Page 274 - ARM_19-1948_04
P. 274
ա յգ փայտէ թակերի * * * իլ այսպէս անվերի *** ,
ու
ՆԻՒԹԵՐ եԻ ԴԻՏՈՂՈԻթԻԻՆՆԵ՛ որոնց եւ մի Հազա բե Լ՛Ո րդբ չէ կարող գտ^ել
ցոյց տալ, Հայ մողովրգի 2500 3000 տարուան
պատմ ական կեանքի ամբող^ բնթացքում , ամ էսից ֊ «ինչպիսի Հերոս բնկերնեբ մեռան», պիտի
Ա– բծախնդիր , խ ս տ ա պա Հ ան ջ ու Հա յատեաց օտար
պատմ ա բանն ա • գամ % բսէբ բաՀնաստեզծբ, վերյիշելով մեք այս վերջին
ԱՄԲ Այս յօդոլածաշարքխնէ հրատւպւաւ– Այս ամէնուն վբայ կարելի էբ աւելացնել «Յա– մէկ - երկու տարիներու կոբուստնեբբ : Հայոց
կռւթփւյսքը յԱ1պաղեցաՆ կաւքքէ անկախ պասլքհաւ– ռաշ»ի Նոյեմբեր \$ի Համարին մէ^ եբեւցած տե թուխ Արամազդբ՝ Ա*ԱՀաբոնեան , յեղափոխական*
նեյավ
ղեկութիւնը* « Ակովտիոյ մէչ գ ե ռ նոր քշուե տիտան՝ Համ օ ՕՀս*՛՝ ջանեան , Հա յ Արուեստի եւ
ինչպէս ասացինք, Հ ա յ մողովուրդին դէպի ցաւ Հին օրէ Լք մք, որուն Համաձայն, իբրեւ մ ա– գիտութեան վարպետ՝ Նիկսէ Աղբալեան , բազ -
քքիս առնէ ութ իւն ԳաԲ*^ԼՀ աեղի ունեցաւ ան ա քիւն Հապատիմ , մարդիկ ձիու ոտքէ..՝ կբ կապկին եւ կբ մաՀմուտ Հր ա պա–; ակա գի բ՝ Լիպարիտ ՛հազա բ -
յեղափոխութեան՛ բ : Ս բա պատճառք պիաի Հ ամ ա– քաշկռտէին * *» : Այգաի"ի պատ իմով մբ մաՀ ա– եա՚՚ց։ Գեռ աւելի առաջ՝ յայտէի ճարտասան՝ Ար–
բեէ այն կարեւոր \ոլ ուշագբալ պարագան՝, ոբ նա , ցրի՛ Գ,էիգոՐ Լուսաւորչի թոռբ Գրիգոբիսբ,սա "ակ Ջամալեան , Գա շնա կց ո ւթե ան Հին սերունդի
իբ նկարագրին– էութեամբ, կո֊ապաշտ—արեւա - կայն , այդ միակ մեղ յայտնի փաստք մօտ 1500 վաստակաւոր դէմքեքէն Ա * Գիւլխանդաձ եան՛ ,պե–
պաշւո լինելով Հանդերձ , վաղուց արդէն բն*տելա– տարի առա^ էբ ե լ Աղուանից աշխարհում , երբ տա կան անուանի գործիչ Ալ* իքատիսեան եւն.***. Ե^
ցած՜ ու գոբծադբելիս է եղել «Բարի արարէք ա– քքիստոնէ ո ւթիւն կբ քարոզուէ բ Լ-ր անց Հաւատա– գեռ ո * ֊ ր ի չ մ եհ գէմքեբ ի սփիւռս աշխար Հի
աե լո ո ձ,ե րոց» աո֊աձբ . մեծագո յն՝ իմ ասա ր ել ան. ոնց քով նաեւ բազմաթիլ Համեստ եւ Հաւա–
լիք ձրի գէմ > տա լոր բնկեյ ներ , ո րռ՝.ք ինկան Հ ոս ու Հ ո՝ն* ^ ա յ –
մարդկային՛ կեանքի , ուստի եւ ո չ մի աոանձին Այս րոլոք՝ մաՀասաբսուռ խմդմոլթիւլԱներին՝ լազան պաքաղանեքու տակ Հ
ճիգ ու գմուարութիւն պէտք չէին նքան՝ այգ զա֊ ղոՀ գնացած մաքդկաԼց թուին մէջ ես չՀաշուեցի , Այսօր , ես այդ Համ եստ անունն երք կյուղեմ
ելոլ ուդո բծադյ ելու արաբական
ղափաբբ պաշտօնտպէսբնպուն թաթարական , ս ե լ^ո ւկե ան , մ ոն զո լա կան ե լ թուրք– արձանադրելի այստեզ , պարտք մբ կատարած
Հ ամ ար՛ Հ գամանութիւն՛– երին միլիոնաւոր լալու Համար անո՚ց Հա՝*դէպ որ մաս կազմեցին
Ա՝ եբ ա յս բոլոր ասածների լա ւա դո յն ապա զոՀե բ ր : Զ յիչեցի ՚ ^ ՚ ռ յնպէս յ ե ղա փո խ ա կան շար– մեո րնտա իքին Հ * 3 * Գաշնակցոլթեան աշ–
ցոյցն է Հայ մ ո ղովո լրդի պատմութիւնք ; Ա .ե ր մ ում ւե րի մամ ան ակ դի յեօտխևներ ով , կ ախ ա զա ՝- խատեցա , տեն չացին մեղի Հետ ու մեռան վազ–
պատմութեա՛ն մէջ ^Լա ձ եւ ո Լ մի յիշատա կութիլն ՛նե րով , կացի. Վ երով ելա յլ տեսակ գործ իքեե բով ո լան լաւագոյն քոյսեյով։ Զէ՛* ոբ այս օրերուն*
մ արդկա յին - գերիների - ղոՀա բեբո ւթիւնն/ եր ի գլխատուած գ, դն՛գակաՀար ուած եւ-ւ * մարդկանց զազթա շխաբՀի բոլոր բեմերուն վբայ մենք փա–
վայրագ ոլ անագորոյն սովորութեան* մասին, որ, թիւերբ ւ ո ա ւո ր ե ցինքԳ ա շն ա կց ո ւթ ե ա*1 անունն ու ա ՚ ՛որ կ ա–
բսա իտալացի պրօֆ* ^1օ§ՅքՅ.^ , գոյութիւն է ունե Ա ի նկատողութիւ\Լ եւս : թերեւս այս տողերի տարած գոբծբ :
