Page 9 - ARM_19-1946_01

գ ա ա ա զ ա տ ֊ ա ա ա ա ա քտայօտ Հսգկ. ՚ԽսԱիԱ սարիւ

- ք ՕՈժ^ 1925 - ՌւՄ դ ի ս ո ւ մ Ս հծհաւԱ
8. Շ. .Տ 37«
Օեօօէշսւ՚-ք՚ոյբոշէ&ատ : ՏՕ». տՏՏձ&Լ\Ա Վերջին պահուն Ազգ ՚ Մ էութեան դիւանէն
17, &ատ Օտաօտատ - (13*)
161.։ 008. 15-70 - 0. 0. Ր. Ր*ոտ 1678-63 ստացանք ֆրանսերէն սլաաճէնր այն Հեռագրին որ

ք՝–114–նեԳ1՚ն•- Տար. ^0, 6աւքԱ. 400, Յամն. 200 ֆրանք Ազգ • Գա տի (կա չտպան ութ և ան կեգր • () անձնա՛

Անո&ոշետ 6 Յօ֊ոԽէ 1946 Կիրակի 6 Յունուար խում րին ղողմէ ուզզուահ՛ է Դեկտեմբեր 2\ին$
նա՛
երեք մեծ պետութեանց արտաքին գործեբու

խարարներուն Հ Մ ոսկուայի խո րՀ բդամ-ողովյին աո–

• ՏԱՐԻ - 18* ձ ո ո « Ս° 4502–1,որ շրջան թիւ 231 Խմբագիր՛ Շ– ՄԻՍԱ*ԻԱ1. ԳԻՆ՝ 3 Ֆթ թիւ ՚ Տ անձն ամ ո զո վը յիչեցնելով Լոնտոնի խոր–

Հ րգա մ զովին ուղղուած խնդրագիրը՝ քհրքաՀա*–

յաստանի ազատագրութեան մ ասին , 191 Տին աըբ–

ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ ուած Հանդիսաւո ր խոստումները % Ո լի լս ըեի սահ­

ԱԲՐԱՀԱՄ ԳԻՒԼԻԱՆԳԱՆԵԱՆ մանագծումը ԼՎան, ^էլ^լէ" 1 Կաբին եւ Տբա–

0 պղոն) է Հաստատ յոյս կը յա յանէ թէ ո ա կալայի

Հիզե ււռւմթիԱ գատԱիքը,աա խորՀըգամ՜ողովը պիտի վճռէ Ուիլսընը նշանակած

Ե՚նած էր 13 Օգոոաոս 1875/5՛ Վաղարշապատի ինչպէս օ շրջանները կցել 1օ * Հայաստանիդ ո րպէս դի կարե­
Հ իւլէ-ռումրին
մէքէւ Նախնական կ.րթու՝թի*–նը իր ծննդավայրի նան Հա յ բեն իք վեբագաոնա լ օտար երկիրներու,

նա իտա կրթարանին մէջ առնելէ ետք մա ահ է էջ* գիտենք, իւրանիօմը Հիմը կը կազմէ մէջ ցրուած բոլոր Հայերը։

մ ի ահն ի Գէորգեան հ5 /, մ ա լ։ ա ն չլ , որուն շբ^ա՚ե ր ա– , որ ներկա յիս ա յնքա՚ն կը զբա­

ւարաահ՜ էւ Տետոյ ի ր աւաբան ութ՜ ի ւն առած է Եա՝ ղեցնէ գիտական եւ քաղաքական աշխարՀեերը։ Ա Ա գ տ ՛ ա ԼոԱտոԱխ կ՚ապաւի$ի
ր ո ս լա լի Համ ա լսարանին մ էջ եւ ՚էկա յուած իբրեւ, Վ,եբ^ին տասնեա\կ տարիներու բնթացքին , զա­

