Page 204 - ARM_19-1946_02

8 Ա #& Զ

Զ^ոյց հոաժշտագետ ® ՕՇԱԿԱՆԻ ԳՈՐԾԸ դիկ դպրոցներ) վէպին մեն֊ ձգաումներուն , մե­

թոտներուն ։

ՕՆՆԻԿ ՊԷՐՊԷՐեԱՆԻ ՀԵՏ Օշական գբաՆ է թատրոններ : 1 Դ22ին Նոր

1օՄԲ Յաոաջիկայ աշնան.՝ Փարիզի Մէջ պի­ Պսակ^Տ» ներկայացում բ Պոլիս վիպական պայման­

ՀԱՅ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ աի տօնուի 3 • Օշականի գրական գործունէոլթեան ներու տակ։ ԱՀա ցանկ մը իր խազերէն։

յոբելեանքը, ինչպէս կատարուեցաւ եւ պիտի կա - «Աքլորամարտ» , աս,ուահ 1925/ Ազգային Հ ի ­

Ազնուական տարուի ուրիշ հայ գազութներու մէջ : Աււիթ– պի­ ւանդանոցի (Պոլիս) Տարեգիրքին մ է չ : «կնքաՀայ–
գէմք մք ունի, խօսուն եւ մտացի տի ունենանք հբկարօրէն
ներկայացնելու այս րր» , «Նոր Պսակր» , երկուքն ալ անտիպ : Այս երեյ,
աչքեր եւ ա ր ո ւե ս ա ա զէ ա ի գլուխ մր , արգէն Հե­ զտարիւն գրագէտը, ժողովուրդի զաւակ եւ գիւ
րաթափ Հ ւլացի , բ ա յ ց եւ այնքան հպարտ որ ւսկանջ անգամ խաղերր գրուահ՛ են Պուլկարիա , 1921 Օգոստոս

Ի^նչ է ձեր ասլաւորութիւնք Պ • ՝ ^ Է ՚ ֊ Ր Ք ՜ չի տար խսսւնիոազանո ձայներու։ Այսօր կուտանք 15-30/5՛։ Գարձեա/ Պուլկարիա «Աւերակներու

ճեանի նուադաՀանգէս - Համ երգին մասին ։ միայն, յոբելենական մարմինին պատրաստած աշ. մէի , \9\9ին։ Այս խաղին ձեռագիրր կորսուահ՜ է ։

• (յուադաՀ անգէսի մ աս ի ՜ ն ։ Գիտէի թէ ձեր իյատանքէն, իր գործհրուն ր-ոլումը « Փ ա ռ ք Աստուծոյ», գրուահ– Եգիպաոս , 1925 :

աոաջին– Հարցումը այգ պիաի ԱԼԼաԼ1 ։ ԱՀաւասիկ «Բարերարր» , գրուահ՝ կիպրոս, 1926/5՛։ Ջեռագի–

տպաւորութիւնս : էք րգչախո ւմ րր լաւ երգես , ԳՐ1**— Օշական դրաձ՜ է պատմուաձ՜քներ , վաղ պա - րր կորսոլաՆ : «Երկինքի ճամբով» , գրուահ֊ Կիպ­

թէ սխալ չրրաւ՛. Բնական է ոչ միչա պաՀ անջուած տանութենէն մինչեւ ալեւոյթ ր ։ Իր ստեղձ՜ադոբ — րոս, )934ին (ապա ահ «Հայրենիք» ամսաթերթին

նրրութեամք : ՛Նկատի առնելով , սակայն , ա՛յն Նութեան ամէնէն ամուր, մ՛նայուն , նոր մասր մէ1) : «Ատեփաննոս Աիլնեցի», ապա ահ֊ Փարիզ

տարրերը, ո ր ոնց մ ո ւի կազմ ուահ՛ էր ան, պէտք է սխալ չյլլլար այս սեռին վրայ բեղունի լ։ ՛Նախ 1938։ «Մինչեւ ո"ւր», գրուահ֊ Փարիզ 1937, աբպ–

