Page 30 - \ARM_19-1946_03
P. 30
ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ ԿԱՐԾԻՔՆԵՐ ՏԱԿՈԲ ՊԱԲՈՆԵԱՆ 4 Ա ® Ա Ս Տ Ա ՆԻ
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳԱՏԻ ՄԱԱԻՆ (ՄԱՀՈԻԱ՚ե 55 ԱՄԵԱԿԻ ԱՌ ԹԻԻ) ԾՆՆԳԵԱՆ ՆԱԽՕՐԵԱԿԻՆ
-*• " – \ ^ – – ~ - ֊ (ի. եւ վերջին մաս)
Բարեգործականի՝ Լոս Անճելոսի Ե ր իա ա սար՛ Դիմելով երգիծական - կենսագրական նորավէ (ի. եւ վերջին մաս)
դա կան մ ասն աճ ի սգի մ էկ ժոդովին մ էշ մ եր աա– պի եւ երգիծական դիմանկաբնեբու տեսակնեբուն , Բանի մը շաբաթ վեր2 Դ եղբօրս գործին Հա
զանգաւոր գրագէտ Լեւոն Աիւբմէլեան վերջերս Պաբոնեան « Ազգային Ջոշերով ստեղծած է ոչ թէ մար պիաի մեկնէի Փեթերսպուբկ , մայրաքաղաքը
շատ դեղեց իկ ուղերձ մը ըրած էր մեր գաղութի քաղաքի մը պատմութիւնբ ,այլեւ ամբոգ2 իրաւա (այժմ Լէնինկբատ) ։ Հազիւ 1 8 օրէն կրցայ մտնել
եւ Հայ Ղ՛ատի մասին։ Այգ ուղերձին մէշ ան յի՜ կարգի մը գեղարոլե ստական երգիծական պատ - այդ քաղաքը , (սովորաբար երեք օրուան ճամբայ
Լած էր խիստ Հետաքրքրական խօսակցութիւն մ ք, մութիւնը։ Պար֊ոնեան երգիծանքը կը Համարէր ոչ է երկաթուղիով) ;
զոր ինք ՛ունեցած էր յայտնի ամերիկեան Հրապա միայն թունաւոր նետ, որ պէտք էր արձթսկել մօ–
րակախօս ՈՎքս Միլլեքի Հետ է աիկէն , իրականութ իւն ը չշապաբելով, այլ կբ զա ԱյԳ լՔեԴ.՝ Հոկայ քաղաքը աւերակ էբ դար
(հէքս Միլլեք եղած է Քրիսչըն Սայենս Մոնի - նազանէր կատակերգութեան եւ երգիծանքի պա շ - ձեր։ Այգ ձմեռ վառելանիւթ չգան ո ւելո ւն պատ
թՏւլԼ^– խմրագիր , պատմութեան ուսուցչապետ տօնք, ստեղծելով ամբող2 տեսութիւն մը, որու ճառաւ, մ-ողովուբդբ սալայատակներու փայտե -
Հարվյլքտ Համալսարանի մէշ, Միացեալ ՚ՀքաՀանգ– Համաձայն ոչ միայն պէտք է արտացոլացնել , այլ բբ կբ վառէր ։ Լայ՛" տարածութեան վբայ , ուր
ն ե ր ո յս աուեւտ ր ա կան ներկայա ցուց ի չ Աւսա բա լի ո յ եւ Հարուածել ի րականութիւն ը , առանց շպա րե լու ։ որ, փայտ կար Հանած էի"՛ Մեծամեծ խանութնե
մէշ եւ Նիյր Ւ ս թ ք*Իւիֆի եռանդուն գործակից, Պաբոնեան այդ տեսութեան լաւագոյն իրակա րու Հսկայ ապակիներբ փշքուած էին եւ իբրեւ
իսկ այմմ ալ ռատ ի ո յ ի վքայ կք խօսի պաբբերա– նացնողն էբ եւ երգիծաբանութիւնը կատարելու - փեղկ , Հին թիթեղներու ժանգոտ կտորներով ծած
րար օրուան լուրերու մասին։ 191 7ին ան եղած է թեան ու զարգացման նոր աստիճանի Հասցնոզբ։ կած էիս խանութներու լուսամ ուտնեբ բ ։
Պաղտատ , "Կր օգնած է Հիմնելու Հայկ* որբանոց Երգիծանքի այգ յատկոլթեանբ Պաբոնեան Ամէն կողմ թշուառութիւն , անորոշութիւն ։
մը՝ Հա յ կա կան Ե գեռն էն ող2 մնացած մ անուկնեբր միացուցած էր Համ աշխա րՀա յին երգիծաբանու - Հսկայ , սիրուն քաղաքբ ամայի էբ դարձեր * * •
պատսպարելու Համար : Ե՚–\ է"է ոՐ ՚^^՚Գ Համար թեան վարպետութիւնը, անոր գեդա ր ուեստական Վեր2ապէս , վերադարձայ նորէն Օաեսա , ուր
ամէնէն կարեւորն է, ան շատ լաւ. տեղեակ է Հայ ընգՀանրացմ ան ումը ։ Առաշաւոր քա զ ա քա կան նոյնպէս ռմբակոծութիւն , Հրացանաձգութիւն ։
կական Հարցին ։ ԱՀա թէ ինչո՛լ մեծապէս ուշա պայքարն ու գեղարուեստը անոր մօտ միասնաբար Մ եծամ տոնականն ե ը բ մ իշտ պատերազմի մ էշ է՛
ին փոքրամասնականներու Հետ, Փեթլիւբայի, Տէ–
գրաւ եւ արմէքաւոք են իր կարծիքները , %ՈԲ ա՚" աբտա յա յա ո լեց ան ։ նիքինի Հետ եւ Հասեր
