Page 23 - \ARM_19-1946_03

8 Ա #Ա Տ

ՊՈՒՏ ՛Մ ԾԻաղ ՅԱԿՈԲ ՅԱԿՈԲԵԱՆ բոլ բաբդ եւ դժուար շբխւնին ։ Տակոբեան բացա՛­

ռիկ, ան զո ւ գա կ շի ռ մեծութիւն էx Անոր այդ շըր՛

Հայկ ԱառապետեԱ սկսիէ քանի բանաստեզծութիւնբ Հայ գրականութեան

ԽՄք* Ս"վ* Հայաստանէն, մեբ հայ՛երէնով. — բն կե ր վա բա կան ա յգաբոցն է , լուսաւորուած յե­

Աշխատաւո բա կան յեղափոխութեան բանա - ղափոխութեան մ ա բտադա շտերու Հ րաց ոլ\քով :

ԸսԻ է պէտք է երթալ, ներկա յ ըԱալ , ասի­ ստեղծութեան Հիմնադիր Տ ա կո բՑ ա կո բեանի հնլա՛­ Ան կանգնած է նաեւ Հոկտեմբերեան շբքանի

կա ուրիչ Հաւաքսյթներոլ չի նմա՛նիր։ Մեր իրրեւ ՛լեան ՅՕամեակբ լրացաւ : փսանեբոբգ գարու Հայ պատմութեան մէք, իբրեւ սովետաՀայ գրականու՛­

ազգ ապրելու կամ ազգերու շարքէն Հնձուելու գրականութեան պատմութեան մէք բացառիկ են ա– թեան էէ՝՚յ ք ի կառուցման որ մնա գի ր , Հ ի մնա գիր

խնգիրն է ։ Ազգային ՛հատի պաշտպանութեան նոր տեղն ու ն շան ա կո ւթ ի ւնբ : վարպետ :

միյփնկ : ^ Տակոբեանի ստեղծագործական կեանքբ սկսած Տեղափոխութեան յաղթանակէն վերք, աշխա­

73 Աք՛– 1 պարտականութիւն էր , պէտք էր ներ՛* է 90ական թուականներուն Հ 3՛ թ՝ումանեանի , Ալ* տաւո ր ո ւթ ե ան Հ ե բո սա կան պայքար ի վե թ ե ր անբ

Ղ^մ ՏԼԼքԼ ամԳ մեհ֊ Հաւաքս յ թ ի ն ։ Պէտք էր լսել Ե՚ատոլրեանի , Լ* Մ անուէլեանի , Աւ • իսաՀակեա– ստեղծ ագո բծական նոր եռանդով լեց ո լած նոր

մանաւանդ ոչ - Հայ Հիլրերուն , Հայասէր յարգելի 1 * Ղ՝եմիրճեանի Հետ միասին անոր առաքին շ ր՛Հ սյն ի կեանքին ու պայքարին արձադանգբ տո­

անձնաւորութիւներուն խօսքերը, ի նպաստ մեր տպագիր բանաստեղծութեան կբ Հանգիպինք Ա– ւաւ, ՛պատկերացնելով տ յ դ մեծ կառուցման Հեբո~

Գատին • Շատ լաւ էք ըրեր : Անշուշտ բոլոր խօ - րասխանեանի ^Մոլրճֆ ամսագրին մէ^Հ սականութիլն,բ%

ս ո զներն ալ կրցան մեր Դ՛ատին բնոյթը լաւ կեր - Իր մամ՚անակակիցնեբու Հետ Հիմնական ոնդ– Ա ո վետական բանաստեղծութեան առա Լին

պոՎ Հասկցնել ներկպյ օտար ՀիլրերոլԱ,։ Հանրութիւն ունենալով Հանդերձ , Տա կորեան կբ փայլուն էք^Բ՚ե են « Ասաոլթսհնեբբ խօսեցան ՚ֆ ,

•—- Օտար Հիլրե՞բը, իրենց պարտականութիւն տարբերի անոնցմէ սկիզբէն ի"կ : ՛հեռ ԳՕական « Բոլշեւիկ է &իբկանալբ » , « Վոլխովստբոյ » թ*"՜

