Page 192 - ARM_19-1946_02
P. 192
I 8 Ա ՌԱՏ
ԹՈՒՐԲՒԱՆ ԵՐԷԿ ԵՒ ԱՏ99Ր Գաոսււիսարի Հևասամաէտը ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՀԱՐԱՒ • ԱՄԵՐՒԿԱ8ԷՆ
ւէւաւկաԱվւ
*ԱԱւր% բսժւսկս զայս փևհԱաա» (Ականատեսի մը յուշհրը) ռայ գաղաթը
Բ.
(Մասնաւոր թղթակցութիւն Տա,ւա9\ւ) Մենք, գքեթէ ամիս մք թափառելէ վեքջ, ամ - Հարաւային Ամերիկայի երեք կարեւոր Հան՛
Ս այիս 2,Տի քաղաքապետական րն տ րու ի/ի էն - Ր"Գւ\ովթս կարուած էինք աշխարՀէն։ Ուրեմն , բա պետութ իւննե բու մէջ ցրուած Հայ զաղոլթնե -
սերը , որոնց արդիւնքին շո ւրշ\ արձագանգ Հ աս ած Գ արա Հի սարի ինքնապաշտ պան ո ւթե ան 2,$քգ օրն րէն մէկն ալ Ա՚ոնթէվիտէոյի գաղութն է ։ Արման–
սչէաք է րլլա յ նաեւ Լո յս - ՚իաղաքր , եկան թուա– էր, եւ այգ վայրկեանին միայն Հասկցանք, թէ թինէն ետք, քանակով կարեւոր թիւ մբ կբ ներկա
րանոլթեամր փաստելու էն է որ կր նախատեսէ ինք Հա յեր բ բերդէն դուրս ելլելո վ ,ճա կատամարտ ր կբ յացնէ , աւելի քան Հինգ Հազար Հայրենակից -
մէկ տարիէ ի վեր, այս սիւնակներուն մէշՀ։ շարունակէ ին՝ Թամզարան շրջապատող լեռներու ներ ։ Ասոնց վբայ գումարելու է նաեւ շուրջ Հազար
Այսինքն , Թոլրքրոյ արղի իշիյանալոբնեբը իրենց կատարներուն վրայ։ էյ լ մենք, պ ատ ակ բաառրա , նոր սերունդի ներկայացուցիչներ , որոնք բոլորն
կամքով պիաի չուզեն հրաժարիլ իրենց մեղրի կա. կ իռոլ շ ղ թ ա յ ի ն մէջ կ՚իյնայինք ։ ալ ա յս օտար ափերու վրա յ ծնած Բ//ալով տեղա
րասնհրէն, — իրենց աթոււնհրէն թ է պատասիւա– կոքսնցնելիք մ ամ անա կ չկար։ ՝Բիչ մբ ուտելիք ցիներ կր Հ ա շո ւո լին ։էիերագո յն ջան քե բով մաս մբ
նասաւոլթիւններէն, ու ազատութեան թ է ժողո ա պաՀ ո վե լէ վերջ , կո ր ս ո ւե ց ան ք դի մ ա ց ի ան ծա յ– կարելի եղած Է Համ ազգա յ ին կեանքին կապել ։
վրդապետութեան ցոյցերու տակ, պիտի շ արու - բածիր անտառին մէջ։ Հազիւ քարայրի մբ մօտ Թէեւ ստուար մ եծամ ասնութեամ բ կբ կակազեն
նակե՚ն յանգիլ իրենց մեկնակէտերոլն: նստած ուտել սկսեր էինք, լուսաբացին Հետ Հրա մայրենի լեզուն , բայց աււայմմ կապուած կբ մնան
ճիչգ մէկ տարի առաշ, 19 մայիս 1945/&, զէնի առաջին սոյլերբ սկսան։ Յայտնի էբ որ վբ - ծնողներու բնտ անե կան ս ո վո ր ո ւթ եան ց ու աոՀմ ի կ
Ւնէօնիւ Հ՛անդիսաւոր խոստում կուտար Անգարա֊ տանդք մեղմէ շատ Հեռու չէր ։ Ուաելփքի ծ՜րար բ բարքերուն ։ Աչ մՀիայն մենք Հայերս , որ զուրկ ենք
յի Մարզադաշտին յիչ/այ խռնուած Հարիւր Հազա կապելով , ս կ սանք Հա կառա կ կողմ ր փախչիք։ Օր՜ այլ ադդեքու մշակութային բադմապիսի առաւե -
րաւոր բազմութեանց՝ թէ « երկրին ս՚էշ\ գո՛րծ ուտն լոյսր քանի տարած՜եց իւր Հչոդերբ, նոյնքան լութիւննեբէն , այլեւ Հզօբագոյն պետութիւններու
ու իրականոլթիւն սլիտի գառնայ լայն գեմոկրա - գոռա լ սկսան լեռներն ու տնտառներբ Հ րազէննե - յաջորդական սերունդներն ալ աստիճանաբար կբ
տութիւնր , ու պիտի շնչուին րոլոր այն օրէնքնե– րու ճա յթիլնին ու փա յ լատակոզ տ ե ղա տ ա րա փ ին ծիւրին ա յս ափերուն վրա յ , Հեշտագին վա յե լքին
րր , որոնք՝ արդիււնք Հանրապետական կարգերու տակ ։ Այսպէս մամեր շարունակ ։ Մենք քանի կր Հետ ու աժանագին պարտսբաՀնեբու ծուխին մէջ
սկզրնական շ րֆա I՛ի անստոյգ պայմաններուս, կր Հեռանա յինք , զէնքե րու ձա յներր ա յնքան կբ մօ - մոռացութեան տալով Հին ու բարի օրերու գԱ1ղա~
կաշկանդէին հայրենակիցներու խզսի եւ քուէի ա– ւ/ւ են ա յին մեզի * կարծես մ ենք բլլայիսՔ Հ ետապրն– փարապաշտՈլթիլնր : Այս կացութեան մէջ, մխի
դուողներր ։ թարական է տեսնել տարաՀալած Հայորգիներու
զ ա տ ո լ թ ի ւ ն ր » ։ Այս պաշտօնական յայտար՚արոլ - իրականին մէջ , Հա յերր մ ի շա նախայարձակ շինարար ա յն ճիղք , որով կր ջանան ապտՀովել
