Page 144 - ARM_19-1946_01

11։ ա ս $

Ի'%2 կ ԵՐԻՏԱԱԱՐԳՈԻԹԻԻՆԸ ԱՐՇԱԼՈՅՍԻՆ... ԳԻ ողս

Ի՚ՆԶ Հ՛ՈՒԶԵՆ* — «Ոլորտներուս մէջ յոյսերու, ծաղկած, կրկի ըներ րլ քաղաքներ անցայ, գիւղեր սւ աւան֊

Ե Ր Ի Տ Ա Ծ Ա Ր Գ ո հ Թ Ե Ն ԷՆ կենսաբաղձ հոդիս յուղումով անհուն, ներ տեսայ, բայց քեզ նման գիւղ չգտայ, գի՚ղ
Թըոչունին նըման ղազթէն վ՛երադարձ,
թոյնն իր կ՚որոնէ հհւքով շուարուն– • : իմ : Ու պատկերդ սրտիս մէջ, տաբի զայն ուրիշ

աշխարհներ , անցայ շատ մբ ճամբանեբէ , ոչ մէկը

"Իրձցի, եւ քեզ էր ոբ երագեցի, քեղ էր որ փըն–

Աննառ հրպումռվ «յրղռւանք մը անտես, տռեցի , քեզ էր ոբ յիչեցի միշտ , թափառական
Կը շոյէ սակտիս բահերը ամպոտ,
(յախ բառ ա քննական կարճ պբպաում մբ : կարծես մանկան պէս աբթընցած քունէս, սրտիս յաւիտենական երազ գիւղ։
Համբոյրներ կ՚ըզգամ շըրթնհրէն կարօտ • • • :
ՊաՀլաւերԷն «սարդ» կբ նշանակէ տարի : Այս– Ղ՚եռ կր յիշեմ մանկութիւնս մեր տան սլա տե­

^քանբ բաւական եղահ է Տ ա իժ ե լա ց ի ի Համար , ոբ րս ւն տակ, տանիքներուն վբայ, փողոցներուն մէջ

«երիտասարդ» բառը քակէ Հետեւեալ ստուգաբա­ ու դպրոցի գրասեղաններուն առջեւ : ԱՀա եկեղե­

նութեամբ. « 6 ՚ ր է տ ա ս ա բ գ ,որ է երեք տասն ամի՝» : ցին , որուն դռներ ուն առջեւ խունկի բուրմունք մը

Այս Հաշիւով^ երեսունբ տարիքն է երիտասարդու­ Գորովը վւավաւկ րաց րաղոլկներօւն, կ՛անցնի քթէս ներս : Աա մեր բերդն է , որուն վը­

թեան , ու թերեւս արութեան՝ երբ ո շ միայն կբ Կր նարօտէ դիս խորունկ բզձանքով , բայ կիրակի օրերը երիտասարդութիւնը կոլգար

լրանան կաղմ ա խօսական եւ բնախօս ական սլա յ» Շունչ մը օրօրի շուրջրս երերուն, խաղալ, Հրճուիլ , եւ դիտել ծուխերը մեր Հայ­

մ աններ բ, այլեւ լրի՛– մարգ կբ գառն այ երիտա­ Ջերմ արցունքներով կ ՚ ե ր գ է սըրտիս քով • • : րենի երգիքներուն, պարը աղջիկներուն ։ Ու դաշ­

սարդը բնկեբա յին եւ բաբո յա կան տե սա կէտ ուի , տերը կանանչ, ճամբաներ ոլոր ու մոլոր, գիւղէն

ինչպէս կ՝Ըսէ Մ սեր Ա սե րեանց • Եբղն է հրնօրեայ անուշ ու վըսիտ, կը քա կուին ու ճեղքելով արտերը , կ՚երկարին դէ–

փեւյ չէ արժան կոչումն սսւնուլ երիտասարդ, Մըաքիս խորշերէն թեւ ստած յանկարծ, պի Գարատակ , ղէսլի Մրջնակ , գէպի կարմրակող,