նը կատարելէ ՚էերԼ՝,բարեբախտաբար մեկնաձ՜ էին։ թուականներէն , ան Հ եագՀ ետ է կբ Հ ետ ա քրքրուի ն ա ս ա եղծ ո ւթ ի լեն եր բ , որոնք կբ խորՀ ր դան շեն

Ր ար ե բա խա ա բաՌ ր , ինչոռ լ , արդեօք կռի^ւ Հասարակութեան ամէնէն ճնշուած դասակարգին, դրամ ատի րութեան լուծէն ազատագրուած ժողո -

տեգի ունեցաւ սրաՀին մէջ֊, բանուորութեան վիճակով : վուրգի դիւցազնական ուժբ եւ կբ դարձնեն խոբՀր–

—~ Լ\ » Ի պ ա տ ի լ մեր Հասարակութեան ըսեմ , I $95ին դրուած «Նամուս ու ՚Լէյբաթ^ին նիւ՜ գանշան բոլշեւհկեան կուսակցութեան եւ սովետա­

՛որ ան իր պարտականութիւնը շատ աւելի լաւ կը թ Բ ա յն նոր խօսքն է որ կբ նախանշէ բանաստեղ­ կան կար գեր ո լ ստեղծագո բծոդ-կազմ ակեբպ ի չ գե­

կատարէ , քան թէ զինք «առա Փնորգող»ները : ժ՛ո­ ծին յետագայ ինքնուրոյն ուղին Հայ բանաստեղ­ րբ նոր իրաւակարգի կառուցման մէք :

ղովուրդը լռիկ մնջիկ , շունչը բռնաՆ ունկնդրեց ծութեան մէք՛ Ատիկա գաղափարական - ստեղծա­ $*ո զո վուրգի տառապանքի երդերէն , բո զո յ։ ի

բո/որին։ Միայն , անտանելի բան էր այս տաքին . • գործական այն կայծն է որ կբ բռնկցնէաշխատաւո– ել. ցասման երդերէն , կռուի երդերու մէքէն , յաղ­

ինչ որ է , կոճակ ընենք . . • րակտն յեղափոխութեան բանաստեղծութեան բո– թանակի երդերու մէքէն դէպի կառուցման բանաս­

Ըսէ , բարեկամ , մի վախնար , Հոս մեր եր­ ցբ , բնկեբա յին ու պա յքաք ի նոր փուլին մ էք X տեղծութիւնն եր բ , գէովի ներդաշնակ Հ ամ աձա յ -

կուքէն զատ մարգ չկայ։ Այո բանաստեղծութեան մարտական յ՝ոյզբ կր ն ո ւթ ի ւնն ե բ բ վոլխովստբոյ ի որ կբ խորՀ րղանշէ

Վախնալու պատճառ մը չունիմ : Ըսելիքս պաՀ է իր ումբ նաեւ յ ե գա փ ո խ ո ւթ ե ան ա լիքի տե­ ճաբտարարուեստբ , իբրեւ ուզի զէոլի Րս^եբվա -

Հանրութեան մէջ ալ կրնամ պոռալ։ Եղբա՛յր , ե՛՛րբ ղատուութեան տարիներուն : Տոռետեսութեան Հա– րութեան աւարտում բ , աՀ ա Տ ա կո բ Տակոբեանի

սանկ քիչ մը վայելուչ բաներ պիտի սարքենք : մաճարակբ մուտք չունեցաւ Տակոբեանի տ րամ ա՜ անցած ուղին : Ընկեր վարութեան դարա-շր՛քան՛ի սե­

՚Բառորգ դար կ՚ընէ , որ էլրոպայի մէջ կ՚ապրինք գրութեան մէք եւ մնաց յեղափոխութեան արթուն րունդներ բ ե բախտագիւտ բւթեամբ ու Հպարտ՛ու­

եւ արեւելքցիոլթիւնը թօթափած չենք տակաւին։ պաՀ ակ , առողք . կա յտառ եւ անձնուէր ։ Ապրեցաւ թեամբ կբ յիշեն յեղափոխութեան վեթեբանբ ել

Երկարաբա՛ն եւ շատախօս ենք։ առաքին յեզափո խութեան մամ անակաւոբ պար­ խ ան դա վա ռ երգի չբ որու երդերն ու բանաս տեզ–

