Page 193 - ARM_19-1946_02
P. 193
V
ՀԱՌԱՋ
ազգային գպրոցնիր ուր կր յաճախեն մօտ 500 շարունակուի տարուան չորս ամիսներուն ։ Բաբե– րնթացքին Ֆրան սայի Համար գդՀուած Հայ զին ~
երկսեռ մանուկներ , ստանա լուէ ազգային գաս - խառնութիւն ր .կը վ։ ո լի ո խ ո լի Յյ ա ր են Հ ա յ ւո ի 5 եւ ոլորներու յիշատակին ։ իսկ օրուան գլխաւոր բա
սաի արա կութ իւն , սորվելով մայրեն՜ի լեզուն ւ Պե - 100 աստիճաննեբու միջել : նախօսք Պ * Հայկ Ա ա րգսեան ( Փաբիզէն) գրեթէ
տա կան պարտագրո ւթեամր հայկական վարմա - Տ աճա խակի ե ր կր ա շա բմն եբ էն քան գո ւած մէկ ժամ խօսեցաւ , պարզելով օրուան, նշանակու -
րաններու մէջ կր զաս աւանդէն նաեւ տեղացի թ՛աւրիղբ իր արեւեփ կղմինտրէ ոբմ եբուն մ իջեւ. թիւնբ : Մ ան րամ ասն օր է՛ն պատմ եց Աայիս 2,Տի
ուսուցիչներ ։ Գժրախտարար , ինչպէս ուրիշ գա՛՛ ունի բազմաթիւ աւերակներ, ամէնէն ակներեւն գէաքերբ եւ ղր ուա զն երր , վ^ր Հանեց Հ* 3* Գա Լ՜՜
ղութներու, նոյնպէս Ուր ո լկուէ ի մէջ կր պակսին ՐԼԼաԼ"Վ 600 տարուան միջնաբերդի մբ մնացորդ - նա կց ո ւթե ան կա տ ա ր ած մեծ գ^րբ 1918/՛ մա յ ի ս ֊
մասնագէտ դաստիարակներ , Համապատասխան նեբբ։ կապոյտ մզկիթ բ Հռչակաւոր է իբ գեղեցիկ եան այդ ճգնաժամային կռիւներուն ։
գա սազ իրքեր եւ ուրիշ յարմաբութիւններ ։ Հակա յախճապակիներով : ք՝նի կ քաղաքամ աս բ ց ե խա շէն ի՝ ան տ խ օ ս ո ւթ ի ւնն ե բբ վե ր ջսյ ց ա ծ , բեմ Հ բա -
ռակ գաղութի նիւթական րարեկեց իկ վիճակին , Հ ի ւղա կն ե ր ո լ ե լ վաճառանոցներու թնճուկ մ բն է ւ ի րու ե ցաւ գաղութ իս սիրուած փո ՔՐ ի կ ջութակա–
դժուարութեամբ կրՀ աչացուին դպրոցական նախ– նեղ , մ անո ւած ո յ փ ո զո ցնե ր ո վ , որոնց մէկ մ ասր Հարբ Կ * Պէպիրեան , որ երկու գեղեց իկ կտորներ
քերբ , որով կրթական տուրքերէն դուրս , Համա վերջերը լայնցուած է X Ջորիներ , ձիեր , ուղտեր , նուագեց եւ արժանացաւ խանդավառ ծափերու։
պատասխան մարմինն երր ս տ ի սլո ւահ՜ են դիմել բեռնակի բներ ու սա յլեբ իրարու վրա յ կբ խ բո֊ ՜ Հանդէսբ ւի ա կո ւե ց ա լ նուագախում րին « ^ ո ւ -
բազմազան միջոցներու, Հանգանակութեան եւն* նուին՝ միջոց գտնելու Համար ։ Անքող կիներ ու սին չկա բ» քայլերգով։— Թղթակից 1946
տարեկան ելեւմուտքբ Հալաս արակշռելու Համար X մարզիկ եւրոպական անճոռնի Հագուստներով կբ
Այս ճիգերուն Հետ, գիաելի է, որ տարուէ խառն ո լին ՝ բնիկ աա բաղով ի բ ան ց ին ե ր ո ւ , Աֆ - ՎասպուոսկաԱի Հեասամաքտը
