Page 143 - ARM_19-1946_02

8 ԱՌԱՋ

Հանրապետութեան՛ զո&հէիճ Մայիս 2 8 Ա պ է ի 1 // ֊ ա ս Մայիս 2 8

Ինքնապաշտ պան ութ իւն , ղեկավարս ւթիւն , ա– Աւագ Ուրբաթ է , դաշտ ու սարեր , ծառ ու

Այսօր Աայիս 28, Հանրապետութեան սաեզձ Հ ա րե կո ւմ՛ , Հերոսամարտ եւ բազմազան քակագոր– ճիւղեր ծաղիկ վարդով Հարսնեւորի Հագուստ Հա­

ման տարեդարձի առթիւ., սրտի խօսք ուն՛իմ ասե­ ծ ո ւթիւնն եր իրենց վճռական գերը ունեցան ա սլա– գած , մ արգարիտի , ադամ անգի շող ցօ՚էերով են

լու, ձեզ, իմ անմոռաց եղբայրներ , որ 28 տարի Հ ովելոլ Հ ամ ար 1918 Մ ա յիս 28/» , որ դարձաւ կո– զարդարուած է Բնութեան օր Հն ո լած արգանդը կը

առակ, ձեր կեանքի գարունքին՝ արՀամաբՀելով Ր Է՛ԳԸ եւ Հիմնաքարը ա յ ս օր ո ւան . Հա յասաանի ։ յորդի՜ , կը յորդի՜ յ բարօրութեան զեղուն աւի­

ամէն դժուարութիւն , նետուեցաք արեան ՛է՛" շ՛որ յ 1918 Մայիսի կէ սերուն Արար աա եան գա չ աԷՀ շով* շէն շող բերքով ։ Ա՛շակին աչքը լեցուած է,
է
դէմ առ դէմ կանգնեցաք մ եր դարաւոր ոսոխին : ամ էն կողմ է շրկապատո ւած էր թշնամիներով ։ ա յն աչքը ո ր ամ բողկ ձմ եռը արտերուն փորն

Գուք, չափազանց փոքրաթիւ, բայց լեցուած ա- կարս ի ու Ալեքսանդրապոլի անկում էն վերկ , եր - ճեղքա՛ծ ոլ բեղնաւորած ։

զատութեան դազափարուի, ղոՀեցիք ձեր կեանքը ԿԻրՐ է՛ո է " ր " վ ի ն կտրուած էր արտաքին ու շ իս ա ր — Օ՜Հ, այն Ապրիլը 1915,^, Աւագ շաբաթ* ինչ

ո րպէ սղի յաւերժ ապրի ու. ստեղծադործի ^աձ Հ էն , խճողուած բազմաՀ ազար գաղթականներով , քստմնելի դաժան օրեր։ Հայոց աշխարՀր Հիւսի­

ժողուէոլրդր ; գիւղերու , քաղաքներոլ մէկ եւ ճամբաներու վր ~ սէն Հարաւ , արեւելքէն արեւմուտք կարգ , նախ -

իմ անմոռաց եղբայրներ —- զէնքի ու զաղա - բայ։ Երկաթուղին չէր բաներ։ Ամէն տեղ Հիւան­ ճիր, կողոպուտ ու անխնայ բռնաբարում :

փարի Հ եբոսն եր , սրտի ան Հ ուն բերկրանքով վե ր– դութիւն եւ Համաճարակ։ Միւս կոզմէ Թուրքերու Ոեղին երակները լայն բացուած արդար ու

ցեում եմ գլխարկս ո / խոնարՀւում ձեր անյայտ ու ընդՀ անուր յառակվսաղա ց ո ւմ ը պատճառեց անասե­ կաս — կարմիր արիւնով կը ներկէին Հայրենի Հո–

անշիրիմ գերեզմանների առակ, դուք որ ստեղ ծե– լի իրարանցում եւ սարսափ , Երեւանի եւ Արա - ղր : Ա՜խ * Հազարամեակներու ընթացքին քանի՜

