Page 263 - \ARM_19-1946_03

#«* Ա * 1

ՄԱՄԱՍ ՊԱՃԻՆ Նեղուեցաւ ; Տրտմեցաւ Ա՝ամ՛աս Պաճին եւ բո­ ք՝ԱՂԱ*ԱԿԱ՜Ն ՕՐԱՑՈՅՑ
կս ալ ինքնիրեն
խօսիլ մեկուսի ։

(Պատմա-ածք ) Սատկի՛ս Պո լաւ գոլն , Լօպէռտէ - մեղայ

մեղայ տէք Աստուած ԼԼօմպաքտէն գմուաքա - Հը Խ ա ժ ա է ի մ ա է է

Հնչելի գտնելով՝ այգսլէս կ՚անուանէր գոբծաաէ -

(Ի– եւ վերջին մաս) ՈԼ) գործս էմմէնէն դիմաբ է, Հէմ բլ վարը Բաւական Հրամարովներ կան Գաշնակցութե -
Հետ։
— Ա՚է՚ւէ է՛լ՛՛ի՛ Կ. Հեզ մ է "հ ս ՀայԷ» Հշ՚– * • ։ քրերուն մէք, Հորին էռչին խամ կաշեստանը նէն : Գոնէ թերթերը այդպէս ցոյռ կուտան ՚* Հրա–
թարգ­
Մամաս Պաճին երկու, տարփէ ի վեր կ՝աքիա - Աաածեց անգամ մը գրասենեակ երթալ անի - մք-սրռղներոլն մէկ երկոլքին ծանօթ եմ * Այդ °՜ա *

տէր արղէն : Գործի ըլլալու ատեն յ դքւր&թւյանին մանի մը Հետ, բողոքելու՝ իրեն գէմ եղած նօթները , եթէ ծածուկ Հեռանա յին՝ աւելի լաւ.

տնօրէնը երբեք առարկութիւն չէր բբա է– անրր ր ասութեան ը Համար ; պիտի բլլաբ , թէ՛ իրենց եւ թէ՛ Հայաստանի Հա -

տարիքին Համար, Հակառակ անոր որ կեանքի վե­ Տտքորգ օրբ, միքօրէին մբ/ոիրը փոքր գբւդա– մար։ Եթէ Բռէոր Հբամաբողները այգ իմ ճան չ -

ցերորդ դա բիս ֊գին՛ ( 6 0 ) թեւ երկարած– Էր ար - բի պաՀ մը ներկայացած բյլլալով, անմիքապէս վե­ ցածներուս պէս են, վսաաՀ եղէք որ ոչ Հա յաս -

գէն : Պատերազմին Հետեւանքով՝ աշխատող բա ՜ րի յարկ բարձրացաւ ոլ ձայն տուաւ ԱՀ ալանին՝ տանի բնակչութեան թիւը էլաւելցնեն,– որովՀե–

զոլկնեբու մեծ կարիք կար , շատ մանրամասնու - աստիճանին գլոլիսէն , տեսնելով որ քանի մք քայլ տել Հասնելնուն պէս * • • ոլ–"գէէ տուները (բանտ)
թիլԼՀ ^ԼԼՀ
թեանց մէչ չէին մտներ։ անդին իր մեքենային առքեւ կբ գտնուէր* պիտի նստին , ոչ ա յ Գա էակցութեան մ իա ^ն ,
» եղւ
Ամ էն օր ար շա լո յսին Հ ետ գո բ հ՜ա բան Կ՛ եր - ՝ Այրո՚ն , ձագս Հեղ մի Հոս կոլգա^ս ։ պակսեցնեն , ոքովՀետեւ անոնք, երբեմն

ք^ա<Բ » կէս օբուտն ճաշն այ միասին առած : Գ՜ո ր - Ի ն չ կայ Աամաս Պաճի , - մօտենալով ան յայտ նպատակներով « թոլս րտ իքեան

