Page 302 - \ARM_19-1946_03
P. 302
52 6 Ա # « Զ
ՄԱ-ԲԲԱԳՌՐԾՈԻՄ ՎԵՐ Հ Ի Ն ԵԶՐԱԿԱ8ՈԻԹԻԻՆ բա՛ն մ շ ր՝րէք , ձայն մր Հան հը էք., թող լռէ...
2.— ՇԷրիաթսիութհան ։ ղս գրեց. «Նարդու .
եհ ԻՆ-ԲՆԱ՚ԲՆՆԱԳԱՏՈԻԹԻԻՆ նիին Հոգիին մօտ զր կարՆէի ին է որ ժո զո վո ւ,րղէն
ի– կոլգայ եւ յ֊ողովուրգին Համար է» ( թ ի ւ 7 6 ) ։ Փիէ
Հա յ գրականութեան միա1 կ ա խո յեանը , իբ մնաց որ յայտարարէր թէ նախատեր եմ նաեւ Հայ
Գրագէտները, Լրագրողներն ու գեգարուես ՜– Հմտութեան պատնէշները բաբձրացնելոլժամանակ ժ-ողովոլրգրՀ
աագէտներ ը ք& * Մ էութեան մէջ սլարղ պաշտօնեա– ինծ՜ի դէմ , տարօրինակ օետ6ՏՏ10Ո մբ ցուցադրեց ա– 3.—- Բառեր շ կարմրցոլց ՀետզՀետէ : Ա 1լիղր~
նեբ եֆ հ ք^նոնք իբեֆց ընգուֆակութիլններն ու ռաջին օբէն^ «Հաւքբարձի էռա ս իմ ի չերթես, ֆերր մեղրս ՀՀիներոբն Հանդէս/ ախարղարրլթիՀն»
տա՛ղանդը կրնան յայտնաբերել ու Հանրութեան ուստի եկեսցէ ինձ օգնութիւնդ ; էր միքյն, այն ձեւով որ ՀգերագնաՀատեր էի»
սեփականութիւն գար ձնե է մփայն կառավարական խարտուելու վախ մբ եւ օգնութեան աղաչանք նոր սերունղր եւ ՀստորաղնաՀատեր» Հինր ( թ ի ւ
օբգաննեբու թո յ լա ո ւո ւթեամ բ ; Ո է ոք կր՛նայ տպա– մը՝ ճիշտ շնչաՀեզձի մը պէս որ «օՀդ , օ^գ , Օ դԴ 45)։ Լաւ միար պաՀեցէր թուականը , 0՛՛լնու ար
գրութեան յանձնել որեւէ գրուած՜ք , ցուցադրել, . կ*աղաղակէ : . 2յ0 : Երբ գեռ Փետրուարի սկիզբն ենք , Պաբսամեան
նուագել կամ բեմ ագբել ա բո ւեսա իաբտադբութիւն Այսպէս Պաբսամեան օգնութիւն սպասեց՛ պաղ է տակաւին ել երբեք կռուազան . ՀձՀամաձայն
մբ յ եթէ չու%ի Համապատասխան
նութիւն բ է " մարմնի Հաւա 1 Մ ՛ո աւո բա կան բնկեբնեբէ ։ «Կը սպաս էի եմ ՚էյարղունիին : ՛քանդուելիք բաներ շատ կան մեբ
ոբ է կը գրէ, գրական շրջանակներ մեբ վիճաբա - մէի>։ Եւ սերունդներու պայքարին։ մասին .|« Ս կըզ–
Գեղարուեստի մ շակնեբը ՛նիւթապէս փա յ լո ւն ՚նութեան մասնակցէին , փոխանակ կրաւորական բոլնքով^ կ՚բնգունիմ , որ ոբ եւ է սերունդ պէտք է
վիճակի մէջ են Համաձայն իրենց կարողութեանց է Հանդիսատես ի Գ^Ր կատարելուդ (Ասւե՜Նլքռւ֊՚աք , գերազանցէ իբ նաիւոբդր լիզոլի զարգացման ել
Կբ ս տ ան ան բարձ ր վա րձատ բո լթի ւ*ե եւ յաճախ թի՛– 66) ; Բակց «գրական շրջանակներբ ուս թոթ աբտայայտ ո ւթեան մէի (թիւ 4 7 ) ։ Յունիս 16, օ –
կ՚արժանանան պատուաւոր կոչումներու եւ շքա - ուեցին՝ (տ1Շ I ) , եւ ոչ ոք խորՀեցաւ բոգոքի ձայն սյնքս ա ւ տա ՛յա ո սա մ եան կլ
կ՛ երթան
ն շանն եր ո լ հ Անոնց ամ Էն կերպ բնդառաջ բարձրացնելդ ( թ ի ւ 80) : Մ ամո՛ւլն ալ արձագանգ նանչ, մեղքս «անիրաւութիւնդ միայն կբ Համարի
ԼխոբՀ . մամուլի մէջ յիշուեցան գրողներ , որոնք չտուաւ իր «բոգոքդին; Միայն ՊոլսոՀ Մաթ^արաձ (թիւ 6 6 ) ։ Եկանք Հասանք Օզոստոս 25, տաք է եւ
կանխավճաբներ են գանձեր երբեք չդրուած՛ պատ– էր, ոբ անմեղօրէն՝ արտատպեց իմ մէկ յօդուած՜ս, շա՛՛՛տ տաք , ա յնքան որ Պ ա ր ս ամ եան ի «Հասկացո
մուածքներո լ կամ թատե րգութիւննե բու Համար) : ուր ցոյց կուտայի Պաբսամեան ի թարգմանական՝ ղութեանդ մէջ իմ մինուճար «մեղքսդ կը դառնայ * .