ցիք Հանրապետութիւնը , ձեր արիւնով ձեռք բե­ բատ եան դա շտ ին մէկ ։ քանի՜ անգամներ ողողած է Հայբենի Հողը ։ Սըր–

րիք առատութիւնք ու Հայրենիքի վբայ ծածան ե - Ի^նչ պէտք էր րնել , եւ ո^ւբ փա խ չի լ ։ Հ^ամ - բազան խորան մ րն է դարձած "՚ յ՛է Հ ո զա շերտ՛ը ,

ցիք ազատութեան ե ռ ա գ ո յն գրօշը 1 Գուք մ եռաք , բաները դէպի Թիֆլիղ եւ Բագոլ գոց ուած էին I Արմ են իան ։ Հոն , մեր Հայրենի– Հողին արգանդր

բայց պատմութեան փառապանծ էկերի վոայ ո"՚^էԻ Պարսկաստան տանող երկաթուղին չէր բաներ , միայն ցեղին արիւնով 1լ ար գա ս ա ւո ր ո ւի ։

տառերով անմաՀացրիք ձեր անունները ։ Շ ար ու ր - \,ախիկեւանը թուրքերու ձեռքն էր ։ Հա­ Հայաստանի բարձրաւանդակէն մինչեւ Աիկա–

Ամ էն անգամ երբ քարտէսի վրա յ կը տեսնեմ րաւէն եւ աբեւմուտքէն , թուրք կանոնաւոր զին - դետքի ծիծղուն , կապուտակ երկնքին տակ յոգնած

փոքրիկ Հայաստանը, աչքերիս առակ կուգան ո ւ ո րնե րր կուգա յին կոտ բե լով եւ աւերելով Հա յ– ուծատ կարաւանները անվերկ կարգուած ոտքե —

Ա արա ար ապատ ը , ՛Լա բա քիլի սան ու ք՝ ա չ Արա ր ա^կ~ա կա ն գիլզերը եւ աւաններ ը ։ րով , յօշոտուած դէմ քերով լլկուած , կմ ա խ ա ց ած

նր, ուր դուք մռայլ ու ցասկոտ Հուժկու շարքե - Ի^նչ կը մնար րնել, եթէ ոչ գիմադբել ։Ա՝ աՀ կամ Հայ «տիկնայք փափկասունք» ամէն տեղ կբ թա­

րով , «ՄաՀ կամ ազատութիւն» բառերը ձեր ա զա տ ո ւթի ւն , ուրիշ փրկութիւն չկար ։ ւի առին անօթի ծարաւ ։ Անվեր կ կա բ ա ւաննե ր մէկր

շուրթներին, լեցուած ա չ՛ զ ար վր էժ իսն գր ութեամբ, Եւ աՀա ամբողկ Աբաբատեան դաշտի Հայ ժո­ միւսին ետեւէն ու անոնց կապուած դիակներու
մարտնչած արիւնոտած
ձեր իւր ամ ա տներից գր ո Հ էք տա էի ս թ րքական ղովուրդը ել թ րքաՀայ դա ղթ ական ութ իւն ը ղեկա՛­ անՀամար շարանը . * •

բարբարոսների վրայ , ել կատաղի ճ ա կա տ ա մար– վար ութեամր Վ^ա ս պո ւր ա կան ի Հ երոսամ արա ան - Ու ՛լ սյ ր ե ր այսպէս ,

տի մէկ, ուր արեան գ,ետ եր են Հ։ ւմ , պաար ստու­ մա Հ Հերոսին՝ Արամի , մէկ մարդու պէտ ոտքի բնաւ չէ յոգնած ։ Ո ւր ա րա ե ան օրերէն մ ինչեւ Ար–

թեան էք մատնում թշնամ ուն ել արեան շէԻ^երի կը կանգնի , առանց սեռի , տարիքի ել Հոսանքի տաշէս , Տիգրան Մեծ, կարմիր Վար գան , Բագրա­

փրայ ձեր կուրծքներին կապում էք յաղթութեան խտրութեան։ Այնտեղ էին Ղ՚աշնակցականը , Հոն– տունիք , /հո ւբին ե անք , Լուսինեանք , Գաւիթ Բէկ ,

