Page 13 - ARM_19-1946_01
P. 13
ւ ը յ ^ ա տ . օ ա ւ ւ օ ա տ աւտյ>սստ^ քո, քյտ^ւշտ Գ&էմսւԱ Ապա՝)ւսկոթև ալ
0ե6շէ6սւ––Րաբո6է3ե6 ։ տա. ատտծ&աՎ աւ/րաստաԱու թ ե ա և տակ
17 , 11ս6 Օտատտատ - Րձ1ԱՏ (136) ԱՆ/ՏՆԱՏ ԶԱՐՆԵԼ ԱՆԳԼԻԱՆ
7Ց.։ Շ08. 15-70 - Շ. Շ. Ր. Բ»ո» 1678-63
Նի՛ րբնպէրկի դատավարութեան յունուար 4ի
ք*8.*1ԵԳ1՚՞ե•- Տար. 750, 6ամ՝ս. 400, Յամս. 200 ֆրանք
նիստին մէշ^ դատախազները կարդացին Գերմա–
01 ք.՝««1ւ 8 ձ&աԽ 1946 Երեքշաբթի 8 Ցուսուար նիոյ ընղհ . սպայակոյտին եւ Հի թլէ ր ի հրաման
ները որ կը յանձնա՛րարէին
անխնայ ռմբակոծել
ԺԸ • ՏԱՐԻ - 18 Ճոո66 » ° 4503– ՛նոր շրջան թ ի ւ 232 Խմբագիր՛ Շ • ՄԻՍԱՔԵԱՆ ԳԻ՞Ն՝ 3 Ֆր Ան գլի ան , պատերազմելու անկարող ւԱւճակի մը
դատախազը
մատնելու համար զա յն : Աք երիկեան
սլա բզելով ընղհ . սպայակոյտին պատմութիւնը
Ս՛ԵՐ ԽՕՍՔԸ մինչեւ այն կէտը յււր արհեստով զինուորներ ,
Պւղսպ ՀայԽը նաւազներ ել օդաչուներ Հաւանութիւն յայտնեցին
գործակցիլ Նացինեբուն , յայտարարեց .
Ա Ն Հ Ե Տ Ա Ց Ո Ղ . Ա Ե Ր Ո Ւ Ն Գ ՄԸ Հ պաստա* Ա կ՚ևդաԱ ՀՏ,Զենք ըսեր թէ ոճիր է զինուոր , նաւազ կամ
օդաչու ըլլալ։ ՀՀինարուեստը պատուաւոր ասպա
րէզ մըն է ։ Բայց այն մարդը որ ոճիրներ կը գոր
Արբ ա Հ ամն ալ թագե ցինք * (Մասնաւոր թղթակցութիւն ՅԱՌԱՋԷ) ծէ , չ ի կրնար արդարանալ առարկելով թէ համա
Կքած՜՝ ա արին եր ո լ ծանրութեան ել. յոգնու Համ աձա յն թուրք մ ամ ո ւլի Հ րաաաիրակու զգեստով գործեց ղան ու ք : Այգ մարդիկը համա
թեան աակ , ուժասպառ վիճակ մը ունէր^ երր ան թեանց , եւ ^1 ո ԼԱ էն տրուած աեղեկութիւններու՝ ձայնեցան հ իթլէ բականՀւթեան հիմնական սկր*Լ՜
պարտ արձակուեցաւ, բան ա էն \ \ 945 Ս ե սլա * 14 ՚Ւե կտեմրե րէն սկսեալ , ո լս ո յ • Հիւպատոսա բունք՚հեբուն, զօրավար՛/երր ուզեցին Գերմանիան
1 1 ամիս աառասլելէ ՚/^՚Հ7^։ 26) , րանը սկսած է արձանագրել բոլոր այն Հա յերր , ընդարձակել ի վնաս գբացի երկիրներու։ Սինեալ
որ 1Լ ուսեն Հայրենիք վերադառնալ : Ամէն թերթ ուօ-ր այդ կամարին պորտաքարն էր։ Պատերազմ ր
Անշուշտ իր սրտին վ յ ր ա յ ազդեցին նաեւ ա^էէն բան մր կ^Ասէ , եւ իր ձեւով էլրսէ : ք՚այց , բոլոր քանի յառաք գնաց , զօրավարները դարձան Հիթ–
եւ ձախէն արձակուած թունաւոր սլա քներ լ/ , ան– Հ րատարակութիւննե բԸ ա յս առիթով ^ թո յն կր լԿրի գործիքները» :
լուբ ւԼե րագր ումներով^ո րոնց պատասխանը տալու Հոտին • • : Զետոյ կարդաց չարք մը փաստաթուղթեր :
մամ ան ակ չունեցաւ ; <յ; քՒֆսսվիր » կր գրէ) 15 Գեկտ * թուականովւ Հակոուած մը մառէչալ Պլոմպէրկի մէկ յայտա
Ամ էն սլա բա գա յի մէջ, յիսոլֆ տաբի անրֆդ– ^Հեռագրական գործա կալ ութ իւններ Հաղոր րարութենէն. «1938 - )Դէն սու աջ գերման զօբա–
Հ ատ Հա յ կա կան ագա տագր ութեան ել ընկեր վա դած էին , թէ քլք . Ա՝ իութիւնր 1լոլղէ Հիմնել Հայկ, վարներր հակառակ չէին Հիթէէբի : Պատճառ չկար
րյոոււթլեթանանա գկաատնին ել մնանուաիւրաոնւգած վացսարտաակկաւնոր մր , պետութիւն մր , ել Հոն Հաւաքել աչխարՀի բոլոր ընդդիմանալու Հիթէէրի) քանի որ ան կը ներկա
ոութ եան գէմ ճակատած յեգափո խական ր/ ռնաելե– Հայերը։ ^1 ո լս ա բնակ կարգ մը Հայեր , ընդ առա^ յացնէր իրենց սպասած \սր գիւնքնե րը : Այս Լրէ.՛"՜