ցել էտրուսկ– Հռովմ այեց իներ ի եւ 3 ո յների մ օտ ։ բնթեբցողւերբ ուզենան առարկել, թէ իմ արած ԱՀա անուն մբ Ղ^աղարոս ՚Բէնտիրեան : Ո՞վ
\ֆՈ յն էյոգաբան–, չքմեղացնելու Համ ար իւբա յի՛–•-- Համ եմատութիւննե բբ ու Հանած Լ զր ա կա ց ո ւ թ ի լ – չճանչցալ մԼ ր «ընկեր ՚Բէնտօ»՛՛ : Խար բե,՛ գի այս
ճ-երբ, Համարում է թէ դա յատուկ է եղել բո լո ր ՛Լ ե լ՛բ սխալ են , քա՛ ի որ ան՛Համ եմ ատ փոքքաթիւ Հա ։ առատ պալակը ս ա ծ քի . ՏԼարդարեաՏհներու ,
նախնական.* ցեղեր՛ին , առանց իբ ա յգ վաբկահ բ Հայաստա* ՝բ բնական է որ աւելի քիչ թւով գովհեր Թլկատինցիներու , ընկեր կարօներու
մը ու այգ ճ՚։աժմ՛
փաստ ե ր ո վ եւ օրինակներով Հ աստատելու : կատարած էէնէր , ուստի ե լ աւելի քիչ ղոՀեբ տր– տակ՝ ինքն ալ եղաւ Հնուիրուաօ֊ֆ
Աենք չենք ունեցել Հաղաքաւոբ մարգ կանգ ւած , քան թէ ա յն մամ ա՝ ակուա֊ Հ սկա յ բազմ ա— բայն մէշ՝ ալ մեոալ... Երկ՛ին մէ^ Գաշ. ակցա -
ա չքե րբ փո րելոլ գամ ան ս ո վո բ ո ւթ ի ւնբ , ոչ էլ մարզ մեծ պետութիւննե րբ ձ 1Յ. Հռովմ, Պարս - կան, յետո ւ Ամերիկա ւ Կամաւոր 1914-18։ ՏԱ /Ա .
գ եր ի վերցրած՜ թչ1 ամ ին եր՛բ մոր թաղեր ՛ծ էսն ելու կաստան, Ոիւղանդիոն եւայրն ; Հաւատք էք , խանդավառ օր եք , յպւ թիւն
երուն
սաՀմ ռկեցուցի չ վա յ ր են*ութիլնք , ո րպիս իք ան - Այդ առարկութիւնք եւս ա՝ւՀիմն է : ԱՀա թէ եւ ՚*որ բոյն այս Հ իւրք՛ն կալ ափերուն պարառտու
ինչու ։ վբայ
գութ Ասորեստանի ին ^նուքոյն «առաքինութիւն - Ընկեր ՝Բէն տօին կատարած աշխատանքի
ներն» Էթն ։ Եթէ ներկայիս, 1914-1918 թ* թր՛քական բար– եթէ մ իա քն ա յստեղինբ լմ ան գրի առնուի , ^՚ք^է
Զենք ունեցել Հա դարաւոր մարգկանց բարոսութեան , գլխաւորապէս , եւ պւ յղմի շաբմմս ն օբեբւ իր, կւ
որո Հ«/- էիաքն Աարտկոցական
որոնցից Հետեւանքով մօտ 1500.000 Հոգի կորցնելուց յե ՚-քարահ զոՀողոէթհւն
նելոլ անոբակելի ղաման սովորութիւնը, երյ արձանագրուին , բա–
տոյ, ամբողջ աշխաբՀիս Հայերի թիւ,բ մօտ 3.900" է ակս/՛ են զա քն* բազմեց՛՝ ելու ան՛ձնուէր
մինը, ի թիւս այ լոս , տեղի ունեցաւ 530 թ– Պտր– Գաչ՚՚ակ–
000 է, եթէ 1914-1918 թ– պատերազմի ն ախ օր ե ա— րտկան ի մր բազկաթոռի*
՜ԱԻՅ մեն թաղալո ր հ/ոսբով Անուշիրվս/նի օրով ու վրա յ ;
կին Հայերի թիսն էր մօտ 4.500.000 , եթէ Հան
Հրամանով, երր մի դիշերտւան մԷՀ> տաս՛ն՛ Հազար գուցեալ ԱՀա ուրիշ մ,ր , բնկեր Լեւոն Գեղունի, ԼԳա–
թորամա*1եանբ Բագրատունեաց թագա
մարգ այգ սոսկալի մ աՀ ով տա՛՝. <7ամաՀ եղան Ատը– ւորութեան քաճան եա* ) , նո քնպէս ա բ բե րգցի , որ խմգմօ րէն
ա զգա բնակութեան թիլԲ Հ *աս< աքում
տատականում : սպա՛՛՛ ն ո լեց ալ 1 944/՛ ազատագրական՛ օրերուն Հա–
էր մօտ 2 միլփոն Հոգի իրր 50 60 Հազար քառ*
քիլ* տարածութեան քան ուն բորենինեբոլ կողմէ : Ե։ք իտասարդ , խան–
Ջենք ունեցել Հաւ քաւոր մարդկան՛ց խա<չ յաստան աշխարՀի վրայ, ուրեմն ,ամ բո ղջ Հա գավառ , բեմէ բեմ վազող ,գրող եւ ապագայ խոս
Հանելը բս որ քիլ • տարածութեան տացող ում մբ :
թ* (Ն • տ Հռովմ այե ց ի զօրավար Կ բաս ո ս ի տե աւելի քան 200 Հազաք քառ*
Սպաբտակուսի դլխաւորոլթեամբ վբա յ եղած կալ ՛ող էր լի ե ւ
ղի ունեցած ապստամբութիւներ ղսպ՜ելուց ՛Ս՛րէ1 ոչ պակաս քան 6 միլիռԼ Հոգի՛, Ե*– եթէ, միամա– Եւ ալս մէկր • Հայրապետեան Ա արդիս •
Իր՝ այգ յաղթոլթիւնբ փառաբանելու ու իբ մուտ՛*՛ մ ան. ակ, ա չքի առաջ ո ւ և են անք , որ Օգոստոս կա յ– Տիգրանակերտցի • ծ*ոլնտդով , Հոգիով , մ արմնա/
քբ ,Հռովմ Հանդիսաւոր դարձնելու եւ միամամա– սեր օքով 63-14 թ՛ բստ պ՚օֆ \^1օ%տւ13ւի ի– Գաշ" ա կցական : ք՚նբ աասբ քիքոմեթբ ճամ բա ք կր