իրաւաբանութեան ւիա ր գա պե ա % նազան երկիրներու գիտնականներ ամենալուր^աշ–

1894/՚5> մտած է Հ • 0 • Գա շնա կոութեան շար­ խատաքի լծուեցան , թափանցելու Համար իւր ա– I Ա՚եգլիոյ արտաքին նախարարը, ^. Հէվին
, ուՀ դեսպանը ,
քերուն մէջ։ \$Գ$ին փոխագրուած է ք^ագու նիօմի պայթոլ~*քիկ յատկութեան գաղտնիքներուն ւ ունկնդրութեան րնղունեցալ թրքական
րհէ էր որ
իր եղբա յրը՝ Անգրէ աս րաց ահ՜ էր երկաթագո քանի \9\9ին , քիիւթէր Ֆօրտ առածին անգամ ըչ– ճկ՚էտկթ Աչրքալրն : ԱռաԼին դեսպանն վ\^Ր^.։

որՀ եսաանու ոզրած ԼաԼով յ երեւան Հանեց իւբանիօմի փոխակերպու– գ՝Ըսգու֊նէր , Մոսկուայէն վերադառնալէ

մր երիաասարգ ՛հա շնա կցական րն կերն եր ու. ՚ Հեա թիւձը (էւտոտասէտւԱօո) : 1934^5–, Տէր եա. Տիկին ֊Բիւ.– Կատարեալ դաղտնապաՀ ութիւն կը տիրէ խօսակ­

ամրող^աէէն նուիրուաֆ. է նաւթի Հայ եւ այլ ազգի րիները ծանուցին իւբանիօմ ի արուեստական ճա– ցութեանց մասին Հ Այս պարագան անգամ մը եւս

բանուորութեան կազմակերպման աշխատանքին, ռագայթագործօն յատկութիւնը : կ՚ապացուցանէ թէ բրիտանական կառավարութիւ­

ընկերվարական սկզբունքներու *էրայ Հ ՀյնորՀ իւ 1935/՚Տ՛ յ Ֆէբմի՝ դանդաղ կամ ջերմական նը մօտ էն կը չաՀագբդռուի թրքական Հարցով ։

այգ աշխատանքին Բագռւի շՐլ\ա^*ի բանուորները նէօթրօններոլ եղանակովդ ճշդեց իւբանիօմ ի փո– Ք՝ուրքիռյ արտաքին նախարար Հասան Ս ա֊

վայելած են մեծ ա ոա ւելո ւթ ի ւԱներ ; խակերպութեանց արդիւնքը ւ Ք ա յ Ի Լոնտռն այցելութիւնն ալ մեձ՝ յոյս կր ներ֊

1 903ին Անգրկովկասի Հա յո ց ԴլՂՐո9ս^ՐՐ 1 93$ին , Հան եւ Հյթթրասմ ան դի ան ականն ե բ ր չընչէ Անգարայի մ է ^ ։ \,ախագաՀին այցելութեան

ւիակուեոան , գրաւուեցան ե կեգեց ական կալուած­ Պ եր լին ի բնագիտական աշխատանոցին մէ^շարք մը պաշտօնական նպատակն է նախագահել թրքական

ները^ որոնց Հասոյթովդ կր պաՀուէին այգ գպրոռ– փորձեր կատարեցին , որոնք իւրանիօմի անֆատ– այն պատուիրակութեան , որ պիտի մասնակցի

ներր , խստացաւ, գրաքննուիք իւն ր եւ աքս ո րուե -• մ ան մասին երեւան բերին բոլորով ին նոր ու ա– Ս իացեալ Աղդերու ընդՀ * Կողովին , րայց իրակա­

ցան բաղմաթիւ մ տաւո րականնե ր : Ատոր իբրեւ նակնկալ երեւոյթ մը , այսինքն՝ նէօթբօնական նին մէշ Հ ասան Աաքա պիտի փորձէ իմանալ Անգ֊