-— ք՛ա յց ել սակայն Ազգային Ղ՛ատի պէս կա– տութեան ծան ր ո ւթ ի ւն բ , բա յց վՀատութեան եւ ծութիւններ՚բ բ^անուոբ դասակարգի պայքարի ու

րեաոր խնդիր մը երկու խօ,սքով կարելի չէ բացատ­ նաՀանքի ապրում երբեք չունեցաւ X Անոր այգ շր– յաղթանակի ել բնկեբ վար ո ւթեան կառուցմ ան

րել, պաշտպանել, մանաւանդ օտար Հիւրեր ալ քանի բանաստեղծութեան յ ետ ա շր քո ւթեան մ ռա յլ դիւցազներգութեան առաքին ոգեշունչ է քերն են

Հ ա յ ի ն Հոն, որոնց պէտք է մանրամասնօրէն հրա - պատկերներբ լուսաւորուած են <Հ,ք*ննեբորգ Ալի^է մեր բանաստեղծութեան մէք X

նօթացնել մեր պատմութեան անցքերը, չէ"։ բարձրացման , գալիք յաղթանակի Հեռանկարնե– ԱՍ– ԱՍԱՏՐԵԱն

1 Այո՛ , պէտք է Հայկ ՆաՀապետէն սկսիլ ե– րով X

թէ ոչ ՛Նոյեան Տապանէն \ . կարճեմ այսպէս աւելի Մարտաշունչ Հերոսական քնարերգութեան

իրաւացի կ՚ըԱայ, քանի որ մեր ազգային Գա լոր Հետ մ իա սին , ա յ դ շր քանին կբ սա եղծէ նաեւ յե­ ՄԻՏ-Բ ԵՒ ԱՐՈԻԵԱՏ

Հայկի ել ք՛ելի պատերազմէն կը սկսի... ղափոխական դիւցազներգական բան ա ս տ ե զծո ւթի ւ–

—• Ջեմ կարօ եր որ մինչեւ Հոն ետ գացահ՝ ըլ­ նյլւ «Ն«/՛ Առաւօտ^բ (1909) եւ «կարմիր Ալիքնե– Լ ՚ ՇԱՆԹԻ ԵՐԿԵՐԸ

լան մեր մշտնջենական Հռետորները, մանաւանդ Ր»բ (191 1 ) առաքին գեզեց իկ * է քերն են ա յս տե– Ա տաց ան ք Լ * Հյանթի երդերու առաքին Հ ա լա­

օտար Հիւրեր ալ կային։ ււ ոԱլ ի բանաստեղծութեան X Տակոբեան իբրեւ բա­ քա ծ ոն , Լ>°եզ Հատոր մբ , 370 մեձ֊ագիր էջ , Պէյ–

Ը"Ի • «բարեբախտաբար, մեկնած էին», եթէ նաստեղծ՝ բարձր գնաՀատութեան է ա րմանացած բութի Հ ա յ ճեմ արանի տպարանէն : Կբ պա բու -

ոշմարգիկը աղուոր քուն պիտի քաշէին ... մամ ան ա կա կի ց ռուս քննադատութեան յա յանի նակէ բազմավաստակ Հեզինակին Հետեւեալ գե -

- Հ>7 ներկա յացուց ի չայերու կոզմէ X Ա* Լունաչաբսկի՛ դար ո ւե ս տ ա կան ՛ԷՐ ո
՚ Հազարաւոր ւթի ւննե րր
անգամն ե Ր Ը" ԷչՍո՝ւոնւեցող Գ1" մ՝*1 ^1(1 Հ՛ամեմատ է էմիլ ՝ԼեբՀարնի Հետ : (1891—1894). -
խոսքեր : Նիւթին Հետ ուղղակի կապ
Տ տ կո բե ան ի «Նոր Առա՛ւօտէ բ Ատ* ՀյաՀ ում եա– 1.— ՄՆԱ* ԲԱՐՈՎԻ ԻՐԻԿՈՒՆԸ , յուշագըոլ -

