Page 41 - ARM_19-1945_04
P. 41
ԱՌԱՀԻՆ ԼՈՒՐԵՐԸ
Օ \ 19 ճ ՚ՐՐ՚ք-ք ՚օռճէ 1921 ԸՆՏՐՈԻԹԵԱՆ8 ՄԱՍԻՆ
1 կտձ ձ 8.0.8 . 376.288
Օւք6օէ6ա–ք՚ւօյ)Ո6էՅա։ : Տ Օ Լ &41ՏՏածՒ1 Մեծ մասը՝ « ա յ ո ե ւ ա/ո»
17, ծա՛ Օ&ասա* - Բ ձ ա Տ (13 ՚
Կիրակի օրուան
161. է (108. 15-70 ֊ Շ. Շ. Բ. Բտհտ 1678-63 բեըը կը Հաստատեն
քԱԺ՞սԵԳԻ՚Ս ՏաՐ. 750, 6ամ՝ս. 400, Յամ՛ս. 2 0 0 ֆ ր ա ն ք ։ ընարութեանց առաքին լու -
որ մ եհ՜ ամ ա սն ո ւթ ի ւն ը «ա յո»
ՕՐԱԹԵՐԹ ա ո 1 ւ 23 Օշէօհւ-6 1945 Երեքշաբր-ի 23 Հ ո կ տ ե մ բ ե ր պատասխանած Է ՀանրաքուԷ ի երկու Հարցումնե
ժողով եւ.
րուն ալ։ էւ՚֊րիշ խօսքով՝ ԱաՀմանադիր
* է – ՏԱՐԻ - 17՛ ձաւ66 ՒՒ4Տ38,*Նոբ շրջան ր ի ւ 167 Խմբագիր՝ Շ– ՄԻՍԱՔԵԱ1 ԳԻ՜ե՝ 3 Ֆ ր պետ ա կան իշխանութեանց կաւլմ ա կե բ պո ւմ Համ ա–
ձայն առմամեայ կառավարութեան օ՜րագրին ,
մինչեւ սաՀ մ անա գրութեան գո բծադբութիւն ր
թ՛երթերը զանագան ձեւերով կը Հաշուեն երկ,
ԿՈՄԻՏԱԱ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ 200,000 ՌՈԻՍ ԶԻՆՈՒՈՐ Հ ա ր ց ո ւմներ ո ւն տրուած պա ա ա ս խ անն Լ
մեմ ատոլթիւնը, 9 6 առ Հարիւր Ա* Հ րցումին,
ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ Թ Ր Ք Ա Կ Ա Ն ՍԱՀՄԱՆԻՆ ՀՐԱՑ 60 70 առ Հարիւր թ. Հարցումին։
(Մահուան տասնամհակին աւսիր-ով) Ջ ե ոնսլաՀ մնացողներու Համ եմ աաութիւնը ,
Խասաղեաւվ ե ւ թԱդաԱօթԱհավ 30 - 40 առ Հարիւր էր նաՀ անգային րնտ ր ու -
. թե ահս ատ ա ւս աւ ի քած է 16—18 առ
(Ի– եւ վերջին մաս) Ս ո ֆ ի ա յ Է ն կը ե յ յ ռ ա դ ր ե ն ա մ ե ր ի կ ե ա ն ՛ «էսո– Հարիւր ի : Ա* եծ յաղթանակուեր շաՀած են ինկեր -
•Աս րախա եմ ունեցել երկու աարի աշակեր - շ ի է յ թ - ը ա Փ ր է ս » գ ո ր ծ ա կ ա լ ո ւ թ ե ա ն , հոկա– 21 տկաննե Ժ՛,ողՀոամվրդաակայննավ Շարանրժելոււրմր եւ Հանրւ ՚պւ.
տաակբտանղաե1ւ-եբը (Հճ. 1Հ. ք.)
աելոլ կոմիաաս վրղ-ին 1899—1900 եւ 1900-1901 թ ո ւ ա կ ա ն ո վ
գսլ • աարիներ ր եւ պէաք Է ասեմ , որ ա յգ երկու (հուս զին ո լո րն ե ր , ս պա ուս զէն՝ նոր Հասած Չարաչար սլա րա ուած են արմատական - ընկերվա
աարիներր կոմիաաս ՚ ի ր դ ՚ ի մեծ տաղանդի, նրա Հ բաս ա յէե րով եւ թն դանօթն ե ր ո վ , դ իբ՚քեր գրաւե րականները Լէո֊իոյի եւ Տալատիէի կուսակցու -
ւսնՀուն եւ անելլր Հ անճար ի ամ ենարեգուն , ար - ցին Հ ա րաւ ա յին Պ ո լ լկար ի ո յ մ էք , եւրոպական թիւնր) :
գիւնաւոր եւ. փայլուն շրքաններն են Հանդիսացել ։ Թուբքիոյ սաՀմանին մօա % Այս ղ°րքի" միայն մէկ Ըն տ ր ո ւթ ե անց մ ա սն ա կց ո զն եբու ՚ թի1 ը 24
"(յա ա յգ. մամ անակ ուղիդ 30 ա ա ր ե կան Էր եռան - մասը Պուլկար իա կը գտնուէր , իբրեւ գրաւման *^էւ1էՈ՝^(Լ էլ անցնի , այբ եւ կին : թեկնածուներուն
յշի ա ա ա ււէր, էԼՈ րուսւ ծ , կրակաւ բանակէ Նոր ւլինուււրներ էլանցնին Ղ՚անուըը քանի մէք կային 258 կիներ։ Ընա րուսւ ծ պիտի ՐԼԼ"**"
յին եւ ա յս շրքանում երեւան ե կան նրա գլուխ մը շաբաթէ ի վեր, կանոնաւոր եւ տեւական Հո - Հ ամ ագում ար 522 պատգամ ա ւո րնե ր : Ընաբու -
դո րծոցնե ր ը , «Անձրեւն եկաւ շազալէն» , «Անտու սանքովւ Աէկ տարուան մէք երրորդ անգամն է որ թ եանց կր մասնակցէին \ 6 գլխաւոբ կուսակցու -
նին», «ԿանշԷ , կռունկ»ից մինչեւ «ՀոբովԷ լ»նե ր ը , ռուս զինուորներ ռազմափորձեր կը կատարեն թ իւննեբ , իսկ մ ան բ - մ ունբ Հոսանքներն ալ Հ ա շ–
մինչեւ նրա նշանաւոր , աննման « Լօ , լօ , լօ , Աի– թուբքեւպւււլկաբ սաՀմանին մօտ , բայց նախլւէւ - ո ւե լո ւթ 30 խմբակցութիւններ ։
փանտյ սէգ սարի վրայ» երգը , ուր նա ձայների թաց պարագաներուն մէք մասնակցող զինուոր նե. Աււաքին լուրերուն Համ աձա յն , բնտրուած են