էին Օաեսա։
յա յան ած է Լեւոն Աիւ^րմէ լեանին ։ Ան ըսած է, ի
Երգիծանքի այգ նոյն բնոյթը ստիպեց որ ան
մԻէե այւոօ՝ Այնտեղ ճաշարան մբ կար , «էբզբում» որուն
Հանդէս գայ ոչ թէ վէպերու , ա յլ երգիծական աէբբ քանի մը ամիսէ ի վեր գոցած էբ խանութբ։
« Ես կը խորՀիմ թէ ամէնէն մեծ Հաւա թե բթեբու
նական ո ւթ ի ւն ը աւելի լաւ իրաւախոՀ ո ւթեան մր ու ամ սագի բնեբոլ մէշ որպէսզի կարե Վարձեցի եւ կրցայ քք՚չ ժամանակէն այնպիսի լաւ
նար օրը օրին Հսկել կեանքի , անոք զարգացման եւ գիրք մբ ստեղծել , որ շատեր կը զարմանային ։
Հաստատման Միացեալ \,աՀ անգներ ո ւ եւ հորՀըր - իր ծիծաղով
բեքել գաքգացման շիտակ ճամբու Թէեւ դժուար էր պարենաւորումը , բայ$ ես էէէ
գային Միութեան միշեւ կ արող է ստեղծուիլ Հայ վյրայ ։ Ատոք շնորՀի՜ւ Պաբոնեան
տեսաւ եւ պատ– յուսաՀատեբ ։ Գործս յաշող էր եւ շատ ւձտռափ կբ
կական Հարցի արդար ե լ նպատակայարմար կար՛ կեբացուց
քաղքենի Լպուրմուա՝)՛ քաղաքականու - շաՀ է ի Հ
զազրութեան միջոցով Հ Ամենալաւ կապը Միացեալ
թեան վնասներբ , որ մարդբ ենթարկած էր տագ Մ եծամ ասն ականները լալ Հաստատուած էի"
\է աՀ անգներ ռ լ 1ռրՀրգային Մ իութեան միշեւ
նապներու , ու մանբացուցած եւ եղծանած ։ $*ամա– Օտեսալի մէշ*. Այդ միշոցին, քուրեր ա ար ածու ե -
կրնայ ըէէալ անոնց րԳւդՀանուր շաՀ ա գրգռութիւն ր
ոոյցի պէս լաբուած է անոր Հերոսներու կեանքը , ցան թէ՝ կովկաս ի մէշ ամէն աղդ պէտք է պաշտ–
Հա յ մ ո գո վո ւր գի բաը-օբութեամ բ ։ Ողբերգական
2յլային եւ 2ղտձիգ են, արագաշարժ , կը ձգտին
թ իւր իմացութ իւնը , ոք կայ Ամերիկայի եւ Ա ով ե տ
դուրս– գալ գէաի աղատ , անկաշկանդ կեանքը ,՛ դէ՜
Միութեան միչեւ, լաւագոյն կերպով կրնայ վե (սէՕթւշ) : ԱՀա այդ կեանքի եւ մարդու վւրկութեան
պ ի կեանքի բնականոն ուղին , բա յց 1լ ի յնան ծիծա
րա ց ո ւի լ , երք այս երկու երկիբներբ միացեալ ու եւ կա տ ա ր ե լո ւթ ե ան ղաղա փա բն էր Պաբոնեան ի
ղելի ա Հ ա ւո ր ո ւթ ե ա մ բ ( ա ղւքւքա վա ր ո լ թե ան
մե րով Փան ան լուծել Հայաստանի էոնգիբը * ե րղիծանքի գաղափարական բո վանդակս ւթ իւն բ եւ
Վնասները») ։ Անոնք Պ արոնեանի Համակրած իւաւի
կ ե անք ի մ էշ անոր ո ղբ ե բ դա կան բլլալ ու պ աա ճա
քիէքս Միլլեք, որ վերջերս ռատ ի սյի վրայ աք մա բզիկն են , բուն ժողովրդական տարրը ։
ռը : Ա յ դ մ ա րգկոլթեան պա շա ա մ ուևքբ եւ կեն -
խօսեցաւ Հա յկական Հարց ի մ ասին , կ*ընդունի Այղ աՀաւռրութիւնը Հետեւանքն էր այն բս/նի սաս իր ութ ի լեն ալ կեանքի ու մ աք գոլ պա շտ պա ՝
Հա յկական Հողա յին պաՀան^նեբուն արդարութիւ որ ժամանակն ու ազատ զարգացման բնականոն նութիւնբ, կբ դարձնէր Պարոնեանը աՀաւոր իր
նը՛Հ Ան կը խորՀի թէ Հայկական Հարցը պէտք է օըէքբ Հակասութեան մէշ էին։ «քննութիւնը քնա մամ տնակին Հանդէպ , աՀ ու սարսափ իր ժամա -
քննութեան առնուի Մերձ աւոը եւ Մի2ին Աբեւեքի ցիր կը պոոա յ , ժամ անակբ մ ի՛ քնանաք կ՛՛տզա - նակիցնե բուն , իբ երգիծաբան ո ւթեամ բ , իր թեր
խնդիրներէն անջսաւ եւ թէ 10ոբՀրդային կառավա ղակէ» ։ Մ արդն ու կեանքը կոբսնցուցած են կա - թերով որոնք իրարու կը յաշոբդէին ։ Պաբոնեան
րութիւնք Հայկական Հողային պաՀան^ներու մա տաբեալի֊, դեղեցիկի եւ վսեմի կերպարանքբ ։ Ա– կր յաշոգէբ առօրեայ փաստը բարձրացնել իբ գա–