պաամ ոլթիւններ % Զուանին ծա յրր կ ո ր սն ց ո ւց ած ի նի եւ Ա * Ա պա նգաբ ե անի Հ իացումին ել բարձր թիւն։ Առաջին խմբագրութիւնը տպուահ՜ է Պոլիս,

վիճակ մր : գնաՀատութեան արմ տնտնալով , քննադատութեան 1891/5/, «Հայրենիք» օրագրի մէջ իբրեւ թերթօն։

Աա Հայերս , մ ի շւ դժգոՀ յաւի տ ենա կ ան կողմէ բնոբոշուեցալ իբրեւ Հայ բանասաեզծու - 2 – ԼԵՐԱՆ Ա՚ԼՋԻԿԸ, վիպերգ, գրուահ֊ 1892–

արտն քացող ազգ ենք X թեան նոր առաւօտ բ : ին եւ առաջին անդամ տպուահ՝ Թիֆլիս , «Տարազ»

Բաէք° զուարճալի բաներ, ալ կային ւ Այս - Աո լրէն Սպանդարեպնբ էլ բո է թէ «Նոր Աո ա– շաբաթաթերթին մէջ :

պէս, իմացանք որ Հայաստանի մ՛էք Հայերէն կր ւօտ^բ ան Հատ ական եւ բնկեբա յին ձգտումներ ու 3.— ԵՐԱԶ ՕՐԵՐ , գիշերօթիկի մը յուշատետ–

խօսին եղեր, Փողոցներու անուննեբբ Աեսրոպեան բնգՀ ա բումն է ան Հատին մ էք X Մ ասն աւո բա պէս րէն , գրուած 1892^5/ եւ տ պո ւած առաքին անգամ

տառերով ն չանա կո ւած են եզեր• Ա, յսոնյ յա քող ել գունագեղ են բանաստեղծութեան յա ս թ՚իֆլիս , «Մ ոԼբճ» ամ սադրին մէք :
կարծէի
լսելով Հպարտացանք : Ա*ինչեւ այն ես կր մասեբբ ուր Համադրականձեւով կբ նկարագրուին 4.– ԳՈՒՐՍԵ8ԻՆԵՐԸ, վէպ, գրուած 1894/5–

թ՜է՝ Հա լաստանի մ էք ալպանե բէն կր խօսին , թ՜է՝ ժամանակակից դործտրաննեբբ , ՀանքաՀոբերբ , եւ տպուած $՝իֆէիս 1 «Մուբճ^ի մէք :

փողոցներու ան ո ւններբ յունական տառերով գբր– բանուորներու աշխատանքբ , անոնց տառապանքբ , 5. ԵՈ*հԵՈւ յ քնարական քերթուածներու

ուած են : Ա յս ճշմ արտ ո ւթ իւններ բ օտար ներկա ֊ ումբ եւ յ՝ոյսերբx Ւ*սկ Աւ * իսաՀակեան իր լուշե– փունք մբ, որոնք գրուած են 1891 1894^։

ներն ալ իմացան եւ ես վստաՀ եմ , որ անոնք , եթէ բուն մէք կբ գբէ «Նոր Առաւօտէի մասին թէ Տա— Լեւոն Հյ ան թ ի երկրորդ Հ ատ ո ր բ մամուլի տակ

փոքրիկ թերաՀաւատութիւն մրն ալ ունէին մեր կորեան Որոածէ գեղարուեստ ական– քնարական զե– է արդէն ել պիտի պարունակէ երեք վէոչ ու երեք

ղատի արդարութեան վրա յ , իրենց կասկած ր փա­ գումներով առարկայացնել իր գաղափարներու աշ– թատերախաղ; էքր ր ո ր գ Հ ատ ո ր բ պիտի յանձն ո ւի

րատեցաւ •>•=.• , խաբՀբւ Ատիկա բն կե բ վյս բ ա կան անդրանիկ եւ մամուլին աշնան եւ բաղկացած պիտի բլլայ Հեղի­

1 Բեմի ցոլցագրութիլնր անշուշտ որ կարգին յա քող բանաստեղծութիւնն է մեբ գրականութեան նակին թատերական գլխաւոր երկերէն ; ք՚սկ էոր -