գար մ անալի ել որում իա յա քորդա կան ու թ եամր բբ անոնք էին որ կբ վերադառնային արեւելեան Հետեւեալ նախարարները, արտաքինը Պ՝ Պի -
Հայ կտրիճների կո իւր քիւրտ Հրոսակների Հ եա (յւրոպա յի պատերազմներէն ; Ա ոֆիա յի շր քանին աօ , ո ո անգամ է ^1. քՀ. \*.ի , պաաե բազմական ր1
ա յնպէո կենդանի կերա ուի է նկարագրում , որ ա - մէք ա շքի կբ զարնէ շաա մեծ յաւելում մը Հրասայ Պ* Տիթէլմ, դատականը՝ թէթժէն , նեբքինբ՝
լւանց ցնցումի , փշաքագման չես կարոդ լսել լերու*. Պաշտօնական թիւեր կը պակսին Պ ոլ վկա - Թի քսի է (րն կեր վար ական ) , պա ր են ա ւո ր մ ան նա -
կարծում էք թէ մեր Վարդասլետր ու երաժշաու - ր ի ո յ ռուս զինուորներոլ թի^ի մասին* րայց ար - խաբաբր Պ * Փինօ (ընկերվարականի , Տեգեկատու
թեան այդ մեծ վարպետ ը մի քանի անգամ պատե ժանաՀաւատ անձեր մօտաւոբաւղէս 200.000 կը նախարարր Պ\ • Ա ուս թէ լ , ելմտական նախարարը՝՛
րազմի դաշտումն է դտնուել : Հաշուեն : Ա*իւ ս կողմէ , պուլկարական բանակը թանկի-Փռիժան Լ րԳւ կեր վար ական) , կրթական
1901// դարնան , նա Գ* ճեմարանի Հանդիսա ոնարկած է լա յն մարզանքներու : /»«լոր երե - նախարարր ՝ք» ա վւ ի թան , օղ անաւ ա յին ել առող -
րանում տուաւ իր , առաքին Հ ր ա պա ր ա կա յին Հա - ւոյթներր կը Հաստատեն թէ Ռուսերր իբրեւ օ - ք ապաՀ ական նախաբար ները՝ Պ– Պ– Թիյեօն եւ
մերգր ներկա յութեամբ Հողելոյս ՄկրաիշՍ%* կա է/ւսնգակ ուժ կը Համարեն պուլկւսրական բանակըւ Պիյու Լերկուքն ալ Համայնավարի , թւլթատաբա -
թողիկոսի ՜ Խրիմեան Հայրիկի 1 Միարանութեան , Այս վերըններքլ լաւ օժտուած են ռուս զինուորա կան նախարարր՝ է՚օժէն քծ՝ ո մ սւ եւն* Լբնկեբվարա–
ուս ո ւ ց Հական կա ղմի եւ ՂԼագար շապատ ի ու Երե - կան մտրպիչներով եւ օգնական Հբամանատաբնե - կան) :
ւան ի Հայ Հասարակութեան*, կենդանի օրինակներ րու միքոցաւ (քազաքական կ ո մ ի ս ա ր ն ե ր ) , Պուլ ~ Ընկերվարական թեկնածուներէն րնտ բո ւած
ՐՈՎ ատրղեց , որ ե ր դ ր ամէն մի աղւլի սլա ամ՛ու <- կա ր ի ո յ Համա յնավար կո ւս ա կց ո ւթ ի լ.նր ւււնվիճե լի են մեր բարեկւսմնեբր լՀձօճճ&էձ. Լ)6թ1–6ԱՃ (քաղաքա
թեան ապր ո ւմներ ի ար տա յա յտ ութ ի ւնն է ել աղ զ եց ութ իւն մբ ունի բանակին վրա յ ւ Ա ոֆիայի պետ Աոյի) , Լսշւշո 14ստտ61 (Վիէն > Ւգէր) » Վէնսան
կրում է ամէն մոգով ուրդի կրած տառապանքների մէք տիրող րնդՀ անս լ ր կարծիքն ա յն է թէ ռուս Օռիօլ, Օկիւ֊սթէն Լ ո/ւ ան (նախարար) , 1\(1&ՈԱՏ
դրոշմը : $ոյց տուաւ չտա օրին՛ակներով, որ Հայ ղին ո ւո րն ե ր ո լ այս շարժումները սա կար կութ իւն ւ\ԽսէՇէ (Տրոմ) , Ֆէլիքս Կոլէն (նախագաՀ Խոր -
զժողովրդական եւ Հոգեւոր երգերր իրարու , Հետ մր կր կազմեն Հարաւային արեւելեան \յւրոպայի Հրդակցական ժոգովի , Պուշ–ւ՜ւիւ~(հօնի , Հյ&Տէ^Ո
սերտ առնչութիւն ունին եւ իրարմէ րխած են ։ քազաքական պայքարին մէք։ I)^քք^^^շ (նոյնպէս, քա գա քա պ ւ
I)Հարսէյլի ) եւն * ։
1902 - - 1905/'^ք կոմիաաս վըդ * իր Համերգները
Պ ար տ ո ւա ծ են Պ * Տալաաիէ ( Վ,°քլիլզ) 1 Պ •
տալիս է Ե ր ե ւան ո ւմ , Տ վ՛ ի՛ ի սու մ , Բագւում , Ա - ԴՐ քի մ էք յ ի շա ա ա կո ւմ է որ աքսորի տառ ապանք–
էռիօ ընարուած է ծայբբ ծայրին : Ընաբու ած են
լէ քսան դրա պո լում , ուրտեդ չլսուած մոզովրդա - ներն ամենից ծանր կերպով ազդել էին խեղճ կո -
Մ որիս Բ՚որէզ , Ա արսէլ Բաշէն եւն * :
կանութիւն եւ Հռչակ է վաստակում : 1906-7/՛^ միտտս վրդ ՛ի վԼրաձՀ Օաճախ նա դողդողում էր ել
կոմիաաս */րգ*ր Գերմանիայից անցնում է Փա - աղերսում : ^Վարդապետ , մի «ՊաՀպանիք» ասա ԻԴԶՊԷԱ ԿԱՏԱՐՈՒԵՑԱՆ ԸՆՏ ՐIIՒ ԹԻ ԻՆՆԵՐԸ