զնա Հ աա ել ձեռք քերուած ա քգիւնքր Հ հյոնարհււեր/յլ չարքր, թիլով տասնբՀինգ՛, ուր իւ՜ ուաձ «Հայրենիք»ի մէՀ (1938) : «Աքիլլէսի կրուն­

Եւ քմծիծազով մք կ՛ աւելցնէ, ուք կր յա յա­ րա յատուկ պատմում ու բարքերու մատուցում ա– կը» (Երուսաղէմ) անտիպ։ «Աւելի Անդին» (Եր"ւ–
ալ երկար տա­ ռաշ^ին անգամ իրմով ,
նուի ուսուցչապետի գաւակք , ինքն դրական աւանդութեանց կՀ բնաե լաց ո լին արեւմտաՀա սազէմ) անտիպ։ «Ա ա ս ո ւն ց ի Գաւիթ» (Երուսա -
թեամբ , բայց գրական —
րիներ տնօրէն եւ ուսուցի չ ; մէէ^, որոշ զարտուղու : ղէմ) անտիպ։ <ք.՝1՚աո սա ն Տարի վերք» (Երուսա -

Երգչախումրին տասնի վրայ ութուկէս նիշ Օշական հ՜անբ առաջադրութեամբ զէմ) անտիպ։ «Երր Մեռնիլ գիտենք» ( Երուսաղէմ ,

կր վարձէ «խոնարՀ^նեբէն գուբս ուրի> 1944)։ Իր թատերական գորհր Հաղորդ է վիսլո -
կուտամ : \ / ո յ ն գնաՀատութիւնր չեմ կրնար րնել պատմ ո ւմի ձեւեր՝ իրբ պզտիկ են, Երբ պատանի
զին բոլոր տագնապներուն , ինչպէս յանգգնոլ -
ն ո ւ ա գ ու իւ ո ւ մ րին , որ աններելի սխալներ քրալ եւ են, անֆատ նորավէպր։
Խորհուրդներու Մեհեանդ թեանց : Կուգա յ պատմութենէն ինչպէս ժամանա­
ես վսաաՀօքէն չեմ կրնար քսել թէ որո՛ւն մօտ էր (1922) Հատորին
մ էջ անիկա Հաւաքած է մ աս մբ կակից կեանքէն : Կր ձգտի Հայ զոյգ թատրոննե -
յանցանքը , գեկավաըի^ն թէ նուագածու ն ե ր ո ւ ն :
բան այդ ձեւ պատմումներ է , որոնք կր ծփան ը^՚գ րուն (աբեւելաՀայ եւ արեւմտաՀա յ) ախորժակնե­
- ՀյնորՀակայ եմ ձեր անաչառ դատելու ե գոյ­
ոգեկոչել մ է լ Հէքեաթին եւ ա պա ւո բ ա պա շտ բանաստեղծու­ րէն , թեքնիկէն տարբեր ձղտ ո ւմնե ր ո լ : Գրուահ՝
նա կին Համ ար Հ Կր Հաճ ի՞ք ինծի Համ աք
թեան : 1920 2Ձ.ին , Պոլիս , «ճակատամարտէ օ– կարդացուելու, ինչպէս բեմադրուելու Համար,
ձեր Հօր յիշատակք : Գիտէք որ Պ է րպէ ր՛եան անու­
նք որքա՛ն սիրելի է մեղի , եւ ինչ կարեւոր տեգ կր բաթեբթին մ էջ մշակած է եղեռնէն դրուագներ ա յգ գորհ֊բ կը պատկանի բարձրորակ գրականու -

գրաւէ մեր դրական եւ կր թական կեանքին մ էջ : կայսերական ՅազթերգոՆր-իւ֊ն րնգՀ անուր խ որա — թեան :

Մեծ մարդ մըն էր (հէթէոս Պէրպէրեանը, Հմուտ գրին տակ : Երբ պատանի են^յ Հատոր է կազմահ­ . Օրական ունի տպաւորապաշտ գրականութիւն

գրագէտ , պատուական ուսուցիչ, սերունզ ներ անին , Պոլիս։ մր, րսել կուզենք ստորադրած֊ է էքեր, որոնց

