Page 26 - \ARM_19-1946_03

ՑԱՀՈԲ ՊԱԲՈՆԵԱՆ Իա Հ ա յ ա ս տ ա ն ը կը դ ա ո ն ա ք 4Ա&ԱՍ ՏԱՆԻ
ճաոՀաապածակաԱ եփկխ ԾՆՆԳԵԱՆ ՆԱԽՕՐԵԱԿԻՆ
(ՄԱՀՈԻԱՆ 55 ԱՄԵԱԿԻ ԱՌԹԻԻ)

Խ Մ Ի — Ա*վ*. Հյայաստոս&ԷԱ, մեր հայերէնով • -
Փարիզի խորհրդային դեսպանատան «Վէստի
Պաբոնեան ծնունդն է ՃՕականնեբու Ո ս կան ի , 1915/^5/ ընգՀահուր Հայութեան Համար ախուր
Ս՚րոդինի» (Լուրեր. Հայրենիքէն) թեբթ-էս) .
*\յա լպ-անաեանի , Ավաճեանի սերունդին ։ օրեր Էին ; Ազգին բոլոր խաւերը , գիւղաց՛ին ,

Գաղափարաբանս ւթեան եւ ե բ գի հ՜ա բանա կան Երբ կը խօսիք Հայաստանի տնտեսական կեան­ վաճառականը , պա շտ օն ե ան , գործաւորը , զին ո լո­

Հնարքներու եւ Հաքցերու. Համանմանութեան շաա քի ղեկավարներէն ո եւ է մէկուն Հետ, խօսակիցդ րը իրենց ցաւերն ունէին ։ կարծես , կը նախազգա­

եզրեր կան անոնց եւ Պա ր ո ն եան ի միշեւ ։ Պարոն– ոգեւո բո ւթե ամ՛բ կը պատմ է Հանրապետութեան յին թէ այգ ցաւերէն պիտի ծնէր մեր մայր Հա­

եան կա ա ա բե էութեան Հաս ցուց անոնց ե ր գիծ ան– արդի վիճակի , անոր յառա2գիմութե֊ան գրաւիչ յաստանը։ ք՝այց տագնապը այնքան խոր էր եւ ան­

քբ , ուբկէ կբ զգացուէր զ աբաշր^անի վառօդի Հո~ Հեռանկարներու, նոր գործարաններու եւ ^էռկ ՜ տանելի , որ , ո՛չ մէկը լաւատես կ եբեւաք ։

աբ : \Լզգա յ ին ուրո յն , ինքնատիպ մեծութեան տե­ աբակայաննեբոլ մասին ։ Այդպէս էր եւ իմ զրո ւցս Թուրքբ կբ գտնուէր պատերազմ ի նախօրեա -
գրաւեց
սակէտէն , Պաբոնեան էբ արմանի աեզբ վարչապետի փոխա%Ոբդ եւ պետական էթրագրային կին : կէօպէն^ , Պռեսլաւք խրոխտաբար կը յաՆէին

ՀամաշխարՀային երգիծաբանութեան պատմ ո լ ՚ յանձնաժողոմի նախագաՀ Ա. Աովսէսեանի Հ է՜տ : Վ։ոսփորի շուրերուն մէշ, եւ թուքքեքը կը կար -

թեան մէշ ։ Ան մեր ամէնէն ազգային երգիծաբանն Երբ խսգրհց ի պատմ ել Հ ին Հա յաս տանի մա - ծէին թէ՝ այգ երկու նաւերով եւ իրենց քանի մբ

է , թէ ձեւուի եւ թէ ժողովրդավար բո վան գա կո լ֊ սին , զարմացած պատասխանեց * , այդ անց­ Հնոտի մա բտ ան ա լեր ով պ իա ի կ բնային յաղթ ե լ

թեամբ; Անոր մէշ կենդանացած էին անցեալին եալ Է, աւելի շաՀեկան Է պատմել թէ ինչ կա յ ռուսական , ֆրանսական, անգլիական եւ իտալա­

Հանճար եզ երգիծաբաններու վարպետութիւնն ու այմմ Հայաստանի մէշ եւ ինչ պիտի բլլայ : կան ուժերուն։ ^ք"՝ ատեն գեռ խօսքը չկար Ամե­