րիդ, ուր երեւան է գալիս ամբոգք ձմեռուայ րն - քիչ մր Հանգստանամ : Երը Հայ նաՀաաակներոլ Կիրակի առտու կանուխ քո ւէ ա ր կո ւն ե ր ր պոչ
կապած էթն մ ա սն ա ւո րապէս
թացքում , Համաձայն իր բարեկամ երաժիշտ Օր* այդ կարաւանը մի ինչ որ քազաքում իրաւունք է$ ժոգովրդական թա-
Ա . Բաբա յետնի յի շողո լթիլննե ր ի , «մի շարք յաղ ստանում երեք օրով կանգ առնել Հանգստանալու գերու մէք։ թ՛երթեր ր կր գրեն թէ առաքին անգամ
թանակներով եւ իբրեւ երգաՀան ( կոմպողիտոր ) , Համար՝ երեկո յեան ժամերգութիւն են կատարում քուէարկեցին աւելածուները : Վ^իլէթի քա զա քա -
իբրեւ խմբի ղեկավար , աննման երգիչ եւ դիտա եւ կոմ իա աս վրդ ՛ը երգում է «Տէր ոգորմեա»ն պեաարանին առք եւ երկար պոչ մը կազմ ո ւած էր ւ
կան դասախօս (ուԱՏ1Շօ1օ§Ա6)» : Պ՝ Ա՛ Զօպանեանի այնքան սրտառուչ, Հոգեբուխ եւ զգացուած , որ Ընտրական դրութիւն ր բաւական կնճռոտ ԲԼԼալով,
եւ նրա բարեկամների քանքերը պաՀել կոմիաաս ամ բոզք խումբը լալիս - Հեկեկում է*. Այո , կոմի - քատեր, մասնաւո րապէս պառաւներ շփոթութեան
վրդ • ին Փարիզում չի յա քո գլում տեգիս Հայ Հ ա– տաս վրղ՝ր աննման ու անզուգական երգիչ էր մեր մ ատն ո ւ եր էին : Հյսւտե ր երկու - երեք քո լէ թ ո ւդթ
ււււրւրսաւ կո ւթ ե ան ան տա բ բեբութեան շԳւորՀ իւ եւ նա մեզեզիների , շարականների ու տազերի *. Ես գեռ դրեցին - աւբեցին , մինթւ որ բուն ձեւ րսսրվեց ան :
անցնում է կով կա ահ Ատ կայն քշքմիածնումն էլ այլ շեմ լսած ոչ էքմ իւսկխում եւ ո չ ա յլուր , որ մ էկն Մ բցակի ց Հո սանքնե ր ր զան ազան Հ նա բքներ կբ
Հովեր է ին % Այն ա եզ սկսուել էր մի տեսակ «արւե - այնքան անուշ ու գեղեցիկ երդէբ մեր Հոգեւոր մ տածէ ին , Հւ 1 կնւս լ ի դարձնե լու երկ,
գա յականէ Հալածանք ճեմարանականների դէմ եւ երդերը, ինչպէս կոմիաաս Հայր Աոլբբրւ Աանա– Հա րց ո ւմնե բուն իմ աստր *. Թե ր իժ ի մ ր Հ ամ աձա յն ,
կոմիաաս վրդ-ր 1909/՛՛՛՛ թողնում է իր սիրած 1շք– ւանդ աննման էր նրա երգած Գրիգոր Նարեկացու Վիլլէթ ի շր քանին Հ ամա յնավար առա քն որ դներ էն
միածինր եւ աեդափոխւում Կ * Պոլիս , ո ւ ր իր զո ր– «\Աչքն հ ո ւէ ի՝ ծով» մեղեդին եւ նոյն Հեղինակի մէկը պատմեր է*
ծ ո ւսէ ո ւթ ի ւե ր անգնաՀ ատելի է դառնում , "էր ել «Հաւիկ մի պայծառ տեսի» տագր % Նոյնչափ դե - «Գիւրին չէր բացատրել Հարցումը : Ըսինք
Հ ետաքրքբութիւն յարուցանելո վ Հայ Հ աս արա - ղեցիկ էին նրա տնմւսՀ Րաֆֆիի « Զ ա յ ն տուր, ով րնարոզներուն: *•—- Եթէ ար Կօլի Համար քուէ աաք ,
կութ եան մէք գէպի Հայ ժողովրդական եբգր ել ծովակ»ր եւ ժողովրդական «կանչէ , կռունկր» ։ եբկբ ին քաղաքական ութ իւնր պիտի բլլա յ այն ինչ
եբաժշտութիւնր : Նա այնտեղ կազմակերպում է Անզուգական էր նրա մատուցած Ս ՚ Պատարագք որ է Հ իմա ; Եթէ մ՛եղի քուէ տաք , ապաՀ ոված
300 Հոգուց բաղկացած երգչախումբ : ք*բ ծրագիրն իր յօրինած «Աո֊էք կեր էք» ոփ։
էր բան ուլ Հայկական– մ շաա կան բարձրագոյն երա Եղեռնի ճանապարՀից կոմիաաս ՚//"/–*/՛^՛ Բ^՚րէ չարչաբ մարմինր, քո չարաաանք Հոդին, քո յօ -
ժշտանոց ( կոնսերվ տա ո ւառ ) ո րպէ սղի «Հայ տա մ սւրգիկ յետ գ տբձուցին , սա կա յն նրա ԳԳա յ ՚ո է ս շոտուած - վիրաւոր ս իրար ^ թոզ Հանգիստ ննքեն
՚յնդնեոնքըս ու Հւ՚յնճա բներ ր շտն յա յւոանա յին ել սիրտն արդէն ցնցուած էր է (յետբ Հասել էր իր սիրածդ Հա յ բեն իքի սուր բ Հ ոգում , քո պաշտա,ծ
սւ յ բ ււ ւէ ին տ դի տ ո ւթ ե ւ ւն երեսից» ( Ը ն դ ա ր ձ ա կ Տա– նպատակին , նրա Հոգին արդէն վիրաւորուած էր Հ ու ւիայփայած Հայ ժողովրդի ծոցում , Հայ զ֊եղք–
Ր ե ^ յ ց 1933, էք 20 21) : Նա տալիս է իր նշանա Մի ՝ քա՛նի մ ամ ան ա կ ի ց յետո յ Պօլսում նրան իբրեւ կոլՀու աննման գէ^էների ու Հայ գեղք ո լկի սիրուն