գուի Հերոսամարտին գլխաւոր կազմակերպիչը երթալով ա յս Հ բաւէ րին , երէկուրնէ սկսեալ ար նէն վերչ\ քանի մը ղօ րաւքս բներ սկսան դատապար
չէր ս ր Հայրենասիրութեան գաս պիտի առնէր ո լա ձանագրուելու Համա ր կր դիմեն խորՀրդա յին Հիւ տել իր մեթոտները եւ քոբսնցո ւցթ– իրենց հա
րիչներէն ւ պատոսարան : Երէկ) Հիւպատոսարանին դրան առ ւատքը իր ղատողութեսե ուժին վրայ : Բայց եւ
Աբրա Համ ^ ի ւ լիւանգան եանի կո բուստով օ– ջեւ պոչ բռնած էին 30ի մ օա Հա յեր : Ամ էն եբկու– այնպէս իբրեւ խումբ <յաչ\ւղեցան որ եւ է վերջ
Գակ մ ր եւս կլՀ քակուի սերունդէ մր որ տիրական շաբթի , Լ" է1՚սՔչա Ր թի եւ ուրբաթդ մինչեւ ժամր նական դիրք բռնել անււբ գէս", թէեւ֊ ոմանք փոր
դեր կատարած էր դ՛աշնակցութեան մէջ , մասնա-• 13 $ ա րձանադբութ իւննե րր կր շտրունակուին ; ձեցին եւ իբրեւ արդիւնք տուժեցին իրենց կեան
ւորապէս 1903 - 905ԷՆ ի վեր։ քով եւ դիրքերով : ԵբՐ ես պաշտօնանկ եղայ ընղհ •
ԱռաչԴն անհետացողն եղաւ Սեպուհ , 1940/՛5< , թէեւ ցարդ 30 հոգի միայն դիմած են, բայց կը թ ^Հ ր ա մ ա ն ա ա տ բ ո լ \93ճին , քիչ վեր1ր Հի թլէ ր
են ս
Ամերիկայի մէի թուի թէ բաւական Հոծ թիւ մր պիտի կազմ են ինձմէ խնդրեց յաջորդ մր յանձնարարել։ Առա
Արի ռաղմիկը իր երիտասարդութիւնն անցուց ա յս նոր գ.բանի վրա յաներբ : Երր վ^՜րջ գանեն բո– ջարկեցի կէօրինկր , բայց Հիթէէր առարկեց թէ
լեռներու մէջ՛. Երբ Օսմ * ԱաՀմ ան ա գր ո ւթ ի ւն ր լոր դիմումներ ը յ արձանագրուողնե բ ր խո րՀ ր դա ւն ժրաքան եւ համբերատար չէ : Սպայ մը չէր որ
վերաՀաստատոլեցաւ. ցնորէն մնաց թերաՀաւատ եւ յին շոգենաւով մը պիտի մեկնին Ո*ուս իա ։ ՛ք՛ ա գա յաիրդեց ինծի, այլ Հիթէէր ինք ստանձնեց իմ
թափառական % $ետոյ պատերազմ (1914—18), վ՛ի ս Հայ Ր&ակչութիւնԸ երէկ ուզած է ստուգել պաշտօնս իբրեւ ընգհ. հրամանատար : Ես ՝Բայթէ–
Հայաստանի Հանրապետութիւն , Հրամանատար ա յա լուրեր ր ել որոշ տեղեկո ւթ իւններ ունենալ լր յանձնարարեցի իբրեւ դիւանապետ :
Լեհաստանի
բանակի։ Ապա նոր կարգուսարք (1920 Ղ*եկտ .) , մանբամասնդւթեանց մասին , բայց կարելի չէ ե՛ Զօր– ՓւաԱ^ՎՒյք (որ ծրագրեց
եւ ինքղինքլլ նետեց Ամ երի կա , դաոնալու Հ ամ ար ղած վերջնական որ եւ է տեղեկութիւն ձեռք ձգել : գէմ սարքուած շանթամարտը) • «1919^5» եւ
* * • նպարա՛վաճառ : Այս առթիւ^ ուռեցինք իմանալ կարգ մր Հայերու մփսնալոբապէս \924էն սկսեալ երեք հողային
իր մաՀէն քիչ Վյ՚Բ^Ա իէ^ա^ասՔ "լրէԼ Գո տպաւո բութիւն բ եւ կարծիքը ։Բժ,Հա յկ Լյաղար է թ– տագնապալի խնդիրներ գրաւած էին Գերմանիոյ
արագիր^ ; $1Էեւ եան յայտարարեց , Անոնք որ մեկնելու ուշադրութիւնը, Լեհական նրբանցքը, Սարի եւ
՛առանձնացած եւ յուշերով ղբագած , կր Համար Համար դիմում կը կատարեն , կր խոր– Ռու-րի չրչանը եւ Մէմէլ։ Ե" ինքս , ինչպէս եւ
ուէ ր դ՛աշնակցութեան Հ իմնագի րնե րէն կամ առա՛՛ Հիմ թէ անգործ եւ դատարկապորտ մաբդիկ ամբողչՀ խումբ մը բարձրաստիճան սպաներու
շ^ին ուխտաւորներէն % են Հ Ջեմ կարծեր որ բանի գործի տէր հայրենա կը հաւատայինք ֊թէ այս խնդիրները պիտի կար
՜Նոյն տարուան Ղ*ե կտեմ բեր 2,7 ին կը մ եռն ՚ ո կիցներ ընգ առաչ երթա՛ս Հրաւէրին : Ես մտքէս գադրուին օր մը, ի հարկին գինու զօրութեամբ :
