Page 34 - \ARM_19-1946_03

ք 1««4

Ա Լ Ե ք Ս Ա Ն Գ Ր ԹԱՍ ԱՆԿԱՆ նակէ մէք, աչքի կբ զաընէ կարգ մը էնքձուբոյն ՆԷՐԳԱ%ԹԻ ԱՇԻԱՏԱՆ՚ԲՆԵՐԸ
ՍՌՒՐԻԱ-ԼԻԲԱՆԱՆԻ ՄԷՀ
աշխատանքներով : Անոր նախագիծով եւ անմէքա–

(ՄԱՀՈԻԱն 10ՐԴ ՏԱՐԵԴԱՐՁԻ ԱՌԹԻԻ) կան ղեկավարութեամբ շինուեցան կազանի երկա­

թագիծէ եւ կայարանի շարք մը շէնքեբըՀ Տէշա *

աակութեան արժանի են քյաման եան ի նախագիծով
կառո լցուած
ԽՄՐ-– — Սով. Հայաստան ամսագրէն (1946 արդիւնաբեր Ե ար ո սլավի աբՀ ես տագոբծա կցական Ա. ԿԱՐԱՒԱՆԻՆ ՄԵԿՆՈՒՄԸ

վւետբաար, թիւ 8) , լքեր հայերէնով ական ցուցաՀ ան գ է սի տաղաւարներ բ,

Ասկէ տաս շ տաբի առա է , 1936 Փետրուար ուր Հեղէնակբ մեծ վար պետութեամբ վերարտա­ (Մասնաւոր թղթակցութիւն Յաոաշ\ւ)

20ին, 56 ա ա ր ե կան էն դ տակաւին ստեղծագործա­ դրած է ռուսական ժողովրդական փայտեայ ճար­ Երէկ, 23 Ցունիս , կիըս-կի, մամբ 16/1/, ռու­

կան կարողութեան ծաղկուն շբ քանին , մ ե ռայս սո– տարապետութիւնը* ցո յց տա / ո վ ժողովրդական մանական Թրանսիլվանիա շոգենաւով Հայաստան

վեաաՀայ արուեստէ ամէնէն աչքի գաընոգ դոր* \Խյ*\ւ\\ձերու օգտագործման լաւագոյն օրինակը : մեկնեցան 1600 Հայբենակիցնեբ , որոնց 400/7 7՛էն

ծիքլեերէն մէկը՝՝ Հայաստանի ժոզովյբդական ճար՜ Սակայն քյաման եան է ամէնէն աչքի զարնող գոր­ 12 տարեկան աղաք։ Համաձայն տրուած բացա -

տարապետ , ա կագեմ ական՝ Ալեքսանդր թամ ան– ծը Մ ոսկուա յի մէք շինուած իշխան 7յ եր բատ ո վի արութեանց , այս փոքրիկները պիտի Հետելին ար–

եանը ։ Վյսզաժամ մաՀ ո ւան պատճառով դ չկրցաւ տունն էդ ոբ դ պէտք է Համարել ռուսական ոճի Հեստագիաական վարժարաններու , ի"կ իրենց

աւարտել 9եբկաբ տարիներու ստեղծագործական լաւագոյն նմոյշնեբէն եւ որու Համար Հեղինակէն ծնողները, որոնք կը մնան Ս ուր իա ել Լիբանան,

բեղնաւոր աշխատանքի արդիւնքը Հանդիսացող արժանի կերպով կբ նուիրուի ո>1^էէ շքանշան։ պիտի մեկնին աւեչր ուշՀ

երկու կարեւոր շէնքեբու՝ Ա ուի ետ ա կան Հա յաստա­ ճարտարապետական գործո ւնէ ո ւթեան \ Օրգ տա­

նի կառավարութեան տան եւ Ա՚պենգիաբեանէ Օփե– րին , \9\4էն , թ՝ամ անեան կ՚արժանանայ ճարտա­ Աննախընթաց իանգավառո ւթ իւն ստեղծած է