ւոր Համերգները Պոլիս, Ւղմիբ , Եգիպտոս ԼԱդեք– Հոգն կան Հ ի ւան դի տեղաւորում են Հ ի ւան գան ո - Հորովէլների ներդաշնակ դայլայլիկների ներքոյ :
սւոնգբիա եւ ԳաՀիրէ ) : ՚^-Այգ Համերգնեբր Հա ք ցում , ապա տ եզւսվւ ո իւ ո ւ. մ Փարիզ , ուր Հիւանդա– Ակամ ա լից յիշում եմ ռուս ն շան սւ ւո ր բանաս–
ժոզովբգական երգի րււզթ սւկւււն երթն ու նւււսւ - նոցներից մ է կո ւմ անցաց 18 19 տաբու չափ տ եղ ծ՜ (յ ս* զ ս ոն ի մի ո տ ան աւ որը *
ճու մներն է ին Արեւ.ե լքում , /* / շ%ո բՀ իւ կոմիաաս իր մեծ տազ անդի սւ մ են սւ Հ ւս ո ււ ւն մամսւնսւկն ամ - Թող մեզ չասեն թ է նա մեասծ է արդէն,
Ոչ , նա դ ե ռ շ ա ր ո ւ ն ա կ ո ւ մ է ապրել
վրզ ՛ի քանքեբի, չլսուած յա ք ո զ ո ւ թ ի ւնն ե ր ունե - լութ եան մ ւսւոհե լով իր բոլոր շնորՀնեբբ : 1 935 Փ ո յ թ չէ. ,
ցան Հայերի եւ ասուրների մէք : Հոկտեմբեր 21 ին կոմիաաս վրզ* կնքում է իր
1914 Տունիսին կոմիաաս վրզ .ին նորէն Փա մաՀ կանաց ուն * նրա մարմինր զմռսում են եւ Վարդր պոկոլած է իր թփից
՛Նրա բ ո ւ ր մ ո ւ ն ք ր շ ա ր ո ւ ն ա կ ւ ո ւ մ է ,
րիզ ենք գանում , ՀամաշխաբՀա յին Ե բաժ շաա - քՍոբՀ բզ ա յին Հա յա ււ ա անի կա ո ա վ ա բ ո ւթ ե ան ցան քիլջակիզի սեդանր ջւսխջաիաւած է
կրակը դ ե ռրոցավսաւում է,
կան Համագումարին մէք, որի կատարեալ զարդն կութեան Համ աձա յն ւոեզափո խում են Հա յաս տան փնարր փշրուած է արդէն
՚սուադներր շարունակում են հնչել :
ֆ Հանդիսանում նա թէ իւր գաււախօսութիւննե - ու այնտեզ Հոգին յանձնում ։
բով, թէ այն մեծ Հմտութեամբ զոր ունէր Աբե - կոմ ի տաս վրդ * ը Հայ ի բ ական ո ւթ ե ան մ էք մ ի
ւելեան երամշտութեան մէք եւ թէ «աքն սքանչելի բացառիկ, փայլուն , եզակի ել անփոխարինելի ե–
ե կեգեց ական նուադաՀ անդէսով Փարիզի Հայոց րեւոյթ էր։ Նա շատ նման էր մեր Հայ մողովր •- Սիրելի Կոմ ի տաս Հա յր Աուրբ , քո ւնոլ գ ՚ ՚ ք
սա կա յն
եկեղեցու մ էք , ուր ներկայ էր ամ բողք Հ ամ ա գու ղիս՛ Նրա նման վտիտ , պստիկ , բայց ի՛նչ փեՀ դահիճները փշրեցին քո սիրուն քնարը՛՛
ա յսօր
մարը եւ որ մին չեւ. օրս մ ոռացուած չէ ե բաժ ի շտ– Հոգի , Հզ°Ր ատ զ անդ , անսպառ աղբիւր Հւսնճա - աննման երգերիդ գայլայլիկնեբբ մինչե
ների կողմէ» (Ընդ. Տ ա ր ե ց ո յ ց 1932, ^ 1 3 0 - 1 3 5 ) ։ րի այդ փսքրի^Լ մարմնի մէք։ Եւ այդ մեծ տա - դեռ շարունակում են Հ՚եչել, Հեծեծել* * *
1915 Ապրիլեան Եղեռնի օրերին կոմիաաս դանդբ չի մեռնի Հայ իբականութեան մէք* որչափ ԱաՀուանդ տասնամեակին , փոխան ծաղկե -
լալա ֊
վըդ *ը ենթաբկւում է Պ ո լսո յ Հայութեան ժամանակ ան մ աՀ կը մնան խսքը Հայ ժոդովուըդը պսակի , քո նախկին աշակերտիդ անկեղծ սրտից
կազմող
գոյն գաւակնեբի, նրա շունչը եւ Հոդին դո ւց ե ա լ եւ Հայ երգը ; բխած այս գոյզն փ՚եքիկը թող զարդարէ քո ան -
Գողգոթայ»
մ աաւո բա կանո ւթեան Հեա աքսոր ի : Հան ՛Սիրելի վարժապետ եւ սիրելի վարդապետ , մ ո ո անա լի շիրի**՛Բ ։
։ ՛Բո րազմ ա -
Գրիգորիս եսլ* Պալաքեանն իր «Գէպի խաղաղ ննքիր քո Հողէ անկողնում ԱՐՍԷՆ ԱՒ • -ԲՀՆՑ . ՍԻՄԷ0ՆԵԱՆ8
Fonds A.R.A.M
Օ \ 19 ճ ՚ՐՐ՚ք-ք ՚օռճէ 1921 ԸՆՏՐՈԻԹԵԱՆ8 ՄԱՍԻՆ
1 կտձ ձ 8.0.8 . 376.288
Օւք6օէ6ա–ք՚ւօյ)Ո6էՅա։ : Տ Օ Լ &41ՏՏածՒ1 Մեծ մասը՝ « ա յ ո ե ւ ա/ո»
17, ծա՛ Օ&ասա* - Բ ձ ա Տ (13 ՚
Կիրակի օրուան
161. է (108. 15-70 ֊ Շ. Շ. Բ. Բտհտ 1678-63 բեըը կը Հաստատեն
քԱԺ՞սԵԳԻ՚Ս ՏաՐ. 750, 6ամ՝ս. 400, Յամ՛ս. 2 0 0 ֆ ր ա ն ք ։ ընարութեանց առաքին լու -
որ մ եհ՜ ամ ա սն ո ւթ ի ւն ը «ա յո»
ՕՐԱԹԵՐԹ ա ո 1 ւ 23 Օշէօհւ-6 1945 Երեքշաբր-ի 23 Հ ո կ տ ե մ բ ե ր պատասխանած Է ՀանրաքուԷ ի երկու Հարցումնե
ժողով եւ.