էր՛ Աթռռներր իրենց պարունակեալներով կր փայ– մէջ՛. բորդ Հատոր բ ամ բոզքապէս նուի բ ուած պիտի բլ­

լկի •• Տակոբեան ի բ քաղաքական - կուսակցական լայ Հայ գրականութեան ո լսումն աս ի բ ո ւթ եան ց :

%^հէ էր մնւգցեր որ բոլոր ժողովուբգբ, բե– գ ո ր ծ ո ւն է ո ւթ ե ան զուգոնթաց ՚ Հայ դրա կանո լ - Այո չորս Հատորներուն մ ի ան ո լադ բաժանորդ

մ ին վրա յ պտտուո յ նախագաՀ ո ւթեան մ աս կազ - թեան ու պատմութեան մէք նոր շրքան բացաւ : գբուոդբ կբ վճարէ 10 տոլաբ , կամ երկու եւ կէս

մէբ X Մ ի այն Հայ Բաց ականեր ու ԸնդՀ • Ա ի ութ իւ– Կանուխէն «կապուած իր մա յր Հոդի Հ ետ՝% , Հայ­ անգլիական ոսկի կամ քսաներկու լիբ • ոսկի :

նբ կբ պակսէր բեմին վրա յէն<: րենիքի ու ժողովուրդի Հետ , իր սրտին մէք կրե­ Բաժ անոր դա գրութենէն դուրս իւրաքանչիւր

« Հա՛ , քիչ կբ մնար պիտի մ ոռնա յ ի : Ամէն ինք լով ամ բո խ ին լացբ , ցաւն ու կս ^իօ^բ , Տ ակ*ւ բեան Հատորի գինն է երեք տոլար եւ քսան սէնթ կա՛մ

լաւ էր , Հասկնալի , մէկ բան միայն անլուծելի իր բանաստեղծ ու թեան Համ ա ր րնտ րեց , «լքուած տասնբվեց շիլին կամ եօթր չի բ * ոսկի յ

մնաց ինծի Համար : աշխարՀհ»» ուր վիշտ եւ զրկանք իրար գրկած ելք Բաժանս ր գա զրո ւելո ւ Հ ամ ար. դ իմ ել Հ եգինա­

« կազմակերպիչ Միութեան նախագաՀ բ , ա յ ս կբ փնտռեն • • • « \յ լ ան մ ոզո վո ւրգի փնտռած ել– կին , Հայ ճեմարանի Հասցէով, ք^Ա6 ճեօԱ

մեծ Հ տւաքո յթ բ դրած էր աատուոյ նախաղաՀու - քբ գտաւ բանուոր դասակարգի ումին մէք, աշ­ Օյշաս, 127, Տտ^օսէհ (Լւետա):

թեանբ տակ , Հետեւեալ յարգելի անձն ա ւո ր ո լ - խատաւո բտկան յեզափո խութեան փրկարար ումին ԳՐԱԿԱՆ ՀԱՒԱ՝ԲՈ8Թ ՄԸ

թիւններու, Սպարապետ Ս՛տա լինի, Մ ոլոթովիք, Ա* մ էք եւ մ ա ր տա կան , ոգեշունչ թափով պատկերա­ Հայ ԳրալներոՆ Բարեկամներ Ընկերակցու -

Միկո յեանի ,Պօկոմոլովի , Պիտո յի ,թրումբնի , էթ– ցս լց այգ ելքր » : թեան Հրաւէրով, 29 Տ ունիս, շաբաթ կէսօրէ վերք,

լի ի , Ա՝ առակ Պապեան ի9 Գրի դո ր Տ ար ո ւթիւն եան ի Մ ինչեւ Տակոբեանի երեւան գա լբ Հայ բա֊ ժամբ 1՛յո լկէ ս ին , երեսո՛ւն գրագէտներ ել մտա–

եւ Ամենայն Հայոց կա թ ո զի կո ս ի * նաստեզծո ւթե ան մէք տիրապետող գադավւաբբ ւորականներ Ղ՝ • Աճէմեանի ճաշարանբ Հաւաք -

Արդեօք , ա յս ԲՈԼՈՐ անձնա ւո ր ութ ի ւններբ ազդա յին ազատագրական կռուի զազա փա բն էր X ուած էին , ոզքունելոլ Համար Մատենաշարին