Հ հտեւանք տեգի ունեցան Հայ-թաթարական կռիւ* ռմբա կոծ ում ր իւբանիօմի կոբիՕԱերը կը վերածէր լիոյ վերջնական գիրքը Խ՛ Միութեան Հոգային

ներր 1905 ճին ։ Գիւլխանգանեան Գ՛անձակ կը նուազ ծանր տարրերով երկու կորիզներու , րստ պահանջներու մասին։ իրազեկներ կր Հաւաստեն

գտնուէ ր իբրեւ Լիազօր ներկա յացուցիշ Հ * 6 » Գ . այսմ, ծանր կորիզի մր անջատում ր երկու աւելի թէ թուրք նախ՛արարը ի Հարկին պիտի բացատրէ

Բիւրոյի ել մեծ ձեոնՀասութեամբ վարեց այգ թեթեւ կորիզներու առա^ պիտի բերէր անսաՀման Հարցին ստիպոգութիւնը եւ պիտի պաՀան^է Մ ի ֊

կէւիւներր Հ որոնց պատմութիւներ Հրատարակեց ուժի մը աղատ արձակումը պայթուցիկ ձեւի տակ Հ ացեալ Ագգերու Կողովին ներկայացնել խնդիրը :

Փարիզի մԷջ առանձին Հատորով մը 1 93 1 ին : ԱյնուՀ ետեւ , Ա՚իացեալ \,աՀանգներու մէ^^ հոյն աղբիւրնեբուն Համաձայն, Հասան Աաքա

Հ • & • ԳաշԳէակցութեան գէմ ցարական բունա– ամ եր ի կաց ի. եւ անգլիացի գիտնականներ ռգէ է պիտի խո րՀ րդակցի նաեւ ամ եր իկեաններկա յացու–

կա էութեան կատար ահ՛ Հալած անքն եր ան ատեն , բռին աշխատեցան գործնական վիճակի վերածե­ ցիչներուն Հետ, անոնց ուշադրութեան յանձնհլով

շատ մը գո բծի չներու կարգին ձերբակալուեցաւ լու իւբանիօմի ան շատ ո զա կան յատկութիւնը եւ ի ոէ միայ Տարտանէլի, այլեւ Հայկական ել վրա֊

նաեւ ԱբրաՀ ամ Գ իւ լիս ան գան ե ան 1910 ասէՐ Ւ Լէս վերիոյ Հնարելու Հի*֊լէ ռումբին գիւտը։ ցական պաՀանքները , կարս - ԱբտաՀանի եւ ուրիշ

Թիֆլիդխ մ էջ է ու բանտարկուեցաւ \ք ո վո էե ր քա ս կի Ամայի վայրերու մէ^^ 125.000 բանուորներ , Հողերու մասին։ ինչպէս կր յիշուի, Վրացիները

բանտը , ուսկից փոխագրուեցաւ փեթրոկրաա խիստ գաղտնի պայմաններու մէ^ յ ամենալուր^ ինը նաՀանղներ կը պաՀանչԴն Աել \քովու ավւե–

աշնակցութեան մեծ՜ գաւոին ատեն ; րա– աշխատանքի լծուեցան : Առածին փորձը կատար­ րուն վրայ, Արգուինէն մինչեւ կիրասոն - Տրա–

տ արանը ան պա ր տ արձակեց զինքը՝ երկու՛ տարի ուեցաւ 1944 8 " ՚ ֊ լ ի * ՛ 1 եին , Ալամակօրտոյի աձզոն ։ իչպէս զօր . Գարապէքիր , Հասան Աաքա

բանտարկուած մնալէ վԼր9 , բայց արգիլուեցաւ ՚ Մ է ք&՚իկա) Հսկայ Ձգակա յանին մէ^ Հ Փորձարկու՛" ՚»»<* Հայտարարած է. թէ (Թուրքիա մ է՛լ թիզ Հոդ

բեն ւիաստարանութիւն ընել ք*ագուի մէջ յ ներր քաշուեցան ԲԼոլ֊բի մր վրայ , որ 16 քէքմեդր անգամ պիտի չյանձնէ , նախընտրելով կռուիլ մին­