Ամբողջ Միութեան մէջ ամէնէն շատ գրամ կը շա– սխալները : կատղեցաւ Պաբսսյմեան եւ քալեց ք*ս– «Հիւլէական ռումբդ֊հ տեսէք թէ ի՚նչպէս * «Նաբ -
Հէր վ ի ա ա գ է բ Ալէքսէյ Տ ո չստո յ , ոբ մեռաւ ^երկու թանպո ւլի Հայ մամ ուլին լեզուին վրայ՝. դունիի նպատակն է բ գրականութեան– մէջ աէ֊գոբ–
տարի առաջ ; Ա ակտ յն եթէ ապրուստի Հոգը էկփյ 2. Իբ բնթերցողներէն , որոնք «բերանացի եւ ծ՜ած՜ել Հիւլէական ռումբ, անով քարուքանդ լ&ե–*՝
խո րՀ րգային գեղաբո ւեստագէտի Համար,կայ պա գրաւոր Համակրանքդ յա յաներ էին էրեն ւ ք*այց *+.* լու Համար ե՛ւ գրականութիւն եւ գրողներհ. (Ա -
տասխանատուութեան Հոգը% Անոնք գՓշեր ցերեկ Համակրանք միայն % Հրապարակ չեկան ; Ւնք շատ րեւլքՈՆԱլք ^ թ ի ւ 76) 5 Ոաբեբախաաբար Պարսամ -
եւ տարին տասն եբ կո լ ամիս • նստած՜ են փուշերու շողոքորթեց , ես ալ ուժ տալով իրեն՝ Հեգնեցի եան փրկեց ե՛ւ ղբականութիւն բ , ե՛ւ գրոգնեբբ %
Վրայ։ Աէկ՝ զոյգ աչքն ու ականջբ բաւական չէ , ա յգ Համ ակիրներբ, գրգռելու եւ օգնութեան զըբ՛– Երկու թիէ֊ ետքը, կը գրէ թէ «նախատինքդ մ բն է
զո յգ մբ եւս փոխ պիտի առնեն՝ Հսկելու Համար կելու Համար Հայ գրականութեան միա՛կ ախոյ — բրածս Հայ գրականութեան Հասցէին % Տակաւին
Իրենց գրչին ու լեզուին վրայէ, ոբպէսզի ԷՐԱ^յ եան ին հ վստաՀ չեմ թէ նոյն այդ «մեդքսդ ի^սչ ա է տ է Բէ ~"՚
են իր անունբ,
թէ յանկարծ՜ շեղէն «գիծ՜դէն : Պաբտուելու վախբ այս անդամ զինք մզեց դի Լ ա յ *ԼաոԼ\Հ ( Մ է կ ՛ ֊ ֊ – մր Հարցուցեր
«ԳիծըԴ այն է որ , արուեստագէտը իր անկախ մելու անուղղակի միջոցներու» Աարկոս , պատասխաներ է : Յաջորդ օբբ՝ Մ ար
մտքով ու զգացումով պիտի չապրի ու չարտագրէի 1 , ք*՚մ ըն թ ե բ ց ո զն ե ր ո ւս : Գրեց թէ ւ«ձանձ - ուի բո ււ : Յաջո րգ օրը՝ Ա^ատթէոս : Երբ Հաբցոլցեբ
այլ պիտի ամբողջովին գործակցի կառավա բոլ - բ՛ոյթդ կբ յայտնեն ել «դժգոՀոլթեան ալիքդ կբ են փ ո ւի ո խ ււ ւթ եան պա աճա ււ ր , պատասխաներ է*
Ուբբաթբ
թեան իրականացնելու՝ անոր անմիջական կամ բարձրացնեն (ԱրեՆԱյՈՆաք , թ ի ւ 80) է Այսինքն թէ Աղբա՛ր, Հիսգչաբթիհ Ո֊֊րբաթ կ՝րլէայ,
չրլ–
Հեռաւոր առաջագրոլթիւննե ր ը : Օրինակ՝ բանա - կա բա ի) կ՝րլլայ, ՛Մ ար կո ս բ ինչո^ լ Մարտիրոս
ստեղծ բ պիտի չերգէ իր անՀատակւսն սէրբ, երա գի բները լքում են ի րենց սկզբունքի գիրք^րը եւ ւ՚՚՚յ ) ։
զանքն ու սքանչացում բ , այյ սէրը գէաէ ֆաշա - սեփականացնում փտած՜ ազատում տո ւթիւն ը , ն ը– Պաբտուելու վախբ զինք մղեց նաեւ էսա ր դա -
կանութեան գէմ ւղ ա յքաՐոգ գէսո՚–ոՐԸ14 ^բազբ բանք ղաւաճանում, են ժոգովրգի , պետութեան եւ խ ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւ *
կոլխոզային գաշտէն երկու անգամ աւելի բերք կուսակցութեան– շաՀեբ՛ին ; 1 . Ազմ կել , գիւբաղգած երեւիլ , անձն ակտ -
ստանալու , սքանչացում բ ելեկտ բամեքենայի թր «Ծաղրբ զօրաւոր զէնք է, բայց պէտք է գիա– նո լթեան տանիլ եւ ռուսական սալատ դարձնել վէ–
թռումին եւ այլն՝ է նալ օգտոլիլ նրանից Հ Օգտուելու Համար պէտք է է Վ,^՚Րւ\ոյ ՂՒա այնքան կատղեցնել, որ. կոտրեմ
ԸնդՀանուբ առումով, «գծ՜իդ մէջ մնալու լա ա յ Գ ղԷ^ՔԸ. ՛Լ ՚ոն ո լի քաղաքականապէս Հասուն,մ-երթափեմ՝ լքուՆնալով |իր սխւԱլներուն ց՚ռւցադրոլ -
ւագո՛յն միջոց բ կբ Համար\ուէր գովել ու վւառաբա– ժողովրդի առջեւ գրուած՜ նպատակներին գԻտաԿԻռ թիւն1ը , եւ ինք վէէւէն դուրս ելլէ (լոհի ս°ը պէս, կը
նել ամէն ինչ որ կբ կատարուի եք . Միութեան մէջ մարդկանց ձեռքին ; րաւէ որ իր սխալները ցոյց չարուին։ ՛Աշմ արեց իք
1ւ պախաբակել ինչ ոբ կր կատար.ուի անկէ զուրս Հ. Կիեւում .Հրատարակուող «ՊերեցԴ ԼՊզպեղ) անշուշտ , մինչեւ վերջերս բաւական պաղարիւն էր
\ք ան ր էր միայն՝ ղաւե շտա գիրն եբու 1ւ եբգիծ՜աբան–
պիտի ծ՜աղ— եբղիծ՜աթե ր թ բ էէ քև է դա տ ա ր կամ ի տ , ստորի - եւ վէճը կը շաբունակուէբ տաք ու պաղ, գրեթէ