տաբի կբ նուաղի ազգային դաստիարակութիւն ռաննեո ու % (յ տ արնե րու քա ղա քա մ աս ին մ էջ տ ո ւն ե–
ստացողներու քանակք։ Աեբ Հայրենակիցներէն բբ բնգա բձա կ են , շքեղ եւ ս ի բուն պարտէզներով
շատեր բ , առօրեայ նիւթական յա^ողոլթ իւննե բ էն շրջապատուած ։
յղփացահ՜ , կբ սկսին անտեսել նաՀապետական ար Մ ԱՐԱ ԷՅ Լ , ( յ ա պ ա ղ ա ծ ) . ֊ Մայիս 25ին ,
ժէքներն ու Հայկ* գպրոցբ։ Ուրացողներու կող - $ծ՝աւր ի զ կարեւոր կեդրոն մ բն է չոր ^իրգի՛ ^՜1– 1Լ ա ս պ ուր ւս կանի Հայր * Ա ի ութ իւն բ կազմակեր -
քին տա կա ւի ն կ ան գուն կ բ մնան Հ աւատ ալ որ , գորդի վ ա ր տ տ բ ա ր ո ւե ս տն ե ր ո ւն ։Ամ էն տարի գորգ , սլած էր Հերոսամարտի 3\բդ տաբեդարձբ :
գաղափարապաշտ Հայրենակիցներ , որոնք գերա - պտուղ, կա շի , մետաքս, մորթ ե լ թ է յ կ՛արտած— Հակառակ անձրեւոտ օդին ^Աալօն ՝ք՝ոլպէր»բ
գոյն զոՀ արեր ո ւթեամ բ կր ջանան ՀրաՀբել ազգ* ուին վաիսանակուելու Համար գործուած նիւթե - ժամ տնակէն առաջ լեցուած էր մեծ բաղմ ու -
ոգին։ Ըւնինք խոստմնայի նոր սերունդ մբ, որոնց րով։ Իր ճա բտարա րուեստ ին պատճառով թ ալքիդ թեամբx Ա եծ խանդավառս ւթիւն կբ տիբէբ սրա -
մէ շատեր բ արդէն բարձրագոյն մասնագիտական կբ պաՀԷ Իրանի կայսերական դրամատան ճիւղ մբ Հին մէջ X Վ^ասպուբականցիներբ պատերազմի վեց
վա րմ ա ր անն ե ր կամ Հ ամ ալսա ր աններ աւար աս՛ն՜ եւ տեղական Հեռաձայնի սպասարկութիւն մբ ։ տաժանելի տարիներէն վերջ, նոր առիթ կ՚ունե -
են, իբրեւ Ր^ԻԼԿՀ իրաւաբան, ճարտարագէտ , Երկաթուղի մր թաւրիղբ խորՀբգային Կ ո ւի կա ս ե ան նային յարգելու յ ի շա ւո ա կր բոլոր անոնց որ ինկան
երկրա՛չա՛փ , դեղադորհ– , ատամնաբոյմ ու սւ (լ մե գիծեր.ուն Հետ կբ կապէ Հայաստանի Զուլֆա ա— անՀ ա ւաս ար մարտն չո ւմնե բ ո լ մէջ «մեռան , րայ ց
քենագիտական գիտութեանց Հետեւողներ։ ւանին մէջ։ Այնտեղ կան շատ մբ լաւ պողոտաներ I կորան» •
Եկեղեցական գործն ալ ոբ երբեմն Հայ դա - ՁԱՅՆԵՐԳԱԻԱՌԷՆ Վարչութեան կողմէ Պ • 3 * Հազ ագո բծ եան
Հանդէսբ բացուած յայտ<աբաբեց , «Աքխ , Վաս -
ղութի խռովայոյզ կնճիռներէն մէկբ եղած էգ
նոյնիսկ փոթորկելով անոր ներքին անգոբրութիւ– պո լրականի խմբերգով, որ ունկնդրուեցաւ յոտ–
նբ, այժմ նոբէն վերազարթումի ճամբուն վրայ է ։ ՄԱՅԻՍ 28Ը ՎԻԷՆԻ ՄԷՋ բնկայս ։ 3 ետ ո յ , խօսք տ ր ո ւե ց ա լ օրուան նախադա–
Գ՛ա զութ բ յա Փողած է մա յ բաքաղաքի լաւադո յն ——0 Հ ին՝ Պ * Ռոլրէն 3ովնանեանի , ե բ ի ց ա դո յն Հայ -
