Page 187 - ARM_19-1946_02

8 ԱՌԱ Զ

ՊՈՒՏ ՝Մ ԾԻԾԱ% — Ի՜նչ անցագիր։ Չունիմ ա յ դ տեսակի Հֆոքլոր»լլ (Ժողովրդական գրրյց)։ Աայ՚ուֆցէ

թ ո ւ ղ թ : կարծեմ թէ . . . Գաւիթի Հաղարամեակին առթիւ, կաճառը պատ -

ՏօԱև՞ւ թհ լտօԱե\..ա — Ինչպէ՞ս մտաք Ֆրանսա: Անշուշտ վիզա մը րաստած է ա յ դ մ եծ՜ դիւցազներգութեան վերջնա­
ստացաք : Ր-եբէք ա յ դ վիզաճ :
կան բնագիր բ , ղեկավա րութեամ բ ակադեմ ակտն

— Պարոն, գիտէք ի ՜ ն չ ։ Այսինքն այն ատեն , 0 բբէ լեան ի եւ ա շխատակցո ւթեամբ Ա * Աբեղեա­

— Օրինաւո՞ր է : Թշնամական չէ՞ : երբ • • . Թուրքիոյ մէջ • • • ինչպէս գիտէք • • • նի , Ա • Ղ,անա ղան եան ի եւ Գ • Աբովէ 1 Յետո յ Հրա­
— Պարզապէս ցոյց մրն է խորհրդային կառսւ,
վարութեան դէմ: — Առասպել չեմ ուզեր: Ձեր անցագիրը բերէք : տարակուեցան Հայերէն եւ ռուսերէն Հաւաքածս -
— Կը սխալիք : Ժամանակին Մոսկուա հրա­
ւիրուած՜ է բ Հայկ– Հանրապետութեան պատուիրա­ ՄաաՀոգ տուն վերադարձայ : թղթածրարս աչ– ներ , ՀԱ թալին ք Հ՛ա յ ժողովուքգի բան աստեղ -
կութիւն մը : Չէ՞ք յիշհբ Լ • Շանթի պատոլիրա -
կութիւնը : քէ անցընելու վրայ էի եւաՀա անցագի րսմպտե ցաւ ծութեան ժէջ, ^Աբովեան եւ ֆոքլոքըֆ ։ Այժմ կբ

— Չէ՞ք կարծեր որ ներկայ Խ • Հայաստանի երեսիս ; Հոս եմ . . . պատրաստուի Հա յ կ ա կան առածներու Հաւաքածս /
համար վիրալոբական է :
« ՀԱՑԱԱՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆ , « Մենք , մբ ։ կաճառք Հրատարակած է քիւրտ ժողովուրդի
• — Ընդհակառակն : "Ներկայ Խ • Հայաստանի
համար պատուաբեր է : Թշուառութեան եւ հհրո - Հայաստանի Հանրապետութեան դիւանագիտական Հերոսական երդը , Հ՝Բար է ՝Բոլլուկէ՝%> ։ Պ ատ ր աս -
ասկան պայքարէն ծագում առած գործ մ ը , իրենք
շարունակելով , այսօրռւան փայլուն վիոակին հաս– ներկայացուցիչ , խնդրում ենք բարեկամ եւ դաշ­ տուած է նաել քիւրտ ե ր էն ժողովրդական երդերու
ցուցած ե ն ։ Եղածը՝ պարապ մտավախոլ-թփլն է ։
նակից պետոլթիւննհրից • • • » : Հ ռ ո մ , (թուական) մեծ Հաւաքածոյ մ ք ։ կաճառին անգամներ ր գի -
— Այս միջոցին ,՜ որ հայկական հարցը սեղա­
նի վրայ է • • . ստորագրութիւն՝ «Ղ՝ի ւան ա գի տա կան ներկա յա - տա կան պտո յաներ կը կազմ ա կեր պեն զանազան