ժ ապա ւէն ր ։ հաղթանա՜կ** * Ի ՛ ն չ փառք է աս ։ չակեանը, Համայնավարր եւ էէգոքը՛ Այէ եւս չկա­ Անդրանիկ, Հրայր, Բարդէն Աիւնի, Աէյթուն ,

Երէկուայ ստրուկ սեզը ոտքի է կանգնել ու կար— յին կուսակցականներ , կար մ իա յն եւ մի այն Հայ ՀԼան , Ուրֆա , Մ ո ՛՛ւ ա - Տաղ, Հյապին ԳարաՀի -

գել սար կո ւթեան կապանքները ։ ժողովուրդը ; սար , ապա փառաՀեղ Ա ա բտա րապաա , ցեղին առ­

Փա՜ռք ձեզ, իմ զոՀուած եղբայրներ որ կոփե­ Արամի ղեկավարութեամբ անմիկապէս կազ - նականութիւնը անգամ մըն ալ ցցուեցաւ դարաւոր

ցիք Հայկական առակին ք ա յէերգը եւ Հնչեցրիք ձեր մ ուեցալ զինուորական մ արմին մը , մ ասնակց ու - ոսոխին դէմ ու պարտագրեց խոնարՀ իլ իր կամքին

խրոխտ չարքերից . թեամբ զօր* Աիլիկեանի, Գրօի ել Գանիէլ - Բէկ առկեւ ։ Ու այսպէս գարեր , պա յքարէ պայքար ։

Մեր հայրե Թիք ազատ ա1նկաիյ , Փիրումեանի ։ Ամ բողկ Հայութիւնը ոտքի է , մէկ Ա ա կա յն այս անգամ գողգոթադ շատ երկար եղաւ,
Իւր թ֊շն.սւմւի|0 ոտնակոխ ...
սիրտ եւ մէկ Հոգի ։ Նոր Աւարայբ , Հազար Հինգ խա չդ շատ ծանր , երկունքդ տ ան կանքո վ ու տա -

Փա՜ռք ձեզ, դուք անձնուիրաբար կատարեցիք Հարիւր տարի վեբկր։ ռապանքով ։ Օ՜Հ , ծնունդդ խայտակն ինչպէս Վ^ա–

պատմական մեծ գործը, փշրեցիք վեց Հարիւր Այնտեղ են Հաւաքուած ե բ ի տ ա ս ա ր զն եր ը , ծե­ Հ ագնի ծնունդը րոց աչքերով Հուր մ էլէտ (կրա­

տարուայ ստրկութեան կուռ շղթան ու ստեղծեցիք րերը , ^էԻս^*ՐՐ՚է պատանիները, օրիորդները։ Այն– կին բոցէ լեզուն^ ծամ ով ետեւը ձգած , ցեգին ա–

առակին Հա յ կա կան Հանրապետութիւնը : տեգ Է Հ այ Հա յրենա սէ բ Հոդեւո ր ա կան ո ւթ ի ւն ը ։ բիւնէն ժայթքած , 1918 Մ այիս 2$ի Հուր Ար շա լո յ–

Այսօր, երբ մեր շրթունքները ար տաս անուս ԱՀ ա քակ Վ^արդանը՝ Արամ , իր անվեՀեբ րնկեր– սէն Ննաձ : 8 • ՀԻՍԱՑԵԱՆ

են Աարտարապատր Հպարտութեան ք զգայմունք նեբով ։ ԱՀա նոր ՚Հեւոնգ եբէցր՝ ^իէիկի"յ ներկայ

մր կը Համակէ մ ե զ ։ Մենք, նոր սերունդ, Հպարտ Հայբապետբ Գարեգին Ա* (այն ժամանա՛կ արք­

ենք ձեզմով։ ՚հուք, իմ մեծ եղբայրներ, Աարտա՝– եպիսկոպոսի , որ իր Հայրենաշունչ քարոզներով Մայիս 28