թեան յաշ\ւ րդող ղէպքերր ծանօթ են : Անգար ա , Բ/ Լալով , նա Հ ան ջի մ ա ան ած է ին ՛Թուրքեր ր , եւ փրկութեան ճամբան X
անպատեՀ ո ւթիւն ^չտեսաւ նոր կո ւս ա կո ո ւթ իւննե - մենք, բախտի դմբախտ բերումով , թշնամիին փա— Այո տեսակէտով, Ա ւր ո լկա ա յի Հայ գադու -
րու կազմութեան մէշ՝, նկատելով որ ՛անխուսափե խուստի ճամ բուն վրա յ կբ գանուէ ինք ։ Մ եր սբր– իմ բ , Հակառ ակ իր որակին , նշանակելի նուաճում
լի էր քայլ յարմարցնել Ա իացեալ Աղգերու սկրզ ՜ տէն աբփւն կ՚երթար որ զինուած չէի՛նք եւ Հայ ներ կատարած է : Առաջին կարաւաններուն Հետ
րունքներուն , կանխելու Համար մանաւանգ արտա ռադմիկ խումբերուն մ իանալու Հնարաւո բութի ւնն Հիմն ուած են նա ե ւ ա զգա պ ա Հ պ անմ ան կենդան ի օ–
քին միջամտութեան Ո եւ է փորձ ւ ւ\լ տեսանք , ալ չուէինք ։ էյ բ կար մամ եր ու թափառում է վերջ , ճախնեբ : Աատուռ ֊ եկեղեցիի կողքին բարձրա -
տակաւ , թէ ինչպէս մ ամ ուլբ խղունջի նմ ան ա– նկատեցինք որ զէնքերու ձայներբ ուրիշ ուղղու - ցած են խրճիթ դպրոցներ : ՛Ներկայիս կան Հինգ
կան ջ բացաւ արեւուն տակ , նորափետուր կուսակ– թիւն առած էին ։ Իսկ մենք , փախուստի միակ
ցութիննեբ մարմին առին , ու երկրէն ներս թէ ճամքայ մբ ունէինք , աջէն՝ գաՀավէմ բարձրու -
թիւննեբ իսկ մեր
գո ւր ս , ստեղծուեցալ արուեստ՛ական բարեշր^ու - թիկունքբ , ձախէն՝ վտանգաւոր շրջան, •Այդտեղ , երբ կր նշմտրեն որ թրքական ղինուոք -
թեան մ ր տ աա ւո ր ո ւթ ի ւն ր X կռուի դաշտ ։ ներք կբ Հասնին , ^ քանի մ ր Հա՝յեր կբ ծ՜պտուին
Մինչեւ 1946 Ապրիլ 26, թուրք կառավա ր ո ւ ֊ ֊ Բարձրաբերձ լեռներու եւ անծայրած՜իր ան - թուրք զինուոր ի Հագուստներով եւ 1լ ապա ս տ անին
թիւնր թ ոգուս , ոբ գէսլքերր բնականոն կերպով ւնեւ ու տ մբոդջ տարածութեան վրայ լսուոդ փ"ՔրԻԿ բլրակներու ետին։ Երբ Թուբքերր կբ մօ
ձեր ձայներ ուն Հզօ ր արձագանգք տակաւին կր
զարգանան , ոբովՀետել մինչեւ երկու ամիս առա ջ՝ տենան մերիններուն , բնգՀ * յաբձա կո դա կանի
Անգարա կբ Հաւատար , թէ նորակազմ կուսակցոլ– Հնչէ այսօր՝ ձեր, Հերոսացումէն ՛երեսուն տարի ա զղան շան ր կբ տ բ ո լի ։ Հա յերբ կր կ բա կեն տնխր–
թիւննհ ր ր որեւէ կերպով պիտի չկարենան ւիտանգ վեր^ւ ալ եւ նոյն ուժ էէն ո ւթեամբ , Հերոս Հալոբ– նայ , ՛Թուրքերն ալ կր պատասխանեն ան շուշտ ,
դառնալ Հալքի Համաքւ \յՆ սակայն, Վ^Բ2ԻԱ ^անի ղիներ : Ջէի տեսներ ձեզ , բայց կբ լսէի ձեր \իւ — բա լց , երբ թուրք ղինուորներր բո լո ր ո վին կբ յա -
մը ամիսներու ընթացքին՝ արտաքին ք աղաքակա - ր ա քան չի ւ ր ին թնդացող ձտյնր , եւ իւրաքանչիւրին ււ աջ ան ան վերջին սաՀմաններէն անգին , աՀա ծ^բպ–
նութեան (յետնի վրայ տեղի ունեցան այնպիսի բերնէն թռչող արմենական անուններ.ր, երբ մ է կբ տուած՜ Հա յե րն ալ իրենց կար գին գուբս ^" էէռԷՈ11
խմորումներ, որ ցեց ինկաւ Ազգ՛ Մեծ ժողովին մ իլս\ին յարձտկողտկանի Հրամ աններ 1լ արձակէր ; թաքստոցէն , կրակի ցանցի մբ մէջ կ՛՛առնեն թբշ–
մ՛էջ , եւ երեսփոխաններու միջեւ ծայր տուին շեշտ իւրաքանչիւրդ , մէյմէկ առիւծ. կտրած , նամին ։
հակամարտութիւննեբ՝ երկրին ճակատագրին, ոլ կսոաւլն-բնհծեքն-կաո,լւո֊որմվծքի-.Հ«մՀռե,—մռնեռեն*լ.եէււկ•եռո֊աւեացոռաքա$ջ, \ մեե.ռոցոննեմեՐլհւի»1։»•։ա*կ . ոԱւՀն, շե••ա•նսլ<ա,բաIկնկելեն-նԳ–*ա ՝/կ1ոՈր.֊ւմրրա–՚տւաոաՀոաահլաա-ււծոոր1րթIո"ուբուռւսասր1ասռոաիսփԵեIաոՂլւտռոիրԼւԼնIերՀէոլս1էլկս*բ լո\1ււա յմաւ։։աս ՚%էյյոոււա–ա
մ
օրուան իշխանութիւննեյաւն շուրջ : բ՚ումի
եք տ փ ան ե լո ւ Համ աք ոք եւ է անմ իգական Հարիք , գանի վկան այգ օրուան Հերոսամարտին , այստեղ Հազիւ կր յազողի փախչիլ եւ ապաստան գտնել
Հալքք նախ որոշեց յետաձգել թազա պետ ական եւ կ՛ուզեմ արձանագրել մօտակայ Լիճէս էր դէ՚-ԳՐ գէպի Կիրասոն տանող ճամ րուն վրայ, իջեւանի