— Ի՜նչ աւելի յարմար : Մեր հին պահանջներն ցուցիչ՝ Մ– ՎԱՐԱՆԳԵԱՆ։ վա յրեբու մ էջ , Հա յ կա կան եւ քբտակաֆ զրո յցներ
ալ կուգան ուժ տալու նորին : Վռազեցի վար չա տուն եւ թ ո ւղթ ր
երկարեց է Հաւաքելու Համար ։ Հաստտտութ իւն ր իր 25 տար­
պա շտ օն եա յէն :
ուան գոյութեւսն բնթացքին Հաւաքած՜ է ճոխ նիւ–

— ՞Նախապէս ինչո՞ւ չրերիք այս անցագիրը : թեք Աա յաթ \,ովա յի , Աբովեանի , \,ալբտնտեանի ,
Տեսէ՛ք, ետեւն ալ քանի մը կսսւավարութիւններու
վիզաԱնգւ կան, իտալական, յունական, ֆրանսա - Պռօշեանի , Աղա յեանի , Ա ո ւնգո ւկեանփ , 3 * Յով–
կան, աւքերիկեան : ինչո՞ւ թրքական վիզա չունիք
այս անցագրին վրայ : Հանէսեանի , ՀՀիբվանդտգէի ; Ա ուրացան ի , \քտր -

գոսի , Յակոբ Յակոբեանի , Թսւմտնեանի եւ ուր ի չ–

նեբու մասին։

Այսպէս թէ այնպէս , բոլոր սրացաւ Հայերր — Թուրքերը, Հայերու ՆՆ Հայաստանի ո ւ ի - ԿԷՐՀԱՐԹ ՀԱՈՒՓՒՄԱՆ
մաաՀոդ էին այս փերթին չաբաթները։
Աեւ—մութ տեալ թշնամիներն էին եւ են : կարելի չէր վիզա
ամպեր կր տեսնէին Հայկական Հորիզոնին վրայ։ ստանալ : Գերման մեծ թատերագիրը, միեւնոյն ատեն

ճար կր փնտռէին «փոթորիկ^ր կանխելու. Համար : Զա ր մ ան ա յի ժոզովոլբգ կք Հայերգ։ իրենց բանաստեղծ եւ վիպասան , որ մեռաւ 84 տարեկան

Տօնե՞լ թէ չտօնել, Ա՛ա յիս 2&ին Հռչակուած Հասակին մ էջ , նախապէս նոլիրուած էբ արձանա­
օրինաւոր անց ագի ր ր երր կր պաՀ անցուի , պատ - գործութեան
։ Գրական ասպարէղր նետ ո ւելէ վերջ ,
Հայաաոանի Հանր՛ապետութեան տա րեդարձր : մ ո ւթ ի ւնն ե ր կր շինեն մի շա ։ Տեսէք , ա յս անցա՜ ուշադրութիւն
գր ա ւե ց \ &&9՚ին , իր մ էկ վէպով ,
ԱՀա գիլանագիտական նուրբ ու անլուծելի զիքր 1 չաւազո յն փաստաթուղթն է ձեր թե քնու -< ՀձԱրեւած-ագէն
առա^ ։ ք* ր ս տ ա յնանկն եր հ/» , որ
խնդիր մ ր, որուն առ^եւ շուարած՝ Լոնտոնի Ար - թիւնն ոլ օրինաւորութիւնք Հաստատելու Համար Հ Հա յե բէն ի ալ թարգմ ան ո ւած է , կր նկարագրէ
իր
Աւարին թործերու նախարարութիւնն իսկ մոզուԼի Եթէ օր մր, ձեր պատմութիւնք ե լ գի ւան ա դի ա ա— ե ր կրին ա ր Հ ե ս տ ա ւո րն ե ր ո լ թ շուառո ւթիւնբ ։ Այս

պիաի Հրաւիրէր, իր բոլոր Հին - աղուէս դիւանա­ կան տոքիւ \Հ\ս\\ներր կորսային , այս մէկ անցա - յե զա փ ո խական ստեղծագործս ւթիւնբ ՎիլՀ է է**՝ Բ •ի

գէտները ... զքոՎ կրսաք վկայել թէ ժամանակին Հայաստանի թ շնամ ո ւթիւն ը Հրաւիրեց իր վրայ ։