բայի եւ Պ ա լէ թ ի պետական թատրոնի շէնք ի կա­ րապետութեան ակադեմականի բարձր կոչման : մեկնումը Ա՛ կարաւանին– թէեւ, անպակաս եղած

ռուցումը։ Հյէնքեբ որոնք կը Հանդիսանան թ֊ա - Հոկտեմ բեբեան մ եծ յ ե ղա փ ո խ ո ւթ են էն յետ ո յ. են անՀ ամ ութի լեներ ու տաքարիւն եչոյթներ ;

մ ան եան ի ստեղծ ագո բծական Հարուստ գոբծունէ– թ՝ամ անեան կբ գլխաւորէ Դեղաբուեստէ ճեմ արա­ Մեկնումէն հինղ օր աււաջ միայն լուր տրուած– է
ներգաղթողներուն, թ է մաս կը կազմեն Ա • կա­
ոլթեան ամէնէն նշանաւոր դործըՀ նը • իբրեւ նախագաՀ եւ կբ Հանդիսանա յ ք\՝ուսիոյ
րաւանին , մինչդեռ՝ Տեղական կոմիտէներոլ կող­
$՝ամ անեանի մ ե ծ ագո յն աբժանէքւն ա յն է դ ոբ արուեստագէտներու կարգ մբ կազմ ա կե ր պո ւթ է ւն–
մէ քանի մը ամիս առաշ^ Հրատարակուած գեկհյցը
ան իբ բաբձբաբուեստ գործերով ս կէ՚Լբբ գրաւ Հայ նեբոլ ղեկավարութեան անգամ :
կը ճշտէր, թէ մէկ ամիս առաշ1 ամէն ոք լուր պի­
աղգա յին ճ արտար ա պե ա ո ւթ եան նոր վերելքին, մօ– Հա յաստանի կառավարութեան Հբաւէ րով
տի ունենա յ Հ
տենալով ձեւով աղգա յին դ բովանդակս ւթե ամ բ բն– 1 92,3 ին , Հա յաս տան գալով , քՒամ անեան մ եծ խան–

կերվարական ճարտարապետութեան ստեղծում ի գավառութեամբ կը ձեռնարկէ իբ վեբահնած Հայ­ Այս Ա* կարաւանին մաս կը կաղմէին Պէյրոլ–

բարդ եւ միեւնոյն ատեն պատուաբեր Հարցի լուծ - րենիքի մ ա յ ր ա քա զա ք էք բե լան ի վեբակառոլցմ ան թէն, Դամասկոս՚էն ե լ ք*այագէն ԼԼիբանան^ գտ­

մ ան : էէն Հ ամաբձակօր էն կամ ուբք ձգեց ա յն մեծ ա չխտտան քեե բուն : ՛Այգ գո բծէն նուիբեց ինքզինք ցողները միայն X Բ . կարաւանը կաղմուած կ՚ըլլայ

վիՀի գ\րա յ ո Ր մ եղ կբ կապէ գրեթէ 5 6 գաբ ա– մ ինչեւ էբ կեանքէն վ եր քէն օրերբ * Ա ո վետ ա կան մեծ թիլով ՀաչէպաՀ այեր է ւ Հայաստանի Նար/ա­

ռաք բնգՀատուած մեր շինարար եւ ստեղծագործ Հա յաստանի մէք անո ր \ 3 տարիներու աշխատան­ րաբական քՏորՀոլրգի ներկայացուցիչները՝ Հմա­

ժ ո ղո վո լբդի ճարտարապետական Հարուստ մա* քը Հանդիսացաւ անոր ստեղծագործական կեանքէ յեակ Խաչատուբեան եւ Հմայեակ &աբոլթիլնեան,

ռ ան գո ւթեան Հետ : ամէնէն աւելի աչքի զարնող ժամանակաշբքանբ , Հասած են արգէն Հալէպ , ու կը ղրաղին անՀրա–

$՝ ամ անեան առաքինը եղաւ ոբ Հայ ժողովուր­ երբ Թամանեան կրցաւ էրէ.*֊ գրսեւոբել իր բարձը մեչտ կաբգագրութիւններով։ )Խմբ՛^— կարաւա -