երեսփո խանական բնտ րո ւթ իւններ ր , ա յն յո յսով , բնակոդ Յոյնի մր վկայութիւնն ալ, ճտկատամար– մր մէշ՝։ Ըստ իրենց վկայութեան , ամենասոսկալի
թէ , մինչ այգ, պիտի կարենար փակել կուսակցու ճակատամարտն էր , որ տեղի ունեցած էր այգ օ–
թեան նե քքին ճակատի վրայ ստեղծուած ճեզքերք X Ւ1Ո յսյ^.ո(յՂ՜ °րս էւսհ. * րր : Լեռներն ու ձորերր թուրք դիակներով ծ ահ—
(յ ւ սակայն, այս սպասումք Լյետաձգումբ) ոչ մի « Հա յերր մէկ մէկ առիւծ կտրած՜ , մէկի կուած էին։ Բ՛ուրք զինուորական պետր Հրաման
այն օգուտ չէր խոստանար , այլեւ առիթ կուտար դէմ տասբ Թուրք ջարդեցին , այն աստիճան , որ էր արձակած շրջակայ յոյն ղիւղերու րնակէու -
որ րնգգիմ ագի բներ բ օ գա ո լին , /// մ ան ա ւան գ զօ թուրք Հրամանատար ր լուր էր ղրկա&՜ քաղաք , նոք թեան, որպէսզի այղ զիակներր Հաւաքելու գո ր -
րանան ներքնապէս , զանց տ ա ր ա ծե լ ո վ ^՚րկրէ" ո լմեր պաՀանջելով կառավարութենէն» ։ ծին /ծուին, ինչ որ քանի մր օր վերշ՝ Հաստաաե -
մէչ, եւ առաւ ելա բար տբամադբութիւններու մէէ\է իսկ մենք , գրեթէ շուարումի մ ատն ո ւած , շա– ցինք, նոյն ինքն այգ Յոյներու խոստովա&ոլ -
Այն րնգՀանուր Համոզում ր , թէ %Այար կը վ ա յ ե լ է
րունակեցինք մեր ճամբան՝ Հեռուէն նշմաբուոզ թեամր։ Նոյնպէս , րստ Տ ո յն ի մր վկայութեան ,
ՍՈՎԻԷԹՆԵՐՈՒ ՎՍՏԱՀՈՒԹԻՒՆԸ, Դեմոկրատ բլուրի մբ գագաթ բ Հասնելու ճիգով ՚ եւ ա— Հիւսիսեան ՎաՀանիկն ալ զոՀ զացած է այգ օր -
կուսակցութեան Համար դարձաւ յա խոզութեան Հա յանկարծ՜ շշուկներ լսեցինք։ Ականջ տալով, ոլան կռուին մէ^, րայց , ի՛՛նչ Հերոսական մաՀով։
զօրաւոր ազդակ մբ, մանաւանգ որ մամուլի մ եհ՜ Հաստատեցինք , որ Հայերէն կր խօսին։ Մեծ եդտլ (իա յո ի մր ետին երր գիրք րռնած կր կռուէր , րազ–
մ ասր ա յս ուզզութետմ բ ան ո ւզզա կի Հրատա - մեր ո ւր ա խ ո ւթ ի ւն բ եւ չտտպեցինք Հա յեքէն պա ֊֊ մաՀարուածի իր վերջին փամփուշտներով տասր
ր ա կո ւթ ե ան ց ալ սկսաւ : Հուսկ ուրեմն , ՀաԼքէ տասխանել , ոքպէսզի մեղ թշնամի կարծելով չկք– թուրք զինուոր ղեաին կր փռէ եւ ի^վհրֆոյ կռնա
շր ^ան ա կն եր ր ոչ միա յն Հ բամ արեց ան բնարու - բակէ ին մեր վրայ ։ կէն ստացած կապարով մր կ՚անշնչանայ մեր ան–
թ իւննե ր բ յետաձգելու իրենց ո ր ո շո ւմ էն , այլեւ Բանի մ ք վա յբկեան վերջ ծանօթացանք իրա վեՀեր ու –առիւծասիրտ ՎաՀանիկր :
ՓՈՒԹԱՑՈՒՑԻՆ ա յ գ բնտրո ւթիւննեբ բ Դ—8 ամի րու : Երեք Հայեր էֆն , որոնք րա լա կ ան կռիւնե Մենք, Հազիւ քառորղ մամ ո լան տեսակցու -
սով, առիթ չտալու Համար՝ որ ն ո ր ա կազմ կո ւս ա կ– րէ ետք, չէին կրցեր իրենց րնկերներուն միանալ։ թիւն մ ր ունեցանք այգ երեք Հայրենակիցներուն
ցութիւննեբբ մամ տնակ ունենան լրիւ պատրաս - Անոնք ալ յոգնած , պարտասած՜ Հանգիստ կ՛ բն է ին : Հետ, եւ աՀա շատ մօտէն պայթող զէնքերու ձայ
տուելու ; Մ է կր ,րա ջ ա մ արտիկ Համ ա զա ս սլ ՝Բ իպա րեանն էր, ներ լսուեցան : Բայց որովՀետել մենք չէինք զին՜
Հետեւանքբ ծանօթ է : « ՛հեմ ո կրատ» եւ (^Հանգուցեալ ՎռտմշապուՀ աքք*ի եղբօրորդին^ , ուած, խոՀեմ ութիւն Համարեցինք անոնցմէ րամ–
Հ^ԷԼզգ • վե ր ա կան գն ո ւմ ի» կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնն ե րբ ձե– խ՛ կ մ իւս եբկուքր՝ Պ*ա րաՀփսա ր ի Թուրքերուն տՀ նուիլ եւ գիշեր ր գա րձեա լ ՚ իրար վերագտնելու
ու սարսափ ազդող Հերոս ՀձՎա ս տ պ»ն ե ր էն : Մէկուն իսոստումով Հեռացանք ու ապաստանեցանք Հա -
ռրնթափ եզան իբրեւ բողոքի ցոյց, " 1 չմասնակ ականջր թռած , մ իւս բ քի թ էն վիբտլո րուա ծ, մե– րիւր մեթր անգին ձորի մր մէշ՝, խիտ ու ան թա -
ցեցան բն տ ր ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն : զէ պա տ մ ե ցին թէ ին չ եղերական պա յմ անն եր ո ւ վւանցելի մացառներու տակ։ Հազիւ քանի մր
«Հալքեր աոանձինն կատարեց 26 Մայ՛իսի քա մ էջ , 28 օրուան ինքնապաշտ պան ո ւթե ան ան Հա լա վայրկեան վերէ՝ յանկարծ զէնքի պայթիւններ լզ