ծաբանբ Հազիւ Հ աղա բՀինգՀա բիւր մեթք Հեռու կբ Հաբցուց ԱՀարորնա ։ են

բնակավայրէն : Բայց, մեբ Ա ամաս Պաճին երէկ - ֊ Ջգոն , էսցեղ (այսպէս) բլ բա՞ն կ՝ՐԼէի ՝• Այս անցած դարձածին մէք եթէ նյղեոուոելլեու/
չշաքունակեց
՛ո լոմն աղք ի կբ թ»՛բ • Օբտկան երեք Հագար մեթո Հայէ՛ , ինծիս է՛ն ետքի*** ա՛ է պատճառ մը կա յ , ա յն ալ Ա ուբիո յ գա գո ւթ ին
Պաճի ,—-
պակաս քալելով՝ ո լ մ ի զգալի իւնա յոգութիւն ձեռքի թզթի՛կբ ԱՀարոնին երկարելով ; «ապրանքներուն» * . • տեսակին պակսիլն է ։ Վեր -

բրած կ՚բլլոյբ ; իռնչ կ՛ուզես որ րնենք , Ա՝ամ՛աս քասլէս Հոծ գաղութ ենք, քաղմաթիւ, բազմատե -

Անցեալին մէք եբբ ամուբի ոբբեբուն լուացա– Հաբցուց ԱՀ ա րհն ; սակ , բազմ ագլոլխ եւ բաղմ ամիա ։ Ար եւ է նմ ո յշ

բաբն էբ, ղինքբ կբ տեսնէինք, իրեն կբ Հանդիպէ­ Հեղ մի պռօն երթըևք, ըտ շուն Լօպէռտէ ին պակսելու չէ մեղմէ * * * %
խօբաս ինծիս Համար ;
ինք շարունակ մեր երկար փոզոցին վրայ , ճեքմա– կատակը մէկ կողմ, սա Հրամարականները եւ

կեգէննեքու ծրարը անութին տակ։ Ի սկ Հիմակ, անոնց ձեւը զիս ալ մ ամ տուքի կբ մ տանեն ։ Եթէ

գործարան տանելիք պա շարին պա յո ւս ա կբ թեւէն Այգ մասին , նախ՝ պէտք է խօսուի էոԷ|ԷկԷ– օր մբ, իմ ալ Հայաստան երթալու «քօթան» ելլէ,
բաւա՛–Կ
կախ կամ գաբձեալ անութին տակ՝ առա քո ւան նեբուն , Մամաս Պաճի,—- առաքաբկեց ԱՀարոն ։ թնչ պիտի քնեմ : ՚1 ատ ո աստ ւ ա ժ ա րււագբա էէրյ

պէս կ՚երթար, կուգաբ բարձր ու կամաբոլելու -— Ընոնց մեծին իւօսաց էոսիկը ։ (էսաց՝ մեր չեմ կրնար ստորագրել , որովՀետեւ ատոնք

մօտ Հասակովը ; քււձեքլ բ ա ն ւԻԿայ՛ փաթրոնին գբցէք,— յ^բեո րա բութ իւն չեն տաք չափի եւ ո քակի տեսակէտով

Ալ այսպէս , ամէն առտու երբ Ա՝ ամա ս Պաճին Մ ամաս Պաճին ; շատ սիրով իմ բաղմլմ ա պիսի Հ յՀոյանքնեբու * * * զորս կ՛ուզեմ
թէեւ յոյս
գործարան կ՚երթար, երկար ու Հայաբնակ մեբ Այն ատեն, , Մամաս Պաճի։ Եր՜ ,րնել առ ք անկ է ;

փ ո գոցէն անցնելով, առնուազն երկու տասնեակ մբ թանք անգամ մք։ չունիմ, փորձ մը ը– Ապա դա յին , այգ եղաւ չեղաւի տաղտուկէն ա–

բաբեւնեբ ունէր առնելիք արշալոյսին Հետ, որպի­ նենք : զատելու Համար , կ՛ուզեմ այմմէն Հրամաբագիբ

