Page 254 - ARM_19-1947_03
P. 254
ՀԱ&ՐԵՆԻ 8ՁԻՇԵՐ մար։ ՛Ծ՛ունկի եկանք չորսս մէկ, մեր գիտցածին\ Այգեկութք
չափ երկու պուտ աղօթք* * * ^.Հոգւոյն
Հանդուցե ֊
ԼՈՑ^ °~ԲԳ^Ց-էնք ձեր յիշատակին , Հսկա յ պարիսպ–
Հներոլգ մէկ անկիւն բ մեբ այցելութեան իբր ն շան*
Հայրենիքս իս՝ Շ* ԳարաՀիսաբ , աես յաղթա կարմիր մատիտով մէկՀ մէկՀ խաշ շիԱեցինք մեր Մթնչաւլ է տակաւին ; Այգեպանն ե ր ր գեռ. է.
անոխննեբլլ գրելով։ ենք,
նակի Հաւատքով տոգորուն , այսօր եկած եմ քրք Հիմա բարձունքիս վրայ րենց ձրակառքերր չարխման մ ԷԼ չե՛ւ ղրաձ –.իրենց֊
րելու, քո ւ մ ո խրա կո յաե ր գ Հ փայլերս ղիս կ^աս-ա^ - ազատ դաշտ , Հոն՝ ուր Գարակէօզեան Հմայեակբ մէն առաԼ դուրս կլեԱեմ ու կյլ բարձրանամ գեղէն
ֆորգեն՝ մ եր տա Լ մ ո իս ր ա կո յտին՝ ԼաՅոԴ ո լ Հեծե ղոՀուեցալ ռումրյլ ձեռքին; Ալ չենք Վախնար , ո՛վ վերէն, բլուրէն՛ վրա յէն նախ արեւագալը գի–
ծող մ եո֊ե լատան մ էջ , ալ Հ իմ ա ո ւմ չունիմ ինք կ ո լզէ թող տեսնէ մեղ, ձեր ումով ու քաջու տելու Հ՛
զինքս մխիթարելու* Թուրք .որբանոցի թրքացած՝ թեամբ գինովցած , մէկ մէկ կտրիճներ դարձած , Յած-լիկ բլրակներէ կազմուած երկար չղթսւ ւ
ո ր բ եմ , գո յո ւթ ի ւն ս քարշ կո լա ա մ , կերած՝ պա մեր ա չքե ր բ արիւնով լեցուած , մեր վյէէմին ծա– մր կաղնիի ու ձիթենիի թփերով պատնեշուաձ ու
տառ մբ Հացս աղուի պէս սիրտս կբ ծակծկէ ու րաւբ կր յագեցեենք ուխտելով եւ երգելով *** Հիւսիսէն Հարաւ երկարելով Վօքլիլղի ղաչտը եր
Հանգիստ քուն չի ս չքեր ւ Ամէն օբ գաղ– Կ\բ դիտենք մեր չորս կողմբ , անկագօբէն ։ կուքի կլլ բաժնէ ;
տոլկ վախն ի վախով ձեզմէ
կբ գեգե ր իմ մտամոլոր Վաբբ, \յ՝իպռիի դաշտբ խոպան է դարձեր , թուրք Նայէ՛, գիտէ՛ երկու կողմիգ վրայ, ամէն գի
ոեւէ մ էկբ գտնելու խաբուսիկ յո յս ով ։ \ճիշգ գէ– բո շա ներ կր սլքտ ան վա նքե բու կիս աքա նդ պա Նով կանանչ այգիներ առատօրէն բեղնաւոր ,
մրս , քչխ^Լ մբ վեբր Նիկոլենց Հաբսբ իր ամ օթէն՝ րիսպներուն տակ ; Հ^ամբուն վրա յ սեւ թթենիին սլլա լուկ իւ աղողի բազմաթիւտեսակէն՚երովւԱբղա.
ու վիշտէն յուսախաբ, փաթթուած է սեւերու մէ^ ճիւգեբբ չորցած մեզ պէս կուլան։ Ա$նդին\ Ա* Ե - րեւ, այս նաՀանգե է, ,որ գլխաւորապէս Տէրանսա^
ու իր տան) մ՚ոխրակոյտեբբ քբքբել կուտայ գաՀի– "իայի փրփբուե\ ^//՚֊րր չի վաղեր , ան ալ չորցու յի շյրֆա՚նի խաղողյր կլարաաղրէ •
ճի մր Հսկողութեան տակ ։ Ղ*եռ յոյս ունի գտնե - ցեր են։ Ս՛եր գէմբ, Պաղչին թաղբ իր մերկութիւ– Կը տեղաւսրոլիմ գաճաճ ձիթենիի մը տակ ու
Հե
լու Հայրենական արգաբ վաստակ մբ : Բանի կբ նբ ծածկելու ամօթէն կռթնած՜ է քանի մբ մեկու կռնակս կուտամ՝ բունին , աչքերս մխրճելով
մբ
փորեն՝ մուխ ու կրակ կբ մայթքէ , բորբոս ու մ աՀ սացած տուներու ։ Պզաիկ Բերդի ՀձԳայա Տաղի» ռաւոր ստորին Ալպեաններ ո լ գագաթներուն :
կբ Հոտի * * * ։ Վ^ա րբ Թաշխանին քով Ա օսլայեն ց առուակներու ֆշֆշՈէքԲ » փրփուր՛ր անՀ ե տ ա ց ե բ Է , Ու աՀա արշալոյսր կր ճեղքուի խակ նուռի
Հ անգո յն ;
Մ իՀբանբ Ա աս իս ին Հետ թրքացած՝ ^10Հ–Է^Լ ^ԼԷՀ էէ՜ Ս • Ա ար գիս ի յաղթանդամ ուռենին երբ ծռեր ,
ն են) իրենց գոյութիլնր քարշ տալով։ ՚ԱիբոլՀի դեղներ են, Այգեստան\ր–գ %չեբբ, ՊէյլԷրենց պաղ– Չուշանար աբեւագալբ։ Աբեգակբ էլաբծթէ ,
Համակ։ ՝Բաղուոր ^
վարմոլՀին մէկ Հատիկ աղուն՝ մաՀբ շալկած , ամ ջան մեղի պէո անտէր , ա ն տիր ա կան իրենց փառա– կ՛՚ոսկեջրէ կանանչ այգինեբբ ու սկսած