դի նոր ճարտարապետութեան կեբտումին ձեռնար՛­ արուեստի ուրոյն գէծերըՀ նբ Պէյրութ Հասած է արգէն, ինչպէս Հաղոբգեց

կեց դ մեբ՝ ճարտարապետութեան անսաՀման Հա­ Հա յաստանի մ ա յբաքազաք էք բ ե ւան ի յատակա– Հեռագիրը) Հ

րուստ գանձարանի խ ո ր եւ բաղմ ա կողմ ան ի ու­ գծումը (ծ՝ ւս մ ան ե ան ի առաքին ա շխատանքնե րէն է ։ Առաքին փորձը ցոյց տուաւ, թէ մեկնումի

սումնասիրութեան Հիման Վյէայ՝ա ԱՀա թէ ինչու Ա-նցեալին մ էք Ե բեւանբ կբ ներկա յացնէբ ասի - Համար անՀրամեշտ բոլոր ձեւակե րպո ւթի լեները

•իր ալամ բ թ՝ամ ան ե ան բ կրնանք Հ ամ արել Հայ ճար­ ական գաւառական փոքր քագաք մբէ միայարկ կը կատարուին գոՀացուցիչ կարգապաՀոլթեամբ :

տարապետութեան՝ նոր դ սովետական ՀՐ քսյն ի նա– տուներով , ծուռ ու մուռ փոգոցներով : Ներգաղթողները երեք օր մնացին քաբանթինա^/

խաՀայրը : ԱնՀ բաժեշտ էբ Հ իմնովին վեր ա կառո ւց ան ել *^$> ԷԸ^՚՚՚ց գոյքերը Հ ա կան եիյո լեց ան , ապա Տե­

« իմ բոլոր աշխատանքներուն մէքդ կ՚բսէ քյա­ քաղաքը ։ քծ*ամ անեան ի կազմ ած Ե ր ե ւան ի վերակա– ղական Կոմիտէնեբոլ փոխադրական յանձնաիսում–

ման եան ը դ \^)23էն ի վեր < աշխատած եմ օգտա­ ււ ո ւ ց մ ս/ն յատակագիծ բ Ժողկոմսովետի կողմէն բերուն կողմէ փոիւադր ո լեց ան մինչեւ շոգենաւ;

գործեք անցեալի մ շակոլթա յին ժա ռանգութ էւն ը : Հաստատուեցաւ \ 924 ին ե լ Հ իմք Հանդիսացաւ \)– Բոլոր ծախքերը Հոգացած է կոմիտէն : Այս առ­

Ե ո ձգտած եմ գտնել ա յնպիս ի ձեւեր որոնք Հա - բեւանի յետագայ բեղուն շինաբարութեան ։ 15—–՚20 ք՛ Ի՛ շատեր կը գանգատէին թէ շոգենաւային ըն–

մ ապատաս խանէ ին Հա լաստան ի կքիմ ա լական պա յ տարուան բնթացքին է \յրեւանբ ստացաւ մայրաքա­ կերոլթիւնր մեծ գումարներ սլա Հան 9ած է, իբրեւ

մաններուն է անոր բնութեանը եւ արտայայտէին ղաքի արժանի տեսք , րնդարձակ պողոտաներով ել ճամ բու ծախս Արգւ ա րմանաՀա
անոր ժողովրդական .. ւ
ստեգծագո րծութէ ւնբ ։ էքս փողոցներով , Հրապարակներով եւ սլուրակնեբ\ով։

աշխատած եմ գտնել այնպիսի լուծումներ դ որոնք Այս գո բծին մէք մեծ քանք թափեց թ՛ամանեան բ • Հաւատ աղբիւրէ կը տեղեկանամ , թէ մարդ գլուխ
եւ փորձառու­
գբսեւո րէին ազգային ճարտարապետական ձեւ եր ու չխնայելով իբ ամ բոզ ք գիտելիքները 100—140 Ս– ոսկի (5000—7400 ֆրանք) պաՀան–