նեբոլ վիճակբ; Անոնք ուզէին չոլզէին
երեւոյթ՜ մ աստ պատ մ ո լածքնեբ ո վ , որոնք ոչ մ ի առն չու - Հանդուրժելի : Եբբ սկսայ օ ո յ ° աալիբ սխալները,
րէինւ խորՀրղային՝ կեանքի պակասաւոր
թէ ոէ՝> ՜— թ իւն չուն ին մեբ այժմեան առաջադրութեանց Հզորս բաժնած՜ էի 4 խումբի * Ա. քՒաբդմանական՛,
Աեբբ՚. է^աղբր տեղիէն էր, աբժէքաւոր
* Մ ա ա— Հետ ։ Օրինակ ^ աՀա «Հանգստացրեցդ պատմուած– <Բ,— Հ.ոդգեՍքբանական , Գ . Լեզուական , Գ » 5/ք–
կախուտծ էր իշխանութեան քմաՀաճոյքէն
Տ ո գ է ին եւ սրտի բ ա բ ախ ո ւմն եբ կ1ո լն ենա յին ն աել քի բովանդակութիւնը : Տնտեսական մասի վարիչը ւ ռբասնական) , ել տակաւին երրորդ խում րին ան–
բոլոր խմբագիրները, իբրեւ անմիջական պատաս իր կառավա ր չի գագագր՝ գէպի գեբեղմ ան ճամ բա ք ցած՜ չէի մէջ նետուեցաւ, աղմկեց, փորձեց խան
խանատուներն իրենց յանձնուած՜ պաբբեբտկանի , գնելիս նկատում է , որ դագաղի ծած՜կոց ր ագտոտ գարեք (ըըզյվսՀձիութիւն բբաւ՝ կ\ըսեն ռամկօրէն) :
որու մէջ կրնար սպրգիլ «դիծդին գէմ ցցուած՝ է : Օրան ա յգ բանը ցաւ է պատճառում ; Յաջորդ Ոբպէսղի ցոյց չարուին սխալներ ր։
"լաք մբ ; օրը տնտեսավարի չին կանչում է նոր կառավարի– . 2. Մ ի աքկբո լ մէջ շփոթութիւն ստեղծել յ
չբ : Ատորագաս պաշտօնեայ ի առաջին խօսքն է լի Այսպէս գրեց թէ՜ սլա րա ո ւած եմ, կընաՀանջեմ ,
Վերջերս ստեղծ՜ուած^ էր վիճակ մբ որուն նում իր պետին, որ եբբ նա մեռնի, դագաղի վըՀ~ տեսակէտներս կ՚ուրանամ , անդրադարձած եմ չա
կարծես Համակերպած՜ էին ամէնքք փոքրիկ ա– րայ մաքուր ծ՛ածկոց կը փռի % ֊ * փեւաազյլաԼնց ութ իլննե բուս , դժգոՀութեան ալիքներ յ
զատութիւն զուտ գեգաբուեստական՝ ստեղծագոր իՒերթում կան այսպիսի սբախօսութիւններ
ծութեան , ազգային բագձանքնեբու գբականոլ ^ <ձՍ իմ է հնին վռն գե ց ին կոլխոզից , արուի Հ ետ եւ 3. Իրար խաււնեք իմ գրած՜ս եւ իր գրած՜ը :
թեան ծ՛աւալում (մ ասնաւոբապէս Ուկրայնա յի & լ՚ջ * կոմիտէի ներկա յա ցուց չի ղեկո յցփ ժամ ա - Երբ ս֊-յց տալու Համար ե.1ս§ բառին սխալ թարգ -
մէջ) , պատմութեան ուսումնասիրութիւն ոչ թէ նակ Հ ամաբձակոլեց փռշտալԴ % մանութիւնբ՝ վկայութիւննեբ բերի զանազան աղ–
Մ արքս ի վարգապետութեան , ա յլ փաստերու «Պրալգադյի առաջնորդոդը կը յարձակի նաեւ բիլրնեբէ , Պաբսամեան գրեց թէ «թարգմանու -
Հիմ ան վրա յ * կո ւս ա կ ցո ւթ եան կ• Ո*–կրայնայի կեգր* կոմիտէին Վրայ * թեան բաղդատական պբպտոււմն եւ, վայհւքէս»
ք– այ ց յան կա՛ր ծ աբ թն ցաւ
՚ «Լուրջ պակաս ո ւթիւննեբ կան կեգր * կոմի– չուզեր ղրկել իսքգիսք՚1 –ոլ թուեց այն բոլոր ա՛ղ
կոմիտէն եւ տեսաւ , ոբ «ուղեգծիդ գրական գե - տէի,
կուսակցութեան զեկավաբ տարրերի ընտ բիւրները եւ վկայո ւթիւննեբ ը , զորս բերեր էի ա–
զարուեստական կառքին լծ՛ուած ձիերէն շատ եբբ րութեան,
պատրաստութեան եւ պետական ու կու պա ցուց անելու Համ ար իբ սխալբ ; Այնպէս օոյ&
սանձակոտոր գլուխներն առած՜ կբ վազեն ա յ ս ու սակցական
պաշտօններ ի նրանց յանձնումին մէջ% կուտայ թէ ծ՜անօթ է ա յգ բոլորին , կամ թէ ի՛նքն
այն կողմ ;
Լրագրական յօդուա՜ծներ ի ,գրքեբի , բանաւոր պրո է որ կը փռէ աոջեւդ : Աւ ^աւելցնէ թէ ինք չէ որ
Օգոստոսի կէսին կեղր * կոմիտէն Հրատարա— պագանդի մէջ մենք տեսնում ենք (\ւկբայնա յում «տարակոյսի պիտի ենթարկէր Ի ցոյց տուած աղ–
կեց որոշում մբ , որով կր խ ո բ տա կո ւէ ին շեղում գաղափարական սխալներ, վւոբձեբ արթնցնելու բիւբնեբուն վաւեբականութիւնբԴ ւՈԲբ աղբիւ֊բսերն
կատարողները, ոչ միայն գրականութեան , այլեւ ազգայի՛ն ՔաԳՔռսի բմբոնումեերՀ Մի քանի գրող են, որ ցոյց տուած է, ծանօթ չէէ Յետոյ ինծ՜ի ^Լ7*
բոլոր ասպարէզներու մէջ ւՏ^անոնք յայտնաբերելու ների մօտ նկատում ենք Հեռացում այսօրուայ ի– սէ թէ «ե1ս§ ԲառՐ ռՐԲռք ագ՚էա չի նշանակեբԴ ,
