Page 79 - ARM_19-1947_02

Թ Ո հ Ր ՛Բ Ի Ա խէբ ծրագիր ր եւ պիտի չթա՛լ՛ար Թուրքիոյ վրայէն կեքներ% ՎարժապետեսՀռ, 500 , Միսաք Մէըգէ 500 ,

դէպի Հարաւ ել կովկաս իՀնել ու ապաՀովարար Տ օնապետ\ձ ան 500 ելն • ել գում արբ րա՛ր -

ԳԱԴ.ՏՆԻ ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹԵՐ ալ պիտի յաջողէր։ Այս կէտը նկատի առնելով, ձրացաւ 5100 ֆրանքի հ Արտասանեց էն բնկերներ

Անղլիոյ ալ Հաւանութեամբ 18 Յունիս ա\ին Փափազեան (Տէսթ), Աանուկեան (Սէնթ էթիէն),

Գերման իոյ Հետ բարեկամական դաշնագիր մր ԱրրաՀամեան (քիոման) • էքրիմեան , Օր * Առաքել–

Պոլսոյ թ-երթ-երէն կը քաղենք հետեւեալ |ււհ - ստո րադրուեցաւ՝. ԱնոԿ.ք որ կր յ ի չեն \Գ4\ի դէպ - Լան , Լուսա քեւե ա–1.\ ՀՏէսին^ : Երգեցին ֊ Ն ՛՛ւ Հ ա -

ղեկութիլնները . է քերր դիւրաւ կրնան գ1աՀ ատ ե լ թէ Անգլի ոյ եւ պետ հան ել Բիւբքճ՚ձ ան (Կրրնոպլք) , ԱբրաՀամ -

ԽորՀրդային պատուիրակ Կրոմիքօ Ապաիր - քհուսիոյ ինչ մե^ ծ աաո յ\ռլթիւն մատո յո Թուր - Լան (Աէ՚ւթ եթիէն) , Աղօեան (Աէն Շամոն) :

վութեան Ի)ո րՀ ուրդի՛ն՛ մէ^ պնդած ՐԱաէոՎ ՛ք՛ ք՝ ՚ ,քիա , Գերմանիան սլա Հե լով թ՚րակիոյ սաՀմաննե– Օր ՚ Տ է րմանեան , Առաքելեա՝՝1^ քո յրեր , Պետրոս­
խլեցին
տ իեզե ր ա կան պատերազմին ընթացքին Թուրքիա րէ՝հ\ անգին եւ Նեղուցներէն Հեռու % Տարդ դագան ի եան եւ քնկեր ՎաՀԷ Ա անուկեան, որոնք
, Տէր֊
ոչ թէ Դաշնակիցներուն այլ Գերմանիս յ ի նձաստ պաՀ ուած կէտ մրն ալ պարպենք» < ջերմ ծափեր : Նո֊֊֊ագեցին, Տ՝ո սա-ողուրեան

քաղաքականութիւն մր Հետապնդեց , «Ոււ"ւ՚>» Թուրքիա գրեթէ ոչինչ ււ ա ա սահ էր այն 25 ա Լք ե ա\և , Ալթունեան , Տօնապեաեան , Զաքմաք -
ամ ե
սկսալ Հրատարակել ցարգ գաղտնի պւ Հռւած մ իլիոն սթեր լինն\ո ց ռաղմ ան ի ւթ էն գո ր Անգլիա եան ՝. Գովելի էր բեկեր Ալթունեանի -
-
կարգ մը դէպքեր։ յանձ՚նառոլ եդած էր իրեն տալ րոտ անգլեւֆրանք– լՀիկեան պաբբ, Հքլաքինէթ^> ՚. Եղան նաեւ ձայկա յլր

Պըօֆ • ՆիՀատ Լ՝ը իմ ի կողմէ գրի առնուահ այս \ե ւթուրք դաշնագրին գաղտնի մէկ յօդուածին՛։ էլան պա րե ր Հ Գե զա ք ո ւե ս ա ա կան բաժնի փա

յօդուածին մէշ^ կը յայտնոլի թէ 1940^2։ Խ– Աք ո լ– Ինչպէս Հ ա ս տ ա տ\ո ւե ց ա լթո ւր քե ւան գլիա կան սպա– կո ւա ա ր \նՀա>ե <ձՆո բ Ա ե բ ո ւն գ՝ֆ ի «^ք ա՚ռվարենցՀ

թիլեր Պուլկարիս յ առաջարկեց Թուրքիոյ դէմ յա կոյտեր ուն միջել կատարուած բանակցութեանց ՛ե . սէ գա խ ո ւմ բր \ .