նակ սաբոլկներբ խրատած լինելու Համար (III), տա լա կան թեբա կղզու բն ակչութեան թիւր եզ ել է ՚՝>սւ ;Լ Ի , կուսակցական մոոովին ե^ թա լու Համար :
իր ճս/նապաբ Հին, ամէն մի կողմից, ՅՕՕՕական մօտ 4.500.000, իսկ \8րդ դարի "կզբի» Ա1 դլի"՚ ՛դաշնակցութեան թառա ՚ ան ին մ էջ «չեմ կ բնա ր»
մարգ էբ խաչել տուել, մէկբմիւսից յիս՛ուն մեթ– բնա կչո լթ ե ա,1* թիւն էր մօտ 6 միլիո՛ն Հոգի, կբ քկայ : Աեր պատուակա Աաբգիսին Համար ալ այդ
րի վբայ . . . տեսնենք ոք , ազգա բնակութեան թ ո լա կան յա բա– բառե՛ >ր գո յո լթ իւ < չունէ քէն . Ափս ո լ ոաՆոոո
Հալեցաւ
Զեն՛ք ունեցել կենդանի մարդկանց ողնակի - բե րութեամբ եւս , այլեւա յլ եբկրնե բում ա յս կամ Հ իւ֊ա՝ դութեան մ ր ճիբա՛ նեբուն տակ
ղումներբ , ս պան ե լի տ ա լա կան •—• գլխալորապէ ս ա յն առիթներով տան ջ ո ւած ո լ մաՀ ո լան մ ատ– մ ա շեցալ ոլ Հատաւ : Մ իակ կտակն էբ «Յառաջ»
սպանիական —- Հաւատաքննութեան խարոյկնեբր* •նուած մար դկանց թիէ֊երբ , ամե ՝ադոյգն՛ իսկ է ա ՜ մբ եւ եռագոյն մ բ իրեն Հետ ի^ագ^Լ *
իքենց անթիւ ու անՀամաբ ղոՀեբո վ՝ իրենց Հ ա– փով , չեն կարող Համեմատութեան դրուել Հա — ԱՀա, այս միւսր րնկեր կարօ Կէ ճեան — ֊
լա տ քին՛ Համաք եւ որոնց անառակ գոյութիւն բ յա ււ տան ա շվսար՚Հո ւմ կա տ ա ր ո լած խում դում գո բ– աւելին՝ իր բո լ\ տ՛ունով - բն. կե բ վա ր ա կան կարօ,
վերացաւ ՚Հյափոլէոնի Հքամանով 1808 թ* միայ՚*է ու նրանց պատճառած զոՀեբի թոլերին Հետ (այսպէս կ՚որակէինք զի քբ) : Պչուսայի Աեծ Նոր
միւսից
Զենք ունեցել տասնեակ տեսակ , մէկբ այնքան վերջինս անՀամեմատ քնչին* ու տնւշան է գիւղէն : Աեր շրջա՛նին ամէնէ՛ եռանդուն ,րն/՚կեբ–
աւելի սոսկալի ու տանջալից , մաՀառիթ դմոխա– առաջի ների Համեմատութեամբ \ ներ՛է։ * էբ * $ատ մ օտէն կր Հե տեւէք րնկերվարա–
յին գործիչներով գաբեր շարունակ մաՀացրոլած ք* դէպ , պարտք եմ Համարում այստեղ ա- կա. դիտելիրնեբուն եւ կբ սիրէւ՝ ՚ԷԻ^Իլ1 Վիճա -
Հազարաւոր ռոՀերբ, ոչ ալ այն դաման ու վայրագ սել, որ ես Հեռաւոր նպատակն՛ անդամ չունեմ այն բանութեան պաՀուն իրեբուձն կբ մօտենար տ բա–
ստրկատիրական - ճորտատիրական՛ ^է^ւՐԳ^Ս ԷՀ » բոլոր բաբեմասնոլթիւ\նՀն\եր՝բ , ո բոն ցմ ով Հայ մո– ՛յ աբասօ րէն : ՝Բննոլթեան^ կԴնթայ կէր՝ ամէնէ՛ն
•ուր ապրեցան՝ երկար գարեր եւ Հռովմայեցիք եւ զովոլբդբ , ի պատիւ իրեն , տա ր բեր ւե լ է ոլրի> պարզ կարծուած Հարցն ալ։ Խ ոյ ա պ է ս կ՚ատէր
Յո յնեբբ ե լ եւրոպական, այլեւա յլ մ ո զո վո լբղնե ր շատ «քաղաքակխ թ» պիտ ակր ի լրացրա՛ծ մողո– պատերազմը ել պատերազմի ԳՐդԻ^^ԲԲ1 Խոբ
իրենց յԱՏ թՈաՇ ՈՕշճսերով (առածին գիշեբուտ՛ն ի– վուբդն երից , դար՚ձնել աւկ մենա - ար՝Համա<Հանք ու՝ էբ բոլոր տեսակի դիկտատոր*–
րաւունքբ) եւ «կոգոպուտբ ամօթ բան չէ շնոբՀբ Հայ մողովբղի % ՝Բաւ լիսի՛ Ես Հաւատա - ներու Հանդէպ, ինչ գո յն ի ալ պատկանէ ի՛*, կար
, բա՝ բ միր թէ գեղին : իր Համոզում ով ^ մ իա յն բնկեր -
որ՛ գա կատարում են՝ լա լա զ ո յն՚ներբ երկրիս» Հ ցած եմ որ եղել են եւ կան՝, անտարակոյս , շատ վաբութիւնբ կր աբ իլ լայնամիտ վարդապետու
Ձե՛ւ՛ք ունեցել քաղաքակիրթ Հռովմի գաբերի " ՚ ֊ բ ի շ մոգովոլբգնեբ եւս, ոյոնք 1՝ոյնպէսղերծ են՝ թեամբ րա աւրոյ՛ ապագա ք մր ա պաՀ ով ել մարդ
բնթացքում ս՚ովո ք ութ իւն դարձրա՛ծ սուս եր ամ տր մնացել դաման, վայրագ խմգմութիւ) ն երից ։Այդ– կութեան՝ :
տիկների կբկէսներում մէկզմէկու յօշոտելու կամ պէս են եղել, ինչպէս Պ բօֆ * Ն * Ադոնցբ ու \, ի կո–