Արշակ Ջ.ամալեան , Փարիզի մէջ, կարճատեւ Հի իսկ չեմ անցուցած մեկնիլ թ՚ոլ՜բ՜քիայՓե , –ք Հ , յէ,, ււո |;՜ ՜Փ&րսաւ։ ՜ժողոՎուրդիՆ իբր 90 առ հարիլրը նոգձք
ւանդութենէ մլ> վեր 5 բար՝ պիտի չկարենամ ո՚եւէ խորհրդածութիւն կարծիքն ունէր լեհական հարցի մասին : Նախ
Ակղբնական չրԼանին թունդ ընկերվարական , ընել ֆ : (1933-35) Գերմանիոյ գազանի ել յետոյ յայտնի
ՀետգՀեաէ դարձաւ գրրծգն ում մր քաղաքական Պէզաղեան Լի՛՛է ի անէր էն Պ • Պէ ղաղեան յայ վերազինումը ողԼոլնուեցաւ իմ կողմէ : Բանակին
եւ ազգային կեանքի մ էէ՛, իբրեւ Բիւրո յի անդամ , տարարեց։— «Ի՛՛նչ գործ ունին հայ հայրենակից սպաներն ալ նոյն դիրքը բռնեցին եւ հետեւաբար
դեսպան, նախարար կամ ներկայացուցիչ /* • Մի ները քրույաիոյ մէ^, երբ հոս կը գանեն ամէն ինչ։ պատճառ չունէ ին ընդդիմանալու Հիթլէրի» ՚
ջազգայինի։ *էյաել իբրեւ տեսաբան եւ Հեղինակ՛. Հաւանաբար անգործներ են մեկնողները^ է Ամերիկեան դատախազը յետոյ բացատրեց թէ
Մէկ տարի վեյվը, 1941 Ապրիլին Պուէնոս Լո՛յն իմաստով կ՚արտայայտուի նո՛յն թուա շարք մը փաստաթուղթեր կ՚ապացուցանեն որ
Այրէ սի մ էջ Հ ի լան դո ւթ ե ան մր դո հ կ՚երթար Ար– կանի «թ՛անին» թերթը , եւ կ՛աւ ելցնէ , զինչպէս գերման սպարապետութիւնը նախայարձակ պա
11 Էն Ս՚|)քայէլհաէւ . րաղդատարար երիտասարդ, որ յայտնեցին նաիսապէս Աովիէթնեըը, մեկնող Հա տերազմ մը կր ծրագրէր։ «Ոճիր չէ զինուորական
Հայաստանէն վեր^, իր դո բծո ւնէութեան ամէնէն յերը պիտի տեզալոբուին Երեւանի մերձակայքը : ծբադիրներ պատրաստել։ Բոլոր սպայակոյտերն
րեղուն շրջանը անցուցած էր Մ • Նահանգներուն Օարդ դիմում կատարած են 200 250 հոգի։ կբ աԼ հ-ք կատարեն այղ գործը։ Սակայն ձեր առթել
մէչ1։ ՝Բ"՚Է\ հռետոր եւ հեղինակ % տեղեկանանք այս առիթով, թէ արձանագրութիւն եղած փաստերը կ՚ապացուցանեն թէ այո արհես
Պատրաստուած ում մըն էր, նոյնպէս, Ե111բ« չէ կատարուած, այլ փորձ մը^ ստուգելու համար տով զինուորներր ել նաւազները յանցաւոր են
«յիս Աբարատհան , նախկին նախարար , որ դժբախ– թէ մեկնելու փափաքող մարդիկ կա*ն ; Քրոշ է , թէ նախայարձակ պատերազմի ոճիրներով։ Անոնք
դիրքի եւ գործի տէր մեր հայ հայրենակիցները քաղաքականապէս
ա ա րար սայթաքելով , պատմուեցաւ եւ )943ին մե յղացուած հրամաններ գործա
պիտի չուզեն մեկնիլ թուրքիայէն» :
ռաւ Պ ՚ււքրէ շիւ մէ%։ դրած են զինուորական ումով։ Գերմանիոյ զին
\945ին երեք մահեր միանգամայն,– Տ»քթ • Հ ճումհուրիէթ» , 15. Դեկտեմբեր , կը խոր ուորական վարիչնէրը լիովին տեղեակ էին Նացի
՛Նշան Թաշնհան (Ամերիկա), Աղեքսանդր Խասփս– հրդածէ*— ՀՀայկ* շրչՀանակներու մէչ^ 1սոՐ ար ներու քաղաքական ել ղիլանադիտական մեքե–
էան (Փարիզ) , Սամսռն (թաւ րիղ) : ձագանգ գտած է կարգ մը Հայերու դիմումը Խ • նայո՚-թեանց» :
Աոաջինը իր գլիաւո ր վաստակը թաւի ած Ա– Միութեան հիւպատոսարանը, ընդ առ ա9 երթալու Ձետոյ կարդաց 1939 հոկտեմբեր 9 թուակիր
մերիկայի մէ^, յաճախ մասնակցած է կուսակցու– Ռուսիոյ հրաւէրին, եւ մեկնելու համար Հա յաս– ^ լ ,յ ո չ ա գ ր մ ը ո ր սաորագրուած չէ, «բայց ամէն
թեան Ընգհ • (իոզովներուն , եւ իր կարգին կը հա տան։ Հիւպատոսարանը այս արձանագրութիւնե նշան կը ցուցնէ թէ գրուած էր Հիթլէբի կոզմէտ