դաշնագիր մը կնքել : ր՚ւթացքին , թրքական բանակր կարելի չէր չյոքժ ~ Մինչեւ գիշերուան ժամբ 10.30 սրաՀբ կբ թն­
խրմ–
Յօդուածագիրը ընդգծելէ վերչ^ որ պատե՚ոազ^ մ ան անցքնել \ո րպէս յա բձակողական ում՜ մ ր ,ցո ր՝– դար ազգային յեզափոխական եւ գեղջկական
ձեռ–
մին ամէնէն մռայլ շրշանթ՝ 1940ին Թուրքիա չափ չէ ր ս պա ռա ղին ո ւած ար դիա կան զէնքերով ։ բերգնեբով ՝։

կազմ ու պարտաստ ամէն յարձակումի դիմագրա­ Ա* իա յն պա շտ պան ո գա կան ի մ էջ մնա լո վ կր՛՛ն՛աք օ - Աաբիք ե ր իտասաբդն\ե ր , ձեր ազգօգուտ

ւելու Անգլիոյ Հաւատարիմ զինակիցը մնացած էր, զուտ ապաՀովել Հ նարկնեբբ միշտ խօսուն

կ՚ըսէ . Յօգուահ՜ագի րբ կա՚ւելցնւէ * Այսօր Հ ր ատ ա - ԸՆԿԵՐԱԿԱՆ ԽՆՋՈՅ-Բ

Նի*֊րրնմ պէբկի գա տա վար ո ւթե ան ր1 լվաց­ ր ա կահ ենք երեք գազանի փաստա թա֊ղթ– 1) Հիթ֊

քին յայտնո֊եցալ որ Ա. Մոլոթով Պերլին այւլե - լէբի Թուրքիոյ Հանր • նախագաՀ ին 1941/»֊՛ գբի ա–

լութեան ընթացքԲ՜ւ Հիթլէըէ կաՐԳ ՛էր առանձ\ա - ււած ՚Լ\ամ ակր , եւ ա յն խոստումք թէ Թուրքիս յ ՍԱՐՍ ԷՅ Լ, (Յառաջ) Հ. ՅԳ– կուսակցա–

շւորՀներ ուզեց Նեղուցներու մասին։ Այս խ%դ - վրա ք չպիտի յարձակի; 2) Սովիէթներուն 1941/՛– կան կեանքբ օրէ Օր կ^աշխուժաէնայ ։ Ա-նցեալ շա բ–

րո յն վերաբեր՛եալ փաստա թուզթե րը Դաշնակից - Պ ո լլկա րն\ե րո ւն ներկայացուցած֊ առաջարկբ Թ11֊ր– իժու ալ Սէնթ Անթուանի «.րնկեր կարօ» ենթակո–

ներուն ձեռքը կր գտնուին : իրալամր կրնանք քիոյ դէմ Համ աձայն ութ իւն կնքելու Հ ամ ար հ 3) միտէն խնջո յք մք սարքած էր մասնակցութեամբ

Հարց տալ որ ԱովիԷթ Ա՛ո լ ււ իա այս թ\ոլականին Թուրքեւանգլ* գաշնագրիԼւ գազանի տրամադքոլ — Նոր Ա ե քունգի <Հ.Գիւլխա.ն դանեան» խումբի ինկեր֊

ինչո՞ւ Թուրքիոյ դէմ Համաձայնութեանց ներՀակ թիւնր թէ 25 միլիոն ս թե բ լին աբժոգռ ւթեամ ր. րնկերուՀ ինեբու : Ն" յն իսկ Հ ե ռա ւո բ շրջաններէն

քաղաքականութիւն մ ր Հ\ետապնգեց ; ռազմանիւթ պիտի արուի \եւ ալն իրողութիւնք թէ ալ շատեր եկած է թե ;