պո ղո տ ան ե ր էն մ էկուն վրա յ բնգա րձա կածաւալ ՎԻԷՆ , ( Յ ա ւ ւ ա ջ ) . 0 ունիս 2ին մեծ խ ան գա բ ենա կի ցն ե բ էն : Հակառակ իբ տկարութեան , բա -
Հողամաս մբ ծախու առնել, քսան Հազար տոլարի։ նախօս բ բացատ րեց թէ Վասպուրականբ մեր
կ րկնակի ծախքերու պէտք ունին , Հետագային ե- ւի,,,,,ո լ ի/ Լ ,,, ,1՛ր տօնուեցաւ Մայիս 28/՛ տարեգարձը, ժամանակին ունեցած է երկու Հ ե ր ո ս ամ ա բաներ ,
կեղեւյի ու անոր յարակից Համապատասխան սրաՀ քաղաքապետական թատրոնին մէջ, նախաձեռնու– 1895^ եւ 1915/5՛։ Մէկը միւսին լրացուցիչն է։
եւ ալք յա րմ ա ր ո ւթ ի ւնն ե բ կառուցանելու Համ ար ։ թեամբ Հ. Ց. Գ. Վիէնի կոմիտէին ։ Առաջինով մենք կք յիշէինք Խբիմեան Հայր՚իկի
Երբեմն կ^Րէէան անՀ ատ ական բացառիկ նուէ բներ , Հակառակ վերջին պաՀ ուն Հապճեպով եւ «Թուղթէ շեբեփիբ , որ վեբածուեցալ երկաթէ շե–
բա յց առաւե լագո յն բամ ին բ դարձեալ կ՛ի յնա յ Հայ միեւնոյն ժամուն կազմակերպուած Հրապարակա— րեփի , եւ Վա սպուբական ցին շատ լաւ կրցաւ գոր
զանգուածին վրայ ։ յին բանախօսութեան մր, ԼՊ * Ա* Ջօպանեան * ծածել զայն, յանձին իր Հերոս ղեկավարներուն։
Աոնթէվիտէոյի Հայ գաղութի ազգային մար - ի/ատրոնբ դր եթէ նեղ կ ո ւգա ր Հայր ենա կ ա րօ տ Կարգ մ բ ար տ ա ս ան ո ւթ ի ւնն ե բ է եւ մ են երգն ե–
մինբ կբ Հան դի սան այ կեդրոնական վարչական բազմութեան Համար։ բէ վերջ , բեմ Հրաւիրուեցաւ բանախօսք , Հայրե
քՕորՀուրդր, որ տարուէ տարի կբ վերանորոգուի X Նուագախումբո՝ զեկավարոլթեամբ Պ * Վա րդ– նակից Պ* Հայկ ՏԼբուանդեան , ոբ Հանղամ՛անորէն
Ո^նի 350 օրինական անդամներ որոնք նիւթական դէս Ա խ ի թա բե ան ի , «Ա արսէ յեէզիով եւ «/*///// պատմեց ծադումն ու ղաբդացումբ բոլոր Հերոսա
օժանդակութիւննեբէ զատ գո բծնականա շխատանք– Փորոտանիով բացաւ Հանդէսբ։ ք*եմբ զարդար - մարտերու։ «Աեր որզձեկոբոյս Հայ մայրերբ իրենց
ներ ալ կբ կատարեն գաղութի ազգային , Հանրա ուած էր ֆրանս՛ական եւ Հայկական ԳՐ°ձ արցունքներով թրջուած թաշկինակներ չունին այլ
յին եւայլ Համապատասխան պաՀան^ներուն գոՀ՚ա– ներ ուլ ։ եւս , անոնք ուրախ են ու Հպարտ որ իրենց քաջ
ցում տալու Համար։ Տիշեալ եկեղեցական մարմի– 1Ա որքին վրա յ մեծատառ գրուածք մբ , յարգանքի զաւակն երր Վա սպուբ ական ի , Հյ ապին ԳաբաՀ ի սա