\909ին կ իլի կիոյ քյսբդէն վեբԼ իր տպաւոր ու– Հեռու կը գտնուէր օդակայանէն ; Եբբ առածին չեւ վէրքին թուրքը :

թիւններ ր Հ րատարակեց ^Ազատամ աբտ^ի մ էջ Հիւլէ ռումբը պայթեցաւ է 10 քիլոմեթր բարձրու­
անու– Հողամասը
Ո՛* Ս1ււ.)քա(1 ստորագրութեամբ , որ գրական թեամբ ամպ մը բարձրացաւ եւ ամբող^ Գ&մաԱ րանակԱհէուԱ դ հ դ
զա^գաւածափԱ ջ ս Մ դ ե ա ւ Ա Հէկ
նըն էրւ ցնցուեցաւ ։ \ք բկբա շարմ ի նմ անող այդ ցնցում բ

191 4^ Մեծ Պատերազմին , երբծով կաս ի մ ԷԼ գդալի եղաւ մինչեւ 300 քէէոմեթր Հեռու այն կէ–

սկսաւ կամաւորական շարմումը^ Գ ի ւլխ անգան֊ տէն՝. ուր ռումբր նետուած էրւ Ռումբին ինկած

եան անգամ ն քանակուեցաւ $՝էֆլէ*Լէ Ազզային տեղը^ Հողին մէ^ լայնատարած խառնարան մը Նիւրրնպէրկի դատավարութեան վ^րշԴն նիս­

ք*իւրո յ ին : 191 եին փո խագրուեցաւ ք*ագու եւ Հ ոն բացուեցաււ Այդ Հ ս կա յ եւ դժուարին դործր յա­ տին մէշ, 38 տարեկան գերման զօրավար մը, ()-

մնաց իբրեւ Ազգային ԽորՀուրգի նախ ադա Հ մին– ջողութեամբ գլուխ Հանելու Համար երկու միլիառ լէնտորֆ տեգեկութիւններ Հաղորդեց կէսթափոյի

չեւ 1918 Սեպաեմ բե ր 1 5/ կոտորածը ու (հո ստոմ ի տոլարի ծախք մը եղած էր է եւ գաղտնի ոստիկանութեան (Տ. Տ. 0.) կազմա­

Հետ միասին կազմակերպեց ժռզովոլրգին գագթր ինչո^ւ Գերմանիա ^ որ օմտուած էր փորձ քի– կերպութեան մասին, որուն մ ԷՀ ինքն ալ առաջնա­

զէպի Պարսկաստան : 191 9ի "ԿէգԲՐ ք* թուլ֊ՐՔ միագէտներովւ ել 1939^5՛ ա յ գ մարզին մէ^ զգալի կարգ պաշտօն մր կը վարէր : Վկան շ\զագրգիռ վի­

զօրքր քաշուեցաւ իՀագուէն ^ Գիւլխանգանեան Հ ոն յաջողութիւն մը ձեռք բերաւ յ Է^ԼՐՑալ– ^՜ամտնա­ ճակ կը մատնէր , իր առէՀել տեսնելով գլխաւոր

վերագարձաւ եւ անկէ անցաւ Երեւան : 1919^ ամ­ կին իրագործել այգ նոր զէնքը , որով կր սպառ­ ամբաստանեալները , մասնաւորապէս կէօրինկը որ

րան խռրՀրգարանային ընտրութեանց ատեն ան­ նար մարտակիցներուն 1943Հ՜3> ի վեր տ իր վրայ յառահ՝ էր աչքերը։ ք* ո լորն ալ ականթի՛

դամ րնտրուեցալ Հա յաս տան ի Հան բա պետ ութ եան Բազմաթիւ նշաններ կան թէ 1943-1944 Գեր­ գորձ-իքներ դրահ–, ուչի ուշով կը Հետեւէին Հար­