վա յբ ի ղաղանն ե րին լափ գար ձնելո ւ վայր՚ագ ու լոկին են Հաստատում , Ուրարտական - Նայիբեան* Պատերազմը խո րապէս ատող լյն՚կհ բ վար՚ական
տմարդի սովորութիւնբ , «քաղաքակիրթ» Հռովմի ցեղեր բ , դայ աւո ր ա խ ո յեաննե րք գազս/՝ ա բաբո յ ո ւ կարօն՝, ղոՀ գնաց աշխաբՀասասա\ պատոլՀասին :
մողովուրդբ զոլաքճացնելու Համաք։ Այդ մ աՀա– դաման Աս ո բ ե ս տ ան ի : Ա յգպէս ե՛ն եղել Հաթեբբ Մե ռաւ զինուոր՝ պատ ու ք դաշտին վրա յ : Գեռ
կիր եւթշոլառ սուսեբամաբտիկւերբ , իրենց վախ կամ Հի ի1 ի թ– երբ , ռյ ոնզ օրէն քն ե րր , Հակառակ ի– վ-Լ,՛ ջերս իր մարմին ը բերին Լիոն , ուր իր բս բն*֊
մօտից յո*֊դաբկ ա–
ճանի վեր՛ջին՛՛ Հանգր՛ուան ում, կեսարների բե–*ց Հարեւան ո լ մամ ան ա կա կից Աս ո ր ես տան ի ու հերնե՝ը յ րեկլ քմ երբ փառաւոր
Ապ
անցնելուց , հ\Հ* ՇտՏՏԱ։ , աՕՈէԱՈ է6 Տծ1սէ81Ոէ ող Բաբելոնի դաման ու ամ արդի օրէ՝ քներ ին , եղեք ոՀ ութիւն մ բ կատարեցին յ
րես, կեսար, մաՀուան՝ րնդ առաջ գացոզնեբբ էին են շատ աւելի մեղմ ու մարդկային : Հիմք կայ են Սա միւսբ կր կոչուէր Աբմեն՚ակ Թէպոյեան
ջունում են քեզ մաՀասաբսուռ բառերն՛ թադրելու ոբ այդպէս են եղել ն ո յնպէս Փոքր Եղ*
եւ
շշնչում իրեն՛ց անարիւն ու մաՀաշունչ չբի^Ոլ^՚Ք ՜ Ա– րող;
ն եր՛ով »*• հզիաբնբոեւրորդց, ի եղաւ եգեռրաի1։ դուԱնպրեց,աւ զ«ոՀ՝Բաաբնե»ներոլ
սիոյ նախաբնիկ երր , այդպէս կո չուած 6ԼՏաՈ1զԱ6
«ՍԹալակ» երու կեանքբ։ Կրեց գերութեան* բոլոր
ցեղե/բ ու նրա՛ ց ցեղակից ^ ա ս ^ Համակ են ցազ
Մեր պատմութեան մէջ չկան «քաղաքակիրթ» ա ու ո ա //է/ լաա՛՝ քներք , բայց մնաց նոյն Հտմողուէւ
այմմեան *Լիրք , կովկասեան լեռնականւ °եղեբբ ,
Եվրոպացիների բազմապիսի ձեւերք, Ամերիկա յ ե թ1կերասէր, Հաւատալոյ՛ Գաշնակցականբ ։ Գերու–
Աղուանից աշխաբՀ ի բնիկն երր եւ շատ ուրիչներբ
նախաբնիկն երբ ի չիք դարձնելու . * . ոչ ալ մինչեւ $եան մէջ երբ բացառիկ առիթներով Հոս ու Հոն
աշխար՛Հի զա՛– *ազան մասերում :
1 865 թ * նո յն Եւրոպացինե րի դարեր շարունակ քանի մբ վ ա (ր // եան ի կամ մամու Համար իրարկր
Ես յաւակն ութիւն, բ չու իմ ա յս շատ բարդ ոլ
օ րինալո բ ու բն՛ական դարձր ա ծ գերեվաճառս լ- գա էինք, ու^րիշնեքբ կբ խօսէին այլ նիւթեքու
պատասխանատու Հարցը ա քսու Համ արել վ յ. ճ -
թիւնբ, եր՛բ նրանք Ափրիկէի սեւամորթներբ, որ շուրջ րնտանեկս/՛ Հոզ երու , օրուան տաման -
ռուած : Ո –֊Հախ պիտի լինէի, եթէ ի՚ձմէ %ատ ա–
սալով ու Ո6§Ո6ք կո չուած քտտոլկ նաւեբբ լեցնե ոի% , մեբ ան ստո քզ վիճակին շուրջ Աբմենակբ ,
ւե լի կարող ու շատ աւելի պատրաստուած Հա ւ
լով, տա՛նում Հասցնում էին Ամերիկա ու այն.*տեղ , Կարծես ա/գ Հողերը քունէր, այգ ցաւե՚բ չունէր։
բան իմ աց մ արդ իկ ի բեն ց գիտցածբ ասէին՝ Հ ե բ՛
իբրեւ գբաստ^կե բ , վաճառքի Հ ա՛ք ում , սակարկում,
քէ ին կամ Հաստատէին» , ուղղէ թ կամ լրաց՝ ՛էին.իմ " յ " խեքր,ր միտք ԳաշԳ՚ակցոլթիլն՚ն. էր։ Մեր
իրենց նման քազաքակիքթ ու ազատ Եւրոպ—ԷԼմե– այս ասած երբ, յեելով աւելի ճիշդ տուեալների ՚– ուսա կցական բ։կ.՚յնեբ^ էին ։
ք-ի կա ցիներին •* * * Ոչ ալ իրենց Հետեւելոլ ու տե– վրայ : իբ չար բախտ էն , քն տան եկան պատմ ութ իւն
զավախելոլ ան կար՛ող դարձած ձեր ՚ծնողձ՚եբր Ա. ՎԱՋԵԱՆՑ մրն էր ոո գքուխր կերաւ։
փայտէ թակերով մեռցնելու դաման՛ սովորութի։- Արմե՚ակք մն*աց Հոն՝ Տս1ծՏ* X I հի ցուրտ եւ
ն՛բ որի կենգսւն ի վկաներն են շո լկտա կան թան֊ դա ՏԱՐՈՒԱՆ ՄԸ «ՅԱՌԱՋ» ԵՐԲ ՆՈՒԻ ՐԵԱ, 300 անշուք դերեղմա*՝ ատոլք բ Հ Ընկեբ^՚եքբ իր յ ի չ ա ՜
ԳՐ ԿՀ
րաններում , ցոյց գրուած բազմաթիւ •նմոյշներբ ՀԵԶ, Բ֊ԱՔԷԿաձահ : տակբ յաբգելու Համար իբ լուսանկարք տեղա -