սութեան Հարցումներով * Ո ւ եք կ ուքը միաս ին գիմ եց ին Հ ա շո լա կա լին մր գրել եւ իրենց վաւեբացման ենթարկել։ Եթէ

Բարլո՛ւս , Ա ամաս Պուճի , թնչպէս ես , ա՛­ գրասենեակը։ Այգ վայրկեանին Հոն կբ գտնուէր ընգունին՝ լաւ* ա է ն կ է ր ս կը կապեմ։ իսկ եթէ

ղէ՞կ ես ւ գործատէբբ , զոր ճշդած էին նախօբօք ։ ՝Բիմիա - շատ ծանր կամ շատ թեթեւ գտնեն , կր բարեփո­

—- Ասս ո՛ լ բարին ։ Լո սո ւն բարին վրադ շա - գէտ տնօրէն բ նմ ան խնդի բներով զբաղելու լիազօ­ խեմ եւ Համայնավայել լիզոլով Հատ մը կը գրեմ X

զաս ։ Աղէկ բմ , վւառք ԱսսուՀ ՛Լ/Է անօթի բմ , նէ քլ րութիւն չունէր այգ գործարանին մէք։ Եթէ այղ ալ չընդունին , այն ատեն ստիպուած կը

մերկ ։ ՝Բքնի թեւերս բռնէ կու բանիմ՚, Կէ Լ\ԼԼայ 1*^ Երբ՝ գբասենեակէն ներս մտան, Հ ա շո լա կ ա - ստորագրեմ իրենցինին տակ • * • :

մօտ ա ւո րապէս Ա ամ աս Պ աճի ին ա ր ո ւած բարելին լուՀ ի ին կոքղքինճ ոտքի վրայ գտան երկարաՀա - Հրամարագիբի օրինակ *

•ել որպիսութեան Հարցումներուն պատասխաննե - սակ , ճաղատ գլուխով գործատէբբ , սովորականին Ե" , ստորագրեալս , տարիքս նյայւ կր
պէս ծխիկբ շրթունքէն
րբ։ Անիսուսափելի էին նաեւ իր առատ մ ա զթա\ն ք– կախ, մէկ ձեռքբ գբասե - խոստովան իմ Հրապարակաւ՝ որ կէս գաբէ ի վեր

նեբն ու օրՀնութիւններ բ առողք ու թեան եւ գոր - ղանին ու երկրորդը մէք քին՝ ՛օրուան Ր^^՚^տեհ. տգէտ էի , Հիմա դարձայ գիտակից ։ Առաք յեաա -

ծերու յա քո զո ւթեան մասին ։ «ճաշը» կք խօսէր ։ գէմ էի, Հիմա՝ յառաքագէմ; Առաք որձ էի , Հի"

հ՝Դ.սէ՝Կ) աէԳէ է Հեղ մի Հոս Հայէ բսի , Հա ։ էթ ուր ք տասբ վայրկեան խօսեցաւ ԱՀարոն ։ մա՝ էգ։ Առաք դաւաճան էի, Հիմա՝ ԱԱ1փ.ԱաւլլԱ1մ

Եբկբո րգ անգամ ձա յն տալով քովք կանչեց Բացատրեց ու բարեխօսեց պէտք եղածը։ Աակաին, ազգասէր : Առաք ազգակործան էի , Հիմա՝ աղգա–

Տիկին Աստղիկք ։ գո ր ծատ էրը անդ ր գո ւե լի մնաց ո բ եւէ փո փոխս լ - շէն ։ Առաք կանգնած էի , Հիմա՝ նստած I Առաք

Նոբ նոբ կարգագրութիւն , օրականներու յա­ թիւն բնելու Մամաս Պաճիին վճարումին կամ գունաւոր էի , Հիմա՝ անգո յն ։ Առաք Գ ա շն ա կ էի ,

ւելում ու կրճատում , բանուորական կարգեր ՛լ կարգին փոփոխման մասին, չոր ու ցամաք նախա­ ^իմա՝ քոլթակ ։ Ա ռաք անխելք էի , Հիմա՝ խելա -