Եթ-Է ամաց երից աասանց իցես ո՛չ մարդ: Կր կրկնեմ վանկերն, թառերն ոիշդ ու ոիշդ, ղէսլի Նոր - Աղբիւր ք գէաի Հարամիկ •. Ու ս ա

Հիւպշմանի Հ ետ՝ Աճառեան կբ կարծէ թէ ե– Թըոչուն մը ինձ հետ կը ձայնէ սըրտաւնց– • • : Հնադարեան կոլռճերոլն վրայ արագիլներ՝ իրենց

բիտասաբգ բառբ կբ հ՜ագի սլա Հ լաւերէն «բետակ– բոյնը շինած, ձագերով գիւղին առաւօտը կլեր­

սարդ՝» բառէն , որ կբ նշանակէ «երիտասարդական Ծըփանքին նըման արտերուն ոսկի, դեն։ Աուրբ ՏովՀաննէսի վտակը, կանանչ մար­

տար իքով» , բայց անմի քաւդէս 1լ աւելցնէ թէ սլաՀ - Գոհ եմ, կը խայտամ կուրծքիս մէջ արեւ, գեր , քւ քաղւ ՛լքի մը Հնամեայ Հիմերը^

լաւական գրականութեան մ էք եր բեք գո րհ ահ՜ո ւահ՛ Օդին մէջ աոկախ տունըս հայրենի, եւ գեռ կանգուն, սա Հոյակապ պարիսպները, ո–

շէ այդ բառբ այդ ձեւով, ա յլ միայն առանձին ա՛­ կարծես կ՚ըսպասէ ինծի հհւի հհւ • • : րոնց վրայէն դարեր են անցեր, ազգեր են զար­

ռանձին , «րեաակ - երիտասարդ , պատանի » , Զարկերը սըրտիս թընդալէն անզուսպ , նուեր ու Հետքը անկորչելի՝ դեռ կը մնայ։ Գեռ
Կը մօտենամ լոլո, դըրան բացուածքին,
եւ «սարդ - տարի» : Ուրեմն , Հա յերբ իրե^նք կազ– Լոյսի խուրձ մը ղիս կ՚ողողէ ընդհուպ V կը պատմէ պատմութիւնը Հայոց , ումը մեր ցե­
Կ՚իյնամ իր գիրկը, մայրը՜ս է անդին– • •» :
մեցին այղ բաբդ բառբ առնելով եւ մէկբ միւսին ղին , կորովը Արմենական ազգին –.Ո՞վ գիտէ ,քանի–

կապելով երկու օտար բառեր , բայց ի^նչ Հարկ քանի պատերազմներ են մղուեր Հոս, քանի տեսակ

կար բաբդ բառ կաղմ ելու , երբ րեաակ բառբ ար­ ազգեր են չափ ո լեր սա պարիսիներուն տակ , ու

դէ՛՛ն կբ ն շան ա կէ ր երիտասարդ առանց ԱԱ1րդ/ւյ> X ինչ քաջ Հերոսներ են ինկեր յանուն Հայուն , յա­
Միս» գաւ պայթող հըբացաննեբուն,
օգնութեան : Այս Հարցում բ աւելորդ կբ դառնար , Շատ մը փողերէն, ծուխի ծուէններ , նուն Հայրենիքին ։
Ծըփանքով դանդաղ կր բարձրանան վեր • • • :
եթէ րեաակսարդ բառ մբ ապրած լ՛էԼ՛"ր ասյՀ լաւա­ Գեռ կբ յիչեմ Ձ.աաիկր մեր գիւղին, Նաւա­

կան գրականութեան մէջ։ սարդ եան խաղերով, ըմբշամարտը կայտառ ու

Թէբեաքեան եւս կր զբագէ երիտասարդ բա­ Զեււքերր կաշկանդ մարդ մր քիչ հեոուն, Հսկայ տղաքներուն , կակուղ Հերկերուն մէջ֊. Հո­