ղաքապետական ոնտրութիւննեբբ , ու Հակառակ սար ճա կտտամարտէ մք վերջ , Բեբգր լքած՜ է ին : ուեցան , որոնք ՀետղՀ՛ետէ սկսան սաստկանալ :
ճնշումներու , սպառնալիքներու, «տունէ տուն Աճեցնելով Թամ դա րա յէն , բա յց մ իանգամ այն ճամ - Համազասպն ու իր ընկերներր յարձակման ենթար–
մուրացկանութեան» («Վաի^ան») , չկրցաւ ապա - բանեբոլ երկայնքս ի վեր զարնելով ու զարնուե կուելով , մինչեւ իրենց վերշԴն փամփոլշտր դի -
Հովել թուրք ժողովուրդին գ է թ 40 աո հարիւրին լով թշնամի ո յժեբուն Հետ , կի րասռն ի ճամ բուն մագրած ե լ ի վերջոյ ճակատագրական՝ վախճան
մասնակցութիւնը՝ բնտ բութ իւննեբուն ։ Համ ա - վրայ, Աղս(այիբ լեռբ Հասեր էին գբեթէ ապաՀով։ մր ունեցած էին։ Ուրեմն եթէ անոնց քով մնացած
ձայն <ձՀալք»ի իսկ վիճակագքութ իւննե քո ւն , մի - Ըլլայիք քառորդ մր առաշ՝, իրենց բախտակից
ջին Հաշուով մողովուրդի 30 տռ 100/՛ մասնակցած դատապարտէ բսթացքբ կաքգ մ ր երեսփո խանն ե - պիտի րլլա յինք :
է րն տ ր ո ւթ ի ւնն ե բ ո ւն , ու ա րդիւսքր եդած՜ է ա - րու , շեշտելո վ թէ «երկիրը ոակատազրական օրեր
ւելի բացասական , քան եթէ երբեք բնգգիմագիր - ԱյԳ վ՚ոանգաւոր շրջանին մէք մնալ մեղի Հա
Նե ր ր եւս Հնարաւո բութիւն ունեցած ք լ լ ա յին բնտ կ՛ապրի, ու այս կարդի պայքարնեբր կրնան աղէտ մար անկարելի էր. ուստի մացառներուն մէշ՝էն ,
րո ւթե անց մ ասն ակց ելու ։ առաջ բ ե ր ե լ » ։ «Վաթան», 24—27 Մայիսի թիլե . ձորն ի վար շարունակեցինք մեր ճամրան , ապա -
ելնգիրբ Հոս չի վերջանար, սակայն ։ Կբ տեղե րով գիտակցութեան կր Հրաւիրէ կառավարոլ — Հով տեղ մր գտնելու յոյսով ։Բայց մեր ՀաI՛
կանամ մասնակի տդբիւրնեբէ , թէայս արդիւնքին թիւնր, իսկ 28 Մայիսի թիլով կ՚առա^արկէ էեղ - բախտէն , մէկ մամ Հուրերուն մէ9էն բոկոտն քա -
վրայ՝ շա՛տ աւելի շեշտուած Է հակամարտութիւնը եալ Համարիլ րնտ րո ւ թ իւններր , ու «զոոծի բերել Ժլէ լ1^Բւ–՝ յանկարծ դէպի մօտակայ գիւղր տանող
Ազգ • ժողովի ու Հալքի մէջ , ու եբէկուան լուսեղ ա՛յն տարրերը, ււրոնք լիակատար վստահութիւնը ճամ բոսն վրայ ինկանք։ Զորս կողմ էն պա շարուած
բայրներ այսօր իրար կ՛ուտեն Ատանա լի , ճէյ - կը վայելեն թուրք ժողովուրդին» : էինք, գիւղ երթալու մասին մտածելն իսկ աւելորդ
Հանի, իսքէնտէբուն՜ի , Աֆիոնի եւ Իզմիրի մէջ, «Ենի ԱապաՀ» կ՚եզրակացնէ , 28 Մայիսի թի էր։ Գիմացր թրքական նոր ումպեր զառիթափնե -
կո ւս ա կց ո ւթեան ց շէնքե բու եւ Հալքէվինեբոլ աո– լով, թէ «ձախողած է ղեմո կրատութեան կատա - րուն վրայ նոր խարիսխներ կր Հաստատէին, նոյն
ջեւ, ուսանողներ եւ մոդովուրգբ ցոյցեր կբկատա– կերղութիւնր» , ե ւ թէ «որքան ատեն որ Հալքը չէ իսկ թնդանօթներ բերած էին ի Հարկին գործածե
կորսնցնե
բեն , յայտարարելով թէ Ռուսիոյ դ է մ պատերազմ հրաժարած քւնշումի եւ բոնատիրութեան իրքազա– լու Համար։ Երկվայրկեան մր իսկ չկար յառա -
մարդկային
չենք ուզեր, ու հարկ է համաձայնիլ ամէն գնով»։ քականութենւէն ,պէտք է հրաժարիլ ամէն ցնորքէ»։ լիք։ Գարձանք գէպի ձախ , քանի մ ր քայլ
ՀհԹասվիր» , 27 Մայիս խմբագրականով, «Տգեղ Կր թոլի թէ շոնգա լից նո ր ո ւթ իւննե րու նա - էանալէ վեր9 Հեռուէն նշմարեցինք , որ
պայքար՝ Հալքի անդամն*երու միջել» խորագրին իսօրեակին կ՝1 ապրինք : շուքեր կ^երեւա քին քիչ ՛անդին :
տակ , յարդի տակէ եւ կողմնակի ակնարկներով կ՝բ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ (Մնացեալը յաջորդով) ՄԿՐՏԻՉ ԳԱԶԱՆձԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
ԹՈՒՐԲՒԱՆ ԵՐԷԿ ԵՒ ԱՏ99Ր Գաոսււիսարի Հևասամաէտը ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՀԱՐԱՒ • ԱՄԵՐՒԿԱ8ԷՆ
ւէւաւկաԱվւ
*ԱԱւր% բսժւսկս զայս փևհԱաա» (Ականատեսի մը յուշհրը) ռայ գաղաթը
Բ.
