հինգ տարուան արար իր
տօնին գէմ գրած մէկ յօդուածին մասին մարդկային գազանամ

զարմանք , բսեր է թէ ՛պիտի գրէ անոր դէմ X վերքալո ք ււ ր կ՚ապրէր : քիումբեր ու կրակովբ շի կ՛""

Ո՛րքան խոր պէտք է եզած՜ քէէայ իր վբգով՚ումբոր , ԵբուաԱդ ՇաԽւղիզի ցած Հորիզոնէն , աւետաբեր մ ոգեր ՛կբ յայտնէին

մ եր Բժիշկբ ոՐՈԼԿՐ է ԴՐ^Լ ՚՛ Մ էկ օր վերքբ , Յու­ ծԱԱդհաԱ արդէն մ օտ ա լո ւ տ ծնունգբ երանաւէտ խագաղոլ -
9 0 ա Ա ե ա կ ը թեան X Փարիզ ազատագրուած
լիս 9 ի երեքշաբթի իր ի կո ւնբ , բարեկամի մբ տու­ էր արդէն : Ո*– Լիոն–

նէն վերադարձին, կառախումբին մէք իսկ, մեր ցիներբ ան Հ ամբեր կբ սպաս է ին Գիմ ագրութեան

սիրելի Բմ՜իշկբ, այնպէս խաղաղ կերպով յաւիտե– իյՄԲ Սով • Հայասաան ամսագրի 1946 մ տ յրաքագաքին ազատագր ո ւմին ։

նապէս կբ փակէ իր աչքեր բ, երթալ միանալու Հա­ ՅուԹոՆաբ 1ի թ ի լ է ն , մեր հայերէնով 1944 Աեպտեմբեր 2ի արեւածագին , քազաքին
բնկեբներուն ,
մար, գործի ու գաղափարի իր միւս Յունուար \3ին լրացաւ բանասիրական գիտու­ մէկ ծա յրէն միւսբ ազազակ մբ տարտծուեցաւ

մեր անմաՀներու փաղան զին ։ թիւնն եր ո լ Տ ոքթ . Երուանգ 3 ո վակի մ &ա Հազիզի շանթասլաց • «Ոչ մէկ Գերմանացի Լիոնի մէք» ։

Բի՛ւր յարգանք իր յիշատակին : ձննգեան ԳՕամեակբ ։ Յանկարծ աՀ աւո ր պայթիւն մբ ոբ կբ սարսէր բա­
9––
ԿԻՒԼԵԱՆ Կնած է 1856 յունուար \3ին Աշտարակի մէք ։ զա քբ երկրաշարժի մբ նման ։ Ուժանակ մ ոն էր որ

Հյախնական կրթութիւնբ ստացած է Երեւանի գա­ կբ պա յթէբ ։ Անոր յ ա քոր դե ց ին ուրիշներ նո յնքան

ւառական գսլրոցբ եւ 1 Տ70ին իր Հօրեղբօր՝ Ամբատ եւ աւելի ուժգնոլթեամբ , տասնեւՀինգ անգամ ։

Վրա յ Հ Ա ա ս ո ւն ցփն ե ր բ Անտոք բա ր ձ բ անա լով զա­ & աՀա ղի ղի քան՚քե բով կ^բնգո լնուի Մ ո՚ս կո ւա յի Լա­ ՝Բ ի չ վե րք տի բոզ վե բքնա կ ան անգո բբո լ թ եան

նոնք թիկունքէն զարկին ; քծ՝ուրքերբ փախան զարետն Հձեմաբանբ զոր աւարտելէ վերք, ուսումբ մէք, իր աղատ ութ իւնբ վերագտնող Լիոնցին
մէք
1Աուրի X Ապա .լՀ ապա զքուր - Ա . կարապետ ուզզոլ - շարունակելով 1լաւարտէ Լիկիոնի 1882^^1 անՀուն բերկրանքին Հետ զգաց մեծ գառնութիւն

թեամբ յարձակելով վերագրաւեցին ՄՈ*–ԼԷՀ 1 Զար– Այգ թուականին ալ պաշտօնի կբ կանչոլի Նոր Նա~ մբ . Լիոն\ի բոլոր կամուբքներբ քանդուած էին ։

պաՀտրբ ել իյլաթբ ; Օգոստոսին քիուսերբ վերա­ խիքեւանի մէք թեմական գպր ո ց ին մ է ք նախ իբրեւ Զո յգ գետերու եւ զո յգ բլուրներու քաղաքք զար­

դարձան Մ ուշ , Խ լաթ եւ ՝Բօսոլր լեռներուն վրայ X ուսուցիչ, ուր կ՚աշխատի 35 տաբի,յետոյ իբրեւ նուած էր սրտէն; Ան պատերազմի մեծ վիրաւոր

ոուսական յեղափոխութիւնը վերիվայր տեսուչի՛ օգնական եւ տեսուչ : մբն էր ։ Լիոնի կամուբքնե՛րբ, իր պարծանքբ , որ

շրթց կացութիւնբ; Մինչեւ 1918 Փետր . 27 թրք • Մ ան կա վարմ ական աշխատանքին զուգբնթաց Ո՚օնի եւ Ա օնի Հ ան զիպա կաց ափերն ի վար երկայ­