ռէն ստուգաբանութեամբ , առանց լրումին Հաս­ Գըլոլխը ինկած իբ կուրծքին վըբայ , վիւներ՝ Հեզ ու բարի, սրինգը իրենց շրթներուն ,

ցնելու իր սլրսլտոլմր՛ այսպէս , րստ ԱրիաՀայ բա­ Պատն ի վար թաւալ՝ անշունչ է հիմա, ոչիսարներու Հօտը կը քաշէին գէպի արօտավայ­
ռարանին Հեդինակին՝
ղենտական Աարեդա բառբ Աչքերը սեւեռ բացուոզ լոյսեբուն • • : րերը , դէսլի Մնկալենցի սարալանջերը : Օաար

կորսնցուցած է առածին վանկը, Լայս օրէնքր քե­ ԶԱԲԵՀ ԳԱԶԱԶԵԱՆ հաւրենիքներու մէջ գիլզիս պատկերը աչքիս առ­
րականութեան
մէջ կր կոչուի շլթհշքՇՏշ) եւ ստացած ջեւ է, գիտեմ իր ճամբաները , առուները, աղբիւբ–

վերջադիր ակ ածանց ր , ու կ՝ ունենանք բետակ , լին,–—• երբեմն մանուկ բառն ալ ւէ ո րհ ահ ո ւահ է ե– ները, քարերը, ցուիքներու վրայ արելին տակ

որ կր նչանակէ դեռաՀաս ւ Բայց յետո՛՛՛յ, Թիր~ րիտաստրգ իմաստով : «Ե*– պոռնկեցան յ&գԻա~ պառկած կատուներուն գոյնը , փողոցներէն անց­

եաքեան չ ի չարունակեր այլեւս Հ տոս , ի մանկութեան իւրեանց , անգ անկան ստինք նող դամ բռերը, աղաւնիները ճերմակ ու մոխրա­

Բէրէսթէճեան , որուն Համեմատական բառա– իւրեանց» «Եզ^կ • ԻԳ * 3, աես եւ 8 եւ2\) : Արդ , գոյն ,զոյգ մր Հայկական գեբեզմաննոցնեբը ,քարե­

բանր գեռ նոր (անցեալ տարի) է ո յ ս տեսաւ Լոնտո– որպէսզի ազքկան մբ հ՜իհերը կախուին, անշուշտ րը, արձանագրութիւնները , սրբավայրերն ու այ­

նի մէջ, կր վերադառնա յ աւանդական ստուգաբա­ պէտք է որ նախ Հասունոլթեան Հասնին եւ երի­ գիները , վա րդաստաննե ր ը :

նութեան եւ երիտասարդ բառբ կր կազմէ երեք տասարդանան , մ անուկ մը ստինք անգամ չո*~նի : Կը յիչեմ այս րոԼորը, ու սրտիս մէջ կուտակ­

րառերէ , եռիր ԱԼ-1ԱԱ սարդ ( երեք տասր տարի = Ուրիշ ՚ " ե ղ մը՝ «եւ աճեաց մանուկն , եւ Հատուցաւ ուած կարօտը կր մեծնա յ, կը բռնկի, կը խայտայ

30) , օրինակ ցոյց տալով Հաւսարդֆ բառբ , մեր ի սա ենէ» (Ծննդ. ԻԱ , 3) : Հ երբ՝ մանոլկբ Հասուն ու թախիծ մը կր ներգործէ երակներէս ներս ,

Հին մատենագրութեան ծանօթ Վտառաւդ կամ ստինքներ ունի, վարբ՝ մանուկբ կաթէ կբ կտրուի : տրտմութեան լարեր տալով սրտիս։

ձկին երիցագո յն Հասակաւք ն չանա կութեամ բ Վերքապէս (Ծննդ– ԻԳ– 8) պատանեակ կբ Ու կը մտածեմ Հիմա։ Ո՞վ զրկեց մեղ այս