սին շատ աւելի պէտք է խօսի , քան կ*ընէ ; նոբ պատկերացումովբ դրամատիրութիւնը մարդ - բա չր2անի դե զարուեստական ընգՀանրացմ ան մա
Լեւոն յյիւրմէլեանի միջոցով ան տուած է եր կութեան Համար դժոխք եղաւ, ոչ թէ փրկութիւն կարդակին , որու շնոբՀիլ փաստբ կբ զ.առնար
կս՛֊– խո րՀ ուր դներ Հայերուն , այն է% . . . ուստի ժխտեց իր աՀեղ ծիծազով ե լ յօրինեց պատկե ր ,. երեւոյթք կը խորանար երդիծաբանա–
« 1. ՛հոլք պէտք է ^անաք լուսաբանել ամե իբ մեծ Հուզման ի զմբ, բնկերային եբազաշխաբՀր կ*ձ/11 տիպարի կամ տիպական Հանգամանքի մէշ
րիկեան մ ո ղո վո ւր դ բ Հա յ կա կան ՀաՐռի մ ասին՝ իբրեւ կենցագային - բնկերային քաղաքական՛ ընգ–
ար թնցնե լով անոր Հ ետաքքքք ութիւն՛ը Հա յա սա ա՛ մ ի ան գա մ ա յն արդար կբ նկատէ Հայերու Հ ո զա յին Հանբացում , իսկ Հեղինակին անՀ ատ ական զդա -
պաՀան2բ ։ ցում բ կը դառնար բնկերային
նի Հանդէպ • • • առաշաւոր դագա–
€ 2. Ղ՚ուք պէաք է միացնէք ձեր ^անքեքը , Ոչ նուազ ուշագրաւ է մեր ամերիկացի բարե վւարներոլ րնդՀ անրաց՚ում ; Անոր պատկերներն ու
նեբդաշնա՛կօբէն աշխատիք միասին »։ կամին Հետեւեալ Հատուածբ* րնզՀ ան բացումներք ստեզծաղո բծական մեծ կիր՜
Ընթերցողը դիտէ , թէ ա յ ս երկու խորՀուրդ– « ք^ոլոր Հա յերը , որոնք առաշին Հ ամս/ շիւ ա բ - քի ու մեծ ատելութեան Հ ետ մ ի ան գա մ այն կվար՛
նեքն ալ Ղ* ա շնա կց ա կան մամ ուլը բազմ աթիւ ան՛ Հա յին պատերազմ էն յետո յ աւելի խազալիք դար - տա յա յա էին Հ ե դինա կին մ եծ վիչաը , անոր արտա
գամներ տուած է եւ կուտա յ Հա յ Հասաբտկու - ձան պետութեանց ձեռքին քան ոեւէ ժողովուրդ սուքը ծնած՝ մեծ "էրէն ։ «Ես լ ա լ ալ գիտեմ» ,
թեան։ Մեր թերթը շարունակ ըսած է , թէ Հայկա Եւբոպայի մէշ երկրորդ Հ ամաշխարՀ ա յ ին պատե - 1լբսէբ ան։ ԱբովՀետեւ կը ծիծազէը կեանքբ եւ
կան Հարց ի լուծմ ան Համար առա^նակա րգ նշանա բազմի ատեն, կը ձգտին միացնել իրենց
կութիւն ունի ամ երիկեան Հայրենի մարդբ շատ սիրելէն , բայց ժամանակի պատճառով
մ ո զ ո վ ո ւ ր գ ի Հ ետաքբբ– քը– Անոնցմէ շատեր շատ ալ գոՀ չեն իրենց դիր - ատոնց Հետ Հակասութեան
քրոլթիւնբ Հայութեամբ ե լ ծանօթութիւնը Հայու քէն հորՀբդային մ էշ էր , եւ անՀ աշտ ,
Միութեան մէշ, Հակ առա ուստի կբ ծաղրէ բ եւ կը դատապարտէ բ ղանոն ք :
թեան մասին։ Մեր թերթբ շարունակ ըսած է, թէ ։էէլա լ աճ մշազոլթայէն
այգ եւ ուրիշ շատ գործեր լաւագոյն կերպով կբր– 1՚ԲՐ <յ՜ողով\ո՚֊րգ ինքնա՚վա րո ւթեան : Անոնք, Ւր սիրոյն մէշ աղդային չէր , եւ ոչ ալ իբ վշտին
նան գլուխ գալ , եթէ ամեբիկաՀայութիւնբ Հա , ՂՐԾաս կենգանի մնալ րոյնապե - մէշ անձնամոլ, այլ խո րապէս ժողովրդային էր ,
մախմբէ իբ բոլոր ուժեըր ել նեբդաշնակօբէն աական լու հր տակ այնքան երկար մամանակ, որ Համապարփակ ու Համամարդկային էբ , աւելի լաւ
բնական սիրել կր ն շա -
գործէ Հ , կ որ պաՀ էրն անկախ պետութիւն մր կազ է ըսել, «Ամէնքբ սիրելը ոչ մէկը
մելու իբենռ բնաձ-ին ձգտումրւ ֆ լ եթէ անոնք նակէ» ։ Մ*4ֆդկային իբ մեծ ոիբով ու մեծ մարդու
Աակայն , գմբախտաբար , Հակառակ մեր բո չ՛կրնան Հասնի լ այգ նպատակին այս սերունդի օ– պաշտամ ո ւն քո Հ(հսա21Ո1Տա6) –Պաբոնեան կը յիշեցնէ
լոր շանքեբուն , ամեբ իկաՀա յութիւնը ՛ակա լին պիտի ձգտին ատոր յաջորդ կամ նոյնիսկ Հե Վերածնունդի դարա^բ2անի Հսկաները •։
պա ռա կտուած կբ մնա յ եւ կբ գործէ Փլաաուած , է <է է֊֊ ւ ա. ւ ֊I ւ է.