ք ապա տ՛ի ամայի դաշտերում ծունկի բերիք մեր ո— կր իսրախուսէ , եռանդ եւ կորով կը ներ շնչէ Հայ

խակալ թշնամին, զոՀելով ձեզ շնոբՀեցիք մեզ ռազմիկներուն ել ժողովուրդին ։ եւ ժոպովդապհտոՆթխ(1

կեանքի արշալոյս։ Գուք ձեր քա-կադո բծ ութեամ բ Աայիս 21 - 22 – 2 3 ի փոքր ըն գՀա բ ո ւմնե բ է Լուսին եան Հարստութեան կործանում էն

գ ար ձաք իա է ալր ա պ ադա յ սեր ո ւն դն երի։ վռըկ 1 Մ այիս 23 ին զօր * Աիլիկեան կուտա յ յար - վերկ , Հա յ ժողովուրդր ենթարկուեցաւ թշնամի -

Գէպքերի բերումով, երկար՛ չտեւեց մեր ան– ձակման Հբամանր։ Հայկական ուժերը վճռապէս ներ ո ւ Հար սա աՀ արութեանց ու կեղեքումներուն ,

կախոլթիւնր, սակայն ան վերափոխուեց խորՀր— կը նետ ո լին յառակ ել կր սկսի կատաղի ճ ա կու ա ա— դ առն ալո վ կ ատ արե ալ ճորտ ։

դա յին Հա յասաանի , ոքի Հ իմն ա դի րն ե ր ր Հանգի - մ ա ր ա ր : իՒոլրքերր կատազօրէն կր գիմագրեն, 1918 Մայիս 2,Տին Հայ ժողովուրդը մ իա սնա -

սանում էք գոլք ,ել ձեր մտքի մեծ գաղափար ա - կատարելով բազմաթիւ Հակա յարձակումներ ։ բար , զէն ի ձեռին ու գերագո յն ւլոՀ ո զութ իւննե -

իս օ ս նե ե,ր ր որոնք զո**ուԾց Ամ բողկ օրը, ա՛ռաւօտէն մինչեւ երեկոյ, \ր բով կ երտե ց ի բ ս եփական Հ այր են իքը իը պատմ ա–
Հաասստտ՜աէա–տտմմւա–անն «ժժամանակ,
տ ո ւթեան– այլեւ նրանից շար ո ւնա կո ւի կատաղի ճա կատամա բար , կ՚որոտան կան Հողերու մէկ մասին վրայ։ Ու սկսաւ խայտալ
շատ առս երմանե—
կ ազատութեան գաղափար ր ս թնգանօթներ ը որոնց ձա յները մ ինչեւ Ե ր ե ւան կը ոլ Հ բճուիլ ։ Մ այիս եան ա յս դեղած իծադ օրերուն ,

լու էճաԱապարՀին ։ Հասնէին ։ ուր գազութնեբու ազատատենչ ու Հայրենասէր

Այսօր Հայրենիքր չի կարող իր յարգանքի Թիկունքին Վրայ րնգՀանոլր եռ ու զեռ։ Ա ա յ– զանգուածներր կր տօնեն Հայկական վերածնունդի

տուրքը մատուցանել ու փառաբանել ձեզ, որով - լեբով , եզներով եւ այլ Հնարաւոր միկոցներով ա յս լո ւս ա ւո ր թ ո լա կան ր , պէտք չէ մ ոռնալ թէ

Հետեւ այդպէս է պաՀանկում ներկայ կարգ ու կ՚աշխատին բանակին Հաց , կուր , ծխախոտ եւ ու­ Մ ա յէս 2&ով Հայ ա շխատաւո ր ութիւն ր տարաւ նա—

սարքր ։ Բայց պաամոլթիւնր անողոք է : կանցնի րիշ պիտո լքներ Հասց նե, : եւ ուրիշ յազթանակ մը, ժողովրդապետութեան

ժամանակ , Հ ա յրենիքը ինքը կոթողներ կը կանգնի Ա ա յ՛իս 24/» առտուն Թուրքերր ճաքաՀ ատ կր հաստատում ր մեր երկրին մ էի