ՆիՀատ կրիմ յիչեցնելէ վերչ\ որ 1941// սկիզրր այդ թուականին գրեթէ բնաւ չյ անձնո ւե ց ալ ա յգ Հոն էին, Հ. 3* Գ* Նոր Սերունդի 5/*^* վար­

Սովիէթները Պ՛ուլկարներուն առաջարկեցին Թու ր– ռազմանիլթբ ; չութեանն– ներկայացոլցիչնեբբ , նաեւ քաղաքի

քիոյ դէմ Համաձայնութիւն մր կ՛նքել, կ՚ըսէ. Ասոնք վճռական փաստաթուղթեր են ։ Թե - ՀհԶ ա մ ա լ ե սւն » խումբի վարչութեան ամբողջ կազ —

Գեռ այն ատեն Թուրքիա վերաՀասոլ դար­ րեւս թուրք կա ռա վա ր\ո ւթեան Համար անՀ րամ եշ— մր , մէկ խօսքով սրաՀք նեղ կուգաբ եւ շատեր

ձաւ գաղտնիքին : Առածին անգամ ըլլալով Հիմա է տ՚ութիւն մր պիտի րԱայ Հրատարակել այլեւս ա — յանձն առին ոտքի * է ր ա յ կենալ ։

որ կր Հրապարակէր : Սովիէթները արդեօք պիտի նոն՝ց բուն պատճէննեբք : Հանդէս բ րա ց ո ւե ց ա ւ •հՄ Հա կ բան ո ւո ր» ո վ :

ուրանա՛՛ն որ դեռ 1941/& Պ՛ուլկարներուն խոստա­ Ար տ ա ս ան ո զն ե ր\ե\ ու եր գողն երք ա յնքան շատ էին

ցած է ին Արեւել . Թրակիան : 2Ա6ՆԵՐ ԳԱՒԱԶԷՆ որ զանց կխառնեմ ան ո ւնն երբ ւ

Յօդուածագիրը յետոյ կ՚ըսէ. Այդ չբուսնին Օ՛ր ո ւան ս ե ղան ա պե տ ր , քնկեր Պօ յաճեան Հե ա ^

Հետեւեալ դէպքը պատաՀեցալ. Հէթլէր նամակ զՀ՚ետէ ձայն տուաւ Հետեւեալ քէն կերն ե բ ուն* Ս•

մը ղրկեց Հանրապետութեան նախագաՀ ինէօ՝ իլի ԼԻՈՆ– Ապրիլ 13ին, Հ– 3– Գ– %Նոր Աե -

եւ Հաղորդեց թէ Գերմանիա մտադիր չէ Թուրքիս ւ բունդ^ի «//իամանթօ՝^ խումբք սարքած էր ճաշ մր Մելտոնեան , Մ* Թաշճեան , Ն* Ա՝ա\նուկեան , Խ՛

վրա ^ յարձակելու։ ՛ճիչդ կ՚Ր1էայ ասոր Համար ի պատիլ ներկայացուցչական մ ո գովի պա ագամա–՛ Մ խիթարեան , նաեւ Նոր Աե բունդի Շբջ* ՚Էս^Բք1*—

«այգ օրուան Համար» ճշդումր ընել։ Այգ օրուան ւ ո ո նե ոուս ; թեան ներկայացուցիչներ , քնկերներ , Գ* Գէգէվ–

Համար Թուրքիա ի վիճակի չէր առանձինն պա - կարգագիր լան ձն ա խում բր ջանք չէր խնա - եանին , եւ Տ՝ * Ասկանեանին , բո լո րն ալ աւուր

ւոեբազմի ձեռնարկելու Գեբմանիոյ գէմ ել յառաշ^– յած Հիւրերբ գոՀ ձգելու Համար : Պատգամաւոր — պատշաճի խօսքեբով քաջալերեցին Նոր Աերունգհ՛

խագացումի անցնելու։ Թուրքիա՛ ցորչափ պաշտ ֊ ներէ\1 զատ ներկայ է ին նաեւ երէց րն կե րն ե բ ձեռնարէին\երբ եւ մազթեցին որ, օտար ափերու

պան՚ողա կան ի վրայ մնար Հրատապ խնդիր մը պ/ւ– Նոր Աե բունդի անգամներ , կապո յտ Ի) ա չի սանոլ֊ վրայ ծն՚ած , օտար շունչ \ոլ. մ՚շակոյթով սնած մեր