Հ ամ եր աշխ ո ւթի ւնբ բն կե ր վա բ ա կան բ ւ վանդակ ո ւ– թիւնը ։ ուած է : Տեղական կոմիտէները, անկարող այսքան

թեան Հետ՚ֆ ։ գումար վճարելու , դիմած են Կի լիկի ո յ Կա թ ողի -

իբրեւ մեծ արուեստագէտ՝ թ*ամ ան եան բ բար­ Ե բեւանի մ էք քՒամ անեան ի նախագծով շին - կոսարանին ուրկէ 47000 սուրիական ոսկի արա -

ձրը կբ դնաՀատէր Հայաստանի ճարտարապետա­ ուած առաքին շէնքեբէն է Զանգու ( Հբազղան) գե­ մագրուած է իրենց՝ Հայաստանի կօշիկի գործա -

կան յուշա բձաննե բ բ դ որոնք իրենց վրայ կբ կրեն տի գեղատեսիլ ձորին մէք շին ա.ած առաքին քրա– բանի Հիմնադրամէն Հ

մեր տազանգաւո բ նախնիքներու անսպառ սա ե զ՜ ելեկտբակայանէ շէնքբ , Րռ ո միեւնոյն ատեն կա­ Առածին կարաւանին մեկնումը տեղի տուաւ

ծագործական աւիւնբ եւ շինարարական բարձր րելի է Հ ամ արել թ՝ամ անեանի լա ւա գո յն գործե րէն ղանսլղան խոբՀրգածութեանց տեղական մամուլին

վարդապետութեան ւլիծ ե ր բ ; ՚^է^ււԼ ։ ^՚յԳ չէ՚^քէ*" Համար օգտագործելով Հա ւ մէչ^։ Այգ Հրատարակութիւներէն կր Հետեւի թէ

ճարտարապետութեան պարզ ձեսերշ, հեզինակր սուրիական եւ լիբանանեան կառավա ր ութ իւննե ր ր

Դաստիարակուած՝ դասական ճարտաբապե - կրցած է մասնաւոր վաբպետութեամբ մբ ներդաշ­ կյուղեն լուրէ միջոցներ ձեռք առնել, ո ր պէ սղի

ւթեան լա ւա գո յն ա ւան դո ւթ ի ւնն ե ր ո վ է տիբա– նակեք շէսքր շ ր ք ա ^ Լ ա յ Հարուստ բնութեան Հետ ։ տարիներով չերկարաձգուի այս խնդիրը։

պեւ ՚ելով ՀամաշխաբՀւ ՛յին ճաբտա րապետութեւ֊ Ա յնոլՀ ետ եւ կը սկս ի թ՝ամ անեանի աւելէ բե­ է/– Միութեան դեսպանը, Պ– Տանիէ/ Աոլոտ,
շրքանըէ
գոբծեբուն * էալ– տեղեակ ճարտարապետական ձե– ղուն գործունէութեան կարգ մբ աւաննե­ Հաղորդած ըլլալով թէ տա րին 10.000—15.000 Հո­
ուսումնական
ւեբուն դ թ՝ամտնեան բստ ա բժանւոյն գնաՀատեց րու յատակագծում 1 նախագծում 1 բժշկական եւ. դի կրնան փոխադրել առայմմ , Դամասկուէ եւ ՊԷյ՛

Հա յ ճարտարապետական յ ո ւշաբ ձանն եր ո լ ուժն ու վարչական շէնքեբու ե լ կառուցում ։ բութ կը նախատեսէ 8 1 Օտարուան շրէան մը, ե–

թավւբ ։ Այդ յուշարձաններու պատկառելի աւե­ Անոր նախագծով շինուած են կարդ մը գեղե­ թէ ո բ ո շո լած է բոլոր արձանագրուողները փոխա­

րակներ բ մ եծ Հ ետաքբքբութիւն յառաք բերին ա– ցիկ շէ՚եքռՐ * որոնք կբ զարդարեն մայրաքաղաքբ ։ դրել Հայաստան։ Արղ , այս տեւողութիւնը շատ