արդէն
բողջ ամիսներ խոտ կերած՜ , լեռներ գաշտեբ կբտ– ւոբ անցեալբ կ՚ողբան* * * * Ալ Վյսրդավառի չեն ներն ալ վաղուց Հասած են
սպասեր եւ ոչ ալ Հարսն ե ւո ր շէն ու շինական
բած , եկեր է իր Հայրենի տ ո ւն ր գտնելու * Ա արդ օրՀնեալ աշխատանքր •
չի մօտենար , բորոտ է , կբ Հոտի , ՚էԻ՚^Ք ^ԼԲ Հալա 1/ ւխտաւձո բներ ու ոԴաղաղութիւն ու լռութիւն ամէն կողմ : Ոչ
Մեր մանուկ Հոգին
ծեն ո րպէ սղի մ արգո լ չմ օտենայ ։ Հր ապա րակին կրակ է առեր, կբ վառի , մէկ խաղի ու երգի ձայներ * * * Հ Առանց խաղի, եր
վբայ Օղս/նենց Աշոտր ա՛լ Հետս չի խաղար , ինծ՜ի ամբողջ շրջանի դաշտերն ու գիլղեբբ կբ խօսին եւ գի աշխատա՛՜նք* * * ; Ապիտակ կողովնեբբ կանանչ
պէս լաճ է գար ձեր ,/ս ոտ կբ ՛ծախէ իր աղային Հա ձայն՛ կուտան ։ ԱՀա կբ Համբենք Հատիկ , Հատիկ , այգիներուն մէջ մաքիներու պէս կէ\ՆՕ\Աաշ են կա
մար , ան ալ պատառ մբ Հացի կարօտ : Պ աղչէն Թամզարան, Բիւրք, Անդրէաս , Ա՚շակնոց ( Կթա - պած * * * ։ Աիակառքեբր. թումբերուն՝ ՏէԼբաՀ ^ԼՐ
թաղբ, Հիւսի ս ե ն ց Զամ Գէորին տան ՐաՂ^Իքբ նոց , Այծպտեր , Աիվփնտիք , Աբզալի , Ջբախի , սպասեն։ Լայնեզր գլխարկներով այգեպաննեբբ
թումբք գեղուՀ ինե ր ամ էն օբ լո գան ք կխաոնեն , եւ Պուսէտ , վերի վարի Ան երգի ։ Ալար մէկւբ յիշենք, լեցուած կոզովչէեբբ ՀետզՀետէ , կբ կրեն ու կր
պարտէզին մէջ իմ >ոլ կարօին\ սիրած՜ թթես՜իներու որ մէկին պատմ ութ իւն բ պատմեմ ։ ք՝ոլոբբ, բոլո– շար են կա ռքե բու կո ղքի ն ։ Բ ագո լոր ն երբ ՝ գոյն–
տակ պորտ կբ խաղցնեն , ալ իրաւունք չունիմ ՐԲ ամայացած՜ , ո չ մուխ եւ աչ ալ ծուխ բուխե– զգոյն լաթեր իրենց գլուխնուն , կր գճկեն\ ու կբ
ներս մանելու»** Ջոլլտրիկ մայբիկր մա զերբ Հո֊ րիկնեբոլ վրայ։ Զորս դին\մաՀ կբ Հոտի, ամ այ ո ւ- շտկոլին անդադար , խաղողի ողկոյզներբ իրենց
փուն՛ տ ո ւած՜ խենգի պէս կբ դեգեր ի օրն ի բուն , թիլն , աւերակ ։ կարծես բնութիւնն իսկ բնգվ՚Լած մատնեբէն կախ ;
սեւ բուի պէս մաՀ \ու դոյմ կբ բաշխէ Հտնգիպո - է ջարդարարներու դէմ , չի խնդար , չէ Հմայեր ։ կ ր խլուիմ տեղացս ու 1լ ուղղուիմ էն մ օտիկ
ղին , կբ պատմէ իր տեսած՛ներ բ ^՝չաԷԲ մ տն իմ , ւր են, ինչ եղան այս աշխատասէր շինարար մո այգին ։
չալր ման իմ, պոռալով , պէտք է որ ես ալ իմանամ ւլ" վո ւր գ ին ստեղծաղոբծ ան՛Հ ամ աբ տոկուն բա -
թէ ինչ եղան իմիններս» * * * ղուկնեբՀր * * * ։ Կբ ներկայանամ բրդոտ, կէս մէջքէն ՛Ա՛բ
մերկ ու պղնձացած այգեպան ի մբ, միջին տարի
—՚ ^աԼտՐԷ^Լ ^աձՍէհ. ՚ Ջալտբիկ մայրիկ , ո^ւր Իրիկուն է , յոգնաբեկ , գլխիկոր , մեռելաթա– քով, կուռ ու երկայն պեխերով։
ղնաց մայրիկս,
ո ւր ղրկեցին մեբիններբ* ** գէ վերադարձող սգաւորներու պէս կամաց , կա - , Վ^արձոլ բազուկ ; Բաղուոր եմ , եթէ պէտք
\քօ եավյրոլս , գուն Արգտրեն ց Աւետիսին ւ) աց կ՛իջնենք վար։ Ալ թուրք լաճերո՛ւ քարկոծ՜ու- ունիք ։
թոռր չեռս * * * Հա* , Հա , տեսայ մ ա յբիկդ մեծ մ օրդ թեան չենք Հանդիպի ր ել ոչ ալ Բերդի տակի շէն ու Այգեպանր քովբնտի ակնարկ մբ կբ նետէ վբ~
Հետ Էր ... երբ քեռկինդ Հիւսիլսենց ԳէոբիՆ շինական Հայոց աշխարՀի արգասաբեր տուներու։ բաս ; Ու թաւուտքի պէս յ°՝1յքեբբ վե բ սօի^Ի^^՚լՈէք
Հա յ կո լՀ ին՝ մ օրաքրո2գ Հ ետ Թ ուբքե րր խլեցին\, Զ կան մեր խաթուն մամ իկ^եբբ իրենց նազեն ի կբ Հարցնէ ծխամորճր– մխբցնելով *