մարուէր կեդրոնական դէմք մը։ Կրնար դառնալ րուն յատկացուցած է իր առածին յարկի նախա– ել բաժնուած չորս Հոգիի,—- Պրաուխիչ, (իաաէր ,
նաեւ Բիւրո յի անդամ , եթէ ուղէր բաժնուիլ Ամէ– սենեակը։ Երէկ, 70ի մօտ Հայեր դիմած են արձա Կէօրինկ եւ փայթէլ։ Տ ուշադիրը կ՚ըսէ թէ արեւ
նագրուելու համար, րնղհանբապէս թշուառ, մուտքի մէթ պատերազմը պէտք է սկսի ա՛հ մ է Պա
րիկայէս • դատարկապորտ ել անգործ մարդիկ։ Կարդ մը պէ՛։ . ոչ թէ հող շահելու, այլ բոլորովին ոչրն–
Երկրորդը, Աղեքսանդր 1Տտտիսեան , ծանոթ հայ հայրենակիցներ , որոնց կարծիքը շոշափելու– չացնելու համար հւէկառակորգ բանակները եւ յե–
իր բազմազան պաշտօններով ~ վարչապետ , նա– առիթ ունեցանք, շեչտեցին թէ իրենց բուն հայ մահա-գաօոլ Հաբքւած մ ր տալոԼ Համ/յ Անգ–
1)ատ ուիրակու
իւարար , փոխ - նախագահ Հ՝ րենիքը Բ՚ուրքիան է , եւ թէ կատարեալ ազատու
լիոյ օդարշաւներով: (հուշագիրը կը շեչաէ •
թեան եւն * աւելի շատ քաղաքական դէմք մրն
թիւն կը վայելեն այստեղ։ Հայ կաթոլիկներու
էր ; Հեռու կուսակցական պաշտօններէ , րա յց «Ժամանակը կ՚օգնէ մեր թշնամիներուն, ոչ թէ
միշտ Հաւատարիմ ել-^արգյօսպաՀ ւ Պարիարքաբանը , օրինակ, յայանեց մեզի՝ թէ ոչ մեզի։ Անգլիա կրնայ կազմակերպել իր ուժը, ել
Վյ՚ըջյինր , Սամսոն , բազմավաստակ դէմք մէկ հայ - կաթոլիկ հայրենակից նպատակ ունի կ՛ազդարարեմ որ չստորագնահատէք բրիտանա
մ ր Հին յեղափոխական շրջանէն , ուր քարոզն ու մեկնելու թ՚սւրքիայէն տ Աաուդեցինք, միւա կող կան զօրքը։ Մենք սլէաք է քանդենք անգլեւֆրան–
ղէնքբ սերունդ կր թրծէինք Հեռաւոր իրանի մէջ^ մէ, որ ոչ մէկ հայ՝ թ՛ուրք Պետական Ա՚արմիննե– սական ուժերը եւ լ֊երման օդատորմիղին անողորմ
թրքական սաՀմանին վրայ : Վ^արպետ մր ղինաբ– րուն (ըսել կ՛ուզէ Ոստիկանական Գ՛ մասնաճիւ– գործտծութ իւնբ բրիտանական դիմադրութեան
ուեստի ք բայց նաել վարժապետ % բառին ազնուա գին , Ց ՝) դիմած է, անցագիր ստանալու համար։ սիրտին դէմ կրնա չ եւ պէտք է աեղի ունենա յ որո չ
գոյնդ յեղափոխական իմաստով։ Համաձայն օրինական տրամագրութիւննեբու , Ա՛ ժամուն : Յ՚սրձակ՚ւմր պէտք է աեղի ունենա յ ա–
Տակաւին չենք յիշեբ ԱԽս.րռնեա6ը , որ անգա– նոնք որ առանց պետութեան լուր տալու կը լքեն մէն պարագայի մէ9, եթէ կարելի է այս աշնան*։
մ ալո յծ անկողին դամ ուած է | 934էն ի վեր , եւ Թուրքիան ել կը փոխադրուին օտար երկիրներ , Տետոյ հրահանգներ կոււոայ Պելժիոյ, Հո լան տա յի
յաճախ կուլայ ինչպէս տեսանք վերջին անզամ կբ ղադրին թրքական հպատակութենէ» : Մ• ել Նոբվեկիոյ մասին։
գիտակից՝ անյոյս ճակատագրի մբ * • • ԽՄԲ–— ՞Սոր մանրամասնութիւններ յաջորդով : Այս յայտնութեանց հետեւանքով ամբաստա
Բոլորն ալ նոյն սերունդին չեն պատկանիբ Տ նութեան տակ կ՚իյնան 1 14 բարձրաստիճան սպա
տարիքի տեսակէտով։ Բայց ումասպառ ինկան Խ– ՄԻՈՒԹԻՒՆԸ մերժեց վաւերացնել Պրէթ– ներ եւ զօրավարն եք :
նոյն ճամբան վրայէ ինչպէս աւելի երիտա թըն Ուուտսի համաձայնութիւնր (միԳաղղային
սարդներ , որոնց մասին պիտի խօսինք աոանձին ։ դրամատուն) : Կր կարծուի թէ Ա՝ոսկու ա չուզեր ԱՆԳԱՐԱՏԷՆ կք հեռագրեն թէ կառավարու
Եւ ղեռ անյայտ դո Հեր աւելցնել իր ոսկիի պահեստը եւ թղթադրամներու թիւն ր արտօնեց րն կե բվա ր ա կան կուսակցութեան