Ես շո լար ած էի , կարդալով ««^» կամ «ձախ» Հանքապետ ո ւթի ւն մք գոյութիւն ունեցան՝ է ։ ԿէբՀարթ Հտուփթման ՚Հյոպէէի գրական մրցա­

կողմերոլ իրար Հերքող վւաստերը։ Գիտցիր այս թուդ թին յարգը տ նակը ստացաւ 1912/՛^՛։ Արգէս դարձած՛ էր աշխար–

Տօնին օրր կր մօտենար : Ես , ինքզինքը յար - Բայց մենք , ներկայիս ք$ * Հանրապեաու - ՀաՀռչակ, իր հ^Աենաւոր Հոգիներ» , «Հաննէլի

գոզ անտիտղոս Հայ անՀատ մր, պարտաւոր էի թիլնք ունինք, այս անցագիքր շի՛* Հակասեր անոր։ Աաթթէռնի վերափոխումՀ7» եւ «Ջբասոյզ զանգր»

դիրք" ճշդել։ Երթա՞, չէ չերթալ ՀանդիսասրաՀ : ինչո^ւ Հակասէ ։ Տեսէք , մենք Ֆրանսացի՜ գործ՜երով (ա յս վերջինն ալ Հայերէնի թարգ -

Շէյքսփիրի «Լինե՞լ թէ չլինեթր կր սնանկանար ներս , Ջորրորգ Հան րապետութ իլն ք կերտելու վք— մանուած՜ է) : Իր թատերական դործեբր աչքի կբ

աչքիս : . րա յ ենք , առանց ուրանալու ն ա խ կին երեք Հան - ղարնեն իրենց մանրակրկիտ ի ր ա սլ ա շա ո ւ -

Այս կբիտիքական մոմենտին, ալք մնայ Փա­ րա պե տ ո ւթ ի ւնն երր ։ թեամբ եւ քքիստոնէական վեՀ անձն ո ւթեամ ր ։ Ա -

րիզի ո ս տ ի կան ական վա ր չո ւթ ի ւն ր , օգնութեան X մէնէն գեղեցիկ գո բծ՝ե բ բ արտագրած էր երիտա -

Հասալ ինծի։ Տար գան քով գրպանս զետեղելով անցագիրս , ս արգո ւթեան ատեն , խոր ակօսներ բանալով գեր–

ինքնութեան թուղթիս վրայ գործողութեան որոշեցի ներկայ Րէէա է 1 ան ց ա գր17 վ եւ օտար պե — մ ան գրականութեան մ էջ ։ Ամ էն ա ռի թ ո վ աշիսա -

մր պէտք կար։ Դ՛իմեցի յիչեալ վարչութեան եւ տոլթ իւննե րու՛ վ իււլա յ ո լի եւս վաւերացուած՜ Ա այիս տաւո ր ո ւթ ե ան գատբ կբ պաշտպանէբ Վ^իլՀելմ Բ*ի

խնդրանք նե՛ր կա յաս ո լսի : Հ$ի տօնին , 1՚ՐՐ քաղա քաւլի Հայաստանի Հան րա - բււն՚ա կա լո ւթեան դէմ X

— Պարո՛ն , ձեր անցագիրը տուէք նախ եւ ա– պետութեան : Իր ծննգավայրբ, Աիլէռիա, ԼեՀերուն ձեռքն

աոջ : Կ. ՊԵՏՈՒԵ անցած՛ ըլ լ ա լո վ , կք պատրաստուէր Պ եք լ ի՛ն Հաս -

տատուե լու ։ ԼեՀեբբ արտօնտծ էին մ ի աս՛ին տանի լ

ճակք եւ ոտքի ելլելով տունէն Հեռանա լու պատ­ իր գրադարանը , որ կբ բաղկանա յ 35.000 Տատոր -
օ՛րով ալ կրցաւ
րաստուեցաւ : Գժբախտա բաբ , Բերդք քաշուելու ՄԻՏ՚Բ ԵԻ ԱՐՈՒԵՍՏ ներէ ։ Հի թ լէ ր ական իշխանութեան