Հասցուցած : Ւ^նչ ազդեցութիւն կրած էք անկէ : Օշականի վէսլր ե րեւո յթ է Հայ գրական ու - նկարագիրը դժուար է ստորագհ֊ել դրական հ՜անօթ

Վերջապէս ձե ք ընտանիքին միւս անդամներն ա՛ թեան մէջ իբրեւ ծաւալ՝ ինչպէս որակ ։ ԱՀա ա - կաղապարներով, սեռերուն ցուցմունքներով։

անուն ունին Հայ գրականութեան մէջ : նուններ 1 Ծակ ֊ Պաուկը , Հասի Մու^րաա , Հասի Բազմազան ,վե րնագի րնե ր ո լ ւո ա կ (ՀինԷն՚ՈԼ ՚ԱՈ–^

կատարեալ խոստովանութիւն մր, կ՚ըսէ, ԱպաոՆլլահ , ա սլա ած Ամերիկա , Հայրենիք Հան - րէն, Սերմանացան, Անգղին կտուցին տակ, Մոռ­
ցուած բաներ, Վկայութիւննհբ, կեանքին հետ ,
Գ/ոլխը շարժելով։ Այս Հարցումին չէի սպասեր։ գէսին մէջ՛. Սիւլէյման էֆէաոի եւ Մնացորդաց , Գրականութեան համար, Ես ինծի, Երբ կաբալանբ

ա րժուն ա չքեր ր պաՀ մր կր գոցէ , ճակատ ր տ պո լած « ո լ. ս ։ս ր ե բ » օր ա թ ե րթ ին մ էջ : Անտիպ

կր շվւէ , այդպէս կը մնայ պաՀ մը, ապա կր դառ­ Սահակ %սբգեւեան , Մար֊իկ Մելիքխանհանց : Աո– կ՛անցնի, Մայրիներու շուքին, յիչելու Համար քա­

նա յ ինծի։ վոբական երեք Հարիւր էջնոց ծաւալով քսան Հ ա— նի մը Հատ) , անիկա խառնահ֊ է ժամանակակից

Այ՛ո՛ - Հայրս մեծապէս ազդած է վրաս ։ ւո ո ր ր կ՛անցնի քանակք այգ գոքծին : Օշականի վի­ ապրումներու ինչ որ իր է ա յ ն ընթերցումները ,

դեզեց\իկին սէրը, արուեստի պաշտամունքք ի՛ր՛ք է պական գործ ր յագթանակ մըն է ու մնայուն վաս— զանազան մչակոյթներէ իբ տպաւո բութ իւններ բ

առած եմ ։ Ամէն րանի սէրր, գութի , թշուառու - տակ մը։ Պ֊զտիկ վարժութիւն մր պիտի բաւէր թելագր.ահ՜ են իրեն : Գատում , ուղղակի տպաւո —

թեան սէըը ։ Աշակերտած եմ իրեն եւ. անոր խօս– սկզբնական անտ րամ ա գ բ ո ւթ ի ւն ր րնթեր՝ցոզին բում, երազանք , ոգեկո չում , խո րՀ բդահութիւն

քերուն , անոր զգացումներուն ազնուականութիւնն Լարդիւնք գրողին շեշտ ինքնատպութեան) վերա - փոխն ի փոխ կը խուժեն էքին , էգերուն , նոր որ­

ու Հաւասարակշռոլթիւնր , անոր անձին Հանգարտ ծելու խանդավառս ւթեան ։ Անոնք ոք կ՚աքՀամաք - քան անակնկալ, փարատոքսին Հետ ու մ՛էքէն ,

ու խոՀուն Հմայքր իրենց անջնջելի գըոշմը ձգած Հեն այդ գորհ՜բ, այդ վարժութեան ճամ բուն վրա ւ բայց մնա լո վ իրականս ւթեան կարելի մօտ ի կու -

են մ անուկ Հոգիիս վրա յ ։ $ետո յ , ջանացած եմ կաս ալներ են : Օշականի վէպր Հաղորդ է ԺԹ– եւ թեան մր մէք։ Իրեն Համար րնագի բներ բ , մտա յ –