չրիՀկոՓիէձը, ւՐ-ջ հաստատս՛ մր Թուբքիոյ մֆք :
Fonds A.R.A.M
0ե6շէ6սւ––Րաբո6է3ե6 ։ տա. ատտծ&աՎ աւ/րաստաԱու թ ե ա և տակ
17 , 11ս6 Օտատտատ - Րձ1ԱՏ (136) ԱՆ/ՏՆԱՏ ԶԱՐՆԵԼ ԱՆԳԼԻԱՆ
7Ց.։ Շ08. 15-70 - Շ. Շ. Ր. Բ»ո» 1678-63
Նի՛ րբնպէրկի դատավարութեան յունուար 4ի
ք*8.*1ԵԳ1՚՞ե•- Տար. 750, 6ամ՝ս. 400, Յամս. 200 ֆրանք
նիստին մէշ^ դատախազները կարդացին Գերմա–
01 ք.՝««1ւ 8 ձ&աԽ 1946 Երեքշաբթի 8 Ցուսուար նիոյ ընղհ . սպայակոյտին եւ Հի թլէ ր ի հրաման
ները որ կը յանձնա՛րարէին
անխնայ ռմբակոծել
ԺԸ • ՏԱՐԻ - 18 Ճոո66 » ° 4503– ՛նոր շրջան թ ի ւ 232 Խմբագիր՛ Շ • ՄԻՍԱՔԵԱՆ ԳԻ՞Ն՝ 3 Ֆր Ան գլի ան , պատերազմելու անկարող ւԱւճակի մը
դատախազը
մատնելու համար զա յն : Աք երիկեան
սլա բզելով ընղհ . սպայակոյտին պատմութիւնը
Ս՛ԵՐ ԽՕՍՔԸ մինչեւ այն կէտը յււր արհեստով զինուորներ ,
Պւղսպ ՀայԽը նաւազներ ել օդաչուներ Հաւանութիւն յայտնեցին
գործակցիլ Նացինեբուն , յայտարարեց .
Ա Ն Հ Ե Տ Ա Ց Ո Ղ . Ա Ե Ր Ո Ւ Ն Գ ՄԸ Հ պաստա* Ա կ՚ևդաԱ ՀՏ,Զենք ըսեր թէ ոճիր է զինուոր , նաւազ կամ
օդաչու ըլլալ։ ՀՀինարուեստը պատուաւոր ասպա
րէզ մըն է ։ Բայց այն մարդը որ ոճիրներ կը գոր
Արբ ա Հ ամն ալ թագե ցինք * (Մասնաւոր թղթակցութիւն ՅԱՌԱՋԷ) ծէ , չ ի կրնար արդարանալ առարկելով թէ համա
Կքած՜՝ ա արին եր ո լ ծանրութեան ել. յոգնու Համ աձա յն թուրք մ ամ ո ւլի Հ րաաաիրակու զգեստով գործեց ղան ու ք : Այգ մարդիկը համա
թեան աակ , ուժասպառ վիճակ մը ունէր^ երր ան թեանց , եւ ^1 ո ԼԱ էն տրուած աեղեկութիւններու՝ ձայնեցան հ իթլէ բականՀւթեան հիմնական սկր*Լ՜
պարտ արձակուեցաւ, բան ա էն \ \ 945 Ս ե սլա * 14 ՚Ւե կտեմրե րէն սկսեալ , ո լս ո յ • Հիւպատոսա բունք՚հեբուն, զօրավար՛/երր ուզեցին Գերմանիան
1 1 ամիս աառասլելէ ՚/^՚Հ7^։ 26) , րանը սկսած է արձանագրել բոլոր այն Հա յերր , ընդարձակել ի վնաս գբացի երկիրներու։ Սինեալ
որ 1Լ ուսեն Հայրենիք վերադառնալ : Ամէն թերթ ուօ-ր այդ կամարին պորտաքարն էր։ Պատերազմ ր
Անշուշտ իր սրտին վ յ ր ա յ ազդեցին նաեւ ա^էէն բան մր կ^Ասէ , եւ իր ձեւով էլրսէ : ք՚այց , բոլոր քանի յառաք գնաց , զօրավարները դարձան Հիթ–
եւ ձախէն արձակուած թունաւոր սլա քներ լ/ , ան– Հ րատարակութիւննե բԸ ա յս առիթով ^ թո յն կր լԿրի գործիքները» :
լուբ ւԼե րագր ումներով^ո րոնց պատասխանը տալու Հոտին • • : Զետոյ կարդաց չարք մը փաստաթուղթեր :
մամ ան ակ չունեցաւ ; <յ; քՒֆսսվիր » կր գրէ) 15 Գեկտ * թուականովւ Հակոուած մը մառէչալ Պլոմպէրկի մէկ յայտա
Ամ էն սլա բա գա յի մէջ, յիսոլֆ տաբի անրֆդ– ^Հեռագրական գործա կալ ութ իւններ Հաղոր րարութենէն. «1938 - )Դէն սու աջ գերման զօբա–
Հ ատ Հա յ կա կան ագա տագր ութեան ել ընկեր վա դած էին , թէ քլք . Ա՝ իութիւնր 1լոլղէ Հիմնել Հայկ, վարներր հակառակ չէին Հիթէէբի : Պատճառ չկար
րյոոււթլեթանանա գկաատնին ել մնանուաիւրաոնւգած վացսարտաակկաւնոր մր , պետութիւն մր , ել Հոն Հաւաքել աչխարՀի բոլոր ընդդիմանալու Հիթէէրի) քանի որ ան կը ներկա
ոութ եան գէմ ճակատած յեգափո խական ր/ ռնաելե– Հայերը։ ^1 ո լս ա բնակ կարգ մը Հայեր , ընդ առա^ յացնէր իրենց սպասած \սր գիւնքնե րը : Այս Լրէ.՛"՜