Աայդ խենդեցաւ , պոռաց կանչեց,Աստուծոյ քբֆ– Հարսերով, թօմպուլիկ կլորիկ թոռներով։ Ամէն \յխո^ղ էք*** նեբեցէք Հարցումիս ։
րեո , օոգո-ոււտտ Հրչրբաբլա*ւ * * Կէս ճամ բան մնացին , գիշե– կողմ ամայութիւն , փլատակ մոխրա՛կոյտ : Ալ *Լբճ– Հ$խո*Լ եմ , բա յց խմ ող չեմ * * * ։
ու երգող
բր վրա ՛յյ ՀՀաա.սաւ, ալ չ.տես ա ւ Գուն ապրէ , 1յալ|^ »ղեն\ց տզոց ք է՜մէէԼչէԱ) չի Հնչեբ , պարող Աւելի կր ն\ա խ բն տ ր է ի խմ ող րյլալնիգ քան
յ ա ւ ս , ապրէ որ Հօրդ տեզբ բռ՛ն՛ես։ Անոնք ա՛լ ետ էևայ » Վկիկէ&ց կաւի բլուր բ դատարկ է, չէ լիկ թէ ծ իյ՚ող :
չեն գաբ * * * խտզցող դուռ ու դրացի ընկերներէս ոչ մէկբ մնա Այո ինքն , տարբերութիւներ ։
Հայրենիքս իմ &* ԳարաՀիսաբ , երեսուներկու ցեր է . . . ՝Բիչ "իյ^ԲՐ Հան տա լեն ց էրգիքբ ծ՜ռեր , Տարբերոլթիռլնբ ։ ՏասնբՀին գ վայբկեանբ
տաբի վեբ^ տարագիր ,բայց Հայրենապատտ քեղի ցորենի ան պա բն ե բ բ գատաբկուեր աղբանոց է անգամ մբ ծխախոտ պլոբելով ***
եմ եկած կբկին , ամբողջ էութեամբս յանձնուելու դարձեր : Գզուբտոզ , կոճակ խաղցող , յոլլունք Պատրաստ կբ ծխեմ , պա տ ա ս իւ անե լո վ խօս–
քր կբ կտրեմ այգեպանին ։
քեղի ։ Տես , սիրտս խո ցոլած՜ , Հոգիս որբացած գո ւլ ց ո ւլ ^ իրարու ճակատ պատռող, Հայ բա ր լաւ ււ ր
անմեղ մանուկ եմ գա րձած՜ , դմնգակ օրերու տւս– երգող , մանուկներու բազմութիւնն բ սուգի մէջ է Աիեւն՚ոյնն է ։ Ծխող մբ մամա կան փոխա
ռապանքբ շալկած կուրծքիս վրայ Հեկեկանքս մտեր * * * Բո լո բբ , ԲռԼոԲԲ է տաբտզ ներ են, ինձի նակ յիսուն քի՚լօ խաղողի՝ կրնայ Հինգ քիլօ պա
սեգմած , կբ դեգերիմ աննպատակ քոլ մ աՀ ա ս ար - պէս որբ գա րձած կբ տանջո լին իրենց ջա բգա բա ր– կաս կտրել • • » ;
սււլււ աւերակներուդ մէջ , տբոնք լեզու ելած , յի նեբուն լուծին՝ տակ * * * Իսկ եթէ խմող, կոնծող բլլայի ։
շողութիւնս կր քարկոծեն՛ : Պէաք է Հետդ աւելի Հիմա մամ ուն դրան՛ առջեւ են\ք : Ա ուտքի շբբ– -—• Այգ պարագային կր շաՀ իմ ; Հոս՝ Հ,Բագո–
Համարձակ, սիրտ սրտի խօսիմ ։
ջափակր ախոռի են վերա՛ծեր , տղբիւբ\ր չի ԴԱԷ– սի Տաճար» չկայ։ Այսինքն, այգին գինի բերելու
Կբ յիշեմ , թուրք որբանոցի սա Հրեայ ծերու ղլաբ , խոշոր թթենին չորցեր է , իսկ երկու (ծ՝աշ– սովորութիւն չունինք : ՛է, ամ անաւանգ , ներկա յիս
նի բ*եիշկբ մ եր ցաւէն կր Հասկնաֆ, ու մ եր մ ան– խաննեբբ գէմ դիմաց կանգուն կբ մնան Հայու պէս լիթբան յիսուն ֆրանք կ^արմէ ; »
կապարտէզի օոէոԲԳԲ անոր 1լօգնէ , մեր ինքնու- տոկուն ; Ա՝եր պարծենկոտ գամբանան լուռ , իր Լաւ, այն ատեն չեմ ծ՜խեր աշխատանքի
թիւն\ր չի ծա՛ծկեր , գուրգուրանքով ու թախիծով բարձր գմբէթին տակ մ ե կո ւս ա ց ած միս մինակ կբ մամե բուն ։
ա չքե բ բ յառած մեր վբայ, մեզ մտիկ կ՛բն\է ։ Աուտ տքա յ , մ եր Արտերուն պէս փբէ՚եի բողոք ունի ^ Այլեւս առարկութիւն ունի՛՛՛ս ;
Հիւանդ կ^Բէալնք^ չի մ՚եբմեբ, թուզթ կուտայ որ չեմ գիտեր ո՞՛ր օրուան կբ սպասէ . . • ; Աւելի վար Ատիկա կաբելի չէ ; Եթէ ծխող էք՝ առանց
գուբս ելլենք իբր թէ Հիւան՛դանոց պիտի երթանք, սրճարանին խորգ ու բոբդ մոխրակոյ֊ ճխելու չէք կրնար աշէսատիլ, կամ՝ շատ աւելի
պակաս
մեբ ճպռոտած , արցունքէն ուռած ա չքե ր բ գար– տերուն վրա յէն էլ անցն ինք; Կ\ր– զարՀոլբիմ կարծես կրնաք կտրել* * . ; Ես շատ եմ փո րձած՜ *
մ անելու ։ Բա յց ա յ դ օր մեր ճամ բան փոխեց ինք , դեռ Հոն Է % Բէլ Հասան ի բարբարոս , խէնէ շ կ,ոճղ - այգեպան բ ծխամորճր որթատունկին