այդ րոլորը փոխագրել սիրած արուեստի՛ս՝ երա - ք* * գա ր ու արեւմտեան եւ արեւելեան ( ււո ւս ել Հ ըԳւ– նութ իւննե՛րը առիթներ են , ո րպէ սղի մշակոյթներ,

մշտութեան մէ^։ գրական հ֊անր Հարցեր իյնան վեր լո ւհ֊ո լմի : Ար -

Բայց, ձեր րուն երաժշտական կոչումր այն , ՅՕՕի դէմ 100 աշակերտ : Պոլսոյ մէջ շէնքը ձակ քեբթուահ՜ մըն է «ՄաՀոլան հ՜աղիկնեբ»բ ,

ե®րր զգացած էք եւ թնչպէս ։ մեր սեփականութիւնն էր՛. ԳաՀիրէի մէջ վարժա­ բայց իրաւ բանա ս տ եղհ֊ութ ի ւն : «Երր Հիներ բ կր

Հը Ի * ո Ր ^ ՚ ի մ Ի^՜է 4 > ո յ 1 ՚ " ՝> Մաննիկք, որոշ դեր րանի շէնքին միայն 500 եգիպտ * ոսկի վարձք կր կարդանք» վերնագրին տակ անիկա շբքաններ կան—

մր ունեցած է երաժշտական կոչումիս մէջ : ք՚նձմէ վճար էինք ։ Մ՛ուտքը նուազ , ծաիսքերը աւելի ։ չեր է սի բահ֊ կեանքի : Իր գրական վեր լուհ֊ժւմներ ը

քանի մր տաբու մեծ էր է Գաշնակի դասեք կ՚առ­ Սկի՛զբն երր մեզի կ՛ օգնէինք բայց ՀետզՀետէ դադ– (որոնցմէ ոմանք գիրի են ինկաճ Հ ա յ Գրականու­

նէր Լանկէէն , այն ատենուան ամէնէն մեծ երա — բեցալ այգ նպաստ ր, տնտեսական տագնապին Հե— թ ի ւ ն դիրքին մէք) անտաբազելի .ապրումներ են

ժ-շաագէտը Պո լսո յ մ էջ ։ Լսած եմ քո յ ր ս յաճաիս , տեւանքով Հ.՚ երբ կր մատոլ.ցուին ուղղակի մատուցումով մը

երր կր նուազէր ։ (/ ա ու աղուոր ել յ ո ւ զ ի չ եղանակ Այգ շրջանին յօրինած եմ պարերգներ (ե&116էտ) , ունկնդիրնեբուն : Հատոր նե րու Հասնող այս ար -

մը ունէր Հքումանը նուաղելու։, կարելի է ըսել թէ թիւով 8 Հատ , զորս ն ե ր կա յա ց ո ւց ած եմ ԳաՀիրէի զվււնքն ալ մնայուն շաՀ մ րն է Հայ դրակլանու -

ութ տարեկանիս այդ է եղած առաջին երաժշտած– պետական Օփերային մէջ՛. Ես երաժշտութիւնր կբ թեան ;

կան դպրոցս ։ գրէի, իսկ &աՀանը պարական բուն արուեստով Օշական գատահ֊ է մեր ղրականութիւևբ իր ե–

ւր ամ րոզջացոլցած էք ձե ք երաժշտա - կը գբազէր : Այդ շրջանին գրած եմ նաեւ քանի մք րեք մայր բաժիններուն մէք։ Գ պրո ց ա կան –՛կա ր իք^

կան ո ւս ո ւմ ը : մ անք երաժշտական դո բծեր : Ե ր աժ շա ա կան առա– նեբոլ Համար խօսած ու ե բ բեմն ալ դրահ֊ է ամփոփ

Նաիս երեք տարի , 1904 1907, Լօզանի Հա­ ջ՚ին շքջանս է այգ։ Հոն Հայկ* ոճբ չի տիբապե - ուս ո ւմնաս ի բ ո ւթի լեն եր մեր դասական մատենա­

մալսարանի ուսանող եղած եմ, եւ վկա յո ւած ան­ տեր : Հցէելր անձնակա՛ն է , եւրոպական ազդեց ո ւ - գրութեան վրայ։ Եւրոպական նման ձեռնա՚րկնե -