րուն ալ։ էւ՚֊րիշ խօսքով՝ ԱաՀմանադիր
* է – ՏԱՐԻ - 17՛ ձաւ66 ՒՒ4Տ38,*Նոբ շրջան ր ի ւ 167 Խմբագիր՝ Շ– ՄԻՍԱՔԵԱ1 ԳԻ՜ե՝ 3 Ֆ ր պետ ա կան իշխանութեանց կաւլմ ա կե բ պո ւմ Համ ա–
ձայն առմամեայ կառավարութեան օ՜րագրին ,
մինչեւ սաՀ մ անա գրութեան գո բծադբութիւն ր
թ՛երթերը զանագան ձեւերով կը Հաշուեն երկ,
ԿՈՄԻՏԱԱ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ 200,000 ՌՈԻՍ ԶԻՆՈՒՈՐ Հ ա ր ց ո ւմներ ո ւն տրուած պա ա ա ս խ անն Լ
մեմ ատոլթիւնը, 9 6 առ Հարիւր Ա* Հ րցումին,
ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ Թ Ր Ք Ա Կ Ա Ն ՍԱՀՄԱՆԻՆ ՀՐԱՑ 60 70 առ Հարիւր թ. Հարցումին։
(Մահուան տասնամհակին աւսիր-ով) Ջ ե ոնսլաՀ մնացողներու Համ եմ աաութիւնը ,
Խասաղեաւվ ե ւ թԱդաԱօթԱհավ 30 - 40 առ Հարիւր էր նաՀ անգային րնտ ր ու -
. թե ահս ատ ա ւս աւ ի քած է 16—18 առ
(Ի– եւ վերջին մաս) Ս ո ֆ ի ա յ Է ն կը ե յ յ ռ ա դ ր ե ն ա մ ե ր ի կ ե ա ն ՛ «էսո– Հարիւր ի : Ա* եծ յաղթանակուեր շաՀած են ինկեր -
•Աս րախա եմ ունեցել երկու աարի աշակեր - շ ի է յ թ - ը ա Փ ր է ս » գ ո ր ծ ա կ ա լ ո ւ թ ե ա ն , հոկա– 21 տկաննե Ժ՛,ողՀոամվրդաակայննավ Շարանրժելոււրմր եւ Հանրւ ՚պւ.
տաակբտանղաե1ւ-եբը (Հճ. 1Հ. ք.)
աելոլ կոմիաաս վրղ-ին 1899—1900 եւ 1900-1901 թ ո ւ ա կ ա ն ո վ
գսլ • աարիներ ր եւ պէաք Է ասեմ , որ ա յգ երկու (հուս զին ո լո րն ե ր , ս պա ուս զէն՝ նոր Հասած Չարաչար սլա րա ուած են արմատական - ընկերվա
աարիներր կոմիաաս ՚ ի ր դ ՚ ի մեծ տաղանդի, նրա Հ բաս ա յէե րով եւ թն դանօթն ե ր ո վ , դ իբ՚քեր գրաւե րականները Լէո֊իոյի եւ Տալատիէի կուսակցու -
ւսնՀուն եւ անելլր Հ անճար ի ամ ենարեգուն , ար - ցին Հ ա րաւ ա յին Պ ո լ լկար ի ո յ մ էք , եւրոպական թիւնր) :
գիւնաւոր եւ. փայլուն շրքաններն են Հանդիսացել ։ Թուբքիոյ սաՀմանին մօա % Այս ղ°րքի" միայն մէկ Ըն տ ր ո ւթ ե անց մ ա սն ա կց ո զն եբու ՚ թի1 ը 24
"(յա ա յգ. մամ անակ ուղիդ 30 ա ա ր ե կան Էր եռան - մասը Պուլկար իա կը գտնուէր , իբրեւ գրաւման *^էւ1էՈ՝^(Լ էլ անցնի , այբ եւ կին : թեկնածուներուն
յշի ա ա ա ււէր, էԼՈ րուսւ ծ , կրակաւ բանակէ Նոր ւլինուււրներ էլանցնին Ղ՚անուըը քանի մէք կային 258 կիներ։ Ընա րուսւ ծ պիտի ՐԼԼ"**"
յին եւ ա յս շրքանում երեւան ե կան նրա գլուխ մը շաբաթէ ի վեր, կանոնաւոր եւ տեւական Հո - Հ ամ ագում ար 522 պատգամ ա ւո րնե ր : Ընաբու -
դո րծոցնե ր ը , «Անձրեւն եկաւ շազալէն» , «Անտու սանքովւ Աէկ տարուան մէք երրորդ անգամն է որ թ եանց կր մասնակցէին \ 6 գլխաւոբ կուսակցու -
նին», «ԿանշԷ , կռունկ»ից մինչեւ «ՀոբովԷ լ»նե ր ը , ռուս զինուորներ ռազմափորձեր կը կատարեն թ իւննեբ , իսկ մ ան բ - մ ունբ Հոսանքներն ալ Հ ա շ–
մինչեւ նրա նշանաւոր , աննման « Լօ , լօ , լօ , Աի– թուբքեւպւււլկաբ սաՀմանին մօտ , բայց նախլւէւ - ո ւե լո ւթ 30 խմբակցութիւններ ։
փանտյ սէգ սարի վրայ» երգը , ուր նա ձայների թաց պարագաներուն մէք մասնակցող զինուոր նե. Աււաքին լուրերուն Համ աձա յն , բնտրուած են
գար մ անալի ել որում իա յա քորդա կան ու թ եամր բբ անոնք էին որ կբ վերադառնային արեւելեան Հետեւեալ նախարարները, արտաքինը Պ՝ Պի -
Հայ կտրիճների կո իւր քիւրտ Հրոսակների Հ եա (յւրոպա յի պատերազմներէն ; Ա ոֆիա յի շր քանին աօ , ո ո անգամ է ^1. քՀ. \*.ի , պաաե բազմական ր1