(գրուած է նաեւ օսարդ ձեւով) ։ կոչուի ի^ենեամինբ, որ 24 տարեկան է : Եւ այսպէս բոլորէն, ո^վ կործանեց մեր Հայրենի գիւղերը,

Ուրեմն , 1) րստ աւանդական ստուգաբանու­ բազմաթիւ օրինակներ յ տուներր, աւաններն ու վանքերը։ Ո՛*ւր են Հսկա­

թեան , երիտասարդ բառին մէջ օտար է միայն Ուրեմն , անկարելի է գտնել մեր Հին լեզուէն ները իմ գիւղին, մշակները մտքի ել բազուկի ,

վերջին վանկը, Սարդ (զենտերէն սարեդա , վկայութիւն մբ ճշդելու Համար երիտասարդու­ գիւղացիներ՝ արտերուն մէջ, ու եզներու Հեւքբ

սանսկրիտերէն սարադ) : թեան տա ր իքի ս աՀ մ աններբ , եւ ա յս՝ Հակառակ Հերկերուն վրայ, արօրին ճռինչր, թռչուններուն

2) Ըստ պաշտօնական ստուգաբանութեան , մեր լեզուին Հարստութեան, տարիքի զանազան կանչր , ձիերու խրխինջր, շուներուն վազքը, աղ­

երիտասարդ բառբ օտար է իբ ամբոզ^ական կազ­ շբքաններբ ցո յց տուող բառեր ու կողմ է (մ անուկ , ջիկներուն երգը եւ Հարսներուն ամօթխած աչ­
մութեամբ, տա­
բետակ եւ սարդ (նորահաս պատանի, խոստակ, կացի, կտրիճ(^) , երիտա­ քերը , առուներէն վազող ջուրե բ ր , ջինջ ու դլղլա–

րիք ) ւ Այս ձեւով , երիտասարդ բառին սկզբնական սարդ, խոշտար , տղայ, եւայլն) : Պէաք է իսո ս ա ո– ցող։ Ո՞վ խլեց այդ բոլորր որ մերն էր, դարերէ

Ե ատոր եղանակալոբիչ է , ինչպէս սանսկրիտերէն վանիլ , որ Աս ա ո ւահ՜ա շունչին այգ շփոթութիւն– ի վեր, վ՛արած Հողին ու արեւին , ծուխին ու Հայ­

բանկա ել պարսկերէն րէնկ բառէն Հայերէն ու­ ները մեր լեզուէն չեն դար ,–~ եբրայեցերէնն ալ, րենական տան երդի քին • .

նինք նրանդ, կամ սանսկրիտերէն բասանա եւ յունարէնն ալ, լատիներէնն ալ, ամէնքն ալ ունին
ունինք ն բա­
պարսկերէն րէսէն բառէն, Հայերէն Այսօր , գիւղիս Հին յիչատակները սրտիս , կը

ստն ։ ա յ ղ շփոթութիւններբ% Արդարեւ, եբրայեցերէն յիչեմ իր վ՛առքը ել կործանում ր մաՀասսյրսուռ ։

Երկու ստուդաբանոլթիւններն ալ կատարեալ լեզուն ունի նա*1Որ, Օլէլ , եէլէդ, իւ֊լ , եոնէք բա­ Անցորդնեբ , երբ բախտն ունենաք անցնելու

չեն , իսկ ես՝ կատարեալր տալու կարոզութիւնր ռերը, բոլորն ալ փոխն իփոխ մանուկ, պատանի , Աարուձինի ղաշտերէն՝ Հոն կը գտնէք ոսկորները

չունիմ , ուստի կ՚անցնիմ մատենագրական պրպը– տզա յ , երիտասարդ թարգմանուահ կամ ա յգ նշա­ իմ գիւղիս մարդոց , թեւեր ր կտրած կամ գանկերը