գուի Հերոսամարտին գլխաւոր կազմակերպիչը երթալով ա յս Հ բաւէ րին , երէկուրնէ սկսեալ ար նէն վերչ\ քանի մը ղօ րաւքս բներ սկսան դատապար
չէր ս ր Հայրենասիրութեան գաս պիտի առնէր ո լա ձանագրուելու Համա ր կր դիմեն խորՀրդա յին Հիւ տել իր մեթոտները եւ քոբսնցո ւցթ– իրենց հա
րիչներէն ւ պատոսարան : Երէկ) Հիւպատոսարանին դրան առ ւատքը իր ղատողութեսե ուժին վրայ : Բայց եւ
Աբրա Համ ^ ի ւ լիւանգան եանի կո բուստով օ– ջեւ պոչ բռնած էին 30ի մ օա Հա յեր : Ամ էն եբկու– այնպէս իբրեւ խումբ <յաչ\ւղեցան որ եւ է վերջ
Գակ մ ր եւս կլՀ քակուի սերունդէ մր որ տիրական շաբթի , Լ" է1՚սՔչա Ր թի եւ ուրբաթդ մինչեւ ժամր նական դիրք բռնել անււբ գէս", թէեւ֊ ոմանք փոր
դեր կատարած էր դ՛աշնակցութեան մէջ , մասնա-• 13 $ ա րձանադբութ իւննե րր կր շտրունակուին ; ձեցին եւ իբրեւ արդիւնք տուժեցին իրենց կեան
ւորապէս 1903 - 905ԷՆ ի վեր։ քով եւ դիրքերով : ԵբՐ ես պաշտօնանկ եղայ ընղհ •
ԱռաչԴն անհետացողն եղաւ Սեպուհ , 1940/՛5< , թէեւ ցարդ 30 հոգի միայն դիմած են, բայց կը թ ^Հ ր ա մ ա ն ա ա տ բ ո լ \93ճին , քիչ վեր1ր Հի թլէ ր
են ս
Ամերիկայի մէի թուի թէ բաւական Հոծ թիւ մր պիտի կազմ են ինձմէ խնդրեց յաջորդ մր յանձնարարել։ Առա
Արի ռաղմիկը իր երիտասարդութիւնն անցուց ա յս նոր գ.բանի վրա յաներբ : Երր վ^՜րջ գանեն բո– ջարկեցի կէօրինկր , բայց Հիթէէր առարկեց թէ
լեռներու մէջ՛. Երբ Օսմ * ԱաՀմ ան ա գր ո ւթ ի ւն ր լոր դիմումներ ը յ արձանագրուողնե բ ր խո րՀ ր դա ւն ժրաքան եւ համբերատար չէ : Սպայ մը չէր որ
վերաՀաստատոլեցաւ. ցնորէն մնաց թերաՀաւատ եւ յին շոգենաւով մը պիտի մեկնին Ո*ուս իա ։ ՛ք՛ ա գա յաիրդեց ինծի, այլ Հիթէէր ինք ստանձնեց իմ
թափառական % $ետոյ պատերազմ (1914—18), վ՛ի ս Հայ Ր&ակչութիւնԸ երէկ ուզած է ստուգել պաշտօնս իբրեւ ընգհ. հրամանատար : Ես ՝Բայթէ–
Հայաստանի Հանրապետութիւն , Հրամանատար ա յա լուրեր ր ել որոշ տեղեկո ւթ իւններ ունենալ լր յանձնարարեցի իբրեւ դիւանապետ :
Լեհաստանի
բանակի։ Ապա նոր կարգուսարք (1920 Ղ*եկտ .) , մանբամասնդւթեանց մասին , բայց կարելի չէ ե՛ Զօր– ՓւաԱ^ՎՒյք (որ ծրագրեց
եւ ինքղինքլլ նետեց Ամ երի կա , դաոնալու Հ ամ ար ղած վերջնական որ եւ է տեղեկութիւն ձեռք ձգել : գէմ սարքուած շանթամարտը) • «1919^5» եւ
* * • նպարա՛վաճառ : Այս առթիւ^ ուռեցինք իմանալ կարգ մր Հայերու մփսնալոբապէս \924էն սկսեալ երեք հողային
իր մաՀէն քիչ Վյ՚Բ^Ա իէ^ա^ասՔ "լրէԼ Գո տպաւո բութիւն բ եւ կարծիքը ։Բժ,Հա յկ Լյաղար է թ– տագնապալի խնդիրներ գրաւած էին Գերմանիոյ
արագիր^ ; $1Էեւ եան յայտարարեց , Անոնք որ մեկնելու ուշադրութիւնը, Լեհական նրբանցքը, Սարի եւ
՛առանձնացած եւ յուշերով ղբագած , կր Համար Համար դիմում կը կատարեն , կր խոր– Ռու-րի չրչանը եւ Մէմէլ։ Ե" ինքս , ինչպէս եւ
ուէ ր դ՛աշնակցութեան Հ իմնագի րնե րէն կամ առա՛՛ Հիմ թէ անգործ եւ դատարկապորտ մաբդիկ ամբողչՀ խումբ մը բարձրաստիճան սպաներու
շ^ին ուխտաւորներէն % են Հ Ջեմ կարծեր որ բանի գործի տէր հայրենա կը հաւատայինք ֊թէ այս խնդիրները պիտի կար
՜Նոյն տարուան Ղ*ե կտեմ բեր 2,7 ին կը մ եռն ՚ ո կիցներ ընգ առաչ երթա՛ս Հրաւէրին : Ես մտքէս գադրուին օր մը, ի հարկին գինու զօրութեամբ :