տի կազմէր Առանցքին Համար։ Բայց եթէ փ՚էքՀձ ր Հիներ , Համակիրներ եւն * : Սեղանապետ բնարուհ ՝- ՀհՐ հաա ս աքզնե ր բ գ Հռդնան Հարււ.ղաա ժ ա.է.2ձ*ե գո ր գ–

յ ^.ռա շիւազա ց ո ւմ ի անցնիլ, Գերմանիա պիտի փո– ցալ րնկեր Ս*իսաք Միրզէ որոմն; Հրաւէրով իւրա­ նե ր ր մեր նաՀատակնե րամն՛ :

քանչիւր ր բերաւ ի ր ս ի րայօւեա ր մ ասնակց ո ւթիւնբ Նեբկաներբ Հ ի ւբ ա ս իբ ո ւե ց ան , խմ իչքովք ու
գեգարուեստական բամնլհն ։ 0 ա ^ // ր գ ա բա ր քաջա -
ան ո լշե զէնն ե ր՛ո վ : Այս առթ իւ սրտաբուխ , նուէ ր–

նաս» : Այս էր վերջին խօսքդ : Երբեք, երբեք պիտի լե րական խոսքեր քսին րնկերներ՝ Ա՝ ելիք Գէորգ - ներ եղան , Նոր Սերոճնդի կազմակերպութեան *
աե– ՚ես-ոն–, Պետրոսեան ( *Լա - Նոր Սերունդի արչոլ^
չմոռնամ անցեալը Հակառակ աչ^էն ել ձախէն ինծի լանս^ , Պարոնեան • ՓոզՀարեան, Աւագեան րնկեր Աքթինեան 500, ԳիւլխանգանեաՀհի վ այ­
Հայրենակից
՚ԼաՅ՝ոո ^խրաա»ներոլն որոնք կր թելաղրեն Հազա­ ՀՎ^իէն^ , Համակիք թիւնր 500 ֆրանք։ Ըն՛կեր
անգամ
մոռն՛՛ալ անցեալը եւ մպտիլ, մպւոիՏլ ՚. մբ • Ս՝ չե ց ի որուն անունք չեմ դիտեր , Աճէմեան , րին ալ նուիրած էր ա աս բ նոր դիրք *

Յարգանք քեզ, մայր իմ եւ քեղ նման Տէբ - Պետրոսեան եւ ընկեր Բ • Ալթոմւե ան , որ Գեղ արուեստական բաժ ինք տեւեց մինչ ել կէս

րաւոր Հայ մայրերու , որոնք տապանաքար երկու խօսքէն վերջ֊ ,500 ֆրանք նոլիրեց Շ ր^ • գի չեք ո րմ է ետք սկսա\ն\ եւրոպական աարերբ %
ՀԼա բ-չո ւթեան է Եգան ո ւբ իշ նո ւէ րնե ր ալ , Ըն -«
չունեցան ... — կարապետ Յովակիս՚եան \ ՝ Արծրւււնի

ԷՋԵՐ ՀԱՅԱՋԻՆՋ ՍԱՐՍԱՓՆԵՐԷՆ կոչ) Տ քաղաքին պատեբուն վրայ յայտարարոլ - էին ճամբաներ շինելու իբրել, Համէ լէ թապ ո ւ֊րի» ՚+

թիւններ են փակցուած ։ Մ՚ո ւն՚ե ա ի կն երբ կբ ծ ա(հ ցու­ 1Լ ե ր Հե ա կան նպատակէն է ր սպաննել բո լոր բ ։

ցանեն լուրբ քաղաքին փողոցնեքք ԼՐ^ելով։ Թյուրք Այսպէս անլուր ՚ոճիքնեբու 1լ ենթարկոլէին նաեւ

ժողովուբգբ ցոյցեր ՚ կբ կատարէ փողոցներուն անոնք , որ ի րենց սայլերով ել բեոձե ատ ար կենդա­

մ էջ ։ « Եաշասույեէ Տէ01Լէէի^ » եաշասուն Մ է էէէի^ ւ նիներով պաշար կր փոխագրէին թուրք բանակնե–

փատիշաՀրմ չօք ե ա շ «/» եւն ։ Ամ էն էն ան տ ա ր բե րն բուն ։ Թուբքիո յ բոՀո ր ճամ բա՝՚Լ\ե ր ո ւն վ ր ա յ բազ -