անն ե ր դա շն ա կ ուժերով։ տեւեալ սերունդներու օրով ; Այսպէս է անոնւ Անոր ստեզհագո րձ֊ոլթիւնր ամ բոզ 9 իրաւա -
Երանի թէ գէթ մեր ամերիկացի բա բեկամնե– ^ ձգտումներու յարատեւութիւնը։ Բայց մինչ այդ՝ կարգի մը կեանքբ կր ներկայացնէ : Դրամատիրա
բու կարծիքնե ք բ քիչ մ ը աւելի ազդեց ութիւն ու ամէն միշոց, որ կրնայ միացնել պատմական Հա՛– կան , կզերա-աւատական ընկերութիւնը իր բոլոր
նենա յին Հ ա կազ ա շն ա կց ա կան խմ բա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւ յաստանբ , 1լ ա քգաքացնէ իրենց մ աքին մ էշ եդած կոզմերով, իր առօրեայով, ասանին կենցազով ,
մտայնութեան եւ ընթացքին վրայ : նպատակը» ։ բովանդակ կեանքով ու տիպերով , եւրոպական քա
(Խմբագրական «Հայրենիք»^ , 4 Յունիս՝) Սփենսեր Տ • Ըրվի" կ՚ընգունի թէ Արեւմտեան ղաքագիտական աչխարՀը իր պետութիւներով,
Եըէկ Հրատարակեցինք մէկ նոր յօդուած բ մեր պետ ոլթիւննեբը կրնան լաւ Հիմեր ունենալ ընգ– չոչերով, դիւանագէտներով, ամբոզչ Պոլիսբ իր
ամերիկացի լաւագոյն բարեկամներէն մէկուն՝ դիմ անա լու քիոլսիո յ բն գա ր ձա կմ ան շատ մ ր Հբր՛ խայտանկար կեանքով, անոր ստեղհ-ագորՆոլթեան
Հրապաբակագիր Ափենսէբ Տ • Ըրփէսի 1 ոՐ » եթէ շանՆեբու մէշ, բայց անոնք չեն կրնար Լուբ2 ա - մէչ պատկերացուած֊ են մեհ-ակեբտ ընդՀանրա -
կբ յիշէ ընթերցողը , ասկէ ա ււ ա V ալ քանի մը խիստ ռար կութի ւնն եր բնել Հա յե բու Հոգային պաՀանշին ց ո ւմնե բուի : ՛Նի ւթե բու ստեղձ֊ագորձ֊ակտն բազմա
Համակրական յօղուածներ գրած էր Հայկական գէմ ։ Եւ ատիկա Հետեւեալ պատճառներով • զանութեան, Հարուստ գազավւա րնե բո լ , երգիձ֊ա -
Հողային պաՀան^ներոլ մասին Շ\շ\շ\3.ոձ ՈտԱՈ ԵշՅւ– ա ) իՒբքաՀա յաս տան ի մ էշ շատ քիչ կա յ կամ կան Հնարամտոլթ իւննե բու ել գիւտերու անսպա
\& յայտնի թերթին մէ^։ բնաւ չկայ կայսերապաշտական ռազմավարութեան ռելի, ծովածաւալ Հարստութիւն է այգ ստեղծա
Հա յ Ղ՛ատին նուի բո ւած իր վերջին յօդուածին խնդիր , ինչպէս որ կա յ Իրանի կամ Պա լքա)ննե ր ո լ գործութիւնը
մ է 2 կա յին քանի մ բ ո լ շ ա զրաւ աբտա յա յտութիլն– մէչ : Պաբոնեան սպառեց Պո լիսը , ա \ ,
ւ. ֊ /• խայտա -
բ ) Թուրքիա , Հակառակ իր տուած զաշնա -
նեբ , որոնք արմանի են մասնաւոր ուշադրութեան : նկար կեանքբ եւ պէտք զգաց նոր տիպարներու
գրա յին խոստումներուն , վ եր2ին պատերազմ ին 1
Այսպէս , օրինակ, մեր ամերիկացի բարեկամբ մէշ չօգնեց Դաշնակիցներու յա գթան ակին եւրոպական տիպարներու, որոնք թէեւ գծագրած
Հաւանական կը նկատէ , ոբ ի$ոբՀրգային ներկայա գ)Բաբո յական ծանր պա բ տ ական ո ւթ ի ւն մ ը էբ մասամբ Հեգնանքի իր անսանձ երեւակայոլ -
ցուցիչները մ իշազդա յին քոնֆերան սնե բու մէշ ի– կ՝ ի յնա յ Դաշնակիցներուն վ բտ յ լուծե լու Հա (կա - թեան շնորՀիւ, բտ յց բաղձանք ունեցաւ Ե՚~րսաա
բենք չաիտի յարուցանեն Տար տանէ լի եւ մտնա - կան Հարցբ , քանի ոք աոաշին Համաշխարհային մեկնիլ տիպարներ որոնելու Հ Ա ակտ յն դաման մա
ւանգ Թուրքի ոյ արեւելեան նաՀանդնեբու խ՛եղիր - պատերազմի ատեն եւ յետոյ անոնք խոստացան Հբ վրայ Հասաւ անոր Հանճարին աբգասաւոբման
ներ բ , այլ իրենց դո րծ ո ղո ւթ ի ւնն եր ո վ պիտի ստի թրքական լուծէն ազատել Հայոց պատմական բո - ե լ նոր յղացումներու պաՀուն, գեռ յիսուն տարին
պեն պետութ իւննե ր բ զբաղելու այդ խնդիրներով : լոր Հոզեբբ ; չբոլորած , երբ կր պատրաստուէր եւրոպական
Թէեւ, անոր կարծիքով, Հիլլէական ու ռաքէթ ԱՀա թէ ինչու մեր ամերիկացի բարեկամ բ կեանքի ու տիպարներու պատկերացումով նոր