(Մասնաւոր թղթակցութիւն Տա,ւա9\ւ) Մենք, գքեթէ ամիս մք թափառելէ վեքջ, ամ - Հարաւային Ամերիկայի երեք կարեւոր Հան՛
Ս այիս 2,Տի քաղաքապետական րն տ րու ի/ի էն - Ր"Գւ\ովթս կարուած էինք աշխարՀէն։ Ուրեմն , բա պետութ իւննե բու մէջ ցրուած Հայ զաղոլթնե -
սերը , որոնց արդիւնքին շո ւրշ\ արձագանգ Հ աս ած Գ արա Հի սարի ինքնապաշտ պան ո ւթե ան 2,$քգ օրն րէն մէկն ալ Ա՚ոնթէվիտէոյի գաղութն է ։ Արման–
սչէաք է րլլա յ նաեւ Լո յս - ՚իաղաքր , եկան թուա– էր, եւ այգ վայրկեանին միայն Հասկցանք, թէ թինէն ետք, քանակով կարեւոր թիւ մբ կբ ներկա
րանոլթեամր փաստելու էն է որ կր նախատեսէ ինք Հա յեր բ բերդէն դուրս ելլելո վ ,ճա կատամարտ ր կբ յացնէ , աւելի քան Հինգ Հազար Հայրենակից -
մէկ տարիէ ի վեր, այս սիւնակներուն մէշՀ։ շարունակէ ին՝ Թամզարան շրջապատող լեռներու ներ ։ Ասոնց վբայ գումարելու է նաեւ շուրջ Հազար
Այսինքն , Թոլրքրոյ արղի իշիյանալոբնեբը իրենց կատարներուն վրայ։ էյ լ մենք, պ ատ ակ բաառրա , նոր սերունդի ներկայացուցիչներ , որոնք բոլորն
կամքով պիաի չուզեն հրաժարիլ իրենց մեղրի կա. կ իռոլ շ ղ թ ա յ ի ն մէջ կ՚իյնայինք ։ ալ ա յս օտար ափերու վրա յ ծնած Բ//ալով տեղա
րասնհրէն, — իրենց աթոււնհրէն թ է պատասիւա– կոքսնցնելիք մ ամ անա կ չկար։ ՝Բիչ մբ ուտելիք ցիներ կր Հ ա շո ւո լին ։էիերագո յն ջան քե բով մաս մբ
նասաւոլթիւններէն, ու ազատութեան թ է ժողո ա պաՀ ո վե լէ վերջ , կո ր ս ո ւե ց ան ք դի մ ա ց ի ան ծա յ– կարելի եղած Է Համ ազգա յ ին կեանքին կապել ։
վրդապետութեան ցոյցերու տակ, պիտի շ արու - բածիր անտառին մէջ։ Հազիւ քարայրի մբ մօտ Թէեւ ստուար մ եծամ ասնութեամ բ կբ կակազեն
նակե՚ն յանգիլ իրենց մեկնակէտերոլն: նստած ուտել սկսեր էինք, լուսաբացին Հետ Հրա մայրենի լեզուն , բայց աււայմմ կապուած կբ մնան
ճիչգ մէկ տարի առաշ, 19 մայիս 1945/&, զէնի առաջին սոյլերբ սկսան։ Յայտնի էբ որ վբ - ծնողներու բնտ անե կան ս ո վո ր ո ւթ եան ց ու աոՀմ ի կ
Ւնէօնիւ Հ՛անդիսաւոր խոստում կուտար Անգարա֊ տանդք մեղմէ շատ Հեռու չէր ։ Ուաելփքի ծ՜րար բ բարքերուն ։ Աչ մՀիայն մենք Հայերս , որ զուրկ ենք
յի Մարզադաշտին յիչ/այ խռնուած Հարիւր Հազա կապելով , ս կ սանք Հա կառա կ կողմ ր փախչիք։ Օր՜ այլ ադդեքու մշակութային բադմապիսի առաւե -
րաւոր բազմութեանց՝ թէ « երկրին ս՚էշ\ գո՛րծ ուտն լոյսր քանի տարած՜եց իւր Հչոդերբ, նոյնքան լութիւննեբէն , այլեւ Հզօբագոյն պետութիւններու
ու իրականոլթիւն սլիտի գառնայ լայն գեմոկրա - գոռա լ սկսան լեռներն ու տնտառներբ Հ րազէննե - յաջորդական սերունդներն ալ աստիճանաբար կբ
տութիւնր , ու պիտի շնչուին րոլոր այն օրէնքնե– րու ճա յթիլնին ու փա յ լատակոզ տ ե ղա տ ա րա փ ին ծիւրին ա յս ափերուն վրա յ , Հեշտագին վա յե լքին
րր , որոնք՝ արդիււնք Հանրապետական կարգերու տակ ։ Այսպէս մամեր շարունակ ։ Մենք քանի կր Հետ ու աժանագին պարտսբաՀնեբու ծուխին մէջ
սկզրնական շ րֆա I՛ի անստոյգ պայմաններուս, կր Հեռանա յինք , զէնքե րու ձա յներր ա յնքան կբ մօ - մոռացութեան տալով Հին ու բարի օրերու գԱ1ղա~
կաշկանդէին հայրենակիցներու խզսի եւ քուէի ա– ւ/ւ են ա յին մեզի * կարծես մ ենք բլլայիսՔ Հ ետապրն– փարապաշտՈլթիլնր : Այս կացութեան մէջ, մխի
դուողներր ։ թարական է տեսնել տարաՀալած Հայորգիներու
զ ա տ ո լ թ ի ւ ն ր » ։ Այս պաշտօնական յայտար՚արոլ - իրականին մէջ , Հա յերր մ ի շա նախայարձակ շինարար ա յն ճիղք , որով կր ջանան ապտՀովել
թեան յաշ\ւ րդող ղէպքերր ծանօթ են : Անգար ա , Բ/ Լալով , նա Հ ան ջի մ ա ան ած է ին ՛Թուրքեր ր , եւ փրկութեան ճամբան X