\9)4ի Համ ա շխաբՀա յին պատե բազմ ր բռնկած ալ սկսաւ մտածել պաՀ մք։ Միայն մենք մանուկ - մաթիլ գազանա յին ոճիրներ գործուեցան պատե–՛

է Եվրոպայի մէջ*. Հաա ոլ կտոր լուրեր միայն կր ներս էինք որ բան մ ր չէ ինք Հասկնար ա յդ քանի բազմի առաջին ամիսներուն իսկ I

Հասնին Թո ւրքի ո յ խաւարակուռ անկիւենեբբ : ք\ շ մբ անծանօթ քառերէն ։ Լախտ ի Հ ա րուած մ ըն էր 1915^ գարնան գռնեբր Հազիւ բացուած , նոյն

ոք ստոյգ րան մբ գիտէ եղածին մասին : Ա®վ որու \որ մէկէն իջաւ ամէ-Լ-քին գլխուն ։ կոտրեցալ այն — շ ա րա շուք գրո յցներբ ։ Կարնո յ նաՀաՏհգի ամ բող§

՚էէմ պատե բազմ է յ ա յ տ ա ր ա ր ա ծ , ո՞ ր ճակատին քան եռանդով սկսած աշխատանքի թափք։ Ամէն Հա յ բնակչութիւնբ մ աս առ մ աս տեդաՀան կ^բլր՜

վրայ կք մզուին կռիւներք, ո՞վ է յաղթ ողբ կամ ոք սկսալ մտածել Հետեւանքք։ Րոլոր անոնք որ լար ու կր կոտո ր ոլէ ր անխնա յ , մեծով—պզտիկով ,

պարտուողր ։ (ի-՚ոզովուրդր առանց մեծ ուշադրու­ զիւ ոյւորական տարիք ունին , պիտի մեկնին անմի– ծածուկ վա յ րե րու մէջ ։ ԱՀա ա յս էր օրուան ամէ՝–

թիւն գա ր ձն ե լո ւ շրջած զրո յց(ւ ե ր ուն կր շա բո ւն ա– նէն շշմեցուցիչ լուքք: Գժբախտաբար այս լուրե­

կէր իր առօրեայ աշիսատանքր։ Մ ասնաւո րապէս ջապէս ։Զլնուոր Հայրենիքի Համար Հքեաֆիր Մոս րուն ալ ժէողովոլրգբ չէր Հաւատար այնպէս ինչ-

գիւղացիներբ որոնք կտրուած էիւ աշիսարՀի մնաց­ կոֆր^> ջա խ ջա խ ե լո լ ։ Ոստիկանական ջո կատն ե ր որ կք պատմ էքն ականատեսներ ք : Անբացատրելի

եալ մասեբէն, չէին Հեաաքրքրուձեր իրենց լսած ֊ սկսան Հյ՚ջիէ գէ՚լգէ գէլԳ » ՛զինուո րական Հ րամ ա - էր այգ օրուան ժողովուրդի մտալնութիւնք ։ Հա ֊

Հներով ։ նագի րնե ր ր գո րծագրելո լ պատք ո ւա կինտա կ ։\ք ա յր զար ու մէկ զրոյցներ շրջան 1լ ոնէին եւ քա\նի մր

տուին թրքավարի կո զո պո ւան ե րբ : Ա պա ռն ա լիք , ժամ վերջք կր փո խո լէ ին ։

Զմբան երկար Հանգիստէն վերջ, բոլոր աշխա– ծեծ , ՀայՀո յանք –ե լ ան պատ ո ւո ւթ ի ւն Հա յեր ուս Եթէ պատաՀէր որ տասբ գի՚֊գացի Հայեք քա–

տող բազուկներ ր թափած էին դաշտեր լլ ։ իր գլու­ գլխուն ։ Աչ մ իա յն տզամա րգիկր պէտք է երթա­ զաք երթային նոյն օրուան մէջ, ա աս ր տեսակ լուր

իսր քերելու՛ ժամանակ չունէր Հողագործ գիւզա ֊ յին պատերազմի գաշտ,.ալլել գիւղացիներբ պա ր– կր բերէին իրիկունբ ։ էթուաբած էր ամբողջ ժո -