Fonds A.R.A.M
ու
ՆԻՒԹԵՐ եԻ ԴԻՏՈՂՈԻթԻԻՆՆԵ՛ որոնց եւ մի Հազա բե Լ՛Ո րդբ չէ կարող գտ^ել
ցոյց տալ, Հայ մողովրգի 2500 3000 տարուան
պատմ ական կեանքի ամբող^ բնթացքում , ամ էսից ֊ «ինչպիսի Հերոս բնկերնեբ մեռան», պիտի
Ա– բծախնդիր , խ ս տ ա պա Հ ան ջ ու Հա յատեաց օտար
պատմ ա բանն ա • գամ % բսէբ բաՀնաստեզծբ, վերյիշելով մեք այս վերջին
ԱՄԲ Այս յօդոլածաշարքխնէ հրատւպւաւ– Այս ամէնուն վբայ կարելի էբ աւելացնել «Յա– մէկ - երկու տարիներու կոբուստնեբբ : Հայոց
կռւթփւյսքը յԱ1պաղեցաՆ կաւքքէ անկախ պասլքհաւ– ռաշ»ի Նոյեմբեր \$ի Համարին մէ^ եբեւցած տե թուխ Արամազդբ՝ Ա*ԱՀաբոնեան , յեղափոխական*
նեյավ
ղեկութիւնը* « Ակովտիոյ մէչ գ ե ռ նոր քշուե տիտան՝ Համ օ ՕՀս*՛՝ ջանեան , Հա յ Արուեստի եւ
ինչպէս ասացինք, Հ ա յ մողովուրդին դէպի ցաւ Հին օրէ Լք մք, որուն Համաձայն, իբրեւ մ ա– գիտութեան վարպետ՝ Նիկսէ Աղբալեան , բազ -
քքիս առնէ ութ իւն ԳաԲ*^ԼՀ աեղի ունեցաւ ան ա քիւն Հապատիմ , մարդիկ ձիու ոտքէ..՝ կբ կապկին եւ կբ մաՀմուտ Հր ա պա–; ակա գի բ՝ Լիպարիտ ՛հազա բ -
յեղափոխութեան՛ բ : Ս բա պատճառք պիաի Հ ամ ա– քաշկռտէին * *» : Այգաի"ի պատ իմով մբ մաՀ ա– եա՚՚ց։ Գեռ աւելի առաջ՝ յայտէի ճարտասան՝ Ար–
բեէ այն կարեւոր \ոլ ուշագբալ պարագան՝, ոբ նա , ցրի՛ Գ,էիգոՐ Լուսաւորչի թոռբ Գրիգոբիսբ,սա "ակ Ջամալեան , Գա շնա կց ո ւթե ան Հին սերունդի
իբ նկարագրին– էութեամբ, կո֊ապաշտ—արեւա - կայն , այդ միակ մեղ յայտնի փաստք մօտ 1500 վաստակաւոր դէմքեքէն Ա * Գիւլխանդաձ եան՛ ,պե–
պաշւո լինելով Հանդերձ , վաղուց արդէն բն*տելա– տարի առա^ էբ ե լ Աղուանից աշխարհում , երբ տա կան անուանի գործիչ Ալ* իքատիսեան եւն.***. Ե^
ցած՜ ու գոբծադբելիս է եղել «Բարի արարէք ա– քքիստոնէ ո ւթիւն կբ քարոզուէ բ Լ-ր անց Հաւատա– գեռ ո * ֊ ր ի չ մ եհ գէմքեբ ի սփիւռս աշխար Հի
աե լո ո ձ,ե րոց» աո֊աձբ . մեծագո յն՝ իմ ասա ր ել ան. ոնց քով նաեւ բազմաթիլ Համեստ եւ Հաւա–
լիք ձրի գէմ > տա լոր բնկեյ ներ , ո րռ՝.ք ինկան Հ ոս ու Հ ո՝ն* ^ ա յ –
մարդկային՛ կեանքի , ուստի եւ ո չ մի աոանձին Այս րոլոք՝ մաՀասաբսուռ խմդմոլթիւլԱներին՝ լազան պաքաղանեքու տակ Հ
ճիգ ու գմուարութիւն պէտք չէին նքան՝ այգ զա֊ ղոՀ գնացած մաքդկաԼց թուին մէջ ես չՀաշուեցի , Այսօր , ես այդ Համ եստ անունն երք կյուղեմ
ելոլ ուդո բծադյ ելու արաբական
ղափաբբ պաշտօնտպէսբնպուն թաթարական , ս ե լ^ո ւկե ան , մ ոն զո լա կան ե լ թուրք– արձանադրելի այստեզ , պարտք մբ կատարած
Հ ամ ար՛ Հ գամանութիւն՛– երին միլիոնաւոր լալու Համար անո՚ց Հա՝*դէպ որ մաս կազմեցին
Ա՝ եբ ա յս բոլոր ասածների լա ւա դո յն ապա զոՀե բ ր : Զ յիչեցի ՚ ^ ՚ ռ յնպէս յ ե ղա փո խ ա կան շար– մեո րնտա իքին Հ * 3 * Գաշնակցոլթեան աշ–
ցոյցն է Հայ մ ո ղովո լրդի պատմութիւնք ; Ա .ե ր մ ում ւե րի մամ ան ակ դի յեօտխևներ ով , կ ախ ա զա ՝- խատեցա , տեն չացին մեղի Հետ ու մեռան վազ–
պատմութեա՛ն մէջ ^Լա ձ եւ ո Լ մի յիշատա կութիլն ՛նե րով , կացի. Վ երով ելա յլ տեսակ գործ իքեե բով ո լան լաւագոյն քոյսեյով։ Զէ՛* ոբ այս օրերուն*
մ արդկա յին - գերիների - ղոՀա բեբո ւթիւնն/ եր ի գլխատուած գ, դն՛գակաՀար ուած եւ-ւ * մարդկանց զազթա շխաբՀի բոլոր բեմերուն վբայ մենք փա–
վայրագ ոլ անագորոյն սովորութեան* մասին, որ, թիւերբ ւ ո ա ւո ր ե ցինքԳ ա շն ա կց ո ւթ ե ա*1 անունն ու ա ՚ ՛որ կ ա–
բսա իտալացի պրօֆ* ^1օ§ՅքՅ.^ , գոյութիւն է ունե Ա ի նկատողութիւ\Լ եւս : թերեւս այս տողերի տարած գոբծբ :