անպատեՀ ո ւթիւն ^չտեսաւ նոր կո ւս ա կո ո ւթ իւննե - մենք, բախտի դմբախտ բերումով , թշնամիին փա— Այո տեսակէտով, Ա ւր ո լկա ա յի Հայ գադու -
րու կազմութեան մէշ՝, նկատելով որ ՛անխուսափե խուստի ճամ բուն վրա յ կբ գանուէ ինք ։ Մ եր սբր– իմ բ , Հակառ ակ իր որակին , նշանակելի նուաճում
լի էր քայլ յարմարցնել Ա իացեալ Աղգերու սկրզ ՜ տէն աբփւն կ՚երթար որ զինուած չէի՛նք եւ Հայ ներ կատարած է : Առաջին կարաւաններուն Հետ
րունքներուն , կանխելու Համար մանաւանգ արտա ռադմիկ խումբերուն մ իանալու Հնարաւո բութի ւնն Հիմն ուած են նա ե ւ ա զգա պ ա Հ պ անմ ան կենդան ի օ–
քին միջամտութեան Ո եւ է փորձ ւ ւ\լ տեսանք , ալ չուէինք ։ էյ բ կար մամ եր ու թափառում է վերջ , ճախնեբ : Աատուռ ֊ եկեղեցիի կողքին բարձրա -
տակաւ , թէ ինչպէս մ ամ ուլբ խղունջի նմ ան ա– նկատեցինք որ զէնքերու ձայներբ ուրիշ ուղղու - ցած են խրճիթ դպրոցներ : ՛Ներկայիս կան Հինգ
կան ջ բացաւ արեւուն տակ , նորափետուր կուսակ– թիւն առած էին ։ Իսկ մենք , փախուստի միակ
ցութիննեբ մարմին առին , ու երկրէն ներս թէ ճամքայ մբ ունէինք , աջէն՝ գաՀավէմ բարձրու -
թիւննեբ իսկ մեր
գո ւր ս , ստեղծուեցալ արուեստ՛ական բարեշր^ու - թիկունքբ , ձախէն՝ վտանգաւոր շրջան, •Այդտեղ , երբ կր նշմտրեն որ թրքական ղինուոք -
թեան մ ր տ աա ւո ր ո ւթ ի ւն ր X կռուի դաշտ ։ ներք կբ Հասնին , ^ քանի մ ր Հա՝յեր կբ ծ՜պտուին
Մինչեւ 1946 Ապրիլ 26, թուրք կառավա ր ո ւ ֊ ֊ Բարձրաբերձ լեռներու եւ անծայրած՜իր ան - թուրք զինուոր ի Հագուստներով եւ 1լ ապա ս տ անին
թիւնր թ ոգուս , ոբ գէսլքերր բնականոն կերպով ւնեւ ու տ մբոդջ տարածութեան վրայ լսուոդ փ"ՔրԻԿ բլրակներու ետին։ Երբ Թուբքերր կբ մօ
ձեր ձայներ ուն Հզօ ր արձագանգք տակաւին կր
զարգանան , ոբովՀետել մինչեւ երկու ամիս առա ջ՝ տենան մերիններուն , բնգՀ * յաբձա կո դա կանի
Անգարա կբ Հաւատար , թէ նորակազմ կուսակցոլ– Հնչէ այսօր՝ ձեր, Հերոսացումէն ՛երեսուն տարի ա զղան շան ր կբ տ բ ո լի ։ Հա յերբ կր կ բա կեն տնխր–
թիւննհ ր ր որեւէ կերպով պիտի չկարենան ւիտանգ վեր^ւ ալ եւ նոյն ուժ էէն ո ւթեամբ , Հերոս Հալոբ– նայ , ՛Թուրքերն ալ կր պատասխանեն ան շուշտ ,
դառնալ Հալքի Համաքւ \յՆ սակայն, Վ^Բ2ԻԱ ^անի ղիներ : Ջէի տեսներ ձեզ , բայց կբ լսէի ձեր \իւ — բա լց , երբ թուրք ղինուորներր բո լո ր ո վին կբ յա -
մը ամիսներու ընթացքին՝ արտաքին ք աղաքակա - ր ա քան չի ւ ր ին թնդացող ձտյնր , եւ իւրաքանչիւրին ււ աջ ան ան վերջին սաՀմաններէն անգին , աՀա ծ^բպ–
նութեան (յետնի վրայ տեղի ունեցան այնպիսի բերնէն թռչող արմենական անուններ.ր, երբ մ է կբ տուած՜ Հա յե րն ալ իրենց կար գին գուբս ^" էէռԷՈ11
խմորումներ, որ ցեց ինկաւ Ազգ՛ Մեծ ժողովին մ իլս\ին յարձտկողտկանի Հրամ աններ 1լ արձակէր ; թաքստոցէն , կրակի ցանցի մբ մէջ կ՛՛առնեն թբշ–
մ՛էջ , եւ երեսփոխաններու միջեւ ծայր տուին շեշտ իւրաքանչիւրդ , մէյմէկ առիւծ. կտրած , նամին ։
հակամարտութիւննեբ՝ երկրին ճակատագրին, ոլ կսոաւլն-բնհծեքն-կաո,լւո֊որմվծքի-.Հ«մՀռե,—մռնեռեն*լ.եէււկ•եռո֊աւեացոռաքա$ջ, \ մեե.ռոցոննեմեՐլհւի»1։»•։ա*կ . ոԱւՀն, շե••ա•նսլ<ա,բաIկնկելեն-նԳ–*ա ՝/կ1ոՈր.֊ւմրրա–՚տւաոաՀոաահլաա-ււծոոր1րթIո"ուբուռւսասր1ասռոաիսփԵեIաոՂլւտռոիրԼւԼնIերՀէոլս1էլկս*բ լո\1ււա յմաւ։։աս ՚%էյյոոււա–ա
մ
օրուան իշխանութիւննեյաւն շուրջ : բ՚ումի
եք տ փ ան ե լո ւ Համ աք ոք եւ է անմ իգական Հարիք , գանի վկան այգ օրուան Հերոսամարտին , այստեղ Հազիւ կր յազողի փախչիլ եւ ապաստան գտնել
Հալքք նախ որոշեց յետաձգել թազա պետ ական եւ կ՛ուզեմ արձանագրել մօտակայ Լիճէս էր դէ՚-ԳՐ գէպի Կիրասոն տանող ճամ րուն վրայ, իջեւանի