ցին հ Գարնանանային; աշխատանքնեբէ վերջ եկան տաւո բ է ին կ առավա բ ո ւթ ե ա\ն, յանձնէ լ իրենց աշ– ղովուրգր։ Ոչ ոք գիտէր իր ընելիքք* բոլոր գոբ–

•ամրան արեւավառ օրերբ : Հասկե րր սկսան գեղնիլ խ ատ ան քին րնգո ւնա կ բո լո ր կեն գան ինե բր , ձի , ծերբ կբ մնա յին ՝ե բեսի վրա յ ։

՛ել ոսկեզօծուիլ։ Ամէն մարգ սկսալ պատրաստել ջո ր ի ք էշ յ եզ եայլն * Կ ա ռավաբո ւ/ժ ի ւն բ ա յս կեն– Սկսաւ զէնքերու Հաւաքումբ, ^աՀք եւ «տար

իր գործիքնե րք , մ անզազ , գերանդի եւ ա յին; , գան ին ե ր ո վ ռաղմ ամթերք ՝ե ւ պա րէն պ իա ի Հասց– կրօնապետն-եբ թուրք պաշտօնեանեբու Հետ կք շբ–

քաղելու Համ ար ի ր տարեկան Հունձքբ ; Ա յսպէս ջէին Հայ գի՚֊ղերր, խոՀեմոլթեան քարոզներ կր

կամաց կամաց ամէնքն ալ լծուեցան աշխատանքի; նէր իր բանակին ։ Ու այս բոլոր ր գի*֊ոացին ան -

Մ(՚ջէ՚-նի աշխատանք մեծով եւ ազտիկով ։ Ամէ\ն> ձամբ պարտաւոր էր տանիլ մինչեւ բանակատեղի– կարգային ոբպէսղի իրենց ունեցած ղէնքեբր պե -

կողմ սկսան բարձրանալ խուրձի դէզերր : Աայլե– ներք։ Գագրեցալ ամէն աշխատա\Լք • Հունձքերբ եւ աութեան լանձւ՚են օր առաջ ։<%Տուէք ձեր ղէնքերբ,

բր կբ ճռռան բոլոր ճամբաներուն վրայ ։ կալերք կալերք մնացին երեսի վրայ; Եբկաթեայ սեւ վա­ տուէք ձեր բոլոր ունեցածնեքբ որոնք կրնան օգ­

կք Հաւաքուին քաղուած արտերու Հունձքերբ, րագոյր մբ ւջաւ բոլորին առջեւ։ Ով ոք կբ բաժ­ տակար բլլալ պետ\ո ւթեան այս պատե բազմ ին մէջ ,

կամ արաձել շարոցներ կազմ ե լով անո\՝ց շուրջր % նուէր իր տունէն ու բնտանիքէն ,այլեւս չէր կրնար այլապէս վտանգի տակ ենք % քո լորս ալ* թշնամին

Եռ ու ղեռ , խանդ ու եռանդ ամենուրեք, գիշեր լուր գրկել ։ Միայ–Լ\ Հաա Հու. կտոր ողբերգական ոչ միա յ՛ն պիտի գրաւէ մ\եր Հսղերբ , ա յլ եւ պի­

լուրեր կբ Հասնէին ամիսներ առաջ մեկնած Հա ք տի անպատուէ մեղ, պիաի սրբապղծէ մեր բոլորիս

•ւ;լ ցորեկ իրար խառնուած է եկեղեցիներբ, պիտի բնա^նջէ նաեւ բոլորս առանց

ծ՛– յանկարծ չարաշուք եւ անակնկալ լուր մք , զինուո բնե րու մասին ։ Զինաւոր * տարիք ունեցող աղդ ի եւ կրօնքի խտրութեան՝» ։
բո լո ր Հայ ե բիտ ասա
Ազոստոսին , փոթորիկի պէս 1լանց\՝ի գիլգէ զիւղ, էին եղած ղօրակոչիհ, րգ1 եբ բ որոնք պատասխանած

կալէ կալ , տունէ տուն , «ւ/Հ ֆէրոլէրլիք» Լզօրա « Բ*ոԼորովին անզէն , ղրկուած (1) ՊԵՏՐՈՍ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ

Fonds A.R.A.M