ձեո Համար ու կը փառաբանի ձեր կաւ ո ա ր ած մեծ փախչին : Մ եր փոքրաթիւ այլ քակարի ղին ո ւո բ՛ նե– Հայ ժողովուրդը վեց Հարիւր տարուան տաժա՛­

դործր ։ ր ը կր սկս ին Հա յածել թշնամ ին որ յուսաՀատա նելի գերութենէ մը վերկ իր արիւնով կը նուաճէր

Փառք ձեզ եւ ձեր Մեծ Գործին* Մայիս 28 1 կան դիմադրութիւն մր փորձելով, կ՚աշխատի նոր նմանապէս մարդկային սրբազան իրաւունքներր

ՄՇԱԿԵԱՆ դԻրՔեՐ դրո^ել։ Բայց Հայ կարիճ զօրքի շեշտակի որմ է զրկուած էր գարերով ։

Հարուածներուն վրայ , կր լքէ ճակատը։ Հայ անՀատը աղատ էր , ու կը վա յելէ ր քա՝ -

ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՆԻՇ ՄԸ Տադթանակբ շաՀուած էր ։ ՛Լաքա կան ու քաղաքացիական իրաւունքներ :
Աննկարագրելի
է Հայ զօրքի եւ ժողովուրդի Հայ անՀ ատ ը ազատ էր ընաբ ե լո լ իր ապր ել ո լ

ուրախութիւնը։ Աայիս 25ին թշնամին մեծ ոյժով աեղր եւ իրաւունք ունէր ազատօրէն տեղափոխ

Պատմ ութիւն ր 1լ աւանգէ մ եղի թէ ^Իէէ^էԻո.1 յարձակման կը դիմէ Բաշ - Աբարանի ճակատին ո ւե լու մէկ վայրէն միւսը։ Ամէն անՀատ իրա ՜

թադաւո րութեան կործանումէն վերկ, Կիպրոսի վրայ։ Կր սկսին արիլնալի կռիւներ։ Գբօն կը յա– ւունք ունէր պաշտպանելռւ իր անունր դատարանի

թագաւորները կրեցին պաշտօնապէս– եւ «Հայաս - կողի կասեցնել յառակխա ոաց ում ը , զգալի կո - միկոցաւ։ Անձի, բնակարանի եւ Գոյքէ ան­

տանի արքա յ » ա ի ւո զո ս ը * բուստ պատճառելով թուրք Գ°ՐքԻս ՝• Թշնամ ին ձեռնմխելիս լթիւն :

Կիպրոսի վերկին վեՀապետը կատարինէ ստանալով նոր ուժեր, նորէն կր յարձակի, բայց Ամ էն անՀ ատ ունէ ր ինքնորս շման իրաւունք ,
գիմագբութեան , եւ ազատօրէն
կօրնարօ թազուՀիին մաՀէն վերկ (1010), նոյն կր Հանդիպի մերոնց յամառ թէ գրաւոր արաայայտել իր միտքեբը , բանաւոր

պատուանուն բ ժառանգեց Աավո յ ա յ ի իշխանական ետ կբ մ զուի % (ազատ խօսք ել ազատ մամուլի :

տունը ։ Երեք օրուան կռիւներէ վերկ, Թուրքերր կը ժողովրդական ազատ րն տ ր ո ւթ ի ւնն ե ր , (րնտ–

Ոզըացեալ կ* Բասմակեան՝ մասնաւոր գբու ՜ նաՀ անկեն դէպի Անի. , Ալեքս անտ ր ապո լ ել Աղ - րեէոլ եւ րն աք ո ւե լո լ իրա ւո ւն քո վի : Եւ վերկապէս

թիւն մր ուղղելով ի տա լիոյ թագաւորական տան կակա լա յ խղճի ազատութիւն :