ռումբերու այս գարուն մէշ Հակակշիռբ Նեղուց - միանգամայն արդար եւ անՀ րաժեշտ կը նկատէ , Հսկայ մր դառնա/ Համաելրոպական երգիծաբա -
ներոլ կամ Հողային փոքրիկ յաւելեալ շր2աննեբոլ ,ոբ Հայաստանին արուին ոչ միայն կարսն ու Ար– նոլթեան մէչ՛. Ս աՀր մեռցոլց զայն ֆիզիքապէս,
վրայ չի կրնար փնտռուած ապաՀովութիւնբ տալ, աաՀանը, այլեւ Թուրքի ո յ տիրապետութեան տակ բայց ան կատարեց իր խո ստո ւմր • •-Մ տՀ ո լան գէս՛
իսչպէս որ քց • կառավարութիւնր կ՛ուզէ ստանա ք ա յժմ դտնուոդ էրղըումը , Պիթլիսը , Վանն ու կռուեցաւ կեանքի եւ մարդու անմաՀութեան գա
տիրանալով Տ ա ր տ ան է լին ե լ թրքաՀայ նաՀ անգն ե– Տրապիզոնը , մինչեւ Ո*–իլսընի գծած սաՀմանը։ ղափարով եւ իր ստեղծագործութեան անմաՀոլ ՚
յւուն , րա/ւք Սփենսեր Տ ՚ ԸրՀՀն ար/ուհանղելէձ (Խմբագրական «ՀայրեԹիք»^, 5 Ց^^նի) թեամբ յաղթեց Հ
ՍԱՀԱԿ ԲԱԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳԱՏԻ ՄԱԱԻՆ (ՄԱՀՈԻԱ՚ե 55 ԱՄԵԱԿԻ ԱՌ ԹԻԻ) ԾՆՆԳԵԱՆ ՆԱԽՕՐԵԱԿԻՆ
-*• " – \ ^ – – ~ - ֊ (ի. եւ վերջին մաս)
Բարեգործականի՝ Լոս Անճելոսի Ե ր իա ա սար՛ Դիմելով երգիծական - կենսագրական նորավէ (ի. եւ վերջին մաս)
դա կան մ ասն աճ ի սգի մ էկ ժոդովին մ էշ մ եր աա– պի եւ երգիծական դիմանկաբնեբու տեսակնեբուն , Բանի մը շաբաթ վեր2 Դ եղբօրս գործին Հա
զանգաւոր գրագէտ Լեւոն Աիւբմէլեան վերջերս Պաբոնեան « Ազգային Ջոշերով ստեղծած է ոչ թէ մար պիաի մեկնէի Փեթերսպուբկ , մայրաքաղաքը
շատ դեղեց իկ ուղերձ մը ըրած էր մեր գաղութի քաղաքի մը պատմութիւնբ ,այլեւ ամբոգ2 իրաւա (այժմ Լէնինկբատ) ։ Հազիւ 1 8 օրէն կրցայ մտնել
եւ Հայ Ղ՛ատի մասին։ Այգ ուղերձին մէշ ան յի՜ կարգի մը գեղարոլե ստական երգիծական պատ - այդ քաղաքը , (սովորաբար երեք օրուան ճամբայ
Լած էր խիստ Հետաքրքրական խօսակցութիւն մ ք, մութիւնը։ Պար֊ոնեան երգիծանքը կը Համարէր ոչ է երկաթուղիով) ;
զոր ինք ՛ունեցած էր յայտնի ամերիկեան Հրապա միայն թունաւոր նետ, որ պէտք էր արձթսկել մօ–
րակախօս ՈՎքս Միլլեքի Հետ է աիկէն , իրականութ իւն ը չշապաբելով, այլ կբ զա ԱյԳ լՔեԴ.՝ Հոկայ քաղաքը աւերակ էբ դար
(հէքս Միլլեք եղած է Քրիսչըն Սայենս Մոնի - նազանէր կատակերգութեան եւ երգիծանքի պա շ - ձեր։ Այգ ձմեռ վառելանիւթ չգան ո ւելո ւն պատ
թՏւլԼ^– խմրագիր , պատմութեան ուսուցչապետ տօնք, ստեղծելով ամբող2 տեսութիւն մը, որու ճառաւ, մ-ողովուբդբ սալայատակներու փայտե -
Հարվյլքտ Համալսարանի մէշ, Միացեալ ՚ՀքաՀանգ– Համաձայն ոչ միայն պէտք է արտացոլացնել , այլ բբ կբ վառէր ։ Լայ՛" տարածութեան վբայ , ուր
ն ե ր ո յս աուեւտ ր ա կան ներկայա ցուց ի չ Աւսա բա լի ո յ եւ Հարուածել ի րականութիւն ը , առանց շպա րե լու ։ որ, փայտ կար Հանած էի"՛ Մեծամեծ խանութնե
մէշ եւ Նիյր Ւ ս թ ք*Իւիֆի եռանդուն գործակից, Պաբոնեան այդ տեսութեան լաւագոյն իրակա րու Հսկայ ապակիներբ փշքուած էին եւ իբրեւ
իսկ այմմ ալ ռատ ի ո յ ի վքայ կք խօսի պաբբերա– նացնողն էբ եւ երգիծաբանութիւնը կատարելու - փեղկ , Հին թիթեղներու ժանգոտ կտորներով ծած
րար օրուան լուրերու մասին։ 191 7ին ան եղած է թեան ու զարգացման նոր աստիճանի Հասցնոզբ։ կած էիս խանութներու լուսամ ուտնեբ բ ։
Պաղտատ , "Կր օգնած է Հիմնելու Հայկ* որբանոց Երգիծանքի այգ յատկոլթեանբ Պաբոնեան Ամէն կողմ թշուառութիւն , անորոշութիւն ։
մը՝ Հա յ կա կան Ե գեռն էն ող2 մնացած մ անուկնեբր միացուցած էր Համ աշխա րՀա յին երգիծաբանու - Հսկայ , սիրուն քաղաքբ ամայի էբ դարձեր * * •
պատսպարելու Համար : Ե՚–\ է"է ոՐ ՚^^՚Գ Համար թեան վարպետութիւնը, անոր գեդա ր ուեստական Վեր2ապէս , վերադարձայ նորէն Օաեսա , ուր