Տագեսէնց թոռան՝ Հրան\գին Հետ երկու Բաբերդ– կանչր ականջնեբնուս արձագանգ կուտան , քանի կբ զարնէ պարպելու , ու կրկէն նոբոգելու Հա
ցինեբ, մեզ պէս թրքացած Հայորդիներ առնելով քանինֆբ խո շտ անգո ւե ց ան ե լ քանի քան ինե ր բո մար : իսկ ես , շն ո րՀակալութիւն յա յան ե լո վ երբ
գաղտուկ ուխտի ելանք Բե րգբ՝ մեբ Հոգին՚երր վե ցերու մէջ Հրոյ ճարակ եզան, մաՀ կամ ազատու- կ՛ուզեմ մեկնիլ^ բամն,ոլիլ այգիէն, կբ կեցնէ ղիս
մեր Հել, յնե, յճիւնբ փնտռե– թիւն կանչելո վ . * . Աչքերս կր մթագնին *չեմ ուղե ր ուրիշ կարգ մբ Հարցումներ ուղղելով*
ր ա ս ււ ր՛ո գե լո տեսնել Ջախմախճիներոլ տունբ, գեռ կանգուն է, • Խաղող կաբել գիտէիք : ԱչէւատաՐծ էք
լու * * * ։ եբբեք :
այս շնածին մարդակեր գազանին որջբ, ճիշդ քո
Այդ °Րբ անմոռանալի եդաւ ։ Առաջն որդն էի վիկ՛ ր մեր Հին գե բեղմ անատունբ իբ կիսաքան դ Այո , կարծեմ գմուարին ու նէ, ւբբ ւՀ եսւ
մը չէ
րնկեբներոլս , Հատիկ Հատիկ կ^ոգեկոչէի, կբ պարիսպներով Հին ու նոր մեռելներով անէծք կբ
պանծացնէի Հ Ո–
ձեր փառքբ, մանուկ ել որբացած թափէ օրն ի բոլն * * * : Օրինակ, բացատրեցէք թէ՝ իռնչպէս պիտի
գինիս զովացուցիք, նոր կեանք ու յոյս ներշնչե Արեսր մաբր մտած է , վերջացած՜ էր մեր ուխ կտրէք մկրատով ;
ցիք մեզի , տ րպէս զի տառապ ինք , ա ո կ անք , րա յց տագնացութիւներ, նոբոգուած գալիք օրերու տար Զախ ափս ողկոյզին տակէն...
ապրինք ձեզի Համար ։Այո ես դեռ 1լ ապրիմ առանց տամ երազով Հատիկ, Հատիկ կր վազենք գէպի - Զ եղաւ, կեցէք։ Այգ ձեւով միայն գինիէ
խաղող սեզա–
գիտնալու թէ ինչ եղան այգ օրուան՝ սրտակից , որբանոց վախր միշտ մեբ Արտերուն մէջ թէ՝ կբ կը կտրեն , Մեր ունեցածը, քաղածը
ան բա մ ան ը-1 կետերս։ Ո< , 1լյչ յէ չեմ, Հել է Հես բռնոլինք մեզ Հետապնդող աներեւոյթ ՚ չարա - Համ ո ՛Ր է ։
բարձրացանք Բերդի կողերէն վեր , մտ անկք խոշոր գո րծն եր է * * * * ֊ Երկրորդ ձախողութիլն մը։ Ա՛յ անբախ*
կը մտածեմ ես ինծի
կեկ լայն բացուած գոնէն ներս, ոչ շիբիմ , ոչ մէկ * * * Այոօր քոլ փառքդ կբկին 1լերգեմ , գուն
խօս՝ուն՝ յիշատակ , ամայութիւն ... Հսկայական» իմ անմոռաց & ՚ ԳարաՀիսաբ , որ մեր Հոգիներուն Ու աՀա, այգեպան ր գործնական ձեւով
կոյտ յն զա ր գ , խո պան , մ ո սա ււ ո ւա Շ բացատրէ .
քար մէջ վառեցիր ազատութեան սէրբ : Թող ապրին
դամ բաբան * . . մեր բոլԲււր Հ եր ո ս ա մ աբ տ ե բ բ սերունդէ սերունդ, Պէաք է բռնել այսպէս ։ իք աղողին կոթանէն
ձեռք դպցնելու կտրել ու տե
կր քալենք Գէխիկո բ առան ց խօսելու : Հաս ած յնոնք են որ Հիմնաքաբբ գրին այսօբուան՛ մեբ ու ողկոյզէն առանց
9
ենք ճևկլի Հաբս ին բաղն իքին առ^եւ , մեր խեղ Հա յբեն ի քին ղաւոր ե լ կողովյբ ։
դուած կանչին՛ ձայն տուժող չկայ, մեզի բարեւ ԱՆՇԷՆ ԿԱՐՕՏՈՒՆԻ Զեռք ձյէացնե լու պատճառբ 1Լ ո լզեմ իմ ա–
տուող , շո ւբ^պա ր գար ձ ո զ կաքաւն՛երդ ալ չկան , նա լ :
անոնց բոյնն ալ քանդուեր է մերինին պէս ՚-Գէխի– ԱՏԱՑԱՆ-Բ Ե՛ծ՜՛ումրին փայլր վրան՝ պէտք է ներկայա
վայր ջբՀ*ո րնեբու ^ուրր որդնոտեր է , կ ո ր ե կին ցնել գնորդին՝ ••• : Ա՚ատներդ Հպելու պարագային
ամբար ր մեզի վախ կր պատճառէ , իրար փակած անոր փա յ լունութիւն բ , ջ՚Լարակբ կա*նՀ ետանա յ Հ
Այմմ իմացա°ր գաղտնիքբ յ կրնամ վար -
կր քա լենք ու մ եր քա յ լեր ուն՝ տակ կբ գողանք ։ ԵՐԱԶ։ ՕՐԵՐ, ՏովՀ. ՄաՀաեսեան (Հոկա.