նոբ մէք։ Երեբոյքի դ Տէկորի դ քէուարթնոցի եւ այլ Ատոնք են բժշկականդ անասնաբուժականդ բաղ - երկար կբ գտնեն , ներքին թէ արտաքին պայման­

բազմաթիւ յուշարձաններ ուն մէք։ թ*արմ անեանբ մ արուեստեան ( պոլիտեկնիկ ) եւ ա խ տ ա բո ւժ ա կան ներու տեսակէտով։ Ուրեմն անՀրամեշտ է փու -

կրցաւ տեսնել ա յն բարձր գէծեբբ ո րոնք կբ կա­ կաճառնեբու էէնքերբ դ Ա*տնկական Հիւանդանոց դ թացնել : ՛՛­

պեն ա յգ յուշարձանները գա ս ա կան աշխաըՀ ի Աս տ ղա գի տ ա ր ան , Հանբա յին գր ագաբանը եւա յլն ։ Կը ՛տեղեկանամ , թէ Աոլրիական բանակի մէէ

3 ո ւնա ս տ անի եւ Հռոմ ի լա ւ ագո յն ճարտարապե­ Սակայն իր ստեղծագործութեան դա գա թնա - ծառայող Հայ ղինոլորներ ե լ իրենց ընտանիքները

տական կոթողներու Հետ ։ կէտին կբ Հասնի թ՝ամ անեան բ գե ր ագան ց ա պէ ս իր որոշած են մնալ Ա ուր իա ;

Աո վետական Հայաստան զ ալո վ * աւելի քան երեո գործեր ով՝ Ե րեւանի քրաելեկտբակա յան ի

տասը տաբի թ՝.աման եան Հանդիսացաւ Հա յաս տա­ շէնքովդ Հայաստանի կառավարութեան տունով եւ Աուրիական բազմաթիւ Հաստատոլթիւններ ,

նի Պա ամ ական 3Հուշա բձաննե բու պաՀպանմ ան կո– պետական Օփեբայի շէնքով։ Այդ գործերով թ՝ա - եւ օտար թէ տեղական բեկեբութ իւննե ր , կհուզես

միտէի նախագաՀ • ե լ թ՝ո բոս թ՛որամ ան եան ի Հետ մանեանբ Հանդէս եկաւ իր տաղանդի ամ բողք թա­ ստուգապէս գիտնալ, թէ իրենց Հիմնարկութեանց

մ իա ս ի ն տարաւ բեղնաւոր աշխատանք՝ մեր յու­ ւի ո վ եւ շինարարական Հ մ տ ո ւթ ե ամ բ X մէ9 աշխատող Հայ պաշտօնէութիւնը պիտի մեկ­

շարձաններու ո լսումն ասէի րութեան դ պաՀ պան ու - նի", ե լ ե՞րր։ Այս առթիւ, ստեղծուած է չփոթ

թեան եւ վերա շինութեան ուղղութեամ բ : Կ ա ռա վա բ ո ւթ ե ան տան ճարտարապետութեան կացութիւն մը, որովՀետեւ՝ արձանագրո.սա՚ծ բազ­

(ծ՝ ամ անեանի ստեղծագործական ա շիլա տան քբ բարձր արտա յա յա ի չ գիծըդ անոր Հանդիսաւոր եւ մաթիւ հայբենակիցնեբ, յետ տեսակցութեան
ւզատուիրակնհբոլ հետ, չեն արտօնուած ՛մեկնելու
սեբտօբէն կապուած է ա յդ. յուշարձաններու ու­ Հո յա շէն ձեւեըը դբազմ ա կողմ ան է օրէն Հա բուս ամ ա– Հայաստան, հակառակ ա|նոր որ 4—5 անգամ կան­
չս ւած են ներգաղթի գրասենեակն՚հրը, ու դրա -
սումնասիրութեան Հետ : Աակայն .ինչպէս յատուկ սերը եւ ամ բողք շէսքէ արտակարգ ուրախ տեսքը դ կան պատասխան ստացած։ Այս մասին քանի մը
տող յաջորդով ;
է մեծ արուեստագէտ ին, ան իր գոբծեբուն մէք չէր իրաւունք կուտան դասելու ա յգ շէնքբ ճարտարա­
Մ– ՝.
Հաներ պատճէնր անցեալի ձեւեբուն. այլ իւրա­ պետութեան լաւագոյն երկերու շաբքբ։ Այս շէ՚ոքբ