կրկնապատիկ ո լմեր ետ մղուեցան ; Բայց էբզյԼ" էթաՀազիզբ ՏՕական թ ո ւա կանն եր էն ւսկսեալ կր նատարած ծառուգիներ\ով պճնազարդ վայելչու -

բումի ան կումբ պատճառ եղաւ, որ Տ ՚" րօն ր պաշտ­ ՚լրս՛ զ ի գրական եւ գիտական աշխատանքներով , թ իւն մբ կուտան մ ետ ա քս եգէնն եր ո ւ թագոլՀ ի ին ,

պանող ումերբ նաՀանքի Հրաման ստանան ։ ճամ­ մ ա սն ա ւո բ ա պէ ս կբ Հետաքրքրոլի Մ իքա յէ է Նալ - ատով իսկ կարենալ մրցելով Լո յս ՝Բազաքին Հետ ։

բան չարաչար պարտութեան մտանեցին Ա - Յով– պան դե ան ի , քիաֆայէլ Պ աւո կ ան Լ ան ի , Մկրաիչ է - Փարիզի Համար նոյնբ չեն կամուբքներբ, ան ունի

Հաննու վանքի մ օտ ճամբան վւակող թշնամ ին ։ մինի ստեղծագործութիւներով ինչպէս նաեւ Հայ իր Հրաշագործ վ/ապուզին Հաձէէօ) I

Տ ա րօն ցին լեցուեցաւ Ա յ բար ատ , տուաւ Ան՛դ­ մոզով* ուրդի սլա ամ ո ւթե ամբ ; ՝Բազաքբ դա տ ապար տ ո լած Էբ կատարեալ ան­

րանիկի ուժերուն մէկ կարեւոր մաս բ; կռուե - «Հանդէս գրականական եւ պատմական» ,«Լու­ շարժութեան։ Հնագոյն կամո ւրքբք(^սւ\\օճհւՇ , քանի

ցաւ ՏԼանգեզուր , Թալին , Աբագած՜, Աշտարակ , մա յ » , «Տարազ» պարբերաթերթերու մէք կբ Հրա­ մբ ժամուս/ն մ Է ք բաւա՛կան վերանո ր սգուեցան ա–

Ազուտի Վազուտի , Տէբքէեա , Աաբուզ, Հեքեր - տարակէ կարգ մբ կարեւոր եւ Հմտալից աշխա - մերիկեան բանակի ամրաշէն վաշտինկոդմէ ։Տարօ­

լու , Ջղնիի ձոր , Խ ո սրով ա , Զամ ուշ Բա սան , տութիւննեբ ՚«()րգ եւ 7բդ գարերու Հայոց մտաւոր րինակ ոլ անն ախ բն թ ա ց տեսաբան մ բ կբ պար -

Աարգաբապատ , ՚Լարաքիլիսէ , ինչպէս շատ ի - կեանքբ» (1894), Մ էքայէլ ՛Լա զար եան Նա լպա%տ - զուէբ առաքին օրերուն գէպի այդ կամուրքբ տա­

ր ալամ բ գիտել կուտայ Պ* կարօ Աասունի , իբ եան (1897) , Մկրտիչ Տովսէփեան էմին (1900) : նող ճամբաներու վրայ։ Ամէն տեսակ ինքնաշարժ

գրքին մէք («ՏաճկաՀայաստանբ ռուսական զբաւ– Մեր վանքերն ու նրանց գերըՀայ կեանքումԼ 1 901 ) , կառքեր , անձնական , զինուորական , բեռնատար ,

ման տակ»՝) : Նոր Նախիչեւանր եւ Նոր Նախ իչԴւանց ի ք (1903) , եւ... մեոե լաբաբձ, դրոՀի կբ տրո ւէին գետին մէկ

- ՚՛ - ԱՐՏԱԻԱԶԴ Ա՚նՏՈ՚նէԱ-ն հքորէն Արքեպիսկոպոս Գալֆաեանը եւ Նալպանա - կոդմէն միւսբ անցնելու Հարկադրուած ամ բո -

եան ի «Ախցմիքբ» (1903) , «Գաբրիէլ Պ ատ կ ան եան » խին կոդմէ • Աւելի ուշ վե րանո րոդուեցան ուրիշ

ՍՏԱՑԱՆ-Բ (1910) : կամուրջներ , գրեթէ բնականոն դարձնելով քաղա­

Այս նոր գոբծերբ աչքի կբ զարնեն իրենց փաս­ քին երթեւեկբ. իսկ ամէնէն կարեւոր կամ ո ւր^ին ,

տական առատ նիւթով , գիտական ճշդութեամբ եւ քօոէ Լտքց(յ՚6էէ6^ բացումը, որուն Համար տեղական

23^. ՝Բ^շ^տ^^շ ձշ \^6ո;օքտ. Ըյւէւօո 8&էշ&ս ԼԽշ, 5 աշ Հան րամ ատ չելի Հիւթեղ շարագրութեամբ : Ուշա­ թերթ մբ կբ կոչէր «քիօնի կեդրոնական դո լոր՛» ,
^1բհօոտ6 - ^6 - Ի16ւա116, Բ&ա. ք*ո% 50 քքՁոշտ։
գրաւ տեղ կբ բռնէ Մ իքա յէ լ Նտլպանտետնի բն - տեղի ունեցաւ 6ուլիս \4,ի առտուն : ՚Քաղաքապե -

Fonds A.R.A.M