ցել էտրուսկ– Հռովմ այեց իներ ի եւ 3 ո յների մ օտ ։ բնթեբցողւերբ ուզենան առարկել, թէ իմ արած ԱՀա անուն մբ Ղ^աղարոս ՚Բէնտիրեան : Ո՞վ
\ֆՈ յն էյոգաբան–, չքմեղացնելու Համ ար իւբա յի՛–•-- Համ եմատութիւննե բբ ու Հանած Լ զր ա կա ց ո ւ թ ի լ – չճանչցալ մԼ ր «ընկեր ՚Բէնտօ»՛՛ : Խար բե,՛ գի այս
ճ-երբ, Համարում է թէ դա յատուկ է եղել բո լո ր ՛Լ ե լ՛բ սխալ են , քա՛ ի որ ան՛Համ եմ ատ փոքքաթիւ Հա ։ առատ պալակը ս ա ծ քի . ՏԼարդարեաՏհներու ,
նախնական.* ցեղեր՛ին , առանց իբ ա յգ վաբկահ բ Հայաստա* ՝բ բնական է որ աւելի քիչ թւով գովհեր Թլկատինցիներու , ընկեր կարօներու
մը ու այգ ճ՚։աժմ՛
փաստ ե ր ո վ եւ օրինակներով Հ աստատելու : կատարած էէնէր , ուստի ե լ աւելի քիչ ղոՀեբ տր– տակ՝ ինքն ալ եղաւ Հնուիրուաօ֊ֆ
Աենք չենք ունեցել Հաղաքաւոբ մարգ կանգ ւած , քան թէ ա յն մամ ա՝ ակուա֊ Հ սկա յ բազմ ա— բայն մէշ՝ ալ մեոալ... Երկ՛ին մէ^ Գաշ. ակցա -
ա չքե րբ փո րելոլ գամ ան ս ո վո բ ո ւթ ի ւնբ , ոչ էլ մարզ մեծ պետութիւննե րբ ձ 1Յ. Հռովմ, Պարս - կան, յետո ւ Ամերիկա ւ Կամաւոր 1914-18։ ՏԱ /Ա .
գ եր ի վերցրած՜ թչ1 ամ ին եր՛բ մոր թաղեր ՛ծ էսն ելու կաստան, Ոիւղանդիոն եւայրն ; Հաւատք էք , խանդավառ օր եք , յպւ թիւն
երուն
սաՀմ ռկեցուցի չ վա յ ր են*ութիլնք , ո րպիս իք ան - Այդ առարկութիւնք եւս ա՝ւՀիմն է : ԱՀա թէ եւ ՚*որ բոյն այս Հ իւրք՛ն կալ ափերուն պարառտու
ինչու ։ վբայ
գութ Ասորեստանի ին ^նուքոյն «առաքինութիւն - Ընկեր ՝Բէն տօին կատարած աշխատանքի
ներն» Էթն ։ Եթէ ներկայիս, 1914-1918 թ* թր՛քական բար– եթէ մ իա քն ա յստեղինբ լմ ան գրի առնուի , ^՚ք^է
Զենք ունեցել Հա դարաւոր մարգկանց բարոսութեան , գլխաւորապէս , եւ պւ յղմի շաբմմս ն օբեբւ իր, կւ
որո Հ«/- էիաքն Աարտկոցական
որոնցից Հետեւանքով մօտ 1500.000 Հոգի կորցնելուց յե ՚-քարահ զոՀողոէթհւն
նելոլ անոբակելի ղաման սովորութիւնը, երյ արձանագրուին , բա–
տոյ, ամբողջ աշխաբՀիս Հայերի թիւ,բ մօտ 3.900" է ակս/՛ են զա քն* բազմեց՛՝ ելու ան՛ձնուէր
մինը, ի թիւս այ լոս , տեղի ունեցաւ 530 թ– Պտր– Գաչ՚՚ակ–
000 է, եթէ 1914-1918 թ– պատերազմի ն ախ օր ե ա— րտկան ի մր բազկաթոռի*
՜ԱԻՅ մեն թաղալո ր հ/ոսբով Անուշիրվս/նի օրով ու վրա յ ;
կին Հայերի թիսն էր մօտ 4.500.000 , եթէ Հան
Հրամանով, երր մի դիշերտւան մԷՀ> տաս՛ն՛ Հազար գուցեալ ԱՀա ուրիշ մ,ր , բնկեր Լեւոն Գեղունի, ԼԳա–
թորամա*1եանբ Բագրատունեաց թագա
մարգ այգ սոսկալի մ աՀ ով տա՛՝. <7ամաՀ եղան Ատը– ւորութեան քաճան եա* ) , նո քնպէս ա բ բե րգցի , որ խմգմօ րէն
ա զգա բնակութեան թիլԲ Հ *աս< աքում
տատականում : սպա՛՛՛ ն ո լեց ալ 1 944/՛ ազատագրական՛ օրերուն Հա–
էր մօտ 2 միլփոն Հոգի իրր 50 60 Հազար քառ*
քիլ* տարածութեան քան ուն բորենինեբոլ կողմէ : Ե։ք իտասարդ , խան–
Ջենք ունեցել Հաւ քաւոր մարդկան՛ց խա<չ յաստան աշխարՀի վրայ, ուրեմն ,ամ բո ղջ Հա գավառ , բեմէ բեմ վազող ,գրող եւ ապագայ խոս
Հանելը բս որ քիլ • տարածութեան տացող ում մբ :
թ* (Ն • տ Հռովմ այե ց ի զօրավար Կ բաս ո ս ի տե աւելի քան 200 Հազաք քառ*
Սպաբտակուսի դլխաւորոլթեամբ վբա յ եղած կալ ՛ող էր լի ե ւ
ղի ունեցած ապստամբութիւներ ղսպ՜ելուց ՛Ս՛րէ1 ոչ պակաս քան 6 միլիռԼ Հոգի՛, Ե*– եթէ, միամա– Եւ ալս մէկր • Հայրապետեան Ա արդիս •
Իր՝ այգ յաղթոլթիւնբ փառաբանելու ու իբ մուտ՛*՛ մ ան. ակ, ա չքի առաջ ո ւ և են անք , որ Օգոստոս կա յ– Տիգրանակերտցի • ծ*ոլնտդով , Հոգիով , մ արմնա/
քբ ,Հռովմ Հանդիսաւոր դարձնելու եւ միամամա– սեր օքով 63-14 թ՛ բստ պ՚օֆ \^1օ%տւ13ւի ի– Գաշ" ա կցական : ք՚նբ աասբ քիքոմեթբ ճամ բա ք կր