ցնելով անոնց Հիմնական սկզբունքներբ կբ վեբար– կը Հանդիսանա յ առաքին լուրք նուաճում բ Հայաս­

տագբէբ . կբ ստեզծէր մեր ժամանակի ոգիին Հա­ տանէ տզզա յէն ճարտարապետութեան վեր՛ածն ոլն­

մապատասխանող ձեւեր • Ատով ալ թ՝ամանեանբ դի բնթացքին ։ Հեղինակը մեծ վարպետութիւն է

կրցած է ձեռք բերել մ եծ նուաճումներ Հայ աղ­ գործ դրած է ստեգծագո բծական անվիճելի կարո­

գա յին ճարտարապետութեան դաբղ ացման մ էք ։ ղութեան ։ ԱՀա թէ ինչու շէնքէ շէնութէւնբ•«/ - \936ին Փարիղի ցոլցաՀանդէսին մէչ արմանաց աւ
ոսկի շքանշանի :
Թամանեան ծնած է \878ին Եկ ատ երին ո գաբ ւաբտե լու կ ա սլա կց ո ւթ ե ա մ բ Հ ե զէն ա կր ա ր ժանու -

քաղաքբ (Հիմա Կբասնոդաբ դ Հիւսիս . կովկաս) : ցաւ Սթալէնեան մրցանակէ :

իբրեւ աշակերտ տեղական մ իքնակա րդ դպրոցին Գե ղա ր ո ւե սյո ա կան նոյնպիսի բարձր մակար, Թամանեանի կատարած գերը իր կեանքի 13

մ կ ք , ղ եռ մանուկ Հասակէն ցո յց տուած է ար տա­ ղա կո մ է իբականաղահ՛ Օփերայի թ՜ատրոն ի շէ՚սքի տա ր է՛հե ր ո լ ընթացքին Աովետական Հայաստանի

կտ ոդ ձիրք նկարչութեան մէք ։ Աւարտելով մէք– շինոլթիւնր : Այնտեղ Հեղինակր ներդրաձ֊ է Հետա­ "՝՛էէ, չափաղանց նշանակալից է ։ Մեր մողովուբ–

նակաբգ դպրոց , 1898^5/ թ՝ամ անեան մրցումի քրքրական յղացում մը ,երկգաՀչիճթատրոնիստեղ– ՂԼՀ երախտագիտութեան բարձր զգացումով կր յի՜

մասնակցելով կ՛ ընգունուի Պ ետեբբո ւրգի գեղար­ ծումր, ընղհանուր բեմական տնտեսութեան մր շէ անոր անունը;

ուեստական ճեմարանի ճարտարապետական Հա­ շոլբչ : Թամանեանի անունը կը ղաս ուի Հայ մողո -

ւքա լսարանը զոր մ եծ յ ա քո զ ո լ թ ե ա մբ 1լ աւարտէ % Դասական ամփիթատրոնի տեսակի երկու. ^"՚֊ՐԳԷ նշանաւոր ճարտարապետներով Մ ան ո լէ լի ,
մեծատա -
քի ուսաստանի ականաւոր ճար տա րապետներու ղե­ գաՀլիճներբ պարփակուած են ընղհանուր շէնքի Տրդատի ե լ ուրիշներու շարքը, որոնց Հանդիսանան
:
կավարութեամբ աճած Թամանեանը շնոբՀիւ իր մր ս՞է^է որ մշակուած– է Հայկական ճարտաբապե - զանգ ստեղծագործութիւները կր

արտակարգ ընգռ ւնակո ւթ իւննե րո ւն , կարճ ժամա­ տութեան ձեւերով : թ՛ատրոնի այս նաիագիձր յեր ազգային Հպարտութեան աղբիւր ը

Վ. ՑԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ

Fonds A.R.A.M