ա յնպէո կենդանի կերա ուի է նկարագրում , որ ա - մէք ա շքի կբ զարնէ շաա մեծ յաւելում մը Հրասայ Պ* Տիթէլմ, դատականը՝ թէթժէն , նեբքինբ՝
լւանց ցնցումի , փշաքագման չես կարոդ լսել լերու*. Պաշտօնական թիւեր կը պակսին Պ ոլ վկա - Թի քսի է (րն կեր վար ական ) , պա ր են ա ւո ր մ ան նա -
կարծում էք թէ մեր Վարդասլետր ու երաժշաու - ր ի ո յ ռուս զինուորներոլ թի^ի մասին* րայց ար - խաբաբր Պ * Փինօ (ընկերվարականի , Տեգեկատու
թեան այդ մեծ վարպետ ը մի քանի անգամ պատե ժանաՀաւատ անձեր մօտաւոբաւղէս 200.000 կը նախարարր Պ\ • Ա ուս թէ լ , ելմտական նախարարը՝՛
րազմի դաշտումն է դտնուել : Հաշուեն : Ա*իւ ս կողմէ , պուլկարական բանակը թանկի-Փռիժան Լ րԳւ կեր վար ական) , կրթական
1901// դարնան , նա Գ* ճեմարանի Հանդիսա ոնարկած է լա յն մարզանքներու : /»«լոր երե - նախարարր ՝ք» ա վւ ի թան , օղ անաւ ա յին ել առող -
րանում տուաւ իր , առաքին Հ ր ա պա ր ա կա յին Հա - ւոյթներր կը Հաստատեն թէ Ռուսերր իբրեւ օ - ք ապաՀ ական նախաբար ները՝ Պ– Պ– Թիյեօն եւ
մերգր ներկա յութեամբ Հողելոյս ՄկրաիշՍ%* կա է/ւսնգակ ուժ կը Համարեն պուլկւսրական բանակըւ Պիյու Լերկուքն ալ Համայնավարի , թւլթատաբա -
թողիկոսի ՜ Խրիմեան Հայրիկի 1 Միարանութեան , Այս վերըններքլ լաւ օժտուած են ռուս զինուորա կան նախարարր՝ է՚օժէն քծ՝ ո մ սւ եւն* Լբնկեբվարա–
ուս ո ւ ց Հական կա ղմի եւ ՂԼագար շապատ ի ու Երե - կան մտրպիչներով եւ օգնական Հբամանատաբնե - կան) :
ւան ի Հայ Հասարակութեան*, կենդանի օրինակներ րու միքոցաւ (քազաքական կ ո մ ի ս ա ր ն ե ր ) , Պուլ ~ Ընկերվարական թեկնածուներէն րնտ բո ւած
ՐՈՎ ատրղեց , որ ե ր դ ր ամէն մի աղւլի սլա ամ՛ու <- կա ր ի ո յ Համա յնավար կո ւս ա կց ո ւթ ի լ.նր ւււնվիճե լի են մեր բարեկւսմնեբր լՀձօճճ&էձ. Լ)6թ1–6ԱՃ (քաղաքա
թեան ապր ո ւմներ ի ար տա յա յտ ութ ի ւնն է ել աղ զ եց ութ իւն մբ ունի բանակին վրա յ ւ Ա ոֆիայի պետ Աոյի) , Լսշւշո 14ստտ61 (Վիէն > Ւգէր) » Վէնսան
կրում է ամէն մոգով ուրդի կրած տառապանքների մէք տիրող րնդՀ անս լ ր կարծիքն ա յն է թէ ռուս Օռիօլ, Օկիւ֊սթէն Լ ո/ւ ան (նախարար) , 1\(1&ՈԱՏ
դրոշմը : $ոյց տուաւ չտա օրին՛ակներով, որ Հայ ղին ո ւո րն ե ր ո լ այս շարժումները սա կար կութ իւն ւ\ԽսէՇէ (Տրոմ) , Ֆէլիքս Կոլէն (նախագաՀ Խոր -
զժողովրդական եւ Հոգեւոր երգերր իրարու , Հետ մր կր կազմեն Հարաւային արեւելեան \յւրոպայի Հրդակցական ժոգովի , Պուշ–ւ՜ւիւ~(հօնի , Հյ&Տէ^Ո
սերտ առնչութիւն ունին եւ իրարմէ րխած են ։ քազաքական պայքարին մէք։ I)^քք^^^շ (նոյնպէս, քա գա քա պ ւ
I)Հարսէյլի ) եւն * ։
1902 - - 1905/'^ք կոմիաաս վըդ * իր Համերգները
Պ ար տ ո ւա ծ են Պ * Տալաաիէ ( Վ,°քլիլզ) 1 Պ •
տալիս է Ե ր ե ւան ո ւմ , Տ վ՛ ի՛ ի սու մ , Բագւում , Ա - ԴՐ քի մ էք յ ի շա ա ա կո ւմ է որ աքսորի տառ ապանք–
էռիօ ընարուած է ծայբբ ծայրին : Ընաբու ած են
լէ քսան դրա պո լում , ուրտեդ չլսուած մոզովրդա - ներն ամենից ծանր կերպով ազդել էին խեղճ կո -
Մ որիս Բ՚որէզ , Ա արսէլ Բաշէն եւն * :
կանութիւն եւ Հռչակ է վաստակում : 1906-7/՛^ միտտս վրդ ՛ի վԼրաձՀ Օաճախ նա դողդողում էր ել
կոմիաաս */րգ*ր Գերմանիայից անցնում է Փա - աղերսում : ^Վարդապետ , մի «ՊաՀպանիք» ասա ԻԴԶՊԷԱ ԿԱՏԱՐՈՒԵՑԱՆ ԸՆՏ ՐIIՒ ԹԻ ԻՆՆԵՐԸ
րիդ, ուր երեւան է գալիս ամբոգք ձմեռուայ րն - քիչ մր Հանգստանամ : Երը Հայ նաՀաաակներոլ Կիրակի առտու կանուխ քո ւէ ա ր կո ւն ե ր ր պոչ