Ղ֊Ի՚-ԼԷ Ի^՛ մ էջ քաբակո յա ի դէզեր 1940) : Տպագրութիւն Զ֊^ւէն , մուիլ Այո , քանի մբ վայրկեանէն
լե ց ո լած են , 1939 Փետրուար ։
վախցանք քբքրել, ձեր Հանգիստբ
չխռովելու Հա Մ արսէյլ ;
Fonds A.R.A.M
չափ երկու պուտ աղօթք* * * ^.Հոգւոյն
Հանդուցե ֊
ԼՈՑ^ °~ԲԳ^Ց-էնք ձեր յիշատակին , Հսկա յ պարիսպ–
Հներոլգ մէկ անկիւն բ մեբ այցելութեան իբր ն շան*
Հայրենիքս իս՝ Շ* ԳարաՀիսաբ , աես յաղթա կարմիր մատիտով մէկՀ մէկՀ խաշ շիԱեցինք մեր Մթնչաւլ է տակաւին ; Այգեպանն ե ր ր գեռ. է.
անոխննեբլլ գրելով։ ենք,
նակի Հաւատքով տոգորուն , այսօր եկած եմ քրք Հիմա բարձունքիս վրայ րենց ձրակառքերր չարխման մ ԷԼ չե՛ւ ղրաձ –.իրենց֊
րելու, քո ւ մ ո խրա կո յաե ր գ Հ փայլերս ղիս կ^աս-ա^ - ազատ դաշտ , Հոն՝ ուր Գարակէօզեան Հմայեակբ մէն առաԼ դուրս կլեԱեմ ու կյլ բարձրանամ գեղէն
ֆորգեն՝ մ եր տա Լ մ ո իս ր ա կո յտին՝ ԼաՅոԴ ո լ Հեծե ղոՀուեցալ ռումրյլ ձեռքին; Ալ չենք Վախնար , ո՛վ վերէն, բլուրէն՛ վրա յէն նախ արեւագալը գի–
ծող մ եո֊ե լատան մ էջ , ալ Հ իմ ա ո ւմ չունիմ ինք կ ո լզէ թող տեսնէ մեղ, ձեր ումով ու քաջու տելու Հ՛
զինքս մխիթարելու* Թուրք .որբանոցի թրքացած՝ թեամբ գինովցած , մէկ մէկ կտրիճներ դարձած , Յած-լիկ բլրակներէ կազմուած երկար չղթսւ ւ
ո ր բ եմ , գո յո ւթ ի ւն ս քարշ կո լա ա մ , կերած՝ պա մեր ա չքե ր բ արիւնով լեցուած , մեր վյէէմին ծա– մր կաղնիի ու ձիթենիի թփերով պատնեշուաձ ու
տառ մբ Հացս աղուի պէս սիրտս կբ ծակծկէ ու րաւբ կր յագեցեենք ուխտելով եւ երգելով *** Հիւսիսէն Հարաւ երկարելով Վօքլիլղի ղաչտը եր
Հանգիստ քուն չի ս չքեր ւ Ամէն օբ գաղ– Կ\բ դիտենք մեր չորս կողմբ , անկագօբէն ։ կուքի կլլ բաժնէ ;
տոլկ վախն ի վախով ձեզմէ
կբ գեգե ր իմ մտամոլոր Վաբբ, \յ՝իպռիի դաշտբ խոպան է դարձեր , թուրք Նայէ՛, գիտէ՛ երկու կողմիգ վրայ, ամէն գի
ոեւէ մ էկբ գտնելու խաբուսիկ յո յս ով ։ \ճիշգ գէ– բո շա ներ կր սլքտ ան վա նքե բու կիս աքա նդ պա Նով կանանչ այգիներ առատօրէն բեղնաւոր ,
մրս , քչխ^Լ մբ վեբր Նիկոլենց Հաբսբ իր ամ օթէն՝ րիսպներուն տակ ; Հ^ամբուն վրա յ սեւ թթենիին սլլա լուկ իւ աղողի բազմաթիւտեսակէն՚երովւԱբղա.
ու վիշտէն յուսախաբ, փաթթուած է սեւերու մէ^ ճիւգեբբ չորցած մեզ պէս կուլան։ Ա$նդին\ Ա* Ե - րեւ, այս նաՀանգե է, ,որ գլխաւորապէս Տէրանսա^
ու իր տան) մ՚ոխրակոյտեբբ քբքբել կուտայ գաՀի– "իայի փրփբուե\ ^//՚֊րր չի վաղեր , ան ալ չորցու յի շյրֆա՚նի խաղողյր կլարաաղրէ •
ճի մր Հսկողութեան տակ ։ Ղ*եռ յոյս ունի գտնե - ցեր են։ Ս՛եր գէմբ, Պաղչին թաղբ իր մերկութիւ– Կը տեղաւսրոլիմ գաճաճ ձիթենիի մը տակ ու
Հե
լու Հայրենական արգաբ վաստակ մբ : Բանի կբ նբ ծածկելու ամօթէն կռթնած՜ է քանի մբ մեկու կռնակս կուտամ՝ բունին , աչքերս մխրճելով
մբ
փորեն՝ մուխ ու կրակ կբ մայթքէ , բորբոս ու մ աՀ սացած տուներու ։ Պզաիկ Բերդի ՀձԳայա Տաղի» ռաւոր ստորին Ալպեաններ ո լ գագաթներուն :
կբ Հոտի * * * ։ Վ^ա րբ Թաշխանին քով Ա օսլայեն ց առուակներու ֆշֆշՈէքԲ » փրփուր՛ր անՀ ե տ ա ց ե բ Է , Ու աՀա արշալոյսր կր ճեղքուի խակ նուռի
Հ անգո յն ;
Մ իՀբանբ Ա աս իս ին Հետ թրքացած՝ ^10Հ–Է^Լ ^ԼԷՀ էէ՜ Ս • Ա ար գիս ի յաղթանդամ ուռենին երբ ծռեր ,
ն են) իրենց գոյութիլնր քարշ տալով։ ՚ԱիբոլՀի դեղներ են, Այգեստան\ր–գ %չեբբ, ՊէյլԷրենց պաղ– Չուշանար աբեւագալբ։ Աբեգակբ էլաբծթէ ,
Համակ։ ՝Բաղուոր ^
վարմոլՀին մէկ Հատիկ աղուն՝ մաՀբ շալկած , ամ ջան մեղի պէո անտէր , ա ն տիր ա կան իրենց փառա– կ՛՚ոսկեջրէ կանանչ այգինեբբ ու սկսած