լու֊Բ ունի^ն իրենց տ ր ո ւած ՛՛լ ատ ո ւո յ գերէն : Տակոբեան այգ դաղափաբբ չմերմելով, բարձ քա­ \յրդ Տ ա ա ո ր ր , ՌուբԷն Սեւակի Բժիշկին գփրքէն

• Եզբայր , միթիս^իս նախագաՀբ անշոլշտ ցուց զա յն աշխատաւորութեանառաքնոբդութեամ բ փրցուած էջերն ու քերրուածներր: Մտերմական

բան մբ գիտէ որուն մեր Հասարակ ամբոխինխելքբ մ զու ած յեզափո խական ազատագրական կռուի եւ խանդավառ մթնո լո բտի մբ մ էք րնկերակցոլ -

չի Հասնիր : գազտփաբին : Որոնեց «կորած ճշմաբտու ՚– թեան նախագաՀ բ եւ զան ձա պաՀ բ , Հ * քՒորոսեան

Ասկէ ետքբ պէտք չէ գմգոՀիլ, որ մենք Հա ֊ թիւնբ^ եւ գտաւ բան ո ւո ր գա սա կար գի յեզափո– եւ Մ * Պ ար սամ եան , բարոյական եւ նիւթական Հա–

յերս դիւանագէտներ չունինք : խական պայքարի յազթանակին մ էք : Հոն տեսաւ մ ա բ ա տ ո ւո ւթ ի ւնն րր ին xՏետո յ ներկանե բունկոզմ է

, Կ* ՊԵՏՈՒՇ «կեանքի անիւբ շարժողդ վիթխարի ումբ , «կբռ - զանազան թե լա գրութիւնն եր եղան յաքորգ Հ ատո­
րին Համար : Առաքարկուեցաւ նկատի լն են ս

* ֊ ո զ բան ո ւո ր ր» եւ դրականութեան մէք բերաւ Սրուանձտեանցի , Տէմիրճիպաշեանի , Տ • Ջրաք -

ՍՏԱՑԱՆ* գո բծարանա յին աշվսաբՀ ի պատկերն ու կռուող եան ի, Պարոնետնի , Ղ՝ • Վարուժանի , Աիամանթոյի

բանուո բբ իր Հոգերով ու վշաերով, աշխատանքով եւ ուրիշ Հ եղինա կն եր ո ւ , արեւե/աՀ ա յ եւ արեւ -

ՀԱՑ - ԲՈ8Ժ , մ ո զո վր գա կան ամսաթերթ ու Հերոսական պայքարներով : մտաՀայ , գործեբուն Հբատարակութիւնր % Կար -

բժշկութեան եւ առո զքապաՀ ո ւթեան կամ Տուն ին իր « Հաւասարութիւն » բանաստեղծ ութ իւն ր ծիքնեբու փոխանակութենէ մբ վեբք^ որ տեւեց

^ԻւԿւՂ՛ 6րգ տ ա ր ի թիլ 64 եւ 65 (1946 ապրիլ եւ ( 1 9 1 6 - 1 9 1 7 ) Տակոբեան մեծ Դաէիքի մասին մարդ­ մինչեւ ժամբ ութբ, աւանդական սովորութեան

Աայիս) . իյմրագիր՝ Նարղունի։ Տարեկան կութեան Հաւատալիքբ կ^երդէ եւ 1լ ուրուագծէ Համաձայն ամէնուն մէյ մէկ Հատոր նուիբուեցաւ ,

բամնեդին 250 ֆրանք X Ո^րիշ երկիրներ 300 եւ 350 նորեկ կեանքի դե դե ց կութ ի ւնբ : ՛Բ սաներ որդ գա­ զաբգարուած բոլորին ստորագրութիլններով X

ֆբանք : Հասցէ * 17 1ՀԱ6 0^Ո16ՏՈ16, Ր&ՈՏ րու ոկիզբին ռուսական եբեք յեղափոխութիւննե– Նեբկանեբբ պատւաս ի լզուեցան թէյով։ \յեբկ՚Ա1յ մ|1

Fonds A.R.A.M