Համ ար կբ վեր ա Հ ա ս տ ա տ ո լէ ին տարիներէ ի վեր բ ա կան ո ւթի ւն\ի ց ; Մի՚-սնեբի մօտ ծայր է առեք բայց ես եռբբ եւ ո®ւր ըսեր եմ թէ ագէս1 կը նշա -
անՀ ետացած՜ քեն ազատութիւնն ու ինքնաքննագա– վնասակար , անիմ աստ ու խոբՀ՜րդա յին բարքերին նակէ , չէ0 ոբ պնդեր եմ թէ կբ նշանակէ 6շ1տՄ6 •
տ ո ւթի ւն բ : խորթ մի «տեսակէտդ , թէ գրողն իրաւունք ունի Նոյն ձեւով, ես ոբո°լ Հաբցոլց եր եմ թէ «Օշական
•ՀձՊբալգ ադն , Մ ոսկուայի կուսակցական պա շ— գաղափարական սխալներ գործ՜ելու : ի բա՛* ւ կբ ժ՜խտէ նոր սեր՛ունդին ա բժ-էքներր» , էէ
տօնաթերթը կը գրէ * «Ւ^ն չ անել ու պա յմանն ե ր ո ւմ * Գիմ ել լա՛յն որ Հարցական այդ Հեգնանքին քոՎիկը ԳՐ^՚Ր ^՚1՜՝
«կ • կոմիտէն մատնանշում է մասնաւորապէո ինքնաքննագատ ոլթեան • անթո յլատրե/ի է ամենա– բացատրական նախադասութիւն մրէ Պաբսամեան
այն կոպիտ քաղաքական սխալները, որ թոյք են չնչին փորձն անգամ՝ բթացնել ինքնաքննագատ ու դիտմառմբ խաբգախաօ՜ Է թէ տկար է՝ Հասկնալու
տուել իրենց «Լենինգբագդ ել «Աստղդ թերթեր բ Տ թեան գէսՔՐ՛ ԸնգՀ ա կառա կն , նա պէտք է լինի Համար իմ Հայերէնս : Այդ ալ խօռսք է) Պաբսամ
Գրանց մէջ տպագրուել են մի շարք գաղափարա Հ ատոլ եւ անվթա բ գոբծոգ: \,ա պիտի Հա բո լած՜է եան խարդախեց նաեւ Կէօթէի մէկ պարբերութիւ
զուրկ , կեղտոտ , գեդա բո լե ստակաս տեսակէտից նրանց, ովքեր անձնատուր փտած աւլատամտռլ - նը։ (Այո առթիւ թ ո յ լ տուէք ըսեք նաեւ թէ մեր
անաբժէք եւ խորՀ րգային ժողովրդի գէմ թշնամօ– թեան եւ մանբ քաղքենի թուլամորթութեան , դա - գերմանագէտբ չէ Հասկցաձ– կէօթէի քքանօթ պար
րէն տրամագբուած՜ գրուած՜քներ ։ Մասնաւորապէս լա զ բուս ժողովրդի եւ կուսակցութեան շաՀե– բերութեան մէչ^ գորՆաՆ-ուաօ– թ11ր = Աաօքխո րա
այգպիսին է Ա . Զօշչենկոյի (անուանի երգիծա - րի դէմ»: ւ՛ րն ալ , այո՛ , թ 1 ր կը նշանակէ աէսքիտ , բայց
բան) ագտոտ ու Հա ր ամիա բամ րասանքը խորՀ ր - Ուրեմն կբ գտնուինք նոր մ աքբա գործ՜ումն ե– այդտեղ անւքիա կբ նշանակէ" անլքիսւ : Հաւատա -
գային մարդկանց եւ փբականութեան մասին , այդ բու նա խն ական շրջանին մ էջ : ք*նքնա քննա դատ ու ցէք, այս Հարցումս իսկ անՀ ասկն ալի պիտի թուի
պիսին են Աննա Ախմատովայի ( պառնա սեաԱ բա– թիւն կո չուած խաչակրութիւնը կրնայ Հաշուե - իրեն, ոբովՀետել հ֊անօթ չէ գրական այն ձեւին ,
նաստեղծուՀի) բարոյալքող բանաստեղծ՜ութիւն - յարդար դառնալ ա յն մ տ աւո րա կան ո լթեան Հա - որ երբեմն բառեր բ կր գո րհ՜ահ^է պար՚պա֊ած ի լքՍԱՍ–
նեբբ, ոբոն քամ բողջովին նախա յեղափոխական ան մար, որ կը խո ւսափի ենթարկուիլ Համ այնավա՛բ Անով : Տաղաչափութեան ել արձակի մէչ^ այս ձեւբ
ցեալի «ափսոսանքներդ են ։ մտած՜ողութեան ու արտայայտութեան կաղապա կը դորհ ահ ուի երկու տարբեր նպատակներովն Տ
«Ւյմբագիբներբ պիտի իմանային, թէ ովքեր րին եւ կր ձգտի գէթ սաՀմանափակ չափով ստեղ Բոլոր այս խազերուն դէմ պաՀեցի Հանգար -
են ԶօշչենկոՂ, եւ Ախմ ատ ո վան , ինչպիս՛ի Հանրա ծ՛ ե ^ բնականան , այսինքն աղատ ապրելու պայման– աութիւնս , այնքան որ Լուարէն երիտասարդ մբ
յին քաղաքական դէմք ունին նրանք, ել ծ՜առայա ներ։ դրեց ինձ՜ի թէ ՀՀ՚ոաոԳ զիս աւելի խիզախ կր ճան չ -
բար իրեց յանձնուած թե ր թ ե ր բ ամպիոն չդարձնէ ԽորՀրղային այս նոր ձիւնագունդը թաւալե նար քան Հիմա»։ Ի՞նչ գրեցին ուրիշներ , կբ թուի
ին դա ր ան ամի տ ե րդ ի ծ՜ ա բան ին եւ ստոր «սալոնա լով պիտի ուռճանա՛0յ, թէ պիտի Հալի ու անՀե– թէ շատ Հետաքրքիր է Պաբսամեան : Կը պատաս -
յինդ բանաս տեղի ո լՀ ուն \ տանայ, ա յգ ցոյց պիաի աայ մօտիկ ապագան ւ իսանեմ դոՀացում տ՜ալու Համար Հարց՛ումին (Ա "
Երբ պատասխանատու Համայնավար խմ՛բա « ՀԱՑԿ ՍԱՐԳՍԵԱՆ րեւմուսւք , թիւ 7 8 ) ։ Մարսէյլէն վաղեմի ուսուցի Լ
Fonds A.R.A.M
ՄԱ-ԲԲԱԳՌՐԾՈԻՄ ՎԵՐ Հ Ի Ն ԵԶՐԱԿԱ8ՈԻԹԻԻՆ բա՛ն մ շ ր՝րէք , ձայն մր Հան հը էք., թող լռէ...