/աւագգոյոս յւ էկութիւննեբբ : Հայաստանը կատարած է Հսկայական թռիչ ք րիկայի եւ իրհւմանիոյ ։ քՒուբքերբ շլացած էի"

Երգիծաբանութիւնը Պ աբոն եան ի մօտ քաղա­ մբ* յետամնաց ծայբադաւառի վիճակէն ան այմմ Գեբմանիոյ պատերազմական մեծ պատբաստոլ ՛՜­

քական իմ աստով սրուեցաւ - դեղա բուես տա կան մտած է ճարտարագործական - դիւզատնտեսական թի լններէն եւ իրենց ա շխա բՀագրական դի բքէն ։

կատարելութեան եւ Համամարդկային բմ բոնում ի յ առա շ ա սլաՀ Հան րտպետոլթիւննեբոլ շաբքբ : ք&ոբ– Գերմանական ուժեբբ սկսած էին կեդբոնա -

Հասա ւ իբրեւ նոր մամ տնակի ժողովրդավար - Հբդային ի շիան ութ եան օրով Հիմնուած են \2Տ)նալ Պ ՛՛ւլս ո յ մ է՛ք , մ եծ խանդավառս ւթ ի ւն կար , եւ

քաղաքական շարժմ ան պաՀ ան 2 : Է/ ր կո լ տասն ամ - ճարտարագործական Հա ս ա ա ա ո ւթ ի ւնն եր ; Հանրա­ գերմանական սպայակոյտբ Հաստատուած էր ^ Ֆօն

եակ շարունակ (70——<$Օական) անոր ծիծաղբ իբ՜ պետութեան արտադրութիւնն այժմ 23 անգամ ա– աէր Կ°լցի ընդՀանուբ Հրամանատարութեան տակ։

բեւ թուր-կա յծակին բարձրացած Էբ իր մամա - լելի է քան \9\Գին; Ամ բող2 թուրք բանա կբ կր Հաւատաք թէ յաղթ ա -

նակաշր2ան\ի վրա յ եւ լուսաւորած մ ոզովրզ ի ա– ՛ա ւաստա նբ չունի քարիւղ եւ սեւ ածուխ , նակը իրենց կողմն էրէ Միւս կողմ Է Թուրքերը կբ

զա աո ւթե ան եւ ապա զային ուղին : Այդ տասն ամ - բայց Հարուստ է ճերմակ ածուխով անոր լեռ - պատրաստուէին իրենց եղեռնական ծրագիր բ

եսւկնեբու մէ՛ Հ անճարեդդեղագէտնէբ եւ թէ խօսքի նա յ՛էն գետ ե բ ը անսպառ աո բիւր են աման ելեկ­ գործադրելու ։

մեծ ապսաամբը «խօսքի քհոպէսփիէռը»։ Նալ - տրական ռւժթ։ Հանրապետութեան վերելքն ալ Օր մը լուր տարածուեցաւ թէ 21 ^եոա -

պանտեաֆի եւ Ա վաճեանի յեղափոխ ական դը՝0շյը սկսաւ ւի ար ած ուն էլեկտրացանց ի ստեղծում ով ւ փոխական Հա յեր կախաղան Հաներ էին Պա յազիա

մա ռանդեց եւ Հար կա գրեց եւրոպական աշխաքՀա– Զինուեցան Երեւանի երկու ե լեկտրա կա յաննե բք , Հբապաբակը ; Պոլսոյ Հայութիւնը սարսափ, ղդաղ

կալնեքու Հետ յոյսերով սեթեւեթողներուն ։ Հան­ յետոյ Լենին ական ինը , ապա $էո բագեսինը եւ վեր– այդ լուրէն։ ՄաՀագոյժ մը կը պատրաստուէր ։

դէս դալով բոն ո ւթ ե ան ղէմ , « ժողովուրդը իբրեւ շապէս թանաքեռինը : Այմմ 86 անգամ աւելի ելեկ­ Որքան գաւառացի Հայեք կային խաներու ել