քամանում ; դասութիւն մը նետելով ԱՀ աբոն ի երեսին* ցի յ Աո֊աք գառնուկ էի , Հիմա՝ ոչխար Հ Առաք

Մամաս Պաճին , թէեւ մէկ սոլէն մինչեւ Հա– Ծեր է ։ Մեքենայի վրայ ալ չէ արդէն։ իր պ ա ք ա ր ք է օ ր էի, Հիմա՝ աչքս բացուած է, եւ կր

ղաբ ֆրանքնոցք կբ ճանչնաբ , սակայն գիրի ու տարիքին ու գո րծ ին Համ եմ ատ դասաւորուած ու ւեսնեմ . խաղաբկութիւննեբբ ։ Ու կր
ոլ
թուանշանի մասին գաղափար չունէր։ Ու չէր կ՚ԸՐ՜ մամավճաբ որոշուած է։ Հ րա մարի մ ւ մ էն Հաստատութի ւնն եր էն ո լ–
մ ար միններէն
ցած գիտնալ թէ ինքք քանիՐերոբգ կարգ գաս - Գոբծատիրոք մերմումին անտեգեակ որ ի– , ո րոնք Հեռուէն ու մ օտէն կապ

ուած էբ նոր կարգագրութեամբ ։ բեն չէր թարգմանուած տակաւին • , Մամաս Պա­ ՝"էս Կ^՚Դ^էքէ 1 սուտ ի , բամրա ս ան րի , մ ատնու -

ՏասնբՀինզօբեակին երիզ - թզթիկբ Տիկին ճին կը փափաքի , էէառաքաքկէ , ոք ԱՀարոն աւել– թեան եւ զրպարտութեան Հետ * Եւ որ պէս * * * վե -
Աս տ ղի կին եբկա րելով
եբորգ կաքգ ըլլալը ; ուզեց Հասկնալ իր քանի - ցբնէ տակաւին * բա կազմ ե ալ չէզոք , անցեալիս Հ ետ կապս կբ կըտ–

Ըսէ՛ յ չազւսո , ըսէ թէ՝ կաբագեղբ Հինգ բեմ, շատ մը կապը կտրողներու պէս , ու կբ սպա­

Հայբուր ֆրէնք է , միսբ երկու Հայբոլբ իցցուն : սեմ * * * բմշկական քննութեան ;

է՛՛ն ետքի՝ Հինգերորդ կարգ են բրած , էշմմէն բան սուղ է, կրակի գին % Աառշէ նուառ

Հաղորդեց Աստղիկ : 1լ ուտինք : Չօգտէր , պիտի ուտինք որ բան ինք : ԹՈՒՐԻԿ

Բայց ԱՀարոն կբ Հասկցնէ կամացուկ մբ, որ

ընգՀ * քարտուղար իր կազմած Համայնավար կու­ կարճ կապէ ու դուրս ելլէ իրեն Հետ : Եբկուքր ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐԸ
առանց
սակցութեան ։ միասէին գուբս կը սաՀին գբասենեակէն ,

Ւբ առա քին գործեբէն մին եղաւ կարդալ - եբկա ր ելու այլեւս յ

գբ ել սորվեցն ել Ալպ անա ց ին երո ւն ։ ի ր աղե կն եր կ *բ– Գուբս ելլելէ ետք ԱՀա բոն կբ Հագոբգէղոքծա– Ա արա յպուղազի Պետական փակ անտառբ կբ
տիքոք տմարդի պատասխանը։
սեն թէ արտաքին նախարարը , Աէսէէմ Փէզան ան­ գրաւէ 60.000 Հ էքթաբ տարածութիւն Հարաւային

գամ կարգալ-գբել չի գիտեր : ՝Բանի մբ տաբի ու­ Հայաստանի լեռնալանքեքուն՝ վրայ։ կենդանա՛կան