արդէն
բողջ ամիսներ խոտ կերած՜ , լեռներ գաշտեբ կբտ– ւոբ անցեալբ կ՚ողբան* * * * Ալ Վյսրդավառի չեն ներն ալ վաղուց Հասած են
սպասեր եւ ոչ ալ Հարսն ե ւո ր շէն ու շինական
բած , եկեր է իր Հայրենի տ ո ւն ր գտնելու * Ա արդ օրՀնեալ աշխատանքր •
չի մօտենար , բորոտ է , կբ Հոտի , ՚էԻ՚^Ք ^ԼԲ Հալա 1/ ւխտաւձո բներ ու ոԴաղաղութիւն ու լռութիւն ամէն կողմ : Ոչ
Մեր մանուկ Հոգին
ծեն ո րպէ սղի մ արգո լ չմ օտենայ ։ Հր ապա րակին կրակ է առեր, կբ վառի , մէկ խաղի ու երգի ձայներ * * * Հ Առանց խաղի, եր
վբայ Օղս/նենց Աշոտր ա՛լ Հետս չի խաղար , ինծ՜ի ամբողջ շրջանի դաշտերն ու գիլղեբբ կբ խօսին եւ գի աշխատա՛՜նք* * * ; Ապիտակ կողովնեբբ կանանչ
պէս լաճ է գար ձեր ,/ս ոտ կբ ՛ծախէ իր աղային Հա ձայն՛ կուտան ։ ԱՀա կբ Համբենք Հատիկ , Հատիկ , այգիներուն մէջ մաքիներու պէս կէ\ՆՕ\Աաշ են կա
մար , ան ալ պատառ մբ Հացի կարօտ : Պ աղչէն Թամզարան, Բիւրք, Անդրէաս , Ա՚շակնոց ( Կթա - պած * * * ։ Աիակառքեբր. թումբերուն՝ ՏէԼբաՀ ^ԼՐ
թաղբ, Հիւսի ս ե ն ց Զամ Գէորին տան ՐաՂ^Իքբ նոց , Այծպտեր , Աիվփնտիք , Աբզալի , Ջբախի , սպասեն։ Լայնեզր գլխարկներով այգեպաննեբբ
թումբք գեղուՀ ինե ր ամ էն օբ լո գան ք կխաոնեն , եւ Պուսէտ , վերի վարի Ան երգի ։ Ալար մէկւբ յիշենք, լեցուած կոզովչէեբբ ՀետզՀետէ , կբ կրեն ու կր
պարտէզին մէջ իմ >ոլ կարօին\ սիրած՜ թթես՜իներու որ մէկին պատմ ութ իւն բ պատմեմ ։ ք՝ոլոբբ, բոլո– շար են կա ռքե բու կո ղքի ն ։ Բ ագո լոր ն երբ ՝ գոյն–
տակ պորտ կբ խաղցնեն , ալ իրաւունք չունիմ ՐԲ ամայացած՜ , ո չ մուխ եւ աչ ալ ծուխ բուխե– զգոյն լաթեր իրենց գլուխնուն , կր գճկեն\ ու կբ
ներս մանելու»** Ջոլլտրիկ մայբիկր մա զերբ Հո֊ րիկնեբոլ վրայ։ Զորս դին\մաՀ կբ Հոտի, ամ այ ո ւ- շտկոլին անդադար , խաղողի ողկոյզներբ իրենց
փուն՛ տ ո ւած՜ խենգի պէս կբ դեգեր ի օրն ի բուն , թիլն , աւերակ ։ կարծես բնութիւնն իսկ բնգվ՚Լած մատնեբէն կախ ;
սեւ բուի պէս մաՀ \ու դոյմ կբ բաշխէ Հտնգիպո - է ջարդարարներու դէմ , չի խնդար , չէ Հմայեր ։ կ ր խլուիմ տեղացս ու 1լ ուղղուիմ էն մ օտիկ
ղին , կբ պատմէ իր տեսած՛ներ բ ^՝չաԷԲ մ տն իմ , ւր են, ինչ եղան այս աշխատասէր շինարար մո այգին ։
չալր ման իմ, պոռալով , պէտք է որ ես ալ իմանամ ւլ" վո ւր գ ին ստեղծաղոբծ ան՛Հ ամ աբ տոկուն բա -
թէ ինչ եղան իմիններս» * * * ղուկնեբՀր * * * ։ Կբ ներկայանամ բրդոտ, կէս մէջքէն ՛Ա՛բ
մերկ ու պղնձացած այգեպան ի մբ, միջին տարի
—՚ ^աԼտՐԷ^Լ ^աձՍէհ. ՚ Ջալտբիկ մայրիկ , ո^ւր Իրիկուն է , յոգնաբեկ , գլխիկոր , մեռելաթա– քով, կուռ ու երկայն պեխերով։
ղնաց մայրիկս,
ո ւր ղրկեցին մեբիններբ* ** գէ վերադարձող սգաւորներու պէս կամաց , կա - , Վ^արձոլ բազուկ ; Բաղուոր եմ , եթէ պէտք
\քօ եավյրոլս , գուն Արգտրեն ց Աւետիսին ւ) աց կ՛իջնենք վար։ Ալ թուրք լաճերո՛ւ քարկոծ՜ու- ունիք ։
թոռր չեռս * * * Հա* , Հա , տեսայ մ ա յբիկդ մեծ մ օրդ թեան չենք Հանդիպի ր ել ոչ ալ Բերդի տակի շէն ու Այգեպանր քովբնտի ակնարկ մբ կբ նետէ վբ~
Հետ Էր ... երբ քեռկինդ Հիւսիլսենց ԳէոբիՆ շինական Հայոց աշխարՀի արգասաբեր տուներու։ բաս ; Ու թաւուտքի պէս յ°՝1յքեբբ վե բ սօի^Ի^^՚լՈէք
Հա յ կո լՀ ին՝ մ օրաքրո2գ Հ ետ Թ ուբքե րր խլեցին\, Զ կան մեր խաթուն մամ իկ^եբբ իրենց նազեն ի կբ Հարցնէ ծխամորճր– մխբցնելով *
Աայդ խենդեցաւ , պոռաց կանչեց,Աստուծոյ քբֆ– Հարսերով, թօմպուլիկ կլորիկ թոռներով։ Ամէն \յխո^ղ էք*** նեբեցէք Հարցումիս ։