նբ տարեկան շ՛" վ'9 Րտ ա ս Հազար փեսօ գ *ո լս արի էսօսքեր ուղղուած Մայիս 28հ» կերտողներուն , իսկ րէ/ , ու ոլ Վ՛ ի շ Հերոսամ՛արտերու շնո^րՀիւ Հ ասա ա -
մր Հասնող եկամուտ մբ ունի, որ ամ բողջութեամ բ Հ* Ա * Ը* Մ *ի երկու սկաուտներ անշարժ պատուի տեցին առաջին Հ իմն ա քա ր ե բ ր մ եր Հա յրենիքին ։
առօրեայ ծախքերուն կբ յատկացուի ։ կեցած էին ։ Ա արտարապատնեբոլ վճռական ճա կտտամ՛ա րտնե -
ՍՄԲԱՏ ԹՈՐԳՈՄԵԱՆ Հանդէսի նախագաՀբ՝ Հ * Կ * Տէրմոյեան , քա րով վ ե րաՀա ս տատ ուե ցաւ Հայաստանի ալեՀեբ
նի մբ խօսքս վ պատմեց այն դէպքեր բ որոնք Հրաշ Մասիսի ստորոտը։ թէեւ ան շատ փոքր է իբ տա
քի ձեւով եւ ի դ ին թանկագին ղո Հ ո զո ւթ ի ւննե բու րածութեամբ , բայց իր յա ււաջգիմ ո ւէժ եա մ բ ամէն
Ատայ ատ ակ ա (ւի ւ / ա շ ք ա / ա ւ / ա / ^ մեզի բնծա յեց ին Ա այիս 2,$ր ։ ^Ուրանա լ այս մեծ մարգի մէջ , արժանի է ամէն Հա յու գուբ գոլ -
եւ Հրաշափառ դէպքբ , խծբծել զայն եւ կամ կու - բանքինի ։ ԼՀքափեր). X
սա կցական քարոզութեան միջոց նկատել , կբ նշա Գեղարուեստական բաժ ին բ վստաՀ ո ւած էր
ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ ՏԵՂԵԿԱԳՐԷ ՄԸ նակէ աՀք^՚ՐՐ Գ"°^Լ 1 չաեսնելոլ Հ ամ ար պա յծառ Տիկին Մանուշ ՚է/աՀմիրեանի ոբ կարճ ժամանակի
լ ե լ կենսատու աբեւր * * •» : մէջ յաջողած էր կազմակերպել ՛Վան ո լՀ ին երո ւ եր
Թաւրիղբ (Գաւբէժ) որ իրանի Ատրպաաական Ապա , նա խագաՀ ի Հ բաւէ բ ին վ Րա յ , սբաՀի գիչ Ի*ոլս*րր ՚ Ամէն մէկր իր կարգին արտասանեց
նահանգին մայրաքաղաքն էր, Հիմա դարձած է բաղմ ո ւթ ի ւն բ վայրկեան մբ լռութիւն պաՀ եց ի
յարգանս 4000^՝ աւելի մարտիկներուն , որոնք ին - կամ երգեց , առանձին կամ խմբովին , մեծ յաջո
նահանգին նորակազմ ինքնավար ո ւթ եան կեդբոնբ ։ կան Ազատ Հայրենիք մբ ստեղծելու Համար : ղութեամբ X ՛հ (ք ր ա էս տարար թէ ժամանակի սղու -
Հնամենի քաղաքք միայն 50 մղոն Հեռու է խոր ֊ Ա րաՀ ին մէջ կբ նշմ արուէ ին նաեւ օտար Հ ի լ – թեան , եւ թէ մ անաւանդ բեմ ի ան յա րմ արութեան
Դրգային րոյղկացոլցիչ Հ անր ա պետութիւննե բ՝ Հա բեր ։ Ընկերվարական կո ւս ա կց ո ւթ են էն (Տ. ք. I. Օ.) պատճառով, յայտագբի մէկ մ ասր յետաձգուե -
յաստանէն եւ ԱտՀէպատականէն , որոնք իրանր պ ատ դամ ա ւո ր ո ւթ ի ւն մ բ՝ Հա կա ռակ բն տ ր ո ւթ եան ցաւէ Գիշերուան ժամբ մէկին ի դիմաց .վարչու -
կ եզերեն անոր Հիւսիսային աբեւմտակողմէն ։ օր ՐԱ"՛էու֊*" ւ ուզած էր պաշտօնապէս ներկայ բլ — թես/հ Պ * 3 * Հացադործեան շնորՀակալութիւն ֊.