2.— ՇԷրիաթսիութհան ։ ղս գրեց. «Նարդու .
եհ ԻՆ-ԲՆԱ՚ԲՆՆԱԳԱՏՈԻԹԻԻՆ նիին Հոգիին մօտ զր կարՆէի ին է որ ժո զո վո ւ,րղէն
ի– կոլգայ եւ յ֊ողովուրգին Համար է» ( թ ի ւ 7 6 ) ։ Փիէ
Հա յ գրականութեան միա1 կ ա խո յեանը , իբ մնաց որ յայտարարէր թէ նախատեր եմ նաեւ Հայ
Գրագէտները, Լրագրողներն ու գեգարուես ՜– Հմտութեան պատնէշները բաբձրացնելոլժամանակ ժ-ողովոլրգրՀ
աագէտներ ը ք& * Մ էութեան մէջ սլարղ պաշտօնեա– ինծ՜ի դէմ , տարօրինակ օետ6ՏՏ10Ո մբ ցուցադրեց ա– 3.—- Բառեր շ կարմրցոլց ՀետզՀետէ : Ա 1լիղր~
նեբ եֆ հ ք^նոնք իբեֆց ընգուֆակութիլններն ու ռաջին օբէն^ «Հաւքբարձի էռա ս իմ ի չերթես, ֆերր մեղրս ՀՀիներոբն Հանդէս/ ախարղարրլթիՀն»
տա՛ղանդը կրնան յայտնաբերել ու Հանրութեան ուստի եկեսցէ ինձ օգնութիւնդ ; էր միքյն, այն ձեւով որ ՀգերագնաՀատեր էի»
սեփականութիւն գար ձնե է մփայն կառավարական խարտուելու վախ մբ եւ օգնութեան աղաչանք նոր սերունղր եւ ՀստորաղնաՀատեր» Հինր ( թ ի ւ
օբգաննեբու թո յ լա ո ւո ւթեամ բ ; Ո է ոք կր՛նայ տպա– մը՝ ճիշտ շնչաՀեզձի մը պէս որ «օՀդ , օ^գ , Օ դԴ 45)։ Լաւ միար պաՀեցէր թուականը , 0՛՛լնու ար
գրութեան յանձնել որեւէ գրուած՜ք , ցուցադրել, . կ*աղաղակէ : . 2յ0 : Երբ գեռ Փետրուարի սկիզբն ենք , Պաբսամեան
նուագել կամ բեմ ագբել ա բո ւեսա իաբտադբութիւն Այսպէս Պաբսամեան օգնութիւն սպասեց՛ պաղ է տակաւին ել երբեք կռուազան . ՀձՀամաձայն
մբ յ եթէ չու%ի Համապատասխան
նութիւն բ է " մարմնի Հաւա 1 Մ ՛ո աւո բա կան բնկեբնեբէ ։ «Կը սպաս էի եմ ՚էյարղունիին : ՛քանդուելիք բաներ շատ կան մեբ
ոբ է կը գրէ, գրական շրջանակներ մեբ վիճաբա - մէի>։ Եւ սերունդներու պայքարին։ մասին .|« Ս կըզ–
Գեղարուեստի մ շակնեբը ՛նիւթապէս փա յ լո ւն ՚նութեան մասնակցէին , փոխանակ կրաւորական բոլնքով^ կ՚բնգունիմ , որ ոբ եւ է սերունդ պէտք է
վիճակի մէջ են Համաձայն իրենց կարողութեանց է Հանդիսատես ի Գ^Ր կատարելուդ (Ասւե՜Նլքռւ֊՚աք , գերազանցէ իբ նաիւոբդր լիզոլի զարգացման ել
Կբ ս տ ան ան բարձ ր վա րձատ բո լթի ւ*ե եւ յաճախ թի՛– 66) ; Բակց «գրական շրջանակներբ ուս թոթ աբտայայտ ո ւթեան մէի (թիւ 4 7 ) ։ Յունիս 16, օ –
կ՚արժանանան պատուաւոր կոչումներու եւ շքա - ուեցին՝ (տ1Շ I ) , եւ ոչ ոք խորՀեցաւ բոգոքի ձայն սյնքս ա ւ տա ՛յա ո սա մ եան կլ
կ՛ երթան
ն շանն եր ո լ հ Անոնց ամ Էն կերպ բնդառաջ բարձրացնելդ ( թ ի ւ 80) : Մ ամո՛ւլն ալ արձագանգ նանչ, մեղքս «անիրաւութիւնդ միայն կբ Համարի
ԼխոբՀ . մամուլի մէջ յիշուեցան գրողներ , որոնք չտուաւ իր «բոգոքդին; Միայն ՊոլսոՀ Մաթ^արաձ (թիւ 6 6 ) ։ Եկանք Հասանք Օզոստոս 25, տաք է եւ
կանխավճաբներ են գանձեր երբեք չդրուած՛ պատ– էր, ոբ անմեղօրէն՝ արտատպեց իմ մէկ յօդուած՜ս, շա՛՛՛տ տաք , ա յնքան որ Պ ա ր ս ամ եան ի «Հասկացո
մուածքներո լ կամ թատե րգութիւննե բու Համար) : ուր ցոյց կուտայի Պաբսամեան ի թարգմանական՝ ղութեանդ մէջ իմ մինուճար «մեղքսդ կը դառնայ * .