ամէնէն կարեւորն է, ան շատ լաւ. տեղեակ է Հայ ընգՀանրացմ ան ումը ։ Առաշաւոր քա զ ա քա կան նոյնպէս ռմբակոծութիւն , Հրացանաձգութիւն ։
կական Հարցին ։ ԱՀա թէ ինչո՛լ մեծապէս ուշա պայքարն ու գեղարուեստը անոր մօտ միասնաբար Մ եծամ տոնականն ե ը բ մ իշտ պատերազմի մ էշ է՛
ին փոքրամասնականներու Հետ, Փեթլիւբայի, Տէ–
գրաւ եւ արմէքաւոք են իր կարծիքները , %ՈԲ ա՚" աբտա յա յա ո լեց ան ։ նիքինի Հետ եւ Հասեր
էին Օաեսա։
յա յան ած է Լեւոն Աիւ^րմէ լեանին ։ Ան ըսած է, ի
Երգիծանքի այգ նոյն բնոյթը ստիպեց որ ան
մԻէե այւոօ՝ Այնտեղ ճաշարան մբ կար , «էբզբում» որուն
Հանդէս գայ ոչ թէ վէպերու , ա յլ երգիծական աէբբ քանի մը ամիսէ ի վեր գոցած էբ խանութբ։
« Ես կը խորՀիմ թէ ամէնէն մեծ Հաւա թե բթեբու
նական ո ւթ ի ւն ը աւելի լաւ իրաւախոՀ ո ւթեան մր ու ամ սագի բնեբոլ մէշ որպէսզի կարե Վարձեցի եւ կրցայ քք՚չ ժամանակէն այնպիսի լաւ
նար օրը օրին Հսկել կեանքի , անոք զարգացման եւ գիրք մբ ստեղծել , որ շատեր կը զարմանային ։
Հաստատման Միացեալ \,աՀ անգներ ո ւ եւ հորՀըր - իր ծիծաղով
բեքել գաքգացման շիտակ ճամբու Թէեւ դժուար էր պարենաւորումը , բայ$ ես էէէ
գային Միութեան միշեւ կ արող է ստեղծուիլ Հայ վյրայ ։ Ատոք շնորՀի՜ւ Պաբոնեան
տեսաւ եւ պատ– յուսաՀատեբ ։ Գործս յաշող էր եւ շատ ւձտռափ կբ
կական Հարցի արդար ե լ նպատակայարմար կար՛ կեբացուց
քաղքենի Լպուրմուա՝)՛ քաղաքականու - շաՀ է ի Հ
զազրութեան միջոցով Հ Ամենալաւ կապը Միացեալ
թեան վնասներբ , որ մարդբ ենթարկած էր տագ Մ եծամ ասն ականները լալ Հաստատուած էի"
\է աՀ անգներ ռ լ 1ռրՀրգային Մ իութեան միշեւ
նապներու , ու մանբացուցած եւ եղծանած ։ $*ամա– Օտեսալի մէշ*. Այդ միշոցին, քուրեր ա ար ածու ե -
կրնայ ըէէալ անոնց րԳւդՀանուր շաՀ ա գրգռութիւն ր
ոոյցի պէս լաբուած է անոր Հերոսներու կեանքը , ցան թէ՝ կովկաս ի մէշ ամէն աղդ պէտք է պաշտ–
Հա յ մ ո գո վո ւր գի բաը-օբութեամ բ ։ Ողբերգական
2յլային եւ 2ղտձիգ են, արագաշարժ , կը ձգտին
թ իւր իմացութ իւնը , ոք կայ Ամերիկայի եւ Ա ով ե տ
դուրս– գալ գէաի աղատ , անկաշկանդ կեանքը ,՛ դէ՜
Միութեան միչեւ, լաւագոյն կերպով կրնայ վե (սէՕթւշ) : ԱՀա այդ կեանքի եւ մարդու վւրկութեան
պ ի կեանքի բնականոն ուղին , բա յց 1լ ի յնան ծիծա
րա ց ո ւի լ , երք այս երկու երկիբներբ միացեալ ու եւ կա տ ա ր ե լո ւթ ե ան ղաղա փա բն էր Պաբոնեան ի
ղելի ա Հ ա ւո ր ո ւթ ե ա մ բ ( ա ղւքւքա վա ր ո լ թե ան
մե րով Փան ան լուծել Հայաստանի էոնգիբը * ե րղիծանքի գաղափարական բո վանդակս ւթ իւն բ եւ
Վնասները») ։ Անոնք Պ արոնեանի Համակրած իւաւի
կ ե անք ի մ էշ անոր ո ղբ ե բ դա կան բլլալ ու պ աա ճա
քիէքս Միլլեք, որ վերջերս ռատ ի սյի վրայ աք մա բզիկն են , բուն ժողովրդական տարրը ։
ռը : Ա յ դ մ ա րգկոլթեան պա շա ա մ ուևքբ եւ կեն -
խօսեցաւ Հա յկական Հարց ի մ ասին , կ*ընդունի Այղ աՀաւռրութիւնը Հետեւանքն էր այն բս/նի սաս իր ութ ի լեն ալ կեանքի ու մ աք գոլ պա շտ պա ՝
Հա յկական Հողա յին պաՀան^նեբուն արդարութիւ որ ժամանակն ու ազատ զարգացման բնականոն նութիւնբ, կբ դարձնէր Պարոնեանը աՀաւոր իր
նը՛Հ Ան կը խորՀի թէ Հայկական Հարցը պէտք է օըէքբ Հակասութեան մէշ էին։ «քննութիւնը քնա մամ տնակին Հանդէպ , աՀ ու սարսափ իր ժամա -
քննութեան առնուի Մերձ աւոը եւ Մի2ին Աբեւեքի ցիր կը պոոա յ , ժամ անակբ մ ի՛ քնանաք կ՛՛տզա - նակիցնե բուն , իբ երգիծաբան ո ւթեամ բ , իր թեր
խնդիրներէն անջսաւ եւ թէ 10ոբՀրդային կառավա ղակէ» ։ Մ արդն ու կեանքը կոբսնցուցած են կա - թերով որոնք իրարու կը յաշոբդէին ։ Պաբոնեան