տումնեբուն նոյնքան կարճ։ նակութեամբ եբրայեցերէնի մէք գորհահուահ՝, ջախջախուած։ Երբ Հանդիպիք Ա՝ աստառի լան ջե­

Ի՛՛նչ իմաստով գործածած են մեր լեզուին առանց զատորոշում ի , առանց խտրութեան , սւ յլ րիւն , մեր մամիկներու արիւնաթաթաւ դիակ–

վար պ ետ ներբ այ ս երի տա սա բդ բառբ : Կը դիմեմ միշտ Համազօր : ներր պիտի յիշէք, բղքտոլած Հագուստներով ու

Աստ ուա հ՜ա շունչին , որ անղուգական յէկա յարան Բայց երբ գուբս կ՚ելյէենք «սուրբ լեզուին» փշրուած մարմիններով։ Ու երբ թափառելու րԱաք

մ րն ԷՀայ յեղուին ստոյդ եւ գեգակառո յց ճարտա­ թանղաբանէն ու կը մտնենք մեր Հին մատենագիր­ Հար - Օղլիի կիրճերուն մէջ, զգուշացէք կոխկրռ–

րապետութեան : ներուն մ ա գա գա թ ե ա յ վրաններէն ներս , կբ տես­ աելէ դիակները մեր գիւղի Հսկաներուն : Այգ կիր­

Գմբախտաբար , Աստուհա շո։% չին մէք երիտա­ նենք ոբ տակաւին կբ շարունակուի նո յն շփո թ ու­ ճերուն մէջ ոսկորներու դէղեբ կան Չորրորդ -

սարդ բառր ցո յց կուտա յ ոչ մ իա յն տարիքի ան– թի ւնբ : «/* տիոց անտ ի եր իա ասա բղա կանաց մինչ ՀայքՒ աՐՐ մարգոց։ Արբավայրեր , առանց աղօթ­

ճշդոլթիւններ , այլեւ շփոթութիլններ մանուկ եւ ցմիքաՀասակ արբունս ժամանակի» կր զրէ Մ11 ՛ի ~ քի, առանց խունկի ու շարականի : Ո՞վ կը յիշէ

պատանի բառերուն Հետ : սէս կազանկա յտուացի , ոբ ե ր իտա սա րղո ւթ իւն ը ձեզ, գոլք մոռցուած սուրբեր , դուք նահատակ

Տրովադայի մէք, Պօղոս գիշեր մբ Հացկերոյ­ կը շփոթէ պատանեկութեան Հետ , մ ինչ Լամբրո– նոր –քրիստոսներ: ի՞նչպէս մոռնալ ձեզ, ի՚՚նչպէռ

թի կբ Հրաւիրուի Հարուստ տանուտէր ի մբ կոՈ~ նացի երիտասարդութիւնը կը չափէ երեսուն տա–* ուրանալ գոյութիւնը ձեր անցեալին, ձեր արիւնը

մէ % քքռայարկ տուն մբ , որ կբ յողա յ լապտերներու բիներով , ^ Ա՛ինչեւ յերեսուն թիւն , որով երի­ յորդաՀոս յ

յոյսին մէք։ քւյուռն բազմութիւն մբ կբ խումէ տասարդական ամքն չափի» Լարգեօ^ ք Հմին չ ցերե– իմ գիւղս թափուրէ Հիմա։ Հայեր՝ չկան,

ապարանքէն ներս եւ պատուՀ աններուն մ էք իսհ. սուն»); տուներ՝ քանդուած , գերեզմանները աւր ո լած քա­

մարդիկ կր տ եղա ւ ո ր ո լին ՝ լսելու կամ տեսնելու Երիտասաիգութեան մասին բառաքննական եւ ղոցները աղտոտ ու դաչտերուն մէջ երգը լռած։

Համար Պօգոսբ : ինչպէս կը պատաՀի ամէն ճա– մատենագրական պրպտումներ՝ կու Աք ա յսքահ ՛Բանի մը նորեկ թ՛ուրքեր կան, ծոյշ ու կեղտոտ,