կէ • * • իբրեւ ուսողութեան եւ բնագիտութեան թեան տակ : թէքնիքը, ներդաշնակութիւնը , մեոե. բու Հետեւողութեամբ՝ Օշական փորձած֊ է կո -

մագիստրոս (1ւՇ6ՈՇ1շ) : դին, չափբ Հայկական գըոշմէ զուրկ են։ տըրտել յոռի շրքանակբ , որ Մխիթարեան մեթոտն

՚ Օ՜՛Հ , կ՚րսեմ , զարմ անալի բան չկա յ , առա­ Հա յկական ոճ ին պիտ ի գա յի ե ր աժ շաա կան էր մեր Հին զրականութիլնբ ներկայացնելու։ Զէ

ջին անգամ չէ որ մեծ մաթեմաթիկոս մը երդաՀան ստեղծադոբծութիւննեբուս երկրորդ շրջանին , աբՀամարՀած՜ բանասիրութիւնը, բայց արՀ՚ամար–

կամ բանաստեղծ կր դառնա յ : Գիտութեան &չգր~ \934էն վերի Հած֊ է գրականսլթիւնր անոր ստորադասելու միա­

տութիւնը մեծապէս կ՚օդնէ • * * Փնտռեցիք ուրեմն Հայկական ոճը ։ միտ վւառասիրութիւնը Մ խ ի թա ր եաննեբուն : Անոր

Հը ^."՚Ր^Է^Ք 1 նը գառնայ ժպիտով մը , թե– Այո՛ , Համոզուեցայ թէ, Հայ ար ո ւե ս ա ա — ըմբռնումին մ էք գրականութեան պատմութիւն մը

բե՚ւս .. • դէտ մը պարտաւոր էր իբ ստեզծագո րծո ւթի ւն ր կեանքի պատմութիւն մըն է ամէնէն առաք։ Այդ

- Այգ Բո Լ"^1 Ր սաեզծած ենք , թո ւան շան , կառուցանել Հայ խորքի մը, Հիման մը վքայ , տալ ուսումնասիրութիւներէն լոյս են տեսած֊ Եզիշէ >

բառ կամ ձայնագիր , լաւիտենականութենէն պըգ՜ Հա յ Հոդին , զա յն բարձրացնել , բոլոր ժողովուրդ­ Փաբպեցի, կազանկատուացի , Շնորհալի :

աիկ մասնիկ մր կորզելու Համար : ներուն րմբռնելի թէքնիքով մը , ՀամաշխարՀային Օշական արտայայտուած֊ է գրողներու , գիր -

Այո՛ , կը խորՀրղածէ խոՀուն, քիչ մը մօ­ չափանիշի ։ քերու, շարժումներու վրայ, օրաթերթի ու Հան -

տենալու Համար մեծ գաղտնիքին ։ Հարցուցիք Բոլորովին Համաձայն եմ ձեզի , Պ * Պէբ ՜ դէսներոլ մէք, օրուան ընթացիկ գրական իրողու–

կարծեմ թէ թ՛ն չ եր աժշտական ուսում առած եմ։ պէ բ եան , եւ կբ խո րՀ իմ թէ արուեստի միւս բոլոր իժ իւնը մօտէն սեղմող գրուած՜քներով։ Գրական

Ներողութիւն որ իմ խո րՀ րդածութիւնո վս ճ իւղերուն մ էջ ալ պէտք է Հ եաեւինք ա յ դ մ եթո - քննադատի րնդՀանրացած֊ կաղապարէն տարբեր

մոռցնել տոլի բոլն նիլթը : տին ։ Կրնա0 մ Հաբցնե լ թէ ե բ աժ շա ա կան ,ոռ ր դըպ– միտք մբ, ոգի մր զգալի են այդ կտորներուն մէք։

- Ոչինչ, գեղեցիկ Էր ել տեղին։ 1908—1911 , րոցբ կբ սիրէք : Մեր բանաստեղծները , Մեր վիպասանները վերնա–

Հօրս անունբ կրող երկրորդական վարժարանին Ֆրանսական արգի ե ր աժ շտ ո ւթի ւն ր , Տէ ՜ գիրներուն ներքել Համադրական փորձեր կը կան­