տնգրանիկ խո րՀ բգա բանին եւ նոյն տար ո լան օ գ ոս– մանները յաջողելու վրայ էին իրենց ձեռնարկին ցաքննութեան :

տոսին մ աալ Ալեքսանգր ատ ի սեան ի գա Հ լիճին մէջ յ սա կա յն երեք պաաճառեր արգելք Հանգ իսա– 0լէնտորֆ պատասխանելով ամերիկացի դա–

մէ^ իբրեւ ներքին գործեբու նախարար Հ 1920^ ցան * ա) Գերման աշխատանոցներու եւ գործա­

մայիսեան դէպքերէն վեր^է ք*իւրփ - կառավարու­ րաններու կործանումը՝ իբբել. Հետեւանք օդային

թեան ելմտական նախարար նշանակուեցաւ : 1920 յաճախակի ռմբա կոծ ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն : / • ) Տեզա յին

Գեկտեմբեբ 2,ին , Հայաստանի խորՀրգայնացման օրէնքնե րը, որոնց Հետեւանքով Հրեա յ թ՜է օտար նիօմէ , եւ թանձր չբուրէ Լայս վերքեն ր իբր արաա–

փրր Գ քԼլեքսանտրապոլի մէ^ իբրեւ /* • պատուիրակ նշանաւոր բնագէտնե ր քշուեցան Հ ր ապա բակէն ; գրիչ դանդաղ նէօթ րօննե ր ու՝) , իսկ միւսը կր պա֊

Ալ * քԱ ատ ի սեան ի Հ ետ մ ի աս ին ստորագրեց ծանօթ Գ) Ֆէ րմ ի գիտնականին արՀ ես տ տգիտական մե– ր ունակէ խանձ մը բաղկացաք– ապակե այ փոքր

դաչնագիբր –ոէ Երեւան դառնալով , խորՀրգային թոտին Հ եաեւոզութիւնը ^ որուն պատճառաւ գեր­ չկւուռոյցէ մը, որուն մէշ՝ դրուած– է ե«^11աա^ ել

իշխանութեան արտօնութեամբ գնաց $՝է՝եւէ1– ՚ ման մասնագէտները սխալ ուղղութեամբ յաււաՓ ւ&Հ&Օոի փոշիացած՜ իսառնուրգ մը Լա յա տարրերը

ուր մնաց մինչեւ 1921 փետրուար 17» ^ՐՐ Պ ա թո ւ– տարին իրենց Հ ետազօտութիւնները : ռատիօմէն առաջ եկահ՜ ճառագայթարձակ մար­

մէն նաւ առաւ ել. անցաւ Պոլիս X Մինչեւ ^Ղ^հսէ Ւնչ կը վերաբերի Հիւլէ ռումբին , որու մասին միններ են) : Անոնք ամփոփուած են 10 սանթիմե–

դէպքը մնաց Պոլիս իբրեւ անգամ Պատասխանա­ մեծ գազանապաՀութիւն կր տիրէ^ մասնագէտնե­ ղրնոց վւարաֆինի կտորի մր մէ՚է, այգ ամէնը

տու մարմնի եւ 1922/՛ վ^ր^ր գնաց Պուքբէշ։ րու կա՚բծիքով ան կր բաղկանա յ ընդունարանէ պայթուցիկ զանգուածէն կղզիացած է ՕձԺասա

\929ի 1 I ր գ ընդՀ • մոգովին Բիւրոյի անգամ մը , երկու բաժանումներով , որուն մէկը կր պա­ կոչուած՜ մետաղէ ծծ^ուն նուրբ միջնորմով։

ընար ո ւե լո վ վեր վնասչէս Հաստատուեցաւ Փաբի° * րունակէ պայթուցիկր , խմորանման խառնուրդի Ջերմական նէօթրօններոլ միջոցով առաք