նակ սաբոլկներբ խրատած լինելու Համար (III), տա լա կան թեբա կղզու բն ակչութեան թիւր եզ ել է ՚՝>սւ ;Լ Ի , կուսակցական մոոովին ե^ թա լու Համար :
իր ճս/նապաբ Հին, ամէն մի կողմից, ՅՕՕՕական մօտ 4.500.000, իսկ \8րդ դարի "կզբի» Ա1 դլի"՚ ՛դաշնակցութեան թառա ՚ ան ին մ էջ «չեմ կ բնա ր»
մարգ էբ խաչել տուել, մէկբմիւսից յիս՛ուն մեթ– բնա կչո լթ ե ա,1* թիւն էր մօտ 6 միլիո՛ն Հոգի, կբ քկայ : Աեր պատուակա Աաբգիսին Համար ալ այդ
րի վբայ . . . տեսնենք ոք , ազգա բնակութեան թ ո լա կան յա բա– բառե՛ >ր գո յո լթ իւ < չունէ քէն . Ափս ո լ ոաՆոոո
Հալեցաւ
Զեն՛ք ունեցել կենդանի մարդկանց ողնակի - բե րութեամբ եւս , այլեւա յլ եբկրնե բում ա յս կամ Հ իւ֊ա՝ դութեան մ ր ճիբա՛ նեբուն տակ
ղումներբ , ս պան ե լի տ ա լա կան •—• գլխալորապէ ս ա յն առիթներով տան ջ ո ւած ո լ մաՀ ո լան մ ատ– մ ա շեցալ ոլ Հատաւ : Մ իակ կտակն էբ «Յառաջ»
սպանիական —- Հաւատաքննութեան խարոյկնեբր* •նուած մար դկանց թիէ֊երբ , ամե ՝ադոյգն՛ իսկ է ա ՜ մբ եւ եռագոյն մ բ իրեն Հետ ի^ագ^Լ *
իքենց անթիւ ու անՀամաբ ղոՀեբո վ՝ իրենց Հ ա– փով , չեն կարող Համեմատութեան դրուել Հա — ԱՀա, այս միւսր րնկեր կարօ Կէ ճեան — ֊
լա տ քին՛ Համաք եւ որոնց անառակ գոյութիւն բ յա ււ տան ա շվսար՚Հո ւմ կա տ ա ր ո լած խում դում գո բ– աւելին՝ իր բո լ\ տ՛ունով - բն. կե բ վա ր ա կան կարօ,
վերացաւ ՚Հյափոլէոնի Հքամանով 1808 թ* միայ՚*է ու նրանց պատճառած զոՀեբի թոլերին Հետ (այսպէս կ՚որակէինք զի քբ) : Պչուսայի Աեծ Նոր
միւսից
Զենք ունեցել տասնեակ տեսակ , մէկբ այնքան վերջինս անՀամեմատ քնչին* ու տնւշան է գիւղէն : Աեր շրջա՛նին ամէնէ՛ եռանդուն ,րն/՚կեբ–
աւելի սոսկալի ու տանջալից , մաՀառիթ դմոխա– առաջի ների Համեմատութեամբ \ ներ՛է։ * էբ * $ատ մ օտէն կր Հե տեւէք րնկերվարա–
յին գործիչներով գաբեր շարունակ մաՀացրոլած ք* դէպ , պարտք եմ Համարում այստեղ ա- կա. դիտելիրնեբուն եւ կբ սիրէւ՝ ՚ԷԻ^Իլ1 Վիճա -
Հազարաւոր ռոՀերբ, ոչ ալ այն դաման ու վայրագ սել, որ ես Հեռաւոր նպատակն՛ անդամ չունեմ այն բանութեան պաՀուն իրեբուձն կբ մօտենար տ բա–
ստրկատիրական - ճորտատիրական՛ ^է^ւՐԳ^Ս ԷՀ » բոլոր բաբեմասնոլթիւ\նՀն\եր՝բ , ո բոն ցմ ով Հայ մո– ՛յ աբասօ րէն : ՝Բննոլթեան^ կԴնթայ կէր՝ ամէնէ՛ն
•ուր ապրեցան՝ երկար գարեր եւ Հռովմայեցիք եւ զովոլբդբ , ի պատիւ իրեն , տա ր բեր ւե լ է ոլրի> պարզ կարծուած Հարցն ալ։ Խ ոյ ա պ է ս կ՚ատէր
Յո յնեբբ ե լ եւրոպական, այլեւա յլ մ ո զո վո լբղնե ր շատ «քաղաքակխ թ» պիտ ակր ի լրացրա՛ծ մողո– պատերազմը ել պատերազմի ԳՐդԻ^^ԲԲ1 Խոբ
իրենց յԱՏ թՈաՇ ՈՕշճսերով (առածին գիշեբուտ՛ն ի– վուբդն երից , դար՚ձնել աւկ մենա - ար՝Համա<Հանք ու՝ էբ բոլոր տեսակի դիկտատոր*–
րաւունքբ) եւ «կոգոպուտբ ամօթ բան չէ շնոբՀբ Հայ մողովբղի % ՝Բաւ լիսի՛ Ես Հաւատա - ներու Հանդէպ, ինչ գո յն ի ալ պատկանէ ի՛*, կար
, բա՝ բ միր թէ գեղին : իր Համոզում ով ^ մ իա յն բնկեր -
որ՛ գա կատարում են՝ լա լա զ ո յն՚ներբ երկրիս» Հ ցած եմ որ եղել են եւ կան՝, անտարակոյս , շատ վաբութիւնբ կր աբ իլ լայնամիտ վարդապետու
Ձե՛ւ՛ք ունեցել քաղաքակիրթ Հռովմի գաբերի " ՚ ֊ բ ի շ մոգովոլբգնեբ եւս, ոյոնք 1՝ոյնպէսղերծ են՝ թեամբ րա աւրոյ՛ ապագա ք մր ա պաՀ ով ել մարդ
բնթացքում ս՚ովո ք ութ իւն դարձրա՛ծ սուս եր ամ տր մնացել դաման, վայրագ խմգմութիւ) ն երից ։Այդ– կութեան՝ :
տիկների կբկէսներում մէկզմէկու յօշոտելու կամ պէս են եղել, ինչպէս Պ բօֆ * Ն * Ադոնցբ ու \, ի կո–
վա յբ ի ղաղանն ե րին լափ գար ձնելո ւ վայր՚ագ ու լոկին են Հաստատում , Ուրարտական - Նայիբեան* Պատերազմը խո րապէս ատող լյն՚կհ բ վար՚ական