Ամբողջ Միութեան մէջ ամէնէն շատ գրամ կը շա– սխալները : կատղեցաւ Պաբսսյմեան եւ քալեց ք*ս– «Հիւլէական ռումբդ֊հ տեսէք թէ ի՚նչպէս * «Նաբ -
Հէր վ ի ա ա գ է բ Ալէքսէյ Տ ո չստո յ , ոբ մեռաւ ^երկու թանպո ւլի Հայ մամ ուլին լեզուին վրայ՝. դունիի նպատակն է բ գրականութեան– մէջ աէ֊գոբ–
տարի առաջ ; Ա ակտ յն եթէ ապրուստի Հոգը էկփյ 2. Իբ բնթերցողներէն , որոնք «բերանացի եւ ծ՜ած՜ել Հիւլէական ռումբ, անով քարուքանդ լ&ե–*՝
խո րՀ րգային գեղաբո ւեստագէտի Համար,կայ պա գրաւոր Համակրանքդ յա յաներ էին էրեն ւ ք*այց *+.* լու Համար ե՛ւ գրականութիւն եւ գրողներհ. (Ա -
տասխանատուութեան Հոգը% Անոնք գՓշեր ցերեկ Համակրանք միայն % Հրապարակ չեկան ; Ւնք շատ րեւլքՈՆԱլք ^ թ ի ւ 76) 5 Ոաբեբախաաբար Պարսամ -
եւ տարին տասն եբ կո լ ամիս • նստած՜ են փուշերու շողոքորթեց , ես ալ ուժ տալով իրեն՝ Հեգնեցի եան փրկեց ե՛ւ ղբականութիւն բ , ե՛ւ գրոգնեբբ %
Վրայ։ Աէկ՝ զոյգ աչքն ու ականջբ բաւական չէ , ա յգ Համ ակիրներբ, գրգռելու եւ օգնութեան զըբ՛– Երկու թիէ֊ ետքը, կը գրէ թէ «նախատինքդ մ բն է
զո յգ մբ եւս փոխ պիտի առնեն՝ Հսկելու Համար կելու Համար Հայ գրականութեան միա՛կ ախոյ — բրածս Հայ գրականութեան Հասցէին % Տակաւին
Իրենց գրչին ու լեզուին վրայէ, ոբպէսզի ԷՐԱ^յ եան ին հ վստաՀ չեմ թէ նոյն այդ «մեդքսդ ի^սչ ա է տ է Բէ ~"՚
են իր անունբ,
թէ յանկարծ՜ շեղէն «գիծ՜դէն : Պաբտուելու վախբ այս անդամ զինք մզեց դի Լ ա յ *ԼաոԼ\Հ ( Մ է կ ՛ ֊ ֊ – մր Հարցուցեր
«ԳիծըԴ այն է որ , արուեստագէտը իր անկախ մելու անուղղակի միջոցներու» Աարկոս , պատասխաներ է : Յաջորդ օբբ՝ Մ ար
մտքով ու զգացումով պիտի չապրի ու չարտագրէի 1 , ք*՚մ ըն թ ե բ ց ո զն ե ր ո ւս : Գրեց թէ ւ«ձանձ - ուի բո ււ : Յաջո րգ օրը՝ Ա^ատթէոս : Երբ Հաբցոլցեբ
այլ պիտի ամբողջովին գործակցի կառավա բոլ - բ՛ոյթդ կբ յայտնեն ել «դժգոՀոլթեան ալիքդ կբ են փ ո ւի ո խ ււ ւթ եան պա աճա ււ ր , պատասխաներ է*
Ուբբաթբ
թեան իրականացնելու՝ անոր անմիջական կամ բարձրացնեն (ԱրեՆԱյՈՆաք , թ ի ւ 80) է Այսինքն թէ Աղբա՛ր, Հիսգչաբթիհ Ո֊֊րբաթ կ՝րլէայ,
չրլ–
Հեռաւոր առաջագրոլթիւննե ր ը : Օրինակ՝ բանա - կա բա ի) կ՝րլլայ, ՛Մ ար կո ս բ ինչո^ լ Մարտիրոս
ստեղծ բ պիտի չերգէ իր անՀատակւսն սէրբ, երա գի բները լքում են ի րենց սկզբունքի գիրք^րը եւ ւ՚՚՚յ ) ։
զանքն ու սքանչացում բ , այյ սէրը գէաէ ֆաշա - սեփականացնում փտած՜ ազատում տո ւթիւն ը , ն ը– Պաբտուելու վախբ զինք մղեց նաեւ էսա ր դա -
կանութեան գէմ ւղ ա յքաՐոգ գէսո՚–ոՐԸ14 ^բազբ բանք ղաւաճանում, են ժոգովրգի , պետութեան եւ խ ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւ *
կոլխոզային գաշտէն երկու անգամ աւելի բերք կուսակցութեան– շաՀեբ՛ին ; 1 . Ազմ կել , գիւբաղգած երեւիլ , անձն ակտ -
ստանալու , սքանչացում բ ելեկտ բամեքենայի թր «Ծաղրբ զօրաւոր զէնք է, բայց պէտք է գիա– նո լթեան տանիլ եւ ռուսական սալատ դարձնել վէ–
թռումին եւ այլն՝ է նալ օգտոլիլ նրանից Հ Օգտուելու Համար պէտք է է Վ,^՚Րւ\ոյ ՂՒա այնքան կատղեցնել, որ. կոտրեմ
ԸնդՀանուբ առումով, «գծ՜իդ մէջ մնալու լա ա յ Գ ղԷ^ՔԸ. ՛Լ ՚ոն ո լի քաղաքականապէս Հասուն,մ-երթափեմ՝ լքուՆնալով |իր սխւԱլներուն ց՚ռւցադրոլ -
ւագո՛յն միջոց բ կբ Համար\ուէր գովել ու վւառաբա– ժողովրդի առջեւ գրուած՜ նպատակներին գԻտաԿԻռ թիւն1ը , եւ ինք վէէւէն դուրս ելլէ (լոհի ս°ը պէս, կը
նել ամէն ինչ որ կբ կատարուի եք . Միութեան մէջ մարդկանց ձեռքին ; րաւէ որ իր սխալները ցոյց չարուին։ ՛Աշմ արեց իք
1ւ պախաբակել ինչ ոբ կր կատար.ուի անկէ զուրս Հ. Կիեւում .Հրատարակուող «ՊերեցԴ ԼՊզպեղ) անշուշտ , մինչեւ վերջերս բաւական պաղարիւն էր
\ք ան ր էր միայն՝ ղաւե շտա գիրն եբու 1ւ եբգիծ՜աբան–
պիտի ծ՜աղ— եբղիծ՜աթե ր թ բ էէ քև է դա տ ա ր կամ ի տ , ստորի - եւ վէճը կը շաբունակուէբ տաք ու պաղ, գրեթէ