ռախօսի, երբ Պօղոս կ^եբկնցնէ քիչ մը, Ե*֊աիքոս միտ /ն . էնցնելբ, ւս ս ո ւթե ասպ , ո– քանի մը նիՀար չուներ ու կատուներ կան, անօթի

անուն երի տա սա րդ մր, որ թառեր էր պատուՀա– րոնք բանտձեւուահ են Հին գիտնա կաններոլ կոզ - եւ թշուառ։ Եկեղեցին քանդուած է, ղանգակներր

նին մ էք , կր քնանա յ եւ վար կ՝ ի յնա յ երեք յարկ մէ՛. Յետոյ պիտի տանք, մէկ յօգուահով մր եւս, տարուած , ղպրոցներր Հրկիզուած , ժ-ողովոլրգը

բարձրութենէն : Պօզոս վար կբ վազէ եւ յարու­ նորագո յն տ ես ո ւթ ի ւնն ե ր ը : Տ ետո յ Հա յ երիտա­ մորթուած ու մնացորդները՝ ցրուած աշխարհի

թիւն կուտա յ քախքախուահ՜ ու մ եռահ ե րիտա– սարդութեան պատմ ո ւթ ի ւե բ Հ Եւ վերքաբան մո՝ չորս ծագերուն : իմ գիւղէս թուրքն է անցեր •՛՛­

ս արդին Հ քննադատութիւն եւ առա քագբոլթ իւննե ր : Ոչ ծառ կայ, եւ ոչ ալ այգի։ թոլրքր միայն ծա­

Ե*– Հիմա բացէք Աստուահաշունչբ , Գործք Շ– ՆԱՐԳՈՒՆԻ ռին պտուղը չէ որ կ՝ուտէ , այլ ծառն իսկ։ Այ՚է՜

Առաքելոց, Գլ. ի . թ ի ւ 9. «Եւ նստէր ոմն երի­ պէս վար,) ուած է Տոլղրիլէն թալէաթ է

տասարդ անուն Ե ււո ի քո ս ի վերա յ սլա ւո ո ւ Հ ան ին , ( * ) Միջնադարեան հայերէնի մէջ երիտա­ Մ ոռնա՛՛լ : կս իմ գիւղս չեմ մոռցած , ոչ ալ
սարդ բառին տեղ սովորութիւն է գործածել կտրիս Արհաւիրքը երէկուան ։
սիրՀէբ ի Ք –ու ս թանձրութեան»; *Բ ի չ վարբ, թիւ բսսւր, նոյն նշանակութեամբ։ Այդ կտրիճ բառն
է , ոբ Լեհաստանի Հայերը յետաղային գործա­
12. «&<- ահ՜ին զպատանին կենդանի , եւ մ իս ի թ սե­ ծեցին , սկաոլտական առաջին շարժման մէջ՝ ո– »֊~–~֊~~^~~~~–. * ՛ ՀԵՐՈ8ԵԱՆ
րուն օրինակր մե՛նք տուած ենք , ասղլհրէն հօ^ բա­
րեցան ոչ սակաւ» : ռին համազօր։ Պ– ԳՐԻՄԻԹԷԼ Հրալիր ուած է Ֆր՛ կազմա­

ինչպէս կը տեսնէք, երիտասարդ եւ պատանի կերպութեան մր կողմէ բանախօսելու «Միտք

բառերը Համազօր արմէքով գորհ՛ահ՛ուահ են ա յ ս – նիւթ»/՛ մասինդ 17 Մարտ, կիրակի, ժամը Յին :

տեղ, կաըհեժ թէ Հոմանիշ բլրային : ՚Աս/եիսկ աւե~*> Ատ, ար ժէօկր,ոֆի, 184 Պուլվար Աէն ժէըմէն,

(՚քէքէ^՝ Աէն ժքրմէն աէ Փրէ) * Մուտք 15 քք. :

Fonds A.R.A.M