երեսփո խանական բնտ րո ւթ իւններ ր , ա յն յո յսով , բնակոդ Յոյնի մր վկայութիւնն ալ, ճտկատամար– մր մէշ՝։ Ըստ իրենց վկայութեան , ամենասոսկալի
թէ , մինչ այգ, պիտի կարենար փակել կուսակցու ճակատամարտն էր , որ տեղի ունեցած էր այգ օ–
թեան նե քքին ճակատի վրայ ստեղծուած ճեզքերք X Ւ1Ո յսյ^.ո(յՂ՜ °րս էւսհ. * րր : Լեռներն ու ձորերր թուրք դիակներով ծ ահ—
(յ ւ սակայն, այս սպասումք Լյետաձգումբ) ոչ մի « Հա յերր մէկ մէկ առիւծ կտրած՜ , մէկի կուած էին։ Բ՛ուրք զինուորական պետր Հրաման
այն օգուտ չէր խոստանար , այլեւ առիթ կուտար դէմ տասբ Թուրք ջարդեցին , այն աստիճան , որ էր արձակած շրջակայ յոյն ղիւղերու րնակէու -
որ րնգգիմ ագի բներ բ օ գա ո լին , /// մ ան ա ւան գ զօ թուրք Հրամանատար ր լուր էր ղրկա&՜ քաղաք , նոք թեան, որպէսզի այղ զիակներր Հաւաքելու գո ր -
րանան ներքնապէս , զանց տ ա ր ա ծե լ ո վ ^՚րկրէ" ո լմեր պաՀանջելով կառավարութենէն» ։ ծին /ծուին, ինչ որ քանի մր օր վերշ՝ Հաստաաե -
մէչ, եւ առաւ ելա բար տբամադբութիւններու մէէ\է իսկ մենք , գրեթէ շուարումի մ ատն ո ւած , շա– ցինք, նոյն ինքն այգ Յոյներու խոստովա&ոլ -
Այն րնգՀանուր Համոզում ր , թէ %Այար կը վ ա յ ե լ է
րունակեցինք մեր ճամբան՝ Հեռուէն նշմաբուոզ թեամր։ Նոյնպէս , րստ Տ ո յն ի մր վկայութեան ,
ՍՈՎԻԷԹՆԵՐՈՒ ՎՍՏԱՀՈՒԹԻՒՆԸ, Դեմոկրատ բլուրի մբ գագաթ բ Հասնելու ճիգով ՚ եւ ա— Հիւսիսեան ՎաՀանիկն ալ զոՀ զացած է այգ օր -
կուսակցութեան Համար դարձաւ յա խոզութեան Հա յանկարծ՜ շշուկներ լսեցինք։ Ականջ տալով, ոլան կռուին մէ^, րայց , ի՛՛նչ Հերոսական մաՀով։
զօրաւոր ազդակ մբ, մանաւանգ որ մամուլի մ եհ՜ Հաստատեցինք , որ Հայերէն կր խօսին։ Մեծ եդտլ (իա յո ի մր ետին երր գիրք րռնած կր կռուէր , րազ–
մ ասր ա յս ուզզութետմ բ ան ո ւզզա կի Հրատա - մեր ո ւր ա խ ո ւթ ի ւն բ եւ չտտպեցինք Հա յեքէն պա ֊֊ մաՀարուածի իր վերջին փամփուշտներով տասր
ր ա կո ւթ ե ան ց ալ սկսաւ : Հուսկ ուրեմն , ՀաԼքէ տասխանել , ոքպէսզի մեղ թշնամի կարծելով չկք– թուրք զինուոր ղեաին կր փռէ եւ ի^վհրֆոյ կռնա
շր ^ան ա կն եր ր ոչ միա յն Հ բամ արեց ան բնարու - բակէ ին մեր վրայ ։ կէն ստացած կապարով մր կ՚անշնչանայ մեր ան–
թ իւննե ր բ յետաձգելու իրենց ո ր ո շո ւմ էն , այլեւ Բանի մ ք վա յբկեան վերջ ծանօթացանք իրա վեՀեր ու –առիւծասիրտ ՎաՀանիկր :
ՓՈՒԹԱՑՈՒՑԻՆ ա յ գ բնտրո ւթիւննեբ բ Դ—8 ամի րու : Երեք Հայեր էֆն , որոնք րա լա կ ան կռիւնե Մենք, Հազիւ քառորղ մամ ո լան տեսակցու -
սով, առիթ չտալու Համար՝ որ ն ո ր ա կազմ կո ւս ա կ– րէ ետք, չէին կրցեր իրենց րնկերներուն միանալ։ թիւն մ ր ունեցանք այգ երեք Հայրենակիցներուն
ցութիւննեբբ մամ տնակ ունենան լրիւ պատրաս - Անոնք ալ յոգնած , պարտասած՜ Հանգիստ կ՛ բն է ին : Հետ, եւ աՀա շատ մօտէն պայթող զէնքերու ձայ
տուելու ; Մ է կր ,րա ջ ա մ արտիկ Համ ա զա ս սլ ՝Բ իպա րեանն էր, ներ լսուեցան : Բայց որովՀետել մենք չէինք զին՜
Հետեւանքբ ծանօթ է : « ՛հեմ ո կրատ» եւ (^Հանգուցեալ ՎռտմշապուՀ աքք*ի եղբօրորդին^ , ուած, խոՀեմ ութիւն Համարեցինք անոնցմէ րամ–
Հ^ԷԼզգ • վե ր ա կան գն ո ւմ ի» կո ւս ա կց ո ւթ ի ւնն ե րբ ձե– խ՛ կ մ իւս եբկուքր՝ Պ*ա րաՀփսա ր ի Թուրքերուն տՀ նուիլ եւ գիշեր ր գա րձեա լ ՚ իրար վերագտնելու
ու սարսափ ազդող Հերոս ՀձՎա ս տ պ»ն ե ր էն : Մէկուն իսոստումով Հեռացանք ու ապաստանեցանք Հա -
ռրնթափ եզան իբրեւ բողոքի ցոյց, " 1 չմասնակ ականջր թռած , մ իւս բ քի թ էն վիբտլո րուա ծ, մե– րիւր մեթր անգին ձորի մր մէշ՝, խիտ ու ան թա -
ցեցան բն տ ր ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն : զէ պա տ մ ե ցին թէ ին չ եղերական պա յմ անն եր ո ւ վւանցելի մացառներու տակ։ Հազիւ քանի մր