նեբոլ վիճակբ; Անոնք ուզէին չոլզէին
երեւոյթ՜ մ աստ պատ մ ո լածքնեբ ո վ , որոնք ոչ մ ի առն չու - Հանդուրժելի : Եբբ սկսայ օ ո յ ° աալիբ սխալները,
րէինւ խորՀրղային՝ կեանքի պակասաւոր
թէ ոէ՝> ՜— թ իւն չուն ին մեբ այժմեան առաջադրութեանց Հզորս բաժնած՜ էի 4 խումբի * Ա. քՒաբդմանական՛,
Աեբբ՚. է^աղբր տեղիէն էր, աբժէքաւոր
* Մ ա ա— Հետ ։ Օրինակ ^ աՀա «Հանգստացրեցդ պատմուած– <Բ,— Հ.ոդգեՍքբանական , Գ . Լեզուական , Գ » 5/ք–
կախուտծ էր իշխանութեան քմաՀաճոյքէն
Տ ո գ է ին եւ սրտի բ ա բ ախ ո ւմն եբ կ1ո լն ենա յին ն աել քի բովանդակութիւնը : Տնտեսական մասի վարիչը ւ ռբասնական) , ել տակաւին երրորդ խում րին ան–
բոլոր խմբագիրները, իբրեւ անմիջական պատաս իր կառավա ր չի գագագր՝ գէպի գեբեղմ ան ճամ բա ք ցած՜ չէի մէջ նետուեցաւ, աղմկեց, փորձեց խան
խանատուներն իրենց յանձնուած՜ պաբբեբտկանի , գնելիս նկատում է , որ դագաղի ծած՜կոց ր ագտոտ գարեք (ըըզյվսՀձիութիւն բբաւ՝ կ\ըսեն ռամկօրէն) :
որու մէջ կրնար սպրգիլ «դիծդին գէմ ցցուած՝ է : Օրան ա յգ բանը ցաւ է պատճառում ; Յաջորդ Ոբպէսղի ցոյց չարուին սխալներ ր։
"լաք մբ ; օրը տնտեսավարի չին կանչում է նոր կառավարի– . 2. Մ ի աքկբո լ մէջ շփոթութիւն ստեղծել յ
չբ : Ատորագաս պաշտօնեայ ի առաջին խօսքն է լի Այսպէս գրեց թէ՜ սլա րա ո ւած եմ, կընաՀանջեմ ,
Վերջերս ստեղծ՜ուած^ էր վիճակ մբ որուն նում իր պետին, որ եբբ նա մեռնի, դագաղի վըՀ~ տեսակէտներս կ՚ուրանամ , անդրադարձած եմ չա
կարծես Համակերպած՜ էին ամէնքք փոքրիկ ա– րայ մաքուր ծ՛ածկոց կը փռի % ֊ * փեւաազյլաԼնց ութ իլննե բուս , դժգոՀութեան ալիքներ յ
զատութիւն զուտ գեգաբուեստական՝ ստեղծագոր իՒերթում կան այսպիսի սբախօսութիւններ
ծութեան , ազգային բագձանքնեբու գբականոլ ^ <ձՍ իմ է հնին վռն գե ց ին կոլխոզից , արուի Հ ետ եւ 3. Իրար խաււնեք իմ գրած՜ս եւ իր գրած՜ը :
թեան ծ՛աւալում (մ ասնաւոբապէս Ուկրայնա յի & լ՚ջ * կոմիտէի ներկա յա ցուց չի ղեկո յցփ ժամ ա - Երբ ս֊-յց տալու Համար ե.1ս§ բառին սխալ թարգ -
մէջ) , պատմութեան ուսումնասիրութիւն ոչ թէ նակ Հ ամաբձակոլեց փռշտալԴ % մանութիւնբ՝ վկայութիւննեբ բերի զանազան աղ–
Մ արքս ի վարգապետութեան , ա յլ փաստերու «Պրալգադյի առաջնորդոդը կը յարձակի նաեւ բիլրնեբէ , Պաբսամեան գրեց թէ «թարգմանու -
Հիմ ան վրա յ * կո ւս ա կ ցո ւթ եան կ• Ո*–կրայնայի կեգր* կոմիտէին Վրայ * թեան բաղդատական պբպտոււմն եւ, վայհւքէս»
ք– այ ց յան կա՛ր ծ աբ թն ցաւ
՚ «Լուրջ պակաս ո ւթիւննեբ կան կեգր * կոմի– չուզեր ղրկել իսքգիսք՚1 –ոլ թուեց այն բոլոր ա՛ղ
կոմիտէն եւ տեսաւ , ոբ «ուղեգծիդ գրական գե - տէի,
կուսակցութեան զեկավաբ տարրերի ընտ բիւրները եւ վկայո ւթիւննեբ ը , զորս բերեր էի ա–
զարուեստական կառքին լծ՛ուած ձիերէն շատ եբբ րութեան,
պատրաստութեան եւ պետական ու կու պա ցուց անելու Համ ար իբ սխալբ ; Այնպէս օոյ&
սանձակոտոր գլուխներն առած՜ կբ վազեն ա յ ս ու սակցական
պաշտօններ ի նրանց յանձնումին մէջ% կուտայ թէ ծ՜անօթ է ա յգ բոլորին , կամ թէ ի՛նքն
այն կողմ ;
Լրագրական յօդուա՜ծներ ի ,գրքեբի , բանաւոր պրո է որ կը փռէ աոջեւդ : Աւ ^աւելցնէ թէ ինք չէ որ
Օգոստոսի կէսին կեղր * կոմիտէն Հրատարա— պագանդի մէջ մենք տեսնում ենք (\ւկբայնա յում «տարակոյսի պիտի ենթարկէր Ի ցոյց տուած աղ–
կեց որոշում մբ , որով կր խ ո բ տա կո ւէ ին շեղում գաղափարական սխալներ, վւոբձեբ արթնցնելու բիւբնեբուն վաւեբականութիւնբԴ ւՈԲբ աղբիւ֊բսերն
կատարողները, ոչ միայն գրականութեան , այլեւ ազգայի՛ն ՔաԳՔռսի բմբոնումեերՀ Մի քանի գրող են, որ ցոյց տուած է, ծանօթ չէէ Յետոյ ինծ՜ի ^Լ7*
բոլոր ասպարէզներու մէջ ւՏ^անոնք յայտնաբերելու ների մօտ նկատում ենք Հեռացում այսօրուայ ի– սէ թէ «ե1ս§ ԲառՐ ռՐԲռք ագ՚էա չի նշանակեբԴ ,