Արշակ Ջ.ամալեան , Փարիզի մէջ, կարճատեւ Հի իսկ չեմ անցուցած մեկնիլ թ՚ոլ՜բ՜քիայՓե , –ք Հ , յէ,, ււո |;՜ ՜Փ&րսաւ։ ՜ժողոՎուրդիՆ իբր 90 առ հարիլրը նոգձք
ւանդութենէ մլ> վեր 5 բար՝ պիտի չկարենամ ո՚եւէ խորհրդածութիւն կարծիքն ունէր լեհական հարցի մասին : Նախ
Ակղբնական չրԼանին թունդ ընկերվարական , ընել ֆ : (1933-35) Գերմանիոյ գազանի ել յետոյ յայտնի
ՀետգՀեաէ դարձաւ գրրծգն ում մր քաղաքական Պէզաղեան Լի՛՛է ի անէր էն Պ • Պէ ղաղեան յայ վերազինումը ողԼոլնուեցաւ իմ կողմէ : Բանակին
եւ ազգային կեանքի մ էէ՛, իբրեւ Բիւրո յի անդամ , տարարեց։— «Ի՛՛նչ գործ ունին հայ հայրենակից սպաներն ալ նոյն դիրքը բռնեցին եւ հետեւաբար
դեսպան, նախարար կամ ներկայացուցիչ /* • Մի ները քրույաիոյ մէ^, երբ հոս կը գանեն ամէն ինչ։ պատճառ չունէ ին ընդդիմանալու Հիթլէրի» ՚
ջազգայինի։ *էյաել իբրեւ տեսաբան եւ Հեղինակ՛. Հաւանաբար անգործներ են մեկնողները^ է Ամերիկեան դատախազը յետոյ բացատրեց թէ
Մէկ տարի վեյվը, 1941 Ապրիլին Պուէնոս Լո՛յն իմաստով կ՚արտայայտուի նո՛յն թուա շարք մը փաստաթուղթեր կ՚ապացուցանեն որ
Այրէ սի մ էջ Հ ի լան դո ւթ ե ան մր դո հ կ՚երթար Ար– կանի «թ՛անին» թերթը , եւ կ՛աւ ելցնէ , զինչպէս գերման սպարապետութիւնը նախայարձակ պա
11 Էն Ս՚|)քայէլհաէւ . րաղդատարար երիտասարդ, որ յայտնեցին նաիսապէս Աովիէթնեըը, մեկնող Հա տերազմ մը կր ծրագրէր։ «Ոճիր չէ զինուորական
Հայաստանէն վեր^, իր դո բծո ւնէութեան ամէնէն յերը պիտի տեզալոբուին Երեւանի մերձակայքը : ծբադիրներ պատրաստել։ Բոլոր սպայակոյտերն
րեղուն շրջանը անցուցած էր Մ • Նահանգներուն Օարդ դիմում կատարած են 200 250 հոգի։ կբ աԼ հ-ք կատարեն այղ գործը։ Սակայն ձեր առթել
մէչ1։ ՝Բ"՚Է\ հռետոր եւ հեղինակ % տեղեկանանք այս առիթով, թէ արձանագրութիւն եղած փաստերը կ՚ապացուցանեն թէ այո արհես
Պատրաստուած ում մըն էր, նոյնպէս, Ե111բ« չէ կատարուած, այլ փորձ մը^ ստուգելու համար տով զինուորներր ել նաւազները յանցաւոր են
«յիս Աբարատհան , նախկին նախարար , որ դժբախ– թէ մեկնելու փափաքող մարդիկ կա*ն ; Քրոշ է , թէ նախայարձակ պատերազմի ոճիրներով։ Անոնք
դիրքի եւ գործի տէր մեր հայ հայրենակիցները քաղաքականապէս
ա ա րար սայթաքելով , պատմուեցաւ եւ )943ին մե յղացուած հրամաններ գործա
պիտի չուզեն մեկնիլ թուրքիայէն» :
ռաւ Պ ՚ււքրէ շիւ մէ%։ դրած են զինուորական ումով։ Գերմանիոյ զին
\945ին երեք մահեր միանգամայն,– Տ»քթ • Հ ճումհուրիէթ» , 15. Դեկտեմբեր , կը խոր ուորական վարիչնէրը լիովին տեղեակ էին Նացի
՛Նշան Թաշնհան (Ամերիկա), Աղեքսանդր Խասփս– հրդածէ*— ՀՀայկ* շրչՀանակներու մէչ^ 1սոՐ ար ներու քաղաքական ել ղիլանադիտական մեքե–
էան (Փարիզ) , Սամսռն (թաւ րիղ) : ձագանգ գտած է կարգ մը Հայերու դիմումը Խ • նայո՚-թեանց» :
Աոաջինը իր գլիաւո ր վաստակը թաւի ած Ա– Միութեան հիւպատոսարանը, ընդ առ ա9 երթալու Ձետոյ կարդաց 1939 հոկտեմբեր 9 թուակիր
մերիկայի մէ^, յաճախ մասնակցած է կուսակցու– Ռուսիոյ հրաւէրին, եւ մեկնելու համար Հա յաս– ^ լ ,յ ո չ ա գ ր մ ը ո ր սաորագրուած չէ, «բայց ամէն
թեան Ընգհ • (իոզովներուն , եւ իր կարգին կը հա տան։ Հիւպատոսարանը այս արձանագրութիւնե նշան կը ցուցնէ թէ գրուած էր Հիթլէբի կոզմէտ
մարուէր կեդրոնական դէմք մը։ Կրնար դառնալ րուն յատկացուցած է իր առածին յարկի նախա– ել բաժնուած չորս Հոգիի,—- Պրաուխիչ, (իաաէր ,