րեո , օոգո-ոււտտ Հրչրբաբլա*ւ * * Կէս ճամ բան մնացին , գիշե– կողմ ամայութիւն , փլատակ մոխրա՛կոյտ : Ալ *Լբճ– Հ$խո*Լ եմ , բա յց խմ ող չեմ * * * ։
ու երգող
բր վրա ՛յյ ՀՀաա.սաւ, ալ չ.տես ա ւ Գուն ապրէ , 1յալ|^ »ղեն\ց տզոց ք է՜մէէԼչէԱ) չի Հնչեբ , պարող Աւելի կր ն\ա խ բն տ ր է ի խմ ող րյլալնիգ քան
յ ա ւ ս , ապրէ որ Հօրդ տեզբ բռ՛ն՛ես։ Անոնք ա՛լ ետ էևայ » Վկիկէ&ց կաւի բլուր բ դատարկ է, չէ լիկ թէ ծ իյ՚ող :
չեն գաբ * * * խտզցող դուռ ու դրացի ընկերներէս ոչ մէկբ մնա Այո ինքն , տարբերութիւներ ։
Հայրենիքս իմ &* ԳարաՀիսաբ , երեսուներկու ցեր է . . . ՝Բիչ "իյ^ԲՐ Հան տա լեն ց էրգիքբ ծ՜ռեր , Տարբերոլթիռլնբ ։ ՏասնբՀին գ վայբկեանբ
տաբի վեբ^ տարագիր ,բայց Հայրենապատտ քեղի ցորենի ան պա բն ե բ բ գատաբկուեր աղբանոց է անգամ մբ ծխախոտ պլոբելով ***
եմ եկած կբկին , ամբողջ էութեամբս յանձնուելու դարձեր : Գզուբտոզ , կոճակ խաղցող , յոլլունք Պատրաստ կբ ծխեմ , պա տ ա ս իւ անե լո վ խօս–
քր կբ կտրեմ այգեպանին ։
քեղի ։ Տես , սիրտս խո ցոլած՜ , Հոգիս որբացած գո ւլ ց ո ւլ ^ իրարու ճակատ պատռող, Հայ բա ր լաւ ււ ր
անմեղ մանուկ եմ գա րձած՜ , դմնգակ օրերու տւս– երգող , մանուկներու բազմութիւնն բ սուգի մէջ է Աիեւն՚ոյնն է ։ Ծխող մբ մամա կան փոխա
ռապանքբ շալկած կուրծքիս վրայ Հեկեկանքս մտեր * * * Բո լո բբ , ԲռԼոԲԲ է տաբտզ ներ են, ինձի նակ յիսուն քի՚լօ խաղողի՝ կրնայ Հինգ քիլօ պա
սեգմած , կբ դեգերիմ աննպատակ քոլ մ աՀ ա ս ար - պէս որբ գա րձած կբ տանջո լին իրենց ջա բգա բա ր– կաս կտրել • • » ;
սււլււ աւերակներուդ մէջ , տբոնք լեզու ելած , յի նեբուն լուծին՝ տակ * * * Իսկ եթէ խմող, կոնծող բլլայի ։
շողութիւնս կր քարկոծեն՛ : Պէաք է Հետդ աւելի Հիմա մամ ուն դրան՛ առջեւ են\ք : Ա ուտքի շբբ– -—• Այգ պարագային կր շաՀ իմ ; Հոս՝ Հ,Բագո–
Համարձակ, սիրտ սրտի խօսիմ ։
ջափակր ախոռի են վերա՛ծեր , տղբիւբ\ր չի ԴԱԷ– սի Տաճար» չկայ։ Այսինքն, այգին գինի բերելու
Կբ յիշեմ , թուրք որբանոցի սա Հրեայ ծերու ղլաբ , խոշոր թթենին չորցեր է , իսկ երկու (ծ՝աշ– սովորութիւն չունինք : ՛է, ամ անաւանգ , ներկա յիս
նի բ*եիշկբ մ եր ցաւէն կր Հասկնաֆ, ու մ եր մ ան– խաննեբբ գէմ դիմաց կանգուն կբ մնան Հայու պէս լիթբան յիսուն ֆրանք կ^արմէ ; »
կապարտէզի օոէոԲԳԲ անոր 1լօգնէ , մեր ինքնու- տոկուն ; Ա՝եր պարծենկոտ գամբանան լուռ , իր Լաւ, այն ատեն չեմ ծ՜խեր աշխատանքի
թիւն\ր չի ծա՛ծկեր , գուրգուրանքով ու թախիծով բարձր գմբէթին տակ մ ե կո ւս ա ց ած միս մինակ կբ մամե բուն ։
ա չքե բ բ յառած մեր վբայ, մեզ մտիկ կ՛բն\է ։ Աուտ տքա յ , մ եր Արտերուն պէս փբէ՚եի բողոք ունի ^ Այլեւս առարկութիւն ունի՛՛՛ս ;
Հիւանդ կ^Բէալնք^ չի մ՚եբմեբ, թուզթ կուտայ որ չեմ գիտեր ո՞՛ր օրուան կբ սպասէ . . • ; Աւելի վար Ատիկա կաբելի չէ ; Եթէ ծխող էք՝ առանց
գուբս ելլենք իբր թէ Հիւան՛դանոց պիտի երթանք, սրճարանին խորգ ու բոբդ մոխրակոյ֊ ճխելու չէք կրնար աշէսատիլ, կամ՝ շատ աւելի
պակաս
մեբ ճպռոտած , արցունքէն ուռած ա չքե ր բ գար– տերուն վրա յէն էլ անցն ինք; Կ\ր– զարՀոլբիմ կարծես կրնաք կտրել* * . ; Ես շատ եմ փո րձած՜ *
մ անելու ։ Բա յց ա յ դ օր մեր ճամ բան փոխեց ինք , դեռ Հոն Է % Բէլ Հասան ի բարբարոս , խէնէ շ կ,ոճղ - այգեպան բ ծխամորճր որթատունկին
Տագեսէնց թոռան՝ Հրան\գին Հետ երկու Բաբերդ– կանչր ականջնեբնուս արձագանգ կուտան , քանի կբ զարնէ պարպելու , ու կրկէն նոբոգելու Հա
