Page 193 - ARM_19-1946_01

ծ &*֊ $ 4 3

Ի. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ 2ՑԱՄԵԱԿԸ Ա ՐԱ Ք Ս

/ / չ - յ աոաջգի մակաԱԱԽ ԽՄՐ— «Փարիզի ււուսերէն «Խ • Հայրենասէր » (ՆԱԽԵՐԳ՛)
թերթի վերջին թիւին մէջ կը կարդանք հետեւեալ
կը փճտոոՆիԱ գրութիւնր , Լեւ Ումանսկի ստորագրութեամբ : Ահա՛ թիւրակնի մամոոտ ձորերում ,
Թերթը հրատարակած է նաեւ երկու կաթողիկոս­ Յակինթ ու գոհար ջինջ կոհակներով,
- ներուն լուսանկարր , էջմիածնի մէջ Այրերի հտպիտ երախն է պատոում
Ես յաւեբժական իբ խայտանքներով
0 Վէտվէտում զուարթ Արաքսը մանուկ :
Աղմուկը շուրթին որոտում է գ Ո ո ՝
Հպարաօրէն գիտէի եւ Համոզուած էի , թէ Հայեացքբ յւաւած մեր Արարատին,
Ափերին տեսնում Սիփան ո ւ Գրգոլո •
րոլոր Հայերը եւ. հայ վաղմա կերպ ո ւթ իւնն եր ը յ Ա 1 – X Խոկ ոլ հոգ իջած նրանց սէգ սրտին :
Ու խիզախ հհլքով վազում է, վազուլք
ւլաջդիմակաս ել. բարեգործական են, Բայց, երր Սիբտըս հրնուեց: Հայրենիքս ազատութեամբ Հայոց աշխարհի անյայտ ծայրերով,
Ակունքից մինչեւ ծովերը լազուր
կարդացի «Հայաստանի Ներգաղթող Հայերու Տե– է ողողուած Որբի արցունք էլ չեմ տեսնում՝ , Լաց ու հառաչանք լսում ամէն օր :
Ինչքան տառապանք , արիւն , աւեր , մահ
ղաւորման Կոմիտէ»ի նամակը, որուն մէշ կր Հրա­ ու մարդն այստեղ երջանիկ է ։ — . Մենք յաւիտեան Եւ դիւային նենգ , տմարդ ոնիրներ ,
Մաբւում են անլուր ափերին նրա:
հանգուէր , ներգաղթի գործին ենթարկել «յառաջ– ազատ երկիր նոլասհցինք : ՍԱՐՄԷՆ Փշոտ է նամբէն , բայց անյուսահատ
Անցնում է ըմբոստ պատանին յամառ,
դիմական եւ բարեգործական կազմակհբպութիւն– Ա յն Հա յաստանր , որն ես տեսել եմ , նա բա­ Վարարում երբեմն, դաշտ ու ձոր յորդում
նաստեղծ Աարմէնի յիշա°~ Հայաստանն էր՛ գՈբ՜ Փոթորիկներով վեհ , ազատարար . . .
ներր», շփոթութիւն ծագեցաւ մաքիս մէչ՝ : Լցնելով մեռած սուսերում բորբ հուր՝
Լուծում դարաւոր վրէժբ աբդաբ ,
Ի՜նչ կը նչանակէ , «հայկական յաոաջդիմա - բերի արցունքների եր կ իրբ >> 5 ք՝այո .^*– ա Հայաս~. Եւ թմրոլթիւնից կեանքի կոչելով
Րիւբանուն յոյսի լոյսեբ է վառում
կան կազմ՚ակեբպոլթիւննհբ որակումը , Հարց տանբ, որն ես չեմ տեսել, սակայն գիտեմ , որ Ու նորէն հոսոլլք դէպի ա զ ա տ ծուլ :

ա ո լի ես ինծի։ Միթէ** յետ աղի մ ական եւ. ոչ - բա– գաբերի ընթացքում եղել է ւի ա ււ ա ւո ր ետաոապած : ԳՈՐԵԱՆ

րեդոբծ Հա յեր աչ /լան : Մեր յառա^դիմ ական եւ Նրա մասին , օգոստոսի խաղաղ եւ տաք իրի–՜

ազատական գաղափարներուն Համար չէ՛*ր որ Հա– կո ւնն ե ր ին , է^մ իածնի վանքի ա յգինեբում ես սի­

լած ո լեց անք Թուրքիոյ մէ^ ... րում էի լսել Հ ին Հայաստանի մ ասին իմ բաբե -

Հյ փո թ ո ւ իք ի լն ո փարատելու Համ ար , որոշեցի կամ , Հայ քաղաքական գործիչ ԼԼեւոն Մ ուշեղեա–