տմարդի սովորութիւնբ , «քաղաքակիրթ» Հռովմի ցեղեր բ , դայ աւո ր ա խ ո յեաննե րք գազս/՝ ա բաբո յ ո ւ կարօն՝, ղոՀ գնաց աշխաբՀասասա\ պատոլՀասին :
մողովուրդբ զոլաքճացնելու Համաք։ Այդ մ աՀա– դաման Աս ո բ ե ս տ ան ի : Ա յգպէս ե՛ն եղել Հաթեբբ Մե ռաւ զինուոր՝ պատ ու ք դաշտին վրա յ : Գեռ
կիր եւթշոլառ սուսեբամաբտիկւերբ , իրենց վախ կամ Հի ի1 ի թ– երբ , ռյ ոնզ օրէն քն ե րր , Հակառակ ի– վ-Լ,՛ ջերս իր մարմին ը բերին Լիոն , ուր իր բս բն*֊
մօտից յո*֊դաբկ ա–
ճանի վեր՛ջին՛՛ Հանգր՛ուան ում, կեսարների բե–*ց Հարեւան ո լ մամ ան ա կա կից Աս ո ր ես տան ի ու հերնե՝ը յ րեկլ քմ երբ փառաւոր
Ապ
անցնելուց , հ\Հ* ՇտՏՏԱ։ , աՕՈէԱՈ է6 Տծ1սէ81Ոէ ող Բաբելոնի դաման ու ամ արդի օրէ՝ քներ ին , եղեք ոՀ ութիւն մ բ կատարեցին յ
րես, կեսար, մաՀուան՝ րնդ առաջ գացոզնեբբ էին են շատ աւելի մեղմ ու մարդկային : Հիմք կայ են Սա միւսբ կր կոչուէր Աբմեն՚ակ Թէպոյեան
ջունում են քեզ մաՀասաբսուռ բառերն՛ թադրելու ոբ այդպէս են եղել ն ո յնպէս Փոքր Եղ*
եւ
շշնչում իրեն՛ց անարիւն ու մաՀաշունչ չբի^Ոլ^՚Ք ՜ Ա– րող;
ն եր՛ով »*• հզիաբնբոեւրորդց, ի եղաւ եգեռրաի1։ դուԱնպրեց,աւ զ«ոՀ՝Բաաբնե»ներոլ
սիոյ նախաբնիկ երր , այդպէս կո չուած 6ԼՏաՈ1զԱ6
«ՍԹալակ» երու կեանքբ։ Կրեց գերութեան* բոլոր
ցեղե/բ ու նրա՛ ց ցեղակից ^ ա ս ^ Համակ են ցազ
Մեր պատմութեան մէջ չկան «քաղաքակիրթ» ա ու ո ա //է/ լաա՛՝ քներք , բայց մնաց նոյն Հտմողուէւ
այմմեան *Լիրք , կովկասեան լեռնականւ °եղեբբ ,
Եվրոպացիների բազմապիսի ձեւերք, Ամերիկա յ ե թ1կերասէր, Հաւատալոյ՛ Գաշնակցականբ ։ Գերու–
Աղուանից աշխաբՀ ի բնիկն երր եւ շատ ուրիչներբ
նախաբնիկն երբ ի չիք դարձնելու . * . ոչ ալ մինչեւ $եան մէջ երբ բացառիկ առիթներով Հոս ու Հոն
աշխար՛Հի զա՛– *ազան մասերում :
1 865 թ * նո յն Եւրոպացինե րի դարեր շարունակ քանի մբ վ ա (ր // եան ի կամ մամու Համար իրարկր
Ես յաւակն ութիւն, բ չու իմ ա յս շատ բարդ ոլ
օ րինալո բ ու բն՛ական դարձր ա ծ գերեվաճառս լ- գա էինք, ու^րիշնեքբ կբ խօսէին այլ նիւթեքու
պատասխանատու Հարցը ա քսու Համ արել վ յ. ճ -
թիւնբ, եր՛բ նրանք Ափրիկէի սեւամորթներբ, որ շուրջ րնտանեկս/՛ Հոզ երու , օրուան տաման -
ռուած : Ո –֊Հախ պիտի լինէի, եթէ ի՚ձմէ %ատ ա–
սալով ու Ո6§Ո6ք կո չուած քտտոլկ նաւեբբ լեցնե ոի% , մեբ ան ստո քզ վիճակին շուրջ Աբմենակբ ,
ւե լի կարող ու շատ աւելի պատրաստուած Հա ւ
լով, տա՛նում Հասցնում էին Ամերիկա ու այն.*տեղ , Կարծես ա/գ Հողերը քունէր, այգ ցաւե՚բ չունէր։
բան իմ աց մ արդ իկ ի բեն ց գիտցածբ ասէին՝ Հ ե բ՛
իբրեւ գբաստ^կե բ , վաճառքի Հ ա՛ք ում , սակարկում,
քէ ին կամ Հաստատէին» , ուղղէ թ կամ լրաց՝ ՛էին.իմ " յ " խեքր,ր միտք ԳաշԳ՚ակցոլթիլն՚ն. էր։ Մեր
իրենց նման քազաքակիքթ ու ազատ Եւրոպ—ԷԼմե– այս ասած երբ, յեելով աւելի ճիշդ տուեալների ՚– ուսա կցական բ։կ.՚յնեբ^ էին ։
ք-ի կա ցիներին •* * * Ոչ ալ իրենց Հետեւելոլ ու տե– վրայ : իբ չար բախտ էն , քն տան եկան պատմ ութ իւն
զավախելոլ ան կար՛ող դարձած ձեր ՚ծնողձ՚եբր Ա. ՎԱՋԵԱՆՑ մրն էր ոո գքուխր կերաւ։
փայտէ թակերով մեռցնելու դաման՛ սովորութի։- Արմե՚ակք մն*աց Հոն՝ Տս1ծՏ* X I հի ցուրտ եւ
ն՛բ որի կենգսւն ի վկաներն են շո լկտա կան թան֊ դա ՏԱՐՈՒԱՆ ՄԸ «ՅԱՌԱՋ» ԵՐԲ ՆՈՒԻ ՐԵԱ, 300 անշուք դերեղմա*՝ ատոլք բ Հ Ընկեբ^՚եքբ իր յ ի չ ա ՜
ԳՐ ԿՀ
րաններում , ցոյց գրուած բազմաթիւ •նմոյշներբ ՀԵԶ, Բ֊ԱՔԷԿաձահ : տակբ յաբգելու Համար իբ լուսանկարք տեղա -
Fonds A.R.A.M