քա ր ա ո ւգա ր ո ւթե ան , խնդրած էր տեղեկանալ թէ ԱՀա այսպէս Հիմնուեցաւ Մայիս 28/» , Հիմր ԱպաՀովուած էին նաեւ բնկե բային իրաւունք–
արՀես -
արզ.եօք իաալիո յ վեՀ ապետն ե ր ո ւն տիտղոսներուն գնելով փոքր ի կ , ա յ լ ազատ ու անկախ Հայաս - ներր , • օրական ութ ժամ աշխատանք, պետական
անուկներու
մէկ կա^ր նաեւ «Հայաստանի թագաւոր» մակ - տանի ։ աակցական միութիւններ , գործադուլ ,

դիրը ։Կ ՛Բասմակեան ցոյց տուաւ ինձ՝ իր այս մա­ Եթէ ԷՐԷԷաՐ 1918 մայիսեան այդ փառաւոր մ ասնաւո ր Հոգածութիւն ու խնամ ք մ

սին ստացած պատասխանը, որ բացասական էր։ յաղթանակը, եթէ Հայ ժո զո վ ււ ւր զ ր մէկ մարդու եւայլն ;

իաալիո յ վեՀասլետին՝ Վիքթոր էմ մ անուէլ պէս չմիանար եւ չունՄնաբ Աարգարապատի ., Բաշ Մէկ խօսքով, երկիրը աստիճանաբար կ*բն -

Գ*ի Հրաժարումին առիթով (9 Մայիս 1946), մի– Աբարանի, Ղ^արտքիլիսայի Հերոսամարտը ել Մա­ թանաբ դէպի րնկերվարութիւն , խոր ակ՛օսներ

կտզզային մամուլր Հրատարակեց բազմակողմանի յի՛ս 28"// Հ ա ս տ ա տ ո լա ծ Հա յա ս տ ան ի Հան րապե - բանալով մեր ժոզովուբգի կեանքի ու րմբռնում -

քաղաքական եւ պատմական տեսութիւններ , որոնց տոլթիլնբ , ի^նչ պիտի ըլլար ամ բողկ Արարատ ֊ ներուն մէկ ։

մէկ կ՚երեւի նաեւ «Հայաստանի թագաւոր» ւոիա - եան զա շտին ել այնտեղի Հայ ժողովուրդին վի ֊ Ոզկո՜յն Մայիս 2Տի պատմական մեծ թուա -

ղոսր ։ ճակբ : Համարձակօբէն կրնանք բսել որ՝ դարաւոր կանին , եւ փառք անոր յայտնի եւ անյալտ Հե -

Օրինակ, Փարիզի կիսապա շտ օն ական Լ.6 ււ ս ո իս բ պիտի տիբէբ ամ բողկ Աբաբատեան գա շ - րոսներուն , ԼՈՐԻՍ ԲԱԲԱՆԵԱՆ

1\/1օՈ<Խ °Րաթերթր, (11 Մայիս) 1լարձանադրէ թէ ա ին , սուրէ պիտի անցընէր ժողով ուրգր , ինչպէս

իտալիոյ վեՀապետր , իր պատուանուններուն շար­ բրաւ Թուրքիս յ մէկ։ Այն ատեն ի^նչ մնացած պի– միշտ վառ սչաՀել Մայիս 28ր , յաղթանակի եւ

քին մէկ կը կրէր նաեւ՝ Կ իսլրոռի, Երուսաղէմի եւ աի ըլլար այսօրուան շէն քաղաքնեքէն եւ գիւղե - ւիսյռքի օրր. ՚

«Հայա սա ան ի թագաւոր» տիտղոսները ։ քէն ։ Բոլորը աւերակներու վեբածուելով պիտի Զարդարուն Մայիս հկալ քաղցր ամիս ,

Աւելորդ են մեկնութիւնները : դառնային գռրի* ինէսէէս Կաբսր, ՝ ԱրտաՀ անր , Սոխակ սիրահար, աղաւնին արդար
Երղհն ոլ պարեն, քեղ տօնեն Մայիս :
Գրիմիթէլ Աուրմալուն , մեր պատմական Անին եւ Արաբա -
Ա. ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
աը ։ ԱՀա թէ ինչու Հայ ժողովուրդը սլՀարաաւոբ է

Fonds A.R.A.M