ցինեբ, մեզ պէս թրքացած Հայորդիներ առնելով քանինֆբ խո շտ անգո ւե ց ան ե լ քանի քան ինե ր բո մար : իսկ ես , շն ո րՀակալութիւն յա յան ե լո վ երբ
գաղտուկ ուխտի ելանք Բե րգբ՝ մեբ Հոգին՚երր վե ցերու մէջ Հրոյ ճարակ եզան, մաՀ կամ ազատու- կ՛ուզեմ մեկնիլ^ բամն,ոլիլ այգիէն, կբ կեցնէ ղիս
մեր Հել, յնե, յճիւնբ փնտռե– թիւն կանչելո վ . * . Աչքերս կր մթագնին *չեմ ուղե ր ուրիշ կարգ մբ Հարցումներ ուղղելով*
ր ա ս ււ ր՛ո գե լո տեսնել Ջախմախճիներոլ տունբ, գեռ կանգուն է, • Խաղող կաբել գիտէիք : ԱչէւատաՐծ էք
լու * * * ։ եբբեք :
այս շնածին մարդակեր գազանին որջբ, ճիշդ քո
Այդ °Րբ անմոռանալի եդաւ ։ Առաջն որդն էի վիկ՛ ր մեր Հին գե բեղմ անատունբ իբ կիսաքան դ Այո , կարծեմ գմուարին ու նէ, ւբբ ւՀ եսւ
մը չէ
րնկեբներոլս , Հատիկ Հատիկ կ^ոգեկոչէի, կբ պարիսպներով Հին ու նոր մեռելներով անէծք կբ
պանծացնէի Հ Ո–
ձեր փառքբ, մանուկ ել որբացած թափէ օրն ի բոլն * * * : Օրինակ, բացատրեցէք թէ՝ իռնչպէս պիտի
գինիս զովացուցիք, նոր կեանք ու յոյս ներշնչե Արեսր մաբր մտած է , վերջացած՜ էր մեր ուխ կտրէք մկրատով ;
ցիք մեզի , տ րպէս զի տառապ ինք , ա ո կ անք , րա յց տագնացութիւներ, նոբոգուած գալիք օրերու տար Զախ ափս ողկոյզին տակէն...
ապրինք ձեզի Համար ։Այո ես դեռ 1լ ապրիմ առանց տամ երազով Հատիկ, Հատիկ կր վազենք գէպի - Զ եղաւ, կեցէք։ Այգ ձեւով միայն գինիէ
խաղող սեզա–
գիտնալու թէ ինչ եղան այգ օրուան՝ սրտակից , որբանոց վախր միշտ մեբ Արտերուն մէջ թէ՝ կբ կը կտրեն , Մեր ունեցածը, քաղածը
ան բա մ ան ը-1 կետերս։ Ո< , 1լյչ յէ չեմ, Հել է Հես բռնոլինք մեզ Հետապնդող աներեւոյթ ՚ չարա - Համ ո ՛Ր է ։
բարձրացանք Բերդի կողերէն վեր , մտ անկք խոշոր գո րծն եր է * * * * ֊ Երկրորդ ձախողութիլն մը։ Ա՛յ անբախ*
կը մտածեմ ես ինծի
կեկ լայն բացուած գոնէն ներս, ոչ շիբիմ , ոչ մէկ * * * Այոօր քոլ փառքդ կբկին 1լերգեմ , գուն
խօս՝ուն՝ յիշատակ , ամայութիւն ... Հսկայական» իմ անմոռաց & ՚ ԳարաՀիսաբ , որ մեր Հոգիներուն Ու աՀա, այգեպան ր գործնական ձեւով
կոյտ յն զա ր գ , խո պան , մ ո սա ււ ո ւա Շ բացատրէ .
քար մէջ վառեցիր ազատութեան սէրբ : Թող ապրին
դամ բաբան * . . մեր բոլԲււր Հ եր ո ս ա մ աբ տ ե բ բ սերունդէ սերունդ, Պէաք է բռնել այսպէս ։ իք աղողին կոթանէն
ձեռք դպցնելու կտրել ու տե
կր քալենք Գէխիկո բ առան ց խօսելու : Հաս ած յնոնք են որ Հիմնաքաբբ գրին այսօբուան՛ մեբ ու ողկոյզէն առանց
9
ենք ճևկլի Հաբս ին բաղն իքին առ^եւ , մեր խեղ Հա յբեն ի քին ղաւոր ե լ կողովյբ ։
դուած կանչին՛ ձայն տուժող չկայ, մեզի բարեւ ԱՆՇԷՆ ԿԱՐՕՏՈՒՆԻ Զեռք ձյէացնե լու պատճառբ 1Լ ո լզեմ իմ ա–
տուող , շո ւբ^պա ր գար ձ ո զ կաքաւն՛երդ ալ չկան , նա լ :
անոնց բոյնն ալ քանդուեր է մերինին պէս ՚-Գէխի– ԱՏԱՑԱՆ-Բ Ե՛ծ՜՛ումրին փայլր վրան՝ պէտք է ներկայա
վայր ջբՀ*ո րնեբու ^ուրր որդնոտեր է , կ ո ր ե կին ցնել գնորդին՝ ••• : Ա՚ատներդ Հպելու պարագային
ամբար ր մեզի վախ կր պատճառէ , իրար փակած անոր փա յ լունութիւն բ , ջ՚Լարակբ կա*նՀ ետանա յ Հ
Այմմ իմացա°ր գաղտնիքբ յ կրնամ վար -
կր քա լենք ու մ եր քա յ լեր ուն՝ տակ կբ գողանք ։ ԵՐԱԶ։ ՕՐԵՐ, ՏովՀ. ՄաՀաեսեան (Հոկա.
Ղ֊Ի՚-ԼԷ Ի^՛ մ էջ քաբակո յա ի դէզեր 1940) : Տպագրութիւն Զ֊^ւէն , մուիլ Այո , քանի մբ վայրկեանէն
լե ց ո լած են , 1939 Փետրուար ։
վախցանք քբքրել, ձեր Հանգիստբ
չխռովելու Հա Մ արսէյլ ;
Fonds A.R.A.M