Հոս նո լիր ո լեց ալ ազգա յին դո րծ ունէ ութ եան եւ. մո ձեւե տակՏ բաղկացած քանի մը քիլօ 235 իւրա– եկած– իւրանիօմի ռմբակոծումը, որ երեւան Հա­

դրական աշխատանքնեբու ; կանոնաւորաբաբ կ՚աշ­ նած էր անդատման երեւոյթին պայթուցիկ Հան­

խատակցէր Ամերիկայի զոյգ ՀՀայրենիք՚ֆներուե է դամ անքը , իքրեւ արդիւնք յառաք բերաւ երկրոր­

դլխաւո րաբար ամ սադրին , որուն մէ^ Հ ր ատ աբա­ կալուելով աբդելափակուեցաւ նախ Պա՚լ** ներ-Պհ– դական արագ նէօթրօններ : Փորձերը ցոյց տուին

կա ծ է իր յոէ–շերը , մանաւանդ Հայ - թաթարական յան քու ո , յետոյ Փարիզ, Տ ք՛անսի եւ վերջապէս թէ իւրաքանչիւր ջերմական կամ դանդաղ նէօթ֊

կռիւներու մասին՛, Լ$ետոյ դբքի վերածուած՝) ՚ ՎէրԱայլի քաղաքային բանար > ուր երկու անդամ րօնի Համար, զոր իւրանիօմր սպառած՛ էր, կր

Երբեմն կր գրէր նաել Հ6առաիի *7էֆ։ Ո՚֊նի երկու Հիւանդանալով փոխագրուեցաւ տեղւոյն Հիւան­ կազմուէին 2-3 երկրորդական նէօթրօններ : Ասկէ

դրքոյկ"եր եւս , ձԱդդ • շարժումների պատճառ* դանոցը։ Աեպտեմբերի 2.եին աղատ արձակուեցաւ կարելի եղաւ Հեաեւցնել շղթայակերպ ՀակաղդԼ֊

ներր \9րդ դարում» եւ Հ$եզափոխական ՀայոլՀի– առանց դատարան ղրկուելու՝ Հարցաքննիչ դատա­ ցութիւն մը՝ չարաղէտ Հետեւանքներով։

ներ» Հ է1Ահ պատերազմի բնթացքին լոյս տեսաւ իր ւոր ր Հաստատած Րէէաէով ոՐ էր մասին եղած ամ» իւբանիօմ ի մէք նմանօրինակ շղթա յալս ր ում ի

՚է^Սնէ՛^1 ԴՒՐՔԸ ձԿովկաս երկԷրԸ) մ՜ողովուրգը , բաստանութ իւններ ը բոլորովին անՀիմն է ին ւ Տաս* մր ծաւալումը ի վիճակի է չափազանց կարճ ժա­

սլատմութիւն(1943) : Տարք մր ձեռաոիրներ կը նրմէկ ամսուան բանտային կեանքը մեծապէսքայ– մանակի մր մէչ արձակելու Հրաշալի ուէք– մը,

մնան ՀՀայրենիք՚ֆի մ աո , ուրիշներ կորսուած են րտյած էր իր առող ^ո ւթ իւն ր Հ պայմանով որ նէօթրօններոլ թիւր , որ կր կոըսուի

ձերբակալութեան ատեն : հր մաՀով էլանՀետանայ Հայրենասէր քոՐ մակաբոյծ Հակազդեցութիւններոլ Հետեւանքով,

1944 Հո/չաեմթեր 20ին՝ տմարդի լեգէոնականի ծխէ մը, որ ամբողջ կեանքը նուիրած էը ծառայե­ փոխարինուի կազմուած նէօթրօններոլ թիլով։

մ ո ստաաատիր մէկ զրպարտագրին վրայ, Աբր • լու իր սլա ական ած ազդին է

Գիզխանգանեան /էր Հաւկին հեա մ ի աժին ձեքՒքէա– - ՍԱՄՈԻկԼ

Fonds A.R.A.M