Մինչեւ 1826 ԽորՀ բղա յինԱտրբէչանբ մաս կբ ւաւ– յա յտնեց բո լ ո ր Հանդի սա կաննե բուն ինչպէս
կազմէր իրանի։ Ռուսական նուաճումէն ետք անոր Նա խագաՀ ի բացման խօսքեբէն վերջ^ բ֊-՜մ ե - ե լ բանաէսօսնեբուն , ա ր տ ա ս ան ո ղն՚ե ր ո ւն , երգիչ
բեակչոլթիւնր յամ բա բար ռուսացաւ ։ Աակայն , կան կապոյտ քյ ա չի սանուՀիներբ երգելու եւ պա - ներուն , որոնք իրենց ս ի րա յօժար մ ասնակցու -
մաս մբ բնակիչներ գաղթեցին իրենց Հայրենիքին րելու Համար իրենց շողշողուն Հայկական տարազ— թեամբ փայլ տուին տօնակատարութեան X Միեւ —
անո ւնբ կրող ե լ անոր սաՀմ տնակից իրանեան նա– ներով ։ Եռանդուն սանուՀ իներ բ , ղե կա վա ր ո լ - ն ո յն ատեն ներողութիւն խնդրեց անոնցմէ որոնք
Հանգբ : թեամբ կապ* ք$աչի տիկիններ՝ Աիսլեանի (Կ ր ր ~ տեղի եւ մասնաւորապէս աթոռնեբու պակասէն
Գարեր առաջ, Աարգօ Փոլօ թաւրիզէն անցնե– նոպլէն՝) , * Մ ուբատեանի ե լ * /» ա րու ն ա կ ե ան ի ստիպուեցան ոտքի վրայ մնալ մինչեւ վհրջր •
էով > զայն գտած է լի բաղմաղ բաղ առե ւտբա կան ստանձնած էին դեդարուեստական բաժինին մեծա— Յետոյ սկսան Հայկական եւ զանազան պարեր X
նե րով ե լ փարթամ քաղաքացիներով։ Հնդկաստա դո յն մ ասր ։ Ուրիշ անՀ ատ մ ասնակցողնեբ , Ա* ՛է/ատ ճոխ էր Հպիւֆէնի ։ Հանդի ս ա կաննե բ բ զուար
նէն Տբապիղոն ե լ կարին երկարող ճամբուն վրայ Տէրվիշեան (Եասէն) , Տիկին Պ* ԱՀարոնեան (Լիո– ճացան մինչեւ առա ո լան ժամբ 5 եւ բաժնուեցան
Հաստատուած թաւրիղբ այն ատեն վաճառանոցն նէն) եւ Տիկին Փայլիկ Պօաուէն երգեցին շատ յա– Հայրենիքի քաղցր յէւշատակներովւ • Գեաաւիցի
էր Արեւելքին ։ ԱոլԷզի ջրանցքին շինութիւնով կա ջ՛՛ զ կ եր սլ ո վ ։ Եղան նաեւ օրուան պատշաճ արա ա–
րաւանն երբ ա՛լ չշա բ ո ւն ա կե ցին Հնդկաստանէն Ի– ս ա նու իժ ի ւնն ե ր : Օր * Ա * Կ ա ր ա սլ ե սւ ե ան տ րտասա -
բանի մի ջ՛՛ ց ո վ ց սւ մ ա քա յին ճամբո ր դո ւ թեան այգ նեց Հ^Հայ դրօշին» ն ո ւի ր ո ւած կտոր մբ։ Նոր Աե - ՀԱՅԱՆՊԱՍՏ ԲԱՆԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ ՄԸ
երկար ուղին ե լ թ՛աւրիղբ կորսնցուց իր կաբե - բունդի կողմէ ԱՀա բոն Գա լա յճ եան արտասանեց
ւո բութիւն բ : Ա* Գառօնէի «Երկիր Նայիրի>ն , իսկ Օր* ԳոՀարիկ Յունիս 12ին «Ժէօկրաֆ֊իի սրաՀ ին մէջ տեղի