իմանալուն պէս, Մամաս Պաճիին պարզկայ ա շխա բ Հէն զանազան անասուններ եւ թ ռ չո ւնն ե ր

ռաք ,այս նաիսարաբբ գիւղապետն էր լեռնեբու մէք նեբաշխարՀբ մթնեց, ամպոտեցաւ վայրկենական ; կը գտնուին այս փակ շրքանի՝ անտառին մ էք,

կո բ ս ո ւած աւանի մը ։ \ 939ին , պատերազմ յա յտա– Կումուբրտալ սկսաւ* * * կա խ ո ւած՝ մութ ու կապա­ լեռնային աղուէսներ , սամոյրներ , իշզար ու նա­

րարեց Աուսոլինիի դէմ, յանուն իր գիւղախում­ րագոյն ամպերէն անձրեւի, կաթիլներ սկսան թ ա ,- պաստակ , գորշ կաքաւներ , լեռնային արծիւներ ,

բին, որ իր գաւագրական պայքարով մեծ նեղու­ փիլ * Երթալով առատցաւ ։ Ու Մամաս Պաճիին ւծեյ, խոյեր , եւ յյլ ն ։
Հարաւ
թիւն պատ ճառեց իտալացիներուն , շնոբՀիլ իր սրտին, Հոգիին առուակներբ լեցուելով Հոսիլ ս կ բ– ամերիկեան կուղբերը կբ բուծանեն էք–

աշխարՀ ա դրա կան գէրքէն ։ Աուսոլինի մինչեւ սան ա ղրեր ա կո ւնքն ե ք էն ; միածնի շրքանի Այղբբ լճի քրամբարին մէք ։

վերքբ ձԿ ՝ոօաւ ԳՔա*՜եւ այգ լեռնային չրքանը։ ֊ Տ իո ւս - ՝Բ քիստո ս , մբմնքեց արցունքոտ Աւելի քան եքկու Հարիւր քանատական արծա–

Անձամբ ձեռք առնելով կրթութեան գործք, աչոլբնեբով էտ ցեղ բյ բա^ն կ* ր ք ք ի * &եր բմ թագո յն ագո լէ սներ կբ մ եծնան Կիր ո ՚ ի ա կան ի ան -

էն վէր Հօճա պա տ ո ւի բ ած է իր կրթական նախա­ ամմա, ընոնց չափ կու բան իմ ։ ինծի ըլ ընոնց չափ տառին մէք ։ Աեւան լճին բո լորտ իքբ մշկտռնեբու

րար ին , Մ ալլէսովայի Հաամս ա/սա ո ասա կան 1

դպրոցներ կազմակերպել երկրին ամէն կողմբ, պ է տ ք է ՚"ս՚յ > չէԲ ձգոն ։ մեծ ագարակ մբ կը սլատրաստոլի :

նո յն իոկ ամ էն էն Հ եռա լոր մ ասե բուն մ էք , ո րպէս Այո՛ , իրաւունք ունիս , Մ ամաս Պաճի , Այծեմնիկներ , կովկասեան սեւ կաքաւներ,

ղի Հո վի ւն ե ր ո լ տղաքն ալ կա ր են ան Հ ետեւել ։ Նա­ սկսաւ յոբգոբել ԱՀարոն , սակայն , գործատէրբ լեռնային ՀնգկաՀաւեր եւ սամոյրն՛եր կը գտնուին

խարար բ կք խսբՀ ի նո յնիսկ չրքՈԼ–ն գպրո\ցնեբ իր գիտցածէն, Հաշիւէն ու որոշումէն բան չի փո՜ թալինի փակ անտառին մէ1, ոբ աւելի քան 40000
Պէաք եղածը խօսեցայ, Հեքթաբ տեղ կը բռնէ :
Հաստատ՛ել որոնք ամէն կողմ պիտի երթան , ա– իւեբ; \յս կարելիս րբի։ , որ • • •