րութիւնք Հայկական Հողային պաՀան^ներու մա տաբեալի֊, դեղեցիկի եւ վսեմի կերպարանքբ ։ Ա– կր յաշոգէբ առօրեայ փաստը բարձրացնել իբ գա–
սին շատ աւելի պէտք է խօսի , քան կ*ընէ ; նոբ պատկերացումովբ դրամատիրութիւնը մարդ - բա չր2անի դե զարուեստական ընգՀանրացմ ան մա
Լեւոն յյիւրմէլեանի միջոցով ան տուած է եր կութեան Համար դժոխք եղաւ, ոչ թէ փրկութիւն կարդակին , որու շնոբՀիլ փաստբ կբ զ.առնար
կս՛֊– խո րՀ ուր դներ Հայերուն , այն է% . . . ուստի ժխտեց իր աՀեղ ծիծազով ե լ յօրինեց պատկե ր ,. երեւոյթք կը խորանար երդիծաբանա–
« 1. ՛հոլք պէտք է ^անաք լուսաբանել ամե իբ մեծ Հուզման ի զմբ, բնկերային եբազաշխաբՀր կ*ձ/11 տիպարի կամ տիպական Հանգամանքի մէշ
րիկեան մ ո ղո վո ւր դ բ Հա յ կա կան ՀաՐռի մ ասին՝ իբրեւ կենցագային - բնկերային քաղաքական՛ ընգ–
ար թնցնե լով անոր Հ ետաքքքք ութիւն՛ը Հա յա սա ա՛ մ ի ան գա մ ա յն արդար կբ նկատէ Հայերու Հ ո զա յին Հանբացում , իսկ Հեղինակին անՀ ատ ական զդա -
պաՀան2բ ։ ցում բ կը դառնար բնկերային
նի Հանդէպ • • • առաշաւոր դագա–
€ 2. Ղ՚ուք պէաք է միացնէք ձեր ^անքեքը , Ոչ նուազ ուշագրաւ է մեր ամերիկացի բարե վւարներոլ րնդՀ անրաց՚ում ; Անոր պատկերներն ու
նեբդաշնա՛կօբէն աշխատիք միասին »։ կամին Հետեւեալ Հատուածբ* րնզՀ ան բացումներք ստեզծաղո բծական մեծ կիր՜
Ընթերցողը դիտէ , թէ ա յ ս երկու խորՀուրդ– « ք^ոլոր Հա յերը , որոնք առաշին Հ ամս/ շիւ ա բ - քի ու մեծ ատելութեան Հ ետ մ ի ան գա մ այն կվար՛
նեքն ալ Ղ* ա շնա կց ա կան մամ ուլը բազմ աթիւ ան՛ Հա յին պատերազմ էն յետո յ աւելի խազալիք դար - տա յա յա էին Հ ե դինա կին մ եծ վիչաը , անոր արտա
գամներ տուած է եւ կուտա յ Հա յ Հասաբտկու - ձան պետութեանց ձեռքին քան ոեւէ ժողովուրդ սուքը ծնած՝ մեծ "էրէն ։ «Ես լ ա լ ալ գիտեմ» ,
թեան։ Մեր թերթը շարունակ ըսած է , թէ Հայկա Եւբոպայի մէշ երկրորդ Հ ամաշխարՀ ա յ ին պատե - 1լբսէբ ան։ ԱբովՀետեւ կը ծիծազէը կեանքբ եւ
կան Հարց ի լուծմ ան Համար առա^նակա րգ նշանա բազմի ատեն, կը ձգտին միացնել իրենց
կութիւն ունի ամ երիկեան Հայրենի մարդբ շատ սիրելէն , բայց ժամանակի պատճառով
մ ո զ ո վ ո ւ ր գ ի Հ ետաքբբ– քը– Անոնցմէ շատեր շատ ալ գոՀ չեն իրենց դիր - ատոնց Հետ Հակասութեան
քրոլթիւնբ Հայութեամբ ե լ ծանօթութիւնը Հայու քէն հորՀբդային մ էշ էր , եւ անՀ աշտ ,
Միութեան մէշ, Հակ առա ուստի կբ ծաղրէ բ եւ կը դատապարտէ բ ղանոն ք :
թեան մասին։ Մեր թերթբ շարունակ ըսած է, թէ ։էէլա լ աճ մշազոլթայէն
այգ եւ ուրիշ շատ գործեր լաւագոյն կերպով կբր– 1՚ԲՐ <յ՜ողով\ո՚֊րգ ինքնա՚վա րո ւթեան : Անոնք, Ւր սիրոյն մէշ աղդային չէր , եւ ոչ ալ իբ վշտին
նան գլուխ գալ , եթէ ամեբիկաՀայութիւնբ Հա , ՂՐԾաս կենգանի մնալ րոյնապե - մէշ անձնամոլ, այլ խո րապէս ժողովրդային էր ,
մախմբէ իբ բոլոր ուժեըր ել նեբդաշնակօբէն աական լու հր տակ այնքան երկար մամանակ, որ Համապարփակ ու Համամարդկային էբ , աւելի լաւ
բնական սիրել կր ն շա -
գործէ Հ , կ որ պաՀ էրն անկախ պետութիւն մր կազ է ըսել, «Ամէնքբ սիրելը ոչ մէկը
մելու իբենռ բնաձ-ին ձգտումրւ ֆ լ եթէ անոնք նակէ» ։ Մ*4ֆդկային իբ մեծ ոիբով ու մեծ մարդու
Աակայն , գմբախտաբար , Հակառակ մեր բո չ՛կրնան Հասնի լ այգ նպատակին այս սերունդի օ– պաշտամ ո ւն քո Հ(հսա21Ո1Տա6) –Պաբոնեան կը յիշեցնէ
լոր շանքեբուն , ամեբ իկաՀա յութիւնը ՛ակա լին պիտի ձգտին ատոր յաջորդ կամ նոյնիսկ Հե Վերածնունդի դարա^բ2անի Հսկաները •։
պա ռա կտուած կբ մնա յ եւ կբ գործէ Փլաաուած , է <է է֊֊ ւ ա. ւ ֊I ւ է.