գերի գործածելու, բռնութեամբ մողովուբդբ գի" տրական ո յմ կ^աբտագբոլի քան տուներս ւ մէշ , ծառաներ , սրճագործ , մ տնքա ֊

ակ դա բ ձնե լո ւ » գէմ , մ ո լե զն եզաւ Ա ո լլթան ին Ելեկտրական ո ւմի աժան գբիւբներուն շնոբ - վաՀառ , խանութպան ամէնքը ժողվեցին։ Աքսոր՛ի

գէմ եւ յետադէմ Պ Լո սո 1 Հանդէպ եւ մողովուբդբ Հ ի յառաշ գնաց Հ ան աբնաբապպեետ ւ ո ւթեան՝ ճարտաբաբ դուռբ բացուած էր անտէր մ-ողովբդին Համար ...

պայքաբի կանչեց « իբրեւ զօրաւոր , Հետեւաբար ուԵստբ ։ Վ^եբակառուցուեցալ պղնձի արգիւնաբե– Լրտեսներ ամէն կարգի, ամէն աստիճանի, ամէն

յաղթող ում , ճզմելու երեսփոխանաց Գլո ՚-է* Ը * րութիւնը թէ ՀանքաՀ որեբու եւ թէ զտիչ գոր­ աբՀեստի մէշ :

«Եթէ գու֊ք վատ էք, մենք քաշ ենք,֊— գրեց, եթէ ծարաններու քանակի յաւելումով։ Աա եզծ ո ւ եց ա ւ Լաւ կր յիշեմ ,• օր մբ, Պէչիկթաշի մէշ, Հան

գուք ում չունիք, մեր բազուկներ բ Հզօր են , եթէ քիմիա կան ճարտաբա րո ւեստբ , որա յժմ կբ դառ­ գոլցեալ կոմիաաս վարդապետք երամշտական ցե–

դուք ապտակէ մբ կբ վախնաք , մենք զէնքէ իսկ նայ ամէնէն կա ր ե լո րն ե ր էն մէկբ՝. հայտնի են աբ– րհ1լոյթ մբ տուաւ։ Այնտեղ կային ամէն դաստ

չենք վախնար * * * »: իսկ ա զղա յին Հարցի ՀրաՀըք– Հեստական ձդախէժի գոբծաբանբ , ապա կարբի - կարգէ անձեր , նաեւ թուրքեր իբրեւ գնաՀատոզ

ման աաեն (1879—80) ան գքեց 1 « Խեղճութեան գի) քր" մի եւ այլ գործարաններ բ : Հայկական երաժշտութեան։ ԱնՀուն խանդավառու–

վրա յ արտասուք թափելն ապացուցանել է թէ Աւ­ \, շանա կալի ց եր ե ւո յ թէ Հ ան րապ ետ ո ւթ եան թիւն, ծափեր, նոյն իսկ թուրքերու կողմէ Հիաց

րիւն չուն ինք թափելու » : Այս արիւն թափելու ճարտա բա բուեստ ի զարգացման տեսակէտէն մե - մունքնեբ , «աֆէրիմ , փափագ էֆէնտի» , երբ վեր–

մողովբգապետական շարժման մէշ կբ տեսնէր ազ­ տադամշակման ճիւզի Հիմնումը ու ընդաըձակու - 2ացալ երգը . .

գութեան մ ո գո վո ւր դի ազատութեան միակ Հնա­ մը։ Հայաստանք, ունի– գործիք - մեքենաշինու - կանչէ՜ կււայսկ , կանչէ , - փանի գարոսն է

րաւոր ոլզին , որ Պարոնեանի մօտ առնչութիւն ու­ թեան , - մոտոբանորոգման , երկրագործական մե - Ղարիպնհրուն սիրտր ,— Կուց, կուց արուն է • • • :

նէր սլաւական մոգովուրդնեբու մողովբգապետա­ քեն ան ե ր ո լ , մեքենա շինութեան եւայ լ գործարան­ Կռոսնկ ջան, կոոսնկ ջան– • • Ա՜խ^ս՚երտս արուն է– •