«Հալքեր աոանձինն կատարեց 26 Մայ՛իսի քա մ էջ , 28 օրուան ինքնապաշտ պան ո ւթե ան ան Հա լա վայրկեան վերէ՝ յանկարծ զէնքի պայթիւններ լզ
ղաքապետական ոնտրութիւննեբբ , ու Հակառակ սար ճա կտտամարտէ մք վերջ , Բեբգր լքած՜ է ին : ուեցան , որոնք ՀետղՀ՛ետէ սկսան սաստկանալ :
ճնշումներու , սպառնալիքներու, «տունէ տուն Աճեցնելով Թամ դա րա յէն , բա յց մ իանգամ այն ճամ - Համազասպն ու իր ընկերներր յարձակման ենթար–
մուրացկանութեան» («Վաի^ան») , չկրցաւ ապա - բանեբոլ երկայնքս ի վեր զարնելով ու զարնուե կուելով , մինչեւ իրենց վերշԴն փամփոլշտր դի -
Հովել թուրք ժողովուրդին գ է թ 40 աո հարիւրին լով թշնամի ո յժեբուն Հետ , կի րասռն ի ճամ բուն մագրած ե լ ի վերջոյ ճակատագրական՝ վախճան
մասնակցութիւնը՝ բնտ բութ իւննեբուն ։ Համ ա - վրայ, Աղս(այիբ լեռբ Հասեր էին գբեթէ ապաՀով։ մր ունեցած էին։ Ուրեմն եթէ անոնց քով մնացած
ձայն <ձՀալք»ի իսկ վիճակագքութ իւննե քո ւն , մի - Ըլլայիք քառորդ մր առաշ՝, իրենց բախտակից
ջին Հաշուով մողովուրդի 30 տռ 100/՛ մասնակցած դատապարտէ բսթացքբ կաքգ մ ր երեսփո խանն ե - պիտի րլլա յինք :
է րն տ ր ո ւթ ի ւնն ե բ ո ւն , ու ա րդիւսքր եդած՜ է ա - րու , շեշտելո վ թէ «երկիրը ոակատազրական օրեր
ւելի բացասական , քան եթէ երբեք բնգգիմագիր - ԱյԳ վ՚ոանգաւոր շրջանին մէք մնալ մեղի Հա
Նե ր ր եւս Հնարաւո բութիւն ունեցած ք լ լ ա յին բնտ կ՛ապրի, ու այս կարդի պայքարնեբր կրնան աղէտ մար անկարելի էր. ուստի մացառներուն մէշ՝էն ,
րո ւթե անց մ ասն ակց ելու ։ առաջ բ ե ր ե լ » ։ «Վաթան», 24—27 Մայիսի թիլե . ձորն ի վար շարունակեցինք մեր ճամրան , ապա -
ելնգիրբ Հոս չի վերջանար, սակայն ։ Կբ տեղե րով գիտակցութեան կր Հրաւիրէ կառավարոլ — Հով տեղ մր գտնելու յոյսով ։Բայց մեր ՀաI՛
կանամ մասնակի տդբիւրնեբէ , թէայս արդիւնքին թիւնր, իսկ 28 Մայիսի թիլով կ՚առա^արկէ էեղ - բախտէն , մէկ մամ Հուրերուն մէ9էն բոկոտն քա -
վրայ՝ շա՛տ աւելի շեշտուած Է հակամարտութիւնը եալ Համարիլ րնտ րո ւ թ իւններր , ու «զոոծի բերել Ժլէ լ1^Բւ–՝ յանկարծ դէպի մօտակայ գիւղր տանող
Ազգ • ժողովի ու Հալքի մէջ , ու եբէկուան լուսեղ ա՛յն տարրերը, ււրոնք լիակատար վստահութիւնը ճամ բոսն վրայ ինկանք։ Զորս կողմ էն պա շարուած
բայրներ այսօր իրար կ՛ուտեն Ատանա լի , ճէյ - կը վայելեն թուրք ժողովուրդին» : էինք, գիւղ երթալու մասին մտածելն իսկ աւելորդ
Հանի, իսքէնտէբուն՜ի , Աֆիոնի եւ Իզմիրի մէջ, «Ենի ԱապաՀ» կ՚եզրակացնէ , 28 Մայիսի թի էր։ Գիմացր թրքական նոր ումպեր զառիթափնե -
կո ւս ա կց ո ւթեան ց շէնքե բու եւ Հալքէվինեբոլ աո– լով, թէ «ձախողած է ղեմո կրատութեան կատա - րուն վրայ նոր խարիսխներ կր Հաստատէին, նոյն
ջեւ, ուսանողներ եւ մոդովուրգբ ցոյցեր կբկատա– կերղութիւնր» , ե ւ թէ «որքան ատեն որ Հալքը չէ իսկ թնդանօթներ բերած էին ի Հարկին գործածե
կորսնցնե
բեն , յայտարարելով թէ Ռուսիոյ դ է մ պատերազմ հրաժարած քւնշումի եւ բոնատիրութեան իրքազա– լու Համար։ Երկվայրկեան մր իսկ չկար յառա -
մարդկային
չենք ուզեր, ու հարկ է համաձայնիլ ամէն գնով»։ քականութենւէն ,պէտք է հրաժարիլ ամէն ցնորքէ»։ լիք։ Գարձանք գէպի ձախ , քանի մ ր քայլ
ՀհԹասվիր» , 27 Մայիս խմբագրականով, «Տգեղ Կր թոլի թէ շոնգա լից նո ր ո ւթ իւննե րու նա - էանալէ վեր9 Հեռուէն նշմարեցինք , որ
պայքար՝ Հալքի անդամն*երու միջել» խորագրին իսօրեակին կ՝1 ապրինք : շուքեր կ^երեւա քին քիչ ՛անդին :
տակ , յարդի տակէ եւ կողմնակի ակնարկներով կ՝բ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ (Մնացեալը յաջորդով) ՄԿՐՏԻՉ ԳԱԶԱՆձԵԱՆ
Fonds A.R.A.M