յետաղիմական Հայերու ցանկ մր պատրաստելու նի ( * ) պատմածնեբը :

ձեռնարկել։ Ատայ Հայ եկեղեցիէ մր ներս։ Ի՛սկապէս , որքանն տխուր է այս Հողեպէս ւլօրա­
Հայր է
֊ ՕրՀնեաՀ Տէր։ իյնղրեմ , Տէր կր

ճանչնա^ք սա անցնող պարոնք , որ պնակր ձեռքր ւո ր ու աշխատասէր մողովրղի անցեալը :

€շէն եւ պա յծաՀ ռ մնաք» կր պոռա յ ։ ժամ ան ա կին Երկու աշխարՀնեբու , Արեւմուտքի ել Արեւել­

յառածդ իմ ական էր ել ժամբւն թաղէն իսկ չէ լ1 քի շփման ու մեծ ճանապտրՀների Հատման վալ–

անցներ , Հիմա ինչպէ^ս կ՝բլլ*"յ որ յետաղիմական բում Հա յա սա ան ր տեսել է իր մ ի^ով անցնող աշ­

գործ՜ի լծուած՜ է ։ խար Հ ա կ ս/ լն ե րի ն : Նրա վրայ արիւնոտ Հետքեր են

• ՕբՀնած, այգ "(նակր է֊շմիտծնի Համար է ։ թողե լ Աս ո ր ե ս տ ան ց ին ե րն ու Բաբելացիները , Հին էպբուՎի Հազատագադհաճ»

Անոր գրամ ր պիտի յատկացուի մեր ճեմարանին ։ Պարսիկներն ու Մ արեբբ , Հռովմէ աց ինե րն

Հայ մշակոյթի յառաՉդիմ՛ո ւթեան պիտի ծառայէ։ ու քՀիւգանգաց իներբ , Արաբներն ու Ա ոնկո լներ ը , տաբհդաքձը

Հապա՛ սա միաւոր , մեր բնկեր Որոտունին Օսմաններն ու Աե լ^ուկներ ը , Պարսիկներն ուԹոլր–

չէ® , ի^նչ կ*քեէ Հոն, սեղանին փքա յ մոմեր շարած քերբ։Միաքն իր Հոգեւոր կարողութեան ոյժն է,որ

նստած է առնելը ։ Ան , ժամանակին , յառա^դիմա– թո յլ է տուել Հ ին Հա յաստանին կտնղուն մնա յ իյԱԲ .— էբօյասմի «ազաաագոոլթ-եաս» (վե*–

կան եւ առատամիտ մարգ էր։ վա՜յրի Հորդաների ու աշխաբՀակալ բազմութիւն - րագրաւ֊ՈՆմ) 28րդ աաոեդարձին աււթ-իւ., Պ^րայ

Մի՛ վախնար , չէ փոթուած։ Այգ մոմերու ների դէմ ։ Թասվիր թ֊էրթ֊ը երկար յօդուածով ւքը կը նկարա -

եկա մ ուտ ր պիտի յատկացուի թաղերու Հ ա յ կա կան ք*ա յց արիւնոտ ճտնապարՀնե րով մ իշտ դէպի դրէ 1916 Դեկաեմրերէն մինչեւ. 1918 Մարա 12ի
տակ
գպրանոցներուն , մեր մ անուկներու Հ ա յեց ի կրր ՜ մ եղ 1 դէպի մ եծ ռուս ժողուէրդի Հովանու դէպքերը, անլուր սարսափներ վերագրելով Հա­

թութեան եւ յառա^գիմութեան : էր ձգտում Հա յա ս տ ան բ ։ յերուն եւ Անդրանիկի։ Ահաւասիկ հատուած մ ը ,

Վստա՞Հ էք, Տէր <^յր , թէ այղ մարգիկր Այգ ձգտում բ աճում եւ լայնանում է մանաւանդ առանց խորհրդածուր-եան •

յետաղիմական չեն ։ տաճ կա - Հա յա ս տ ան ո ւմ ։ 1914 թւին* Տաճկաստա­ « \333ին (1918) ռուսական բանակը կը

կ՚երդնում Ա* Աւետարանին վրայ, որ Հոս, նս ւմ Հ ա յ կա կան զինուած վաշտեր բ ա յա զէ տում , պա րպէ քաղաքը եւ Հայերբ կ՝ իշխեն քաղաքին :