Ան որ Հ ին (կ րբնոպլէն) Ա* Ի ս աՀա կետն ի « է ՛ յ ջան Հայրե - ունեցաւ Պ* ԳրԻ^Իթէէին բանա խօս ո ւթ իւն բ ։ Ներ
ժամանակէ 550.000/ բնակչութիւնը նիքիբ ։ Ֆրանս ե ր էն ուղերձ մ բ կարդաց Նո ր Ա ե - կաներ ուն մ էջ Ֆրանս աց իներ բ աւելի բաղմ էեթիւ
այսօր լվաձ է 219.000/՛, թէեւ, ան աս, կա լին երկ - բունդի կողմէ Պ * Աբամ Այանեան : էին։
րորգ մեհ՝ քաղաքն է Իրանի; Իբրեւ առաջին բանախօս Պ • Մ ի սա ք Ա իբղէ
Կ՚ըսուի թէ ան հիմնարկոլած է 7Դ\ին, բայս (Լիոնէն) խօսեցաւ Նոր Աեբունգին կողմէ ե լ Հայ– Նա խագաՀ բ Տոքթ • Ժիվէ՝ դրուատական խօս–
297ին ան Գաւրէմ անունով յի չուած– է իբրեւ մայ– րենաշունչ խօսքերով վեր Հանեց Աայիս 2,$ի ար - քեբ արտասանեց Հայ ժողովուրդի մասին։ Առաջին
բաքաղաքր Հայաստանի թաղալո բ Տրգաա Գ՛ի։ ժէքբ։ ՀՀեշտեց թէ այս մեծ տարեդարձի ոգին բանախօսն էր էտ ո լար Ա ապի , նիւթ բ «Վիքթո ր
Այն աաենէն սագին Գաւրէմր նուաճուած է Արաբ պէտք է կաղմ է Նոր Ա երունգի սնունգբ եւ թէ ա - Հիւկօ եւ կինբի ՚,
ներու , Աելճուկներոլ , Թուրքերու, Մոնկոլներոլ մէն բանէ վեր կայ՝ Հայրենիքբ որուն չ/"–Րլ\ը. Յետոյ Պ* ԳրԻ^իթէէ ^աձհ.՝ պատմոլթիւնր
ե լ (հուս եր ո ւ կողմէ։ պէտք է բո լոր ո ւին բո լո բ բ անխտիր : ամփոփելով, անցաւ Հայկ* մատենագրութեան ։
Թաւրիղբ Աճ բ գետի ափերուն վրայ կառուց - Ըն կե ր վա ր ա կան նե րկա յա ց ո ւց ի չբ՝ քա ղա քա - Բոլոր դարերբ Համառօտակի յիէեէէ վռՐ^* Հ* Ար՝–
ուած, 4060 ոտք բարձր է ծովի մակերեսէն ւ Անոր ցի յս1ւ6Ո, վ՚ոի՛ - քաղաքապետ Վիէնի, յիշեց Հա • սէն կոմիտաս ք* ագրատ ո ւնի էն արտասանեց դրա -
բարձրաբերձ հովիտը երեք կողմէն շրջապատուած ժողովուրդի կրած տառապանքներ բ թրքական եւ բաբ նման աձա յնո ւթիւն մբ որ խէհց երկարատեւ
է՜ լեռներով։ Ջորրորղ կողմը կայ րնղարձակ ու ցարական տիրապետութեանց տակ , խանդավառ ծափեր ։ 3իթ*$ նաեւ Պարոնեանէն անցքեր եւ ար
բերրի դաշտ մր, ուր ընտիր պտուղ կ՚աճի։ Թ՛ո՛՛ խօսքերով պանծացուց Աայիս 28^, իբրեւ Հայ ժո տասանեց Վարուժանէն քերթուածներ , նախ Հայե
րի ղի քաղաքի ձորին նայող լեռը 12000 ոտք բարձ– ղովուրդի ազատութեան թ ուական ։ 3 ար զ անքի րէն եւ յետոյ վերածեց ֆրանսերէնի , բերանացի։
ոութիւնով նահանգի հրաբխային կոնն է ։ ՛Բո։զա էսօսքեր րս ալ նա՛եւ այս վ^քլՀին մեծ պատերազմի Նհբկայ մը
քին կլիմ ան առողջարար է , թէեւ ց՛ուրտ օղը կր
Fonds A.R.A.M