անն ե ր դա շն ա կ ուժերով։ տեւեալ սերունդներու օրով ; Այսպէս է անոնւ Անոր ստեզհագո րձ֊ոլթիւնր ամ բոզ 9 իրաւա -
Երանի թէ գէթ մեր ամերիկացի բա բեկամնե– ^ ձգտումներու յարատեւութիւնը։ Բայց մինչ այդ՝ կարգի մը կեանքբ կր ներկայացնէ : Դրամատիրա
բու կարծիքնե ք բ քիչ մ ը աւելի ազդեց ութիւն ու ամէն միշոց, որ կրնայ միացնել պատմական Հա՛– կան , կզերա-աւատական ընկերութիւնը իր բոլոր
նենա յին Հ ա կազ ա շն ա կց ա կան խմ բա կց ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւ յաստանբ , 1լ ա քգաքացնէ իրենց մ աքին մ էշ եդած կոզմերով, իր առօրեայով, ասանին կենցազով ,
մտայնութեան եւ ընթացքին վրայ : նպատակը» ։ բովանդակ կեանքով ու տիպերով , եւրոպական քա
(Խմբագրական «Հայրենիք»^ , 4 Յունիս՝) Սփենսեր Տ • Ըրվի" կ՚ընգունի թէ Արեւմտեան ղաքագիտական աչխարՀը իր պետութիւներով,
Եըէկ Հրատարակեցինք մէկ նոր յօդուած բ մեր պետ ոլթիւննեբը կրնան լաւ Հիմեր ունենալ ընգ– չոչերով, դիւանագէտներով, ամբոզչ Պոլիսբ իր
ամերիկացի լաւագոյն բարեկամներէն մէկուն՝ դիմ անա լու քիոլսիո յ բն գա ր ձա կմ ան շատ մ ր Հբր՛ խայտանկար կեանքով, անոր ստեղհ-ագորՆոլթեան
Հրապաբակագիր Ափենսէբ Տ • Ըրփէսի 1 ոՐ » եթէ շանՆեբու մէշ, բայց անոնք չեն կրնար Լուբ2 ա - մէչ պատկերացուած֊ են մեհ-ակեբտ ընդՀանրա -
կբ յիշէ ընթերցողը , ասկէ ա ււ ա V ալ քանի մը խիստ ռար կութի ւնն եր բնել Հա յե բու Հոգային պաՀանշին ց ո ւմնե բուի : ՛Նի ւթե բու ստեղձ֊ագորձ֊ակտն բազմա
Համակրական յօղուածներ գրած էր Հայկական գէմ ։ Եւ ատիկա Հետեւեալ պատճառներով • զանութեան, Հարուստ գազավւա րնե բո լ , երգիձ֊ա -
Հողային պաՀան^ներոլ մասին Շ\շ\շ\3.ոձ ՈտԱՈ ԵշՅւ– ա ) իՒբքաՀա յաս տան ի մ էշ շատ քիչ կա յ կամ կան Հնարամտոլթ իւննե բու ել գիւտերու անսպա
\& յայտնի թերթին մէ^։ բնաւ չկայ կայսերապաշտական ռազմավարութեան ռելի, ծովածաւալ Հարստութիւն է այգ ստեղծա
Հա յ Ղ՛ատին նուի բո ւած իր վերջին յօդուածին խնդիր , ինչպէս որ կա յ Իրանի կամ Պա լքա)ննե ր ո լ գործութիւնը
մ է 2 կա յին քանի մ բ ո լ շ ա զրաւ աբտա յա յտութիլն– մէչ : Պաբոնեան սպառեց Պո լիսը , ա \ ,
ւ. ֊ /• խայտա -
բ ) Թուրքիա , Հակառակ իր տուած զաշնա -
նեբ , որոնք արմանի են մասնաւոր ուշադրութեան : նկար կեանքբ եւ պէտք զգաց նոր տիպարներու
գրա յին խոստումներուն , վ եր2ին պատերազմ ին 1
Այսպէս , օրինակ, մեր ամերիկացի բարեկամբ մէշ չօգնեց Դաշնակիցներու յա գթան ակին եւրոպական տիպարներու, որոնք թէեւ գծագրած
Հաւանական կը նկատէ , ոբ ի$ոբՀրգային ներկայա գ)Բաբո յական ծանր պա բ տ ական ո ւթ ի ւն մ ը էբ մասամբ Հեգնանքի իր անսանձ երեւակայոլ -
ցուցիչները մ իշազդա յին քոնֆերան սնե բու մէշ ի– կ՝ ի յնա յ Դաշնակիցներուն վ բտ յ լուծե լու Հա (կա - թեան շնորՀիւ, բտ յց բաղձանք ունեցաւ Ե՚~րսաա
բենք չաիտի յարուցանեն Տար տանէ լի եւ մտնա - կան Հարցբ , քանի ոք աոաշին Համաշխարհային մեկնիլ տիպարներ որոնելու Հ Ա ակտ յն դաման մա
ւանգ Թուրքի ոյ արեւելեան նաՀանդնեբու խ՛եղիր - պատերազմի ատեն եւ յետոյ անոնք խոստացան Հբ վրայ Հասաւ անոր Հանճարին աբգասաւոբման
ներ բ , այլ իրենց դո րծ ո ղո ւթ ի ւնն եր ո վ պիտի ստի թրքական լուծէն ազատել Հայոց պատմական բո - ե լ նոր յղացումներու պաՀուն, գեռ յիսուն տարին
պեն պետութ իւննե ր բ զբաղելու այդ խնդիրներով : լոր Հոզեբբ ; չբոլորած , երբ կր պատրաստուէր եւրոպական
Թէեւ, անոր կարծիքով, Հիլլէական ու ռաքէթ ԱՀա թէ ինչու մեր ամերիկացի բարեկամ բ կեանքի ու տիպարներու պատկերացումով նոր
ռումբերու այս գարուն մէշ Հակակշիռբ Նեղուց - միանգամայն արդար եւ անՀ րաժեշտ կը նկատէ , Հսկայ մր դառնա/ Համաելրոպական երգիծաբա -
ներոլ կամ Հողային փոքրիկ յաւելեալ շր2աննեբոլ ,ոբ Հայաստանին արուին ոչ միայն կարսն ու Ար– նոլթեան մէչ՛. Ս աՀր մեռցոլց զայն ֆիզիքապէս,
վրայ չի կրնար փնտռուած ապաՀովութիւնբ տալ, աաՀանը, այլեւ Թուրքի ո յ տիրապետութեան տակ բայց ան կատարեց իր խո ստո ւմր • •-Մ տՀ ո լան գէս՛
իսչպէս որ քց • կառավարութիւնր կ՛ուզէ ստանա ք ա յժմ դտնուոդ էրղըումը , Պիթլիսը , Վանն ու կռուեցաւ կեանքի եւ մարդու անմաՀութեան գա
տիրանալով Տ ա ր տ ան է լին ե լ թրքաՀայ նաՀ անգն ե– Տրապիզոնը , մինչեւ Ո*–իլսընի գծած սաՀմանը։ ղափարով եւ իր ստեղծագործութեան անմաՀոլ ՚
յւուն , րա/ւք Սփենսեր Տ ՚ ԸրՀՀն ար/ուհանղելէձ (Խմբագրական «ՀայրեԹիք»^, 5 Ց^^նի) թեամբ յաղթեց Հ
ՍԱՀԱԿ ԲԱԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