ոք եւ է Հնար աւո րութիւն չկար Թ՛ամզարայի բնակ– պաՀել իր անկախութիւն բ։

չութեան Համար։ Հայրս , \895ի դէպքերուն 17 ԱԲԵՂԵԱՆ ԳՐԱԿԱՆ ԿԱՃԱՌԸ
վրա յ
տարեկան պատանի մբ, արդէն իսկ մորթին ՁԱՅՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷՆ
։
կրած– էր Թուրքին անողորմ խժդժութիւները Ա ր ե ւան ի ^Աբեղեան Արական I՛ ն ս ա ի ա ո ւ ա »ի

Նոյնպէս վերաՀասու էք դէպքերու. գաՀավէժ բն– մ աս ին Հ բա տ ա ր ա կո ւած գր ո ւթե ամ բ մ բ, ակագե– ՄԱՅԻՍ 28Ը ԼԻՈՆԻ ՄԷՋ
թացքին
ևլ ծանրութեան ։ Արդարեւ , կր յիշեմ , ոք մ ական հյ ո րէն Ա ար դի սեան կր պարզէ անոր Հիմ -

ա յ Գ *Ս*ՍնԷս շրջանին յ աճա խակի գադտնի ժողով– նական նպատակր , •. • գիաակտնօբէն ուսումնասի - ԼԻՈՆ • Տարիներու դադարէն վերջ , Հ * 3 *

ներ եւ խորՀրգակցական Հաւաքսյթներ տեղի 1լ ու­ րել եւ ժողովրդականացնել դրականութեան պատ­ Գ * կոմ իտէն ձեռնարկած էբ տօնելու Աա յիս 2-Տի

նենային % \\ I I մութիւն ր : կ աճառին ա շխատակիցներ բ 1940-41 ին աարեդարձբ , Շոտա1 \^օ\&ՀՀ.ի րնդարձակ սրաՀ՛ին

Տ ունին վեց անչափաՀասնեքուն անդրանիկն Հրատարակած են գրականութեան պատ մ ութեան մէջ I Օրուան նախադաՀ ը , Պ * Ա* Կիւլպէնկեան

էի X Եքր տեսայ թէ Հա յրս պա տ ր ա ս տ է տունէն դասագիրք մր, երեք Հատոր (800 ^ ՜ ^ ) , երկրորդա­ փառաբանեց Ա այիս 28// ՚ արժէքք ։ զկամաւոր բա­

Հեռանալու, յանդգնութիւն ր ունեցայ քսելու կան վարժարաններու Համար %3ետոյ ձեռնարկեցին ցա կան ե ր կան որոնք երդում ըրած են որ եւ է ձե–

Հ Հայրիկ<, ես ալ Հետդ պիտի դամ» ։ Զքնգգիմա - Հ րատարակե լու Հա յ Գրականութեան Պատմ ո լ ֊ ւով չմասնակցիլ այս սրբազան տօնին, բայց Հաւ

ցաւ։ Հրաժեշտ առինք մայրիկէն եւ միւս Հինգ թեան գիրք ժ բ , վեց Հատոր։ Առաջին Հատոր բ, ոք ժողովուրդին մէջ կայ առողջ տարր մը, կայ Հո -

Քոյրերէս ու եղբայրներէս , Համ բուրելով զանոնք։ լո յս տեսաւ \ 944/՛^/ , կը պարունակէ գր ա կան ո ւ - սանք մը, որ ինչ դժբախտութիւններ ալ պատա -

Կր մեկնէինք , քանի մբ օր վեր^ տուն դառնալու թեան պատմութիւնը ամենաՀին ժտմանակներէն Հին, պիտի չմոռնա յ Հայաստանի Հիմնարկութեան

յո յ ս ո վ , առանց սակայն նախազգալու , աւա՛ղ , որ մինչեւ Գր . Նարեկացի ( * դաք՝) ։ Այս ԳՈՐ^Ո՝ տարեդարձը» ;

յտւի տ են ապէս կք ձգէ ինք մեք Հա յքենի քո յնբ եւ պատ րա սաուտծ է Հանգուցեալ Ա՝ * Արեդեան ի կ ո ւլ– Հանդէսին բացում բ կատարուեցաւ « Ա՛ արսէ յ–