կապած էթն մ ա սն ա ւո րապէս
թացքում , Համաձայն իր բարեկամ երաժիշտ Օր* այդ կարաւանը մի ինչ որ քազաքում իրաւունք է$ ժոգովրդական թա-
Ա . Բաբա յետնի յի շողո լթիլննե ր ի , «մի շարք յաղ ստանում երեք օրով կանգ առնել Հանգստանալու գերու մէք։ թ՛երթեր ր կր գրեն թէ առաքին անգամ
թանակներով եւ իբրեւ երգաՀան ( կոմպողիտոր ) , Համար՝ երեկո յեան ժամերգութիւն են կատարում քուէարկեցին աւելածուները : Վ^իլէթի քա զա քա -
իբրեւ խմբի ղեկավար , աննման երգիչ եւ դիտա եւ կոմ իա աս վրդ ՛ը երգում է «Տէր ոգորմեա»ն պեաարանին առք եւ երկար պոչ մը կազմ ո ւած էր ւ
կան դասախօս (ուԱՏ1Շօ1օ§Ա6)» : Պ՝ Ա՛ Զօպանեանի այնքան սրտառուչ, Հոգեբուխ եւ զգացուած , որ Ընտրական դրութիւն ր բաւական կնճռոտ ԲԼԼալով,
եւ նրա բարեկամների քանքերը պաՀել կոմիաաս ամ բոզք խումբը լալիս - Հեկեկում է*. Այո , կոմի - քատեր, մասնաւո րապէս պառաւներ շփոթութեան
վրդ • ին Փարիզում չի յա քո գլում տեգիս Հայ Հ ա– տաս վրղ՝ր աննման ու անզուգական երգիչ էր մեր մ ատն ո ւ եր էին : Հյսւտե ր երկու - երեք քո լէ թ ո ւդթ
ււււրւրսաւ կո ւթ ե ան ան տա բ բեբութեան շԳւորՀ իւ եւ նա մեզեզիների , շարականների ու տազերի *. Ես գեռ դրեցին - աւբեցին , մինթւ որ բուն ձեւ րսսրվեց ան :
անցնում է կով կա ահ Ատ կայն քշքմիածնումն էլ այլ շեմ լսած ոչ էքմ իւսկխում եւ ո չ ա յլուր , որ մ էկն Մ բցակի ց Հո սանքնե ր ր զան ազան Հ նա բքներ կբ
Հովեր է ին % Այն ա եզ սկսուել էր մի տեսակ «արւե - այնքան անուշ ու գեղեցիկ երդէբ մեր Հոգեւոր մ տածէ ին , Հւ 1 կնւս լ ի դարձնե լու երկ,
գա յականէ Հալածանք ճեմարանականների դէմ եւ երդերը, ինչպէս կոմիաաս Հայր Աոլբբրւ Աանա– Հա րց ո ւմնե բուն իմ աստր *. Թե ր իժ ի մ ր Հ ամ աձա յն ,
կոմիաաս վրդ-ր 1909/՛՛՛՛ թողնում է իր սիրած 1շք– ւանդ աննման էր նրա երգած Գրիգոր Նարեկացու Վիլլէթ ի շր քանին Հ ամա յնավար առա քն որ դներ էն
միածինր եւ աեդափոխւում Կ * Պոլիս , ո ւ ր իր զո ր– «\Աչքն հ ո ւէ ի՝ ծով» մեղեդին եւ նոյն Հեղինակի մէկը պատմեր է*
ծ ո ւսէ ո ւթ ի ւե ր անգնաՀ ատելի է դառնում , "էր ել «Հաւիկ մի պայծառ տեսի» տագր % Նոյնչափ դե - «Գիւրին չէր բացատրել Հարցումը : Ըսինք
Հ ետաքրքբութիւն յարուցանելո վ Հայ Հ աս արա - ղեցիկ էին նրա տնմւսՀ Րաֆֆիի « Զ ա յ ն տուր, ով րնարոզներուն: *•—- Եթէ ար Կօլի Համար քուէ աաք ,
կութ եան մէք գէպի Հայ ժողովրդական եբգր ել ծովակ»ր եւ ժողովրդական «կանչէ , կռունկր» ։ եբկբ ին քաղաքական ութ իւնր պիտի բլլա յ այն ինչ
եբաժշտութիւնր : Նա այնտեղ կազմակերպում է Անզուգական էր նրա մատուցած Ս ՚ Պատարագք որ է Հ իմա ; Եթէ մ՛եղի քուէ տաք , ապաՀ ոված
300 Հոգուց բաղկացած երգչախումբ : ք*բ ծրագիրն իր յօրինած «Աո֊էք կեր էք» ոփ։
էր բան ուլ Հայկական– մ շաա կան բարձրագոյն երա Եղեռնի ճանապարՀից կոմիաաս ՚//"/–*/՛^՛ Բ^՚րէ չարչաբ մարմինր, քո չարաաանք Հոդին, քո յօ -
ժշտանոց ( կոնսերվ տա ո ւառ ) ո րպէ սղի «Հայ տա մ սւրգիկ յետ գ տբձուցին , սա կա յն նրա ԳԳա յ ՚ո է ս շոտուած - վիրաւոր ս իրար ^ թոզ Հանգիստ ննքեն
՚յնդնեոնքըս ու Հւ՚յնճա բներ ր շտն յա յւոանա յին ել սիրտն արդէն ցնցուած էր է (յետբ Հասել էր իր սիրածդ Հա յ բեն իքի սուր բ Հ ոգում , քո պաշտա,ծ