կան շարժման Հետ ; Ատոր մէշ կք լուծուէին թէ ներ ։ Ես եղա յ Հայաստանի երկրորդ մեծ քաղա - ՚Րանի մր օր վեբ^ր ա յգ ամ րող9 ՀՀղարիպ»ներր

ազգային ազատագրական պայքաբի , թէ բնկերա– քը , Լենինական : Ս ինչեւ Հո կտեմ բեր եան յեղափո­ սպանդանոց կր ղբ կուէ ին , մէր ըլլալով կոմիաաս

յին շարժման պարոնեանական բմ բռնում ի Հարցե­ խութիւն յետամնաց կայարան մ բն էբ , այժմ ունի վարդապետը։ Պէչի կթալի մէչ, կմ ին , թուրք բա -

րը , կը լուծուէր ոչ միայն օտար , այլ եւ Հայրենի 70.000 բնակիչ, ճարտաբա բուեստ ի ել մշակոյթի նաստեղհ– մբ կար, որուն մայրը Հայ էր, կ՚ըսէին

բռնութենէն ազատուելու Հարցը ։ վարժում մբ ոբ մեծ կեգբոն է; Այնտեղ է Հանրապետութեան ել չտա դեղես ի կ աւլէի կ մը, որ բռնի կրօնափոխ ը–

յար եւ նմ ան է \, ա լպան տ եան ա կան ժո գո վբ գա պե­ Հ իւս ուածեղէնի ճտրտտրաբո ւեստի դրեթէ ամբող­ րաճ Էին ել ամուսնացուցած Թուրքի մը Հետ : կր

տական շաբմմ ան ս կզբո ւնքն եք ո ւն ։ Պ ա բ ոնե անն ալ ջութիւնը ։ Լենինականը ունի միշնակարգ ու պատմէին թէ այդ կինը, ամէն Տէատկի եւ Ծնունդի

ա յգ շաբմմ ան մ ղի չ ուժբ \ Հ ամ ար ած է «Հասա - բաբձբագոյն դպրոցներ , իբ թատբոնբ, քանի մբ օրերուն կուգար, Հայ եկեղեցիի պատերուն մօտ,

բակ ժողով ուբգը» ։ «Հայրենիքը իր ազատութեան սինէմաներ , ակումբներ, գրադարաններ եւ պատ - Հինգ տասր վայրկեան կը կենար։ Կ՚երեւի կը զգար

յո յս ը դրած է գիւդաց ի ո ւթեան բազուկներուն վը– մ ական թանգարան % թէ ինքը ժամանակին Հայ էր, եւ կր յ ի չ է ը Հայկա­

րայ » : (Լ յս զ ա զա ւի ար բ առած է էյ ա լպան տ ե ան ի ՚Հյոյեպիսի ճարտարագործական կեգբոն ե լ կան երգեցողութիւնը : իր որդին , կմին էֆէնտին ,

« Ե՝ րկրագո րծ ութ են Էն » ել Հարազատ Է մնացած նոր մ եծ քաղաք է Կի ր ո վա կան բ (նախկին ՛Լա բա - ամէն Հանք թավւաձ֊ էր որպէսզի կոմիաաս վարդա–

մինչեւ. վեԲչը: քիլի^է^) է "ւր շինուած են քիմիական գործարան - սլետր ետ բերէ աքսորէն : Օր մը վարդապետը վի­

Հասկն ալի Է որ Պ՝ աբոնեանբ Հայ ՃՕականնե– ներ, պղնձաձուլարաններ եւ ուր այժմ կբ կառու -

բու ժողովրդավար յեղափոխութեան երգիծաբանն ց անեն շարք մք նոր աբ դի ւն ա բեր ական ձե ռն,աբ կ -

Է , ինչպէս Հ> չիղր ին ը ռուս (էականներու : Ատով ներ, որոնք այդ քաղաքին առք եւ կբ բանան Հզօր թել ճարտարարուեստի , Հիւսուաձ֊եղէնի եւ սնըն–

ալ կը պա յման ա ւո ր ո լին թէ մ էկուն եւ թէ միւսին զարգացման Հեռանկարը : ղեղէնի արգիւնա բե բութ իւննե րը :