ր ո լ/1 ր ն ալ յա ռա Փգի մ ական ոգիով տոգոր ո լած են : Ոիթլիսում , Վանում , էրզրումում եւ այլուր կըռ– Հա յ ղին ո ւո րն ե բ բ անմիրապէս կբ սկսին Հաբստա–

X ւում էին թեւ թեւի ռուս * բանակի մ է ^ Թուրքե - Հարել քաղաքին բնակչութիւնը : Ասոր վրա յ էր -

Ղ՝ուրս կուգա մ յուսապնղուած , րա յց որոշած րի դէմ * դա մի ի ս կա կան եղբայրական դաշնակ - զրումի թուրք երեւելինեբբ կր դիմեն ռուս Հ րամ ա–

եմ անպայման գտնել սա ո չ—յառա^գիմ ականներ բ ։ ցութիւն էր ։ նատարին, որպէսզի բնակիչներբ պաշտպանէ Հա­

X /՝// լ ո ր Հա յերի նշանաբանն է —- մ ի ան ալ Խոր– յերուն ՀտբստաՀարութեան դէմ եւ ինքնապաշտ -

— « Սիրելի ունկնդիրներ , Նարեկացին լքեր Հբդային Հայաստանին ։ Այդ մասին ի լուր աշխար– պան ո ւթ եան Համար զէնք տա յ թուրք բնակչու -

գրականութեան մէջ , խորհրդապաշտ դպրոցի Հ ի յա յտարարեց « Հա մ աշխ ար Հ ա յին Հա յ կա կան թեան։ (հուս Հրամանատար բ ի վերջոյ կբ յօժարի

հիմնադիրն է ։ Անոր կուռ ոնը , միստիկ պատկեր– Ա իութիւնբ »1 Ազեքսանղրիայից յիշատակագիր 50 Հրացան յանձնել բնակչութեան , որպէսզի 50

նհրր կրնան մրցումի գալ, ո ՛եւ է օտար գրական Դրկելով Մ ոսկուա, Լոնտոն եւ Ո՚֊ոշինկթըն : Հոգինոց թոԼբք ՔաԳաՔաաո$Ր հ.ագմու֊ի եւ

կտորի հետ։ Այսօր, Խոր– Հայաստանի գրականու­ Արդէն ցարե րի ժամ անակ քիո ւս ա ստ ան ր <Հղ առ գործակցի քաղաքին ^այ պաՀակագունդերուն

թեան մէջ իբ պատուաբեր տեղը ունի ան– • .» տուաւ» Թուրքերին , Մերձաւոր Արեւելքում քրիԱ– Հետ։ Բայց Հայերը մի առ մի կը սպաննեն այս

Բարեկա՛մ գ ա յս գաս ա իյօս ո ւթ իւն ր որո լ տոնետնե րի , որոնց թւում եւ Հա յերի սլա շտ պա - թուրք քաղաքապաՀնեբը ։

կողմէ կազմակերպուած ԷՀ նութեան Համ ար ։ * Ի վեը^ոյ էլ ո ր ո շո ւի զինեալ անակնկալ յար -

• Հայ ՏառաչՆլիմասէ ր Գրողներու Միութիւ–– Ւ՞նչ էր Հայաստանը ցարերի օրով ։ ԱՀա տես­ ձակում մ ը գործել ռուսական ռադ մանիւթի մթեէ–

նըն է կազմակերպողը։ Մուտքի գրամը պիաի նում եմ նրան իմ առ^եւ ։ Ղ՚ա պարզապէս Երեւանի րանոցի վրայ ։ Այս շարժումին նախաձեռնարկ ե—

յատկացուի Երեւանի Համալսա բան ին : նաՀանգն էր։ Եւ ռթէ իէ՚նէբ Հայկական Հռոմը էլա ծ Էր Բագո ւի բա րես իրակ ան րնկե բա կցո ւթենէն
էջմիածինը ,
Ուրախ ել երջանիկ կը մանեմ ուրիշ սրաՀ մը։ Հայ մողովրղի ուր կաթողիկոսը պաՀ պան ո ւմ էր Աայիտով որ ռումբով մբ օդը պիտի Հանէր քաղա­
այԴ նա Հանդի Ր
— « Դո՛ւն, ո՜վ Ղեւունդ Երէց, մեր սրբազան Հ ո դե կան տ են չե բ ը , ո* վ կբ յէ^է քին Հ այ կա կան բանակատեղին ։ Բա յց Հա յերբ կ*ի–՛

ուխտին, մեր Ս - կրօնքին ախոյեանը, դուն, Քա­ մասին։ մտնան Աայիտով ի այս ձեռնարկր եւ զինեալ ա —