շակեբտներ Հաւաքելով թմբկաՀարութեամբ ; Այս բացատրեցի ; կը ցաւիմ

գպրո ցնե ր բ քանի մբ շաբաթ պիտի մնան որոշ • Ա աղ ըլլիս , ձագս : Լոս ի շն է սլասլո ւտ գե՜ էղսիկ։ Ընոնկ չէ", աչղին։ Ըսէք, մարս քոր",

տեղ մբ, գրել֊կաբգալոլ վա բմ ո ւթի ւնն եր սոր­ բեղմ անին ; Բընի որ չի ուղէր շունը, փ^՚սչ կրնաս սո՞ւտ ըմ : Վա՞յ քեղի , շո՛ւն Լօպէռտէ • • • ՚։

վեցնելով, յետոյ պիտի երթան աւելի Հեռուները։ ընել, • ըսելով եւ, իբ շն ո բՀ ա կա լո ւթ եան Հետ ա– Անցաւ ^ուր - շ^րնտատ աթի լի ա յին մ է քէն : Մ օ–

թերեւս զարմանաք, եթէ քսենք որ զրասեղաննե­ ռատ օրՀնութիւններ ալ տալով բամնուեցան ի- անցաւ Հորին առքեւ դիղոլած Հում կաշիներու գէ­

րու առքեւ քով ՔոէԼի կ՝ երե ւան վեց տարեկան մա­ րարմ է : զին֊։ Բայց, չէր գիտեր Հիմակ, թէ Հում կաշիները

նուկէն մինչեւ 60 տարեկան Հովիւ մ բ ։ ԱՀարոն վեր ելաւ՝ իր գործին։ իսկ Մամաս նո՞ր Հորը պիտ\ի նետոլէին թէ արդէն լրացած՝

Ան շուշտ Ալպան ա ց իներ բ դիւրաւ չեն փոխեր Պաճին գիմեց ւիր արՀեստանոցը չ^րոտ ու գարշա - ելած էին : Բռնեց մէկ Հատին ագիէն ու քաշեց . . :

՛իրենց բարքերբ։ Ատեն մբ երբեք չէին ձգեր Հրա­ Հոտ : Գլուխը կը դառնար : Հողին մթնած էր՛– Ակռանե–

ցանք։ Սինէմա կ՚երթային Հրացան բ ուսին, եւ Տիկին Աստղիկ երբ տեսաւ Մամաս Պաճիին րուն տակէն կծու անէծքները կը սաՀէին անգա -

պատաՀած է որ , Հ բա պո լր ո ւե լո վ շարմանկաբին արՀեստանոց դառնալը , առնելն ելաւ ու Հաբցուց . դար։

վրա յ կատարուած գո րծ ո ղո ւթ են էն , Հ բացան պար­ ի՞նչ ըրիք ք Մամաս Պաճի։ Խ ոստացա՞ւ

պեն փախստական ոճրագործին *էրայ * * * Այմ՜մ բան մ ը ընել : ™ Աատկի՚ս սլռլա, շո՛ւն։ կարմիր ձո՛ն թոռ

ձգած է Հրացանբ, եւ ՀետզՀետէ կբ վաբմուի ու­ —• Զէ մարս քորս , չէ , կ՝Ր"է թր՝ ձեր րս : գայ գլխաւոր : կու կնիկտ րլ ինծ՝ի Ալէս ը±էի • ՝ • •

րիշ նորութեանց ։ Մանաւանգ ոբ մինչեւ ակռանե– Մաքինա յի վրայ չես գործեր : Հա, ծ՜եր ըմ , մա - Զաղաներդ .որբանան՝ եթո՚ւմ մնան։ Տունգ, տեղդ

րբ զինուած ոստիկաններ կք պաշտպանեն նոր քինայի վրայ րլ չեմ ըմ մը, շո՛ւն, ես բ լ ընոնց,՛ մ ոխի ր թող գէռնա՚՚յ •••;

կարգուսարքը % չափ կու զործիմ : <Ե" ըլ Հեզի չափ չե՞՛մ գործեր , Ն՛ ՇԻՆԱԿԱՆ

Fonds A.R.A.M