երգիծանքբ եւ անոր գաղափարական բովանդա­ I՝ ա յց ա յս Հեռանկարն ամ բող2 Հանրապետու– Հիւսուաձ֊եղէնի քանակը 1950^5* պիտի Հասնի

կութիւնը։ « Այ|ն ր ա 6 ը , որու համար պաաափրե– թեանն Է։ Նոր Հնգամեակին (1946—1950) Հա յաս– 45 միլիոն մեթըի ,այսինքն պիտի աւելնայ 68 առ

ցիր, Ափ՛, Ո՜վ քաջ », կբ գրէ Պաբոնեան Հաշ– տան բ Հիմնապէս աո ա 2 կբ քա^է. անտեսութեան Հարիւր , բաղդատելով \945ի Հետ % Կօշիկի արտա­

ուետու Ըէէա լո վ այդ (էականներէ մէկուն՝ \թա լ - բոլոր ճիլղեր ուն մէշ՛՛ \ճա բտ ա բա ր ո ւե ստի աբտա– դրութիւնը պիտի աւելնայ 3, գուլպա յինը մէկու -

պան տ ե անի մ եծ զինակիցին եւ ան ո բ մ աՀէն վ~՝բ2 դրութիւնը 1950/5– , Համեմատելով 1940/– Հետ պի­ կէս , թրւկքօն երկուք անգամ : ՛Բանի մր անգամ ա–

մոգովրդավաբական շաբմմ ան ա ռա շն ո բդին՝ Ս բ՛ տի աւելնայ 210 առ Հարիւր, մինչդեռ ընդՀանրա– ւ-ելի պաՀ ահ ո յ եւ կան կան դա կ պիտի արտագրուի X

վա ճ եան ին , Հ ան գէս գալով իբրեւ ան որ ծ բագի բը պկս Խ– Միութեան մէչ կր նախատեսուի ընդամԷ– Հայաստանը իր շաքարը պիտի ստանայ այմմ կա–

նո 48 առ Հարիւր : Հայաստանի բացառիկ վերելքբ ռուցոլոզ իր առածին շաքարի գոբհ՜արանէն։

ի բտկանացն ո դ երգիծաբան • « Այլ Գոլ 1 ո^վ արդիւնք պիտի բլլայ ելեկտրական ուժի օգտա - Մօտիկ անցեալին ես կտրեցի անց՜այ գրեթէ

մեծ ի գիտութիւնս մոլութեանց , միշտ աղէկ բԱ1– գործո ւմի ընդարձակման : շինուին ար գէն եր­ ամբողՓ Հայաստանը։ Ամէն տեղ ականատես եղայ

ներու կը հրամայես , զոր աննենգ սիրտէն դիա­ կու նոր ելեկտրակայաններ, որոնց բացումէն վեբ2 Հսկայական շինաբարոլթեան : Կը շինուէին ելեկ -

նալով , Հ րաժեշտ տուինք մեր ծուլութեան » • •• , երեք անգամ պիտի աւելնայ ելեկտրական ուժի աբակայաններ եւ երկաթուղի : քյրելանի մէ^ օրէ

%1ժէպէտ եւ ոչ նուազ արտասւօք կբ խնդանք մեք քանակը։ Այգ յաւելման շնոբՀիլ կարելի պիտի ըլ­ օր կբ բարձրանան ութ նոր գորհ՜աբաննեբու շէ՚ս՜

ազգին մ ո լո ւթե ան ց վրա յ • Ա յստեղ երեւան լայ ընդարձակել եղածը եւ Հիմնել նոր ծանր ճաբ– քերբ։ \,ոյն շինարարոլթիւնը տեսայ նաեւ Լէնի–

կուգայ ոչ միայն Պ ա Լ՛" ն եան ի քաղաքական ձբզ– տ ա ր ա բ ո ւե ս տ ական ձեռնարկներ , ինչպէս ալիլ - ե 111 կանի եւ Կիր ովականի մէչ :

տումբ իբրեւ յեղափոխական ժողովբդապետու - մինիօմի, մեքենա շինարարս ւթե ան , ձգախէժի ,