Համ ար կբ վեր ա Հ ա ս տ ա տ ո լէ ին տարիներէ ի վեր բ ա կան ո ւթի ւն\ի ց ; Մի՚-սնեբի մօտ ծայր է առեք բայց ես եռբբ եւ ո®ւր ըսեր եմ թէ ագէս1 կը նշա -
անՀ ետացած՜ քեն ազատութիւնն ու ինքնաքննագա– վնասակար , անիմ աստ ու խոբՀ՜րդա յին բարքերին նակէ , չէ0 ոբ պնդեր եմ թէ կբ նշանակէ 6շ1տՄ6 •
տ ո ւթի ւն բ : խորթ մի «տեսակէտդ , թէ գրողն իրաւունք ունի Նոյն ձեւով, ես ոբո°լ Հաբցոլց եր եմ թէ «Օշական
•ՀձՊբալգ ադն , Մ ոսկուայի կուսակցական պա շ— գաղափարական սխալներ գործ՜ելու : ի բա՛* ւ կբ ժ՜խտէ նոր սեր՛ունդին ա բժ-էքներր» , էէ
տօնաթերթը կը գրէ * «Ւ^ն չ անել ու պա յմանն ե ր ո ւմ * Գիմ ել լա՛յն որ Հարցական այդ Հեգնանքին քոՎիկը ԳՐ^՚Ր ^՚1՜՝
«կ • կոմիտէն մատնանշում է մասնաւորապէո ինքնաքննագատ ոլթեան • անթո յլատրե/ի է ամենա– բացատրական նախադասութիւն մրէ Պաբսամեան
այն կոպիտ քաղաքական սխալները, որ թոյք են չնչին փորձն անգամ՝ բթացնել ինքնաքննագատ ու դիտմառմբ խաբգախաօ՜ Է թէ տկար է՝ Հասկնալու
տուել իրենց «Լենինգբագդ ել «Աստղդ թերթեր բ Տ թեան գէսՔՐ՛ ԸնգՀ ա կառա կն , նա պէտք է լինի Համար իմ Հայերէնս : Այդ ալ խօռսք է) Պաբսամ
Գրանց մէջ տպագրուել են մի շարք գաղափարա Հ ատոլ եւ անվթա բ գոբծոգ: \,ա պիտի Հա բո լած՜է եան խարդախեց նաեւ Կէօթէի մէկ պարբերութիւ
զուրկ , կեղտոտ , գեդա բո լե ստակաս տեսակէտից նրանց, ովքեր անձնատուր փտած աւլատամտռլ - նը։ (Այո առթիւ թ ո յ լ տուէք ըսեք նաեւ թէ մեր
անաբժէք եւ խորՀ րգային ժողովրդի գէմ թշնամօ– թեան եւ մանբ քաղքենի թուլամորթութեան , դա - գերմանագէտբ չէ Հասկցաձ– կէօթէի քքանօթ պար
րէն տրամագբուած՜ գրուած՜քներ ։ Մասնաւորապէս լա զ բուս ժողովրդի եւ կուսակցութեան շաՀե– բերութեան մէչ^ գորՆաՆ-ուաօ– թ11ր = Աաօքխո րա
այգպիսին է Ա . Զօշչենկոյի (անուանի երգիծա - րի դէմ»: ւ՛ րն ալ , այո՛ , թ 1 ր կը նշանակէ աէսքիտ , բայց
բան) ագտոտ ու Հա ր ամիա բամ րասանքը խորՀ ր - Ուրեմն կբ գտնուինք նոր մ աքբա գործ՜ումն ե– այդտեղ անւքիա կբ նշանակէ" անլքիսւ : Հաւատա -
գային մարդկանց եւ փբականութեան մասին , այդ բու նա խն ական շրջանին մ էջ : ք*նքնա քննա դատ ու ցէք, այս Հարցումս իսկ անՀ ասկն ալի պիտի թուի
պիսին են Աննա Ախմատովայի ( պառնա սեաԱ բա– թիւն կո չուած խաչակրութիւնը կրնայ Հաշուե - իրեն, ոբովՀետել հ֊անօթ չէ գրական այն ձեւին ,
նաստեղծուՀի) բարոյալքող բանաստեղծ՜ութիւն - յարդար դառնալ ա յն մ տ աւո րա կան ո լթեան Հա - որ երբեմն բառեր բ կր գո րհ՜ահ^է պար՚պա֊ած ի լքՍԱՍ–
նեբբ, ոբոն քամ բողջովին նախա յեղափոխական ան մար, որ կը խո ւսափի ենթարկուիլ Համ այնավա՛բ Անով : Տաղաչափութեան ել արձակի մէչ^ այս ձեւբ
ցեալի «ափսոսանքներդ են ։ մտած՜ողութեան ու արտայայտութեան կաղապա կը դորհ ահ ուի երկու տարբեր նպատակներովն Տ
«Ւյմբագիբներբ պիտի իմանային, թէ ովքեր րին եւ կր ձգտի գէթ սաՀմանափակ չափով ստեղ Բոլոր այս խազերուն դէմ պաՀեցի Հանգար -
են ԶօշչենկոՂ, եւ Ախմ ատ ո վան , ինչպիս՛ի Հանրա ծ՛ ե ^ բնականան , այսինքն աղատ ապրելու պայման– աութիւնս , այնքան որ Լուարէն երիտասարդ մբ
յին քաղաքական դէմք ունին նրանք, ել ծ՜առայա ներ։ դրեց ինձ՜ի թէ ՀՀ՚ոաոԳ զիս աւելի խիզախ կր ճան չ -
բար իրեց յանձնուած թե ր թ ե ր բ ամպիոն չդարձնէ ԽորՀրղային այս նոր ձիւնագունդը թաւալե նար քան Հիմա»։ Ի՞նչ գրեցին ուրիշներ , կբ թուի
ին դա ր ան ամի տ ե րդ ի ծ՜ ա բան ին եւ ստոր «սալոնա լով պիտի ուռճանա՛0յ, թէ պիտի Հալի ու անՀե– թէ շատ Հետաքրքիր է Պաբսամեան : Կը պատաս -
յինդ բանաս տեղի ո լՀ ուն \ տանայ, ա յգ ցոյց պիաի աայ մօտիկ ապագան ւ իսանեմ դոՀացում տ՜ալու Համար Հարց՛ումին (Ա "
Երբ պատասխանատու Համայնավար խմ՛բա « ՀԱՑԿ ՍԱՐԳՍԵԱՆ րեւմուսւք , թիւ 7 8 ) ։ Մարսէյլէն վաղեմի ուսուցի Լ
Fonds A.R.A.M