անօրէնութիւնը վարած՜ եմ : Երր եղբայրս քյաՀանր պիւսի , (իավէլ, Հիւօ ել տ՚էնտի ; Ամէնէն շատ ա– խեն Համապւստկհբը : իր Հարթենք ներր, ընդար­

ի վիճակի եղաւ իմ տեղս բռնելու, 1911/5» ինքղին– նոնք կր գրաւեն զիս եւ անոնցմով յափշտակուած ձակ մենագրութիւնները, (Մեծարենց, Չարենց,

քրս Փաբիղ նետեցի , իմ –բուն կոչմանս Հետեւելու եմ ։ Տետոյ ուն ս ա Հ ման Հիացում ունիմ ՊէթՀովէնի Տիկին Եսայեան, Գուբէն Զարդաբհան.) երբ աւել­

Համար : Ամբողք 8 տարի , 191 1 —1919 , ուրեմն ա շ– ցուին աբեւելաՀայ գրողներէն ամէնէն կա ր կա -

էսարՀասասան վւոթորիկի բնթացքին՝ երաժշտու– Կաս ար։ ռուններուն վրայ ( Րաֆֆի , է) . Զօրեան , Դեբենիկ

թեան Հետելեցայ, մեծ֊ բախտաւորութիւն մր , - եիուսակա^նր Հապա ։ Գէմիրոեան, Աւետիս Իսահակհան, Աւետիս Ահա­

փսչպէս կր տեսնէք : Հետեւեցայ (իան Հիւս յի ԳԱա՛ Ո1 չ այդքան , թէեւ յաճախ խոքունկ, բայց րոն՛եան, Շիբվանցատէ, Տէրե՜ան, յիշելու Համար

բոցին , ինչպէս նաեւ աշակերտեցի Վիտոբին եւ շատ միօրինակ է ռուսական երաժշտութիւնը։ քանի մը անուն) իր գործին այգ մասն ալ կ֊ընեն

Հկնսան տ՝կնտիին։ 19 24ին , եղբօրս Հետ ԳաՀի­ Ռի՚մքսքի ՚Բօրսաքոֆի , Ջայքովսքիի մէջ շատ այլապէս շաՀեկան : Բննագատ Օշականը խորՀր -

բէ փոխադրեցինք Պէրպէրեան վարժարանը : Տասր կրկնութիւնն եր կան ։ կը սիրեմ արգի ֆրանսական գանշանային անձնաւորութիւն մըն է ։

տարի շարունակեցինք , \934ին ս աի պ ո լ I, ցանք երաժշտութեան ա յ լա զ ան պէսպիսոլթիւնը , ճկուն Օշական ըրաձ է անդրանիկ Համադրութիւն բ

փակել : ու գրաւի չ Հմա յքը ։ արեւմտաՀայ գրականութեան։ Համապատկեր Ա–

Մե՛՛ղք ,ի"նչ մեձ– ծ՜առայութիւն պիտի րր– Ւ^նչ կը խորՀիք Վակների– մասին։ բեւմտահայ Գրականութեան անունը կրող շատ ըն՜

լար Սփիւռքին , ճեմարան/, Պէյրութ , Պէրպէրեանը Հսկայ մը որուն մասին Հիացում Ունիմ , դարձակ (աւելի քան երկվեցեակ մր Հատորներ ,
տեսակէտով։ բայց 1լ ողբամ տրամադրութեան մեՆադիր աշխատու­
ԳաՀիրէ, սերունդ պատրաստելու ո՛չ բալաքար իր մօտ սէնֆոնիք 4—500 էքնոց իլրաքանչիլբբ)
մր մատնուե­ արդէն լ ո յ ս
Նիւթական անել դրութեան շաՀագոբծումը : թեան մը մէք,՛ որուն առա քին Հատորը

ցանք։ Պոլսոյ աշակերտութեան 1)3^ ունէինք մի– (1) Կ– ՓՕԼԱՏԵԱՆ է տեսած֊, Օշական փորձած է Համադրել երեք սե–

Fonds A.R.A.M