թ՛եան երգիծաբան, այլեւ անոր Հոմերեան աՀեղ սլզնձա - մոլեբգինի եւայլն : Կբ շինուին քիմ իա կան Ամէն տեղ լսեցի նոյն յանկերգը , Աս՚րգ^

ծիծաղի բ ն ո յ թ ը ։ Ան ծիծաղած է յաճախ արցուն­ նոր գործարաններ , ինքնաշարժի ,ձգախէժէ կափա­ մա՛րդ, մարդու պակաս ուն ինք։ Հայաստանի մէ^

քի մ է 2էն , ծիծաղած է սա կա յն իր կեանքին մէ2 րիչներու Լշէն^ , ելեկտրական թելերու , սաոլգա - այսօր չես տեսներ մէկ Հատիկ անգորձ՜։ Բոլորը

բլլալով զարմանալի ողբերգակ։ Անոր ծիծաղը կբ չափութեան գո բծի քե ե ր ո ւ , 2րան ի ւնեբո լ եւա յլն կ՚աշխատին , կ՚աշխատին խանղավառութեամբ ,

դառնար Համամարդկային, գուբս կուգար ազգայ­ գործարաններ բ : \թոր թափ կը ստանան նաեւ թե - կարելի է բսել ազձաՀ ո ւթեամբ : Աեւանայ լճին ե -

նութեան շք2անակներէն ել 1լբնդղբկէբ Համ եւ - լեկտրակայանի կառուցման վբայ աշխատող Ա ո ւ–

րոպական կեանքի ու քաղաքականութեան Լր2ա՛ քիաս Աաբգսեան կ բսէր ինձ՜ի .

նակնեբն ու Համամարդկային Հարցեր բ, զա ո նա– ՜է, ա լպան տ ե ան ական շարժման ռւդին , իբրեւ իր -.— Մենք, մօտիկ անցեալի զինուոբներս , կա­

լով Համ աշվսաբՀ ա յին երգիծաբան ո ւթեան ամ էնէն ժամանակի ամէնէն առաշաւոբբ , եւ իր թունոտնե– րօտն ոլնինք աշիւատանքի , այդ պատճառով կ՝աշ–

լ ո լ ֊ ր 2 ծիծառներէն մէկբ ։ \,ման լր2ռւթետն Հա­ տեբը կ՚ուղղէր Հայկական, սուլթանական եւ եւ­ իւատինք եռանդով։ Մեր ընկերները որոնք մնացեր

մար Պաբոնեան կբ կռուէ բ «սրճարաններու զո լար- րոպական յետադիմութեան բուն սրտին : Ասկէ էին թիկունքը նոյնպէս կ՚աշխատին խանդով , ո–

ճախօսնե բու» ղէմ: Որքան բարձր էր Պարոնեանի ծնունդ առին « Ազգային Ջոշերը» եւ « Ծիծաղ » րովՀետեւ խաղաղութիւն կ՛ուզեն։ Մենք զինուոր–

իտէալբ , ՛այնքան անոր ծիծաղբ կբ դառնա բ թու­ Հոյակապ գործերը, որոնց մէշ ՛Ն ա լպան տե տնա­ \ներս նոյնպէս խաղաղութիւն կ՛ուզենք։ Բայց որ–

նաւոր եւ Հեգնական իր ժամանակին Հանդէպ։ կան պայքարի ձգտումներ ր երեւան եկան իբրեւ ս1հ" ԳՒ խաղաղութեան մէչ ապրիս, պէտք է որ

Հեգնանքով վարած այդ պա յքաբին մէշ կբ Հա– զարգացման նոր չբ2անի արտայայտութիւնէ րլլաս զօրաւոր։ ԱՀա կ՚աշխատի բանուոր մարդը֊

մ ագբուէր ազգա յ ինն ու Համ ամ արգկա յինը ։ Ե*– (Մնացեալը յաջորդով) ոըպկսզի աւելի ումեղ ել Հզօր ըլլայ իր երկիրը՛

այդ պայքարին Համար Պաբոնեան ընտրած էբ ՍԱՀԱԿ ԲԱԶԵԱՆ ՀԻԿՏՈՐ ԲԵԼԻԿՈՎ

Fonds A.R.A.M