նաեւ Բիւրո յի անդամ , եթէ ուղէր բաժնուիլ Ամէ– սենեակը։ Երէկ, 70ի մօտ Հայեր դիմած են արձա Կէօրինկ եւ փայթէլ։ Տ ուշադիրը կ՚ըսէ թէ արեւ
նագրուելու համար, րնղհանբապէս թշուառ, մուտքի մէթ պատերազմը պէտք է սկսի ա՛հ մ է Պա
րիկայէս • դատարկապորտ ել անգործ մարդիկ։ Կարդ մը պէ՛։ . ոչ թէ հող շահելու, այլ բոլորովին ոչրն–
Երկրորդը, Աղեքսանդր 1Տտտիսեան , ծանոթ հայ հայրենակիցներ , որոնց կարծիքը շոշափելու– չացնելու համար հւէկառակորգ բանակները եւ յե–
իր բազմազան պաշտօններով ~ վարչապետ , նա– առիթ ունեցանք, շեչտեցին թէ իրենց բուն հայ մահա-գաօոլ Հաբքւած մ ր տալոԼ Համ/յ Անգ–
1)ատ ուիրակու
իւարար , փոխ - նախագահ Հ՝ րենիքը Բ՚ուրքիան է , եւ թէ կատարեալ ազատու
լիոյ օդարշաւներով: (հուշագիրը կը շեչաէ •
թեան եւն * աւելի շատ քաղաքական դէմք մրն
թիւն կը վայելեն այստեղ։ Հայ կաթոլիկներու
էր ; Հեռու կուսակցական պաշտօններէ , րա յց «Ժամանակը կ՚օգնէ մեր թշնամիներուն, ոչ թէ
միշտ Հաւատարիմ ել-^արգյօսպաՀ ւ Պարիարքաբանը , օրինակ, յայանեց մեզի՝ թէ ոչ մեզի։ Անգլիա կրնայ կազմակերպել իր ուժը, ել
Վյ՚ըջյինր , Սամսոն , բազմավաստակ դէմք մէկ հայ - կաթոլիկ հայրենակից նպատակ ունի կ՛ազդարարեմ որ չստորագնահատէք բրիտանա
մ ր Հին յեղափոխական շրջանէն , ուր քարոզն ու մեկնելու թ՚սւրքիայէն տ Աաուդեցինք, միւա կող կան զօրքը։ Մենք սլէաք է քանդենք անգլեւֆրան–
ղէնքբ սերունդ կր թրծէինք Հեռաւոր իրանի մէջ^ մէ, որ ոչ մէկ հայ՝ թ՛ուրք Պետական Ա՚արմիննե– սական ուժերը եւ լ֊երման օդատորմիղին անողորմ
թրքական սաՀմանին վրայ : Վ^արպետ մր ղինաբ– րուն (ըսել կ՛ուզէ Ոստիկանական Գ՛ մասնաճիւ– գործտծութ իւնբ բրիտանական դիմադրութեան
ուեստի ք բայց նաել վարժապետ % բառին ազնուա գին , Ց ՝) դիմած է, անցագիր ստանալու համար։ սիրտին դէմ կրնա չ եւ պէտք է աեղի ունենա յ որո չ
գոյնդ յեղափոխական իմաստով։ Համաձայն օրինական տրամագրութիւննեբու , Ա՛ ժամուն : Յ՚սրձակ՚ւմր պէտք է աեղի ունենա յ ա–
Տակաւին չենք յիշեբ ԱԽս.րռնեա6ը , որ անգա– նոնք որ առանց պետութեան լուր տալու կը լքեն մէն պարագայի մէ9, եթէ կարելի է այս աշնան*։
մ ալո յծ անկողին դամ ուած է | 934էն ի վեր , եւ Թուրքիան ել կը փոխադրուին օտար երկիրներ , Տետոյ հրահանգներ կոււոայ Պելժիոյ, Հո լան տա յի
յաճախ կուլայ ինչպէս տեսանք վերջին անզամ կբ ղադրին թրքական հպատակութենէ» : Մ• ել Նոբվեկիոյ մասին։
գիտակից՝ անյոյս ճակատագրի մբ * • • ԽՄԲ–— ՞Սոր մանրամասնութիւններ յաջորդով : Այս յայտնութեանց հետեւանքով ամբաստա
Բոլորն ալ նոյն սերունդին չեն պատկանիբ Տ նութեան տակ կ՚իյնան 1 14 բարձրաստիճան սպա
տարիքի տեսակէտով։ Բայց ումասպառ ինկան Խ– ՄԻՈՒԹԻՒՆԸ մերժեց վաւերացնել Պրէթ– ներ եւ զօրավարն եք :
նոյն ճամբան վրայէ ինչպէս աւելի երիտա թըն Ուուտսի համաձայնութիւնր (միԳաղղային
սարդներ , որոնց մասին պիտի խօսինք աոանձին ։ դրամատուն) : Կր կարծուի թէ Ա՝ոսկու ա չուզեր ԱՆԳԱՐԱՏԷՆ կք հեռագրեն թէ կառավարու
Եւ ղեռ անյայտ դո Հեր աւելցնել իր ոսկիի պահեստը եւ թղթադրամներու թիւն ր արտօնեց րն կե բվա ր ա կան կուսակցութեան
չրիՀկոՓիէձը, ւՐ-ջ հաստատս՛ մր Թուբքիոյ մֆք :
Fonds A.R.A.M