կը բաժնուէինք մեր ՀոգեՀատոր սիրելիներէն *. •յ մ է , որ չկրցաւ լրացնել Բ* Հատորք ( . - ՀԻԹ գա­ եէղ»ով եւ Հ^Բամ Փորոտանիով, զոր ջութակի վրայ

րուն սկիզբբ) ՚ Կաճառը պիտի օգտաձի իր ձգած նուազեց 1Լիէնէն պատանի մր , գնաՀատելի յաջո–
Թամ զա րա յի Ա * Գէոբգ վանքի վրա յով բար - նիւթերէն
ձրացտնք գէպէ լեռ, Կէօյնիւկ կոչուած , յաջորդական Հատորները պատրաստե­ դո ւթեամբ ։ Հ$ոխ էր գեղարուեստ ական բաժին բ ։
յունական լու Համար ։ Առաջին
գէլղՐ՛ ՛Բանի մբ օր մնացինք Յոյնի մբ տունք , թարգմանուի Հ պա ո բ ր ռուսերէնի կբ Տէսինէն Տիկիններ Աչխէն Պօյաճեան եւ Մարի կա–

երբ առաւօտ մր տանս։ է ր ր կուգաբ մեղի բսելու , ։ րապետեան , Օրիորդներ ՊերճուՀի Ակրտիչեան եւ

թէ՝ կացութ իւնբ չափազանց (" ո ո ՛իի՛չ\ ԼՀԼԼա Լո *է 1 կաճառր պիտի Հրատարակէ նաեւ Հայ Լրա - ԱբբուՀի Լիւլէճեան իրենց մեներգներով արժանա­
Ա. կարին -
այլեւս պիտի էկրնար մեզի ապաստան տալ իր տան գրութեան պատմ ո ւթիւնբ (Հեղինակ՝ ցան ջերմ ծափերու եւ կր կն ո ւթ ի ւնն ե բ ո ւ ։ էլր կու
մ ասին
մէջ, ո րովՀետեւ, թուրք կառավարութիւն բ Հրա - եան) , ուրիշ գիրք մ ր՛ քննադատութեան մը Հ այ երիտասարդներ , անգամ Հ • 3 * Գ * Նոր Աերուն­

ման էր բրած , որ եթէ որեւէ Յոյս՝ Հայ մբ պա– (պրոֆ* Կ* Գիւլքէօխվեան՝) , երրորդ դի , Փափազեան եւ Կ * քՕբիմետն յաջող ա ր ա ա ս ա -

Հելու մեղքով բռնուի , մաՀուամբ աիա\ի պատ - թտտ րոն\ի մ ասին ։ Պիտի պա տ ր ա ս տ ո լին նաեւ Հ ե– նութիւննեբ բրին։ Թատերախաղ բք , ուսուցիչ Ա •

ժոլի ։ Ա ինչեւ Հայերու Բերդք լքելբ , 28 օր, մենք տեւեալ ուսումնասի բութ իւննե ր բ , Հյ իր վանզա, — Փավւազեանի Հ ե զին ա կո ւթ են էն , <ձՀայրեն\իքին Հ ա–

լեռն եք ո լ կատարներուն վրայ թափառեցանք ։ ւլ էի գրական տիպարներուն Համ ա յն ա գի տ տ ր ան ը » ւ1 աք» , արժանացաւ ժ ո դո ւէո ւր գի դնաՀատու -

ԼԱ ՚ Տէրտէքեան) , Շիբվանղադէի գործը Լպրոֆ * թեան։ Վիէնէն երիտասարդ սանուհիներու խումբ

Լեռներու Հազիւ մատչելի բարձունքներուն Ա* Մելիքեան) , Հատորներ Եր* Օաեանի, Ա* Աբ– մբ, իւրաքանչիւրը երկ - երկու Հայկական փոքր

վքայ , անօթի՛ ծարաւ, շաբաթներ թափառելէ վւիարեանի , Գր • Զ°Հբաաի եւն . մ ասին ։ դրօշներով , մարզական զանազան շարժումներ կա­