ջազն Վարդաւնի աջ բազուկը . . .» : Ւ ՚ ն չ , իսկապէս , տխուր տեսարան ։ ԱՀա Ալէք~ պրստամ բո ւթեան առաւօտուն իսկ անօրինակ ա -

Ընկեր, ո"ր յետաղիմական Միութիւնն է սանդրապոլից լետոյ գէպի Երեւան կալարաններր Հաբեկչութեան մբ կը ձեռնարկեն ։ Ամէն Թուրք կր

այս ներկայացումը սարքողր՝. Ո°ր գարու մէչ՝ Մղի՛ս ^ ԱԱի Լուսուցչասլետ Մարի Հետախուզու­ սպաննուի , կիներուն վրա յ յարձա կո ւմ կը գո ր -

կ ապրինք վերջապէս • •• թեան Հռչակաւոր տ ե ւլ ր) , Ալագեազ , ապա վայ - ՛ծուի եւ կիները կը բռնաբաբուին :

Հայ ԸնդՀ. Ս՝ իութեան՝ «Ցաո աքգի մական ՐԷԸՔ դէսւի Ս ար դա բա պատ ի անպտուղ անապատ ր , Այգ ՀՐ$^ԱՍԻՍ Ռուս իա յէն Անդրանիկ անուն

Թատերասէրներէն են : Ներգաղթի օղտին Համար ուր ցեխից ու անտաշ քարի ց շինուած խեղԼճուկ Հա յ մ բ կուգա յ , իբրեւ ամրացեա լ դիրքի Հրամա­

է սա քքուած այս ներկայացումր : Հրամմեցէք : խրճիթներում ապրում է կ ի ս ա մ եռ մ ի ղիւղացի ու­ նատար ռուս զօրավարին յա^ոբդելու Համար ։

X թիւն , ղոՀ բրինձի դաշտերի դաժան մալարիա յին Նորրնտ ի ր Հ րամ անատաբբ քաղաք ժամ ա -

— «Ո՛չ բարեկամներ, այդ մեքենաները յ ա ր ­ (դողե բո ցքին) : Աիայն է^միածնից դէպի Վա - նելէ անմ իրապէս 1ԼՒՐլ\ յայտարարս ւթեամր
մար չեն: Գործ չեն արտադրեր , շահաբեր չեն
կրնար ըլլալ • • •» : մար լու եւ դէպի Նախի^եւան Հողք ծածկուած է մ բ կեանքի եւ ին չքի ապաՀ ո վ ութ իւն կուաա յ

անրնղՀատ խաղողի ա յգինե բով եւ բամ պակ ի ար­ թուրք բնակչութեան , յայտնելով որ անոր Հան -

տերով , որոնց մ ի մ աս բ Ար ա ղղայան ո ւմ 1912 դէպ բարեկամութիւն ցոյց պիտի տայ ել 6 Հազար

Ընկերնե՛ր, չէ՞ր ամչնար։ Ո՛ր ի շ մտածում թուից տրուած էր Գերմանացիներին իրրեւ մենա­ մանէթ պիտի բաշխէ։
շնորՀ , , .
չունի՞ք, որ նստած շաՀոլ եւ գրամի վրայ կը վ ի– Բնակչութեան մեծ մաս ր Հ բամ ան ատ ա ր ի

ճիք։ ՚Բիչ մըն ա/ յառաչՆլիմութեան մասին մտա - Արդիւնաբեր ութի0 ւնը ռՐ^էր1՛ Հռչակաւոր խօսքին կր Հաւատա յ , խանութներ ը կր բանա յ եւ

ձեցէք• Էէ ուստ ո վի գոնիակի գործարանը Երեւանում ։ վէողոց կ՚ելլէ։ Մինչդեռ Անդրանիկ բնա^ն^ումի

Ջաղացքէ՛՛ն կուգա ս , բարեկամ : Հոս մենք Եւ ուրիշ ի՛՛նչ ։ քաղաքականութիւն բ շարունակելու Համար էր -

շինարարական Արտէ լի մասին կր խո րՀ րղակց ինք : Ա աՀ մ անափակ բամ պտկի արտադրութիւն ։ դրում ղրկուած Հրոսակ մբՀւ էր։

Հայաստանի արհեստանոցին յառ աչ\լիմ ութեան Հա զո ւադիւտ իրենց որակով քնքո յշ սլտուզէէե ր ր Ա յս խ ա րէ ո ւթ են էն օդտուե լով Հ աւաքել կր

մասին է մեր վիճարանութիւնր –.Հանգիստ ձգէմեզ։ չէին օդա աղ ոբծւում ; Ապար դի ւն Հոսում է ին լ ե ո - սկսի դէմ ր ե լած ամէն Թուրք եւ ղանոնք ղօրա -