սւ յ բ ււ ւէ ին տ դի տ ո ւթ ե ւ ւն երեսից» ( Ը ն դ ա ր ձ ա կ Տա– նպատակին , նրա Հոգին արդէն վիրաւորուած էր Հ ու ւիայփայած Հայ ժողովրդի ծոցում , Հայ զ֊եղք–
Ր ե ^ յ ց 1933, էք 20 21) : Նա տալիս է իր նշանա Մի ՝ քա՛նի մ ամ ան ա կ ի ց յետո յ Պօլսում նրան իբրեւ կոլՀու աննման գէ^էների ու Հայ գեղք ո լկի սիրուն
ւոր Համերգները Պոլիս, Ւղմիբ , Եգիպտոս ԼԱդեք– Հոգն կան Հ ի ւան դի տեղաւորում են Հ ի ւան գան ո - Հորովէլների ներդաշնակ դայլայլիկների ներքոյ :
սւոնգբիա եւ ԳաՀիրէ ) : ՚^-Այգ Համերգնեբր Հա ք ցում , ապա տ եզւսվւ ո իւ ո ւ. մ Փարիզ , ուր Հիւանդա– Ակամ ա լից յիշում եմ ռուս ն շան սւ ւո ր բանաս–
ժոզովբգական երգի րււզթ սւկւււն երթն ու նւււսւ - նոցներից մ է կո ւմ անցաց 18 19 տաբու չափ տ եղ ծ՜ (յ ս* զ ս ոն ի մի ո տ ան աւ որը *
ճու մներն է ին Արեւ.ե լքում , /* / շ%ո բՀ իւ կոմիաաս իր մեծ տազ անդի սւ մ են սւ Հ ւս ո ււ ւն մամսւնսւկն ամ - Թող մեզ չասեն թ է նա մեասծ է արդէն,
Ոչ , նա դ ե ռ շ ա ր ո ւ ն ա կ ո ւ մ է ապրել
վրզ ՛ի քանքեբի, չլսուած յա ք ո զ ո ւ թ ի ւնն ե ր ունե - լութ եան մ ւսւոհե լով իր բոլոր շնորՀնեբբ : 1 935 Փ ո յ թ չէ. ,
ցան Հայերի եւ ասուրների մէք : Հոկտեմբեր 21 ին կոմիաաս վրզ* կնքում է իր
1914 Տունիսին կոմիաաս վրզ .ին նորէն Փա մաՀ կանաց ուն * նրա մարմինր զմռսում են եւ Վարդր պոկոլած է իր թփից
՛Նրա բ ո ւ ր մ ո ւ ն ք ր շ ա ր ո ւ ն ա կ ւ ո ւ մ է ,
րիզ ենք գանում , ՀամաշխաբՀա յին Ե բաժ շաա - քՍոբՀ բզ ա յին Հա յա ււ ա անի կա ո ա վ ա բ ո ւթ ե ան ցան քիլջակիզի սեդանր ջւսխջաիաւած է
կրակը դ ե ռրոցավսաւում է,
կան Համագումարին մէք, որի կատարեալ զարդն կութեան Համ աձա յն ւոեզափո խում են Հա յաս տան փնարր փշրուած է արդէն
՚սուադներր շարունակում են հնչել :
ֆ Հանդիսանում նա թէ իւր գաււախօսութիւննե - ու այնտեզ Հոգին յանձնում ։
բով, թէ այն մեծ Հմտութեամբ զոր ունէր Աբե - կոմ ի տաս վրդ * ը Հայ ի բ ական ո ւթ ե ան մ էք մ ի
ւելեան երամշտութեան մէք եւ թէ «աքն սքանչելի բացառիկ, փայլուն , եզակի ել անփոխարինելի ե–
ե կեգեց ական նուադաՀ անդէսով Փարիզի Հայոց րեւոյթ էր։ Նա շատ նման էր մեր Հայ մողովր •- Սիրելի Կոմ ի տաս Հա յր Աուրբ , քո ւնոլ գ ՚ ՚ ք
սա կա յն
եկեղեցու մ էք , ուր ներկայ էր ամ բողք Հ ամ ա գու ղիս՛ Նրա նման վտիտ , պստիկ , բայց ի՛նչ փեՀ դահիճները փշրեցին քո սիրուն քնարը՛՛
ա յսօր
մարը եւ որ մին չեւ. օրս մ ոռացուած չէ ե բաժ ի շտ– Հոգի , Հզ°Ր ատ զ անդ , անսպառ աղբիւր Հւսնճա - աննման երգերիդ գայլայլիկնեբբ մինչե
ների կողմէ» (Ընդ. Տ ա ր ե ց ո յ ց 1932, ^ 1 3 0 - 1 3 5 ) ։ րի այդ փսքրի^Լ մարմնի մէք։ Եւ այդ մեծ տա - դեռ շարունակում են Հ՚եչել, Հեծեծել* * *
1915 Ապրիլեան Եղեռնի օրերին կոմիաաս դանդբ չի մեռնի Հայ իբականութեան մէք* որչափ ԱաՀուանդ տասնամեակին , փոխան ծաղկե -
լալա ֊
վըդ *ը ենթաբկւում է Պ ո լսո յ Հայութեան ժամանակ ան մ աՀ կը մնան խսքը Հայ ժոդովուըդը պսակի , քո նախկին աշակերտիդ անկեղծ սրտից
կազմող
գոյն գաւակնեբի, նրա շունչը եւ Հոդին դո ւց ե ա լ եւ Հայ երգը ; բխած այս գոյզն փ՚եքիկը թող զարդարէ քո ան -
Գողգոթայ»
մ աաւո բա կանո ւթեան Հեա աքսոր ի : Հան ՛Սիրելի վարժապետ եւ սիրելի վարդապետ , մ ո ո անա լի շիրի**՛Բ ։
։ ՛Բո րազմ ա -
Գրիգորիս եսլ* Պալաքեանն իր «Գէպի խաղաղ ննքիր քո Հողէ անկողնում ԱՐՍԷՆ ԱՒ • -ԲՀՆՑ . ՍԻՄԷ0ՆԵԱՆ8
Fonds A.R.A.M