վերջ՝ մեղի ընկերացող Աատթախենց Աարտիբոս կաճառին յառաջի կա յ գո բծեր էն մ է կր պիտի տարեցին ;

աղայի (մսավաճառ\) Հետ , ղիշեր մը, լուսնի լու­ բլլա յ դասական ՛լ ո ր ծեր ու Հրատարակութիւնը ։ Գաբձեալ Վիէնէն կապոյտ Խաչի սանուՀ ինե րր
ո-
սով , լեռնէն վար իջնելով, երկու ժամ վերջ՛, Հա­ Առաջին առթիւ լոյս պիտի տեսնեն բանաստեղծ տոՀմիկ պարերով եւ Հ այ կա կան տարազներով

սանք Յոյնի մբ ագարակը, որուն տէրր մեր ով 3* Թո ւման եան ի ամբողջական գործ՝երբ, Հինգ Հա­ գեւոբութիւն ստեղծեցին սրաՀին մէջ ։

Բէլա լ ր ստուգելէ վերջ միայն դո ւո ր բացաւ։ Աար~ տոր : Յառաջ կր տարուի նաեւ Ա . ՚Հյա լրանա եան ի Ո ւնէինք երեք բանախօսներ * բն կերն եր /Ա ՛Ա­

ստփաՀար երեւոյթ մբ ունէր այգ Յոյնր, կարծես ամբող^ական գոբծեբուն տպագրութիւնը ։ Ա * եւ չի կ Մկրտիչեան (Փաբիղէն) , Թորոս Հերոյեան

դեւեբոլ դիմ՛աց գտնուէր . . . * ֆր առաջին ՚ խօսքք 9** Հատորներբ յո յս տեսած են արդէն , Բ* Հ ատոր ր ՀՏէս՚ինէն) եւ Մի ս ա ք Միքղէ * Ժամանակք կարճ

Ա արտ իբոս ին ուղղելով , ՀՀՀՈԱ թն չ գործ՜ ունիք՛^ , պիտի Հրատարակուի այս տարի : ւՀԼԼաԼՈէԼ՚> երեքն ,ալ խօսեցան կարճ, բայց բովան -
Հարցուց ։ ՝Բանի մը օրէ ի վեր մեր անօթի ըլլալը
1948/|5> կբ լրանայ իլ . Աբովեանի մաՀուան Հա– ղակալից , վեր Հանելով օրուան տօնին արժէքը
Հադիւ թէ իրեն Հասկցուցինք։ Ընդմիջելով, Հշուտ
Գոէեց։ բիւրամեակր։ Այս առթիւ պիտի Հրատարակուին մեր ազգային պատմութեան մէջ։ 3 ո անկայս մէկ
փախէք այս տեղէն , Աստուծոյ սիքոյն՝^,
երեք Հա– անոր ամբողջական գործերը, ութ Հատոր , ար­ վայքկեան լռութեան Հրաւիրուեցան ներկաները ,
\յլ պատմեց , թէ՝ ա յ գ օրր, ագարակէն
բիւր ժ՚եթր անգին, ձորի մը մէջ, ամբողջ օրը , ձակ, բանաս տ եգծո ւթիւն , մանկաւէարժական գոր­ ազատագրութեան դոՀեբուն յիշատակբ յարգելու

օբՀասա կան կլլիլ էր մղուած՜ Հայերու եւ $՝ ո ւր քե– ծեր եւ թղթակցոլթիլններ , խմբագբո ւթեամ բ Աւ* Համաբ։

ր՛ու մ ի թ լ : իսաՀակեանի ։ Հանդէսէն վերջ ֆրանսական նուագախում րբ

Կ աճառի կարեւո ր ա շխ աւո անքն երէն մէկբ պի­ սկսաւ եւրոպական պարեր ը , որոնք տեւեցին մին­

(Օ ՄԿՐՏԻՉ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆ տի Բէլա յ Հաւաքել եւ ուսումնասիրել Հայկական չեւ առաւօտ ։ — ՚ Մ •

Fonds A.R.A.M