X նային ղ ետ երբ ։ եեղ կիրճերում ժայռերին էր նոցնե բու , ամրոցներու ել կա լա բանն եր ոլ մ է^ կր

Զի" վիճիք ընղմիմեանս : ինչացո՞ւ էք դուք։ զաբնւում Հրաոդանբ։ Անպատասխան էր մնում իր բանտարկէ : Ա* արտ \0ին աՀ աւոբ եղեռն մբ ծայր

Աս ուրկէ՜ ինկաւ, հոս : Ընկե՛ր , մենք«8եզա– ո I յ֊ն օ դաագո բծելու կ ո չ ր ; կուտայ։ Ի բրել բանտ գործածուած երկու տուներ

ւի ո իւ ութ /.ան Պ ա չա ա մ ո ւնքը» կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնն ենք։ Միայն Գեաարեկի պղնձահանքն կր զետնի կրակի կբ արուին Հայոց կողմէ եւ 270 Հոդի ողՀ

Ի՞նչ է ձեր կուսակցութեան նպատակը : ին^ խորքից զուրս քաշում թանկագին մետազր յօգուտ կ՚այրուին։ Միւս կողմէ խոյս տալ փորձող Հայ -

չո՞ւ հաւաքուած էք հոս : նրա մ ենաշԳւո րՀ ր վերցրած ֆբանս . կապիտալի : րենակիցներոլ վրայ դձյդացիրի կրակ կբ բտցոլի ։

— Մեր նչանաբանն է «Ամէն ինչ Հայուն եւ Գինեգո րծոլթթւնբ , բացի փուստով ից Իսկ կարգ մբ ծ աո ե րու վրայ իրենց կուրծքէն զամ–

Հայաստանի զօբացման եւ յաոաջդիմութեան հա - Մոսկ ո լա յ ի գոնիակի թադաւորից, որն աոաջին ր ուած բոլոր Հա յ ր են ա կիցն ե ր ր Հ ոգի կուտան : ՝

մար» : Այս օրուան մեր հաւաքոյթին նիւթն է ներ­ Հասկացել էր Հայկական իւ ա ղ ողի յատկութիւնր ու Վերջապէս թուրք բանակր \ \ Աաբտ 1918/՛*/
քաղաք մտնելով կազատաղրէ
գաղթի գործին ուժեղացումը եւ անոր յատկաց - ղնած էր նրան զեռ թվ՛ի վրայ, կային մի քանի էրղրումբ»։

ուելիք գումարը։ Ջէ՞ք ուզեր գումարով մր մաս­ կուլակներ , Ղ^ամարլու , Ն՚՚րաչէն , որոնք տնային

նակցիլ ... միջոցներով զոնիակ էին քաչում եւ ուրիշ ոչինչ, Ռուսաստանում , որոնք րմիշկ , ճարտարադէտ ,

Շատ սիրով՝ Հայրենակիցներ , բայց ես այ­ ի նչ էր մնում ժողովրդին : Ո չին չ : արզ իլնաբերող դաոնալով Հեռանում էին Երեւա -
անձեր
սօր ելած եմ փնտռելու Հա/ յետադիմական ՚հպրոց ու կրթութխ*ւն : Մի քանի Հարու սաներ ԳԷ՚ՂԻ $՝1՚ֆմՊ.1 Բաղու , Գրոզնի;
ներգաղթի ուղարկում դպրոց
եւ կաղմակերպութիւններ , որպէսզի անոնք : էին զտւակներին բարձրտղոյն իսկ ժ՜ողովուրդը, նա մնում էր նոյն իր Հնոէ–
ը։
յատուկ մարմիններէն ներս Լ-՚ՂՐՂ Ի" ղ արեան խրճիթներում բանուոր ոլ Հողագործ ,

Ա՞ւր կրնամ գտնել այգ յետագիմ՚ականներ ( * ) Վաղամեռ համ՛ալսարանական ,անդամ՛ Հա­ տ՚ժդհ յն ու թ&յլ , ենթակա յ մ եծատհկոս մ աՀ ա -
յաստանի իարհրդարանի, սոցիալ - յեղափոխական
— Հ՚ս՚յկա՚ղթեան բա՜ռարա՛նին մէչ \ \ \ կուստկցոՆթիւնից, բնիկ ՎաղարշապաՏտցի : ցՈւ թ եան :

Կ. ՀքԵՏՈԻՇ (Մ՛նացեալը յաջորդով)

Fonds A.R.A.M