ՀԱՌԱՋ
ազգային գպրոցնիր ուր կր յաճախեն մօտ 500 շարունակուի տարուան չորս ամիսներուն ։ Բաբե– րնթացքին Ֆրան սայի Համար գդՀուած Հայ զին ~
երկսեռ մանուկներ , ստանա լուէ ազգային գաս - խառնութիւն ր .կը վ։ ո լի ո խ ո լի Յյ ա ր են Հ ա յ ւո ի 5 եւ ոլորներու յիշատակին ։ իսկ օրուան գլխաւոր բա
սաի արա կութ իւն , սորվելով մայրեն՜ի լեզուն ւ Պե - 100 աստիճաննեբու միջել : նախօսք Պ * Հայկ Ա ա րգսեան ( Փաբիզէն) գրեթէ
տա կան պարտագրո ւթեամր հայկական վարմա - Տ աճա խակի ե ր կր ա շա բմն եբ էն քան գո ւած մէկ ժամ խօսեցաւ , պարզելով օրուան, նշանակու -
րաններու մէջ կր զաս աւանդէն նաեւ տեղացի թ՛աւրիղբ իր արեւեփ կղմինտրէ ոբմ եբուն մ իջեւ. թիւնբ : Մ ան րամ ասն օր է՛ն պատմ եց Աայիս 2,Տի
ուսուցիչներ ։ Գժրախտարար , ինչպէս ուրիշ գա՛՛ ունի բազմաթիւ աւերակներ, ամէնէն ակներեւն գէաքերբ եւ ղր ուա զն երր , վ^ր Հանեց Հ* 3* Գա Լ՜՜
ղութներու, նոյնպէս Ուր ո լկուէ ի մէջ կր պակսին ՐԼԼաԼ"Վ 600 տարուան միջնաբերդի մբ մնացորդ - նա կց ո ւթե ան կա տ ա ր ած մեծ գ^րբ 1918/՛ մա յ ի ս ֊
մասնագէտ դաստիարակներ , Համապատասխան նեբբ։ կապոյտ մզկիթ բ Հռչակաւոր է իբ գեղեցիկ եան այդ ճգնաժամային կռիւներուն ։
գա սազ իրքեր եւ ուրիշ յարմաբութիւններ ։ Հակա յախճապակիներով : ք՝նի կ քաղաքամ աս բ ց ե խա շէն ի՝ ան տ խ օ ս ո ւթ ի ւնն ե բբ վե ր ջսյ ց ա ծ , բեմ Հ բա -
ռակ գաղութի նիւթական րարեկեց իկ վիճակին , Հ ի ւղա կն ե ր ո լ ե լ վաճառանոցներու թնճուկ մ բն է ւ ի րու ե ցաւ գաղութ իս սիրուած փո ՔՐ ի կ ջութակա–
դժուարութեամբ կրՀ աչացուին դպրոցական նախ– նեղ , մ անո ւած ո յ փ ո զո ցնե ր ո վ , որոնց մէկ մ ասր Հարբ Կ * Պէպիրեան , որ երկու գեղեց իկ կտորներ
քերբ , որով կրթական տուրքերէն դուրս , Համա վերջերը լայնցուած է X Ջորիներ , ձիեր , ուղտեր , նուագեց եւ արժանացաւ խանդավառ ծափերու։
պատասխան մարմինն երր ս տ ի սլո ւահ՜ են դիմել բեռնակի բներ ու սա յլեբ իրարու վրա յ կբ խ բո֊ ՜ Հանդէսբ ւի ա կո ւե ց ա լ նուագախում րին « ^ ո ւ -
բազմազան միջոցներու, Հանգանակութեան եւն* նուին՝ միջոց գտնելու Համար ։ Անքող կիներ ու սին չկա բ» քայլերգով։— Թղթակից 1946
տարեկան ելեւմուտքբ Հալաս արակշռելու Համար X մարզիկ եւրոպական անճոռնի Հագուստներով կբ
Այս ճիգերուն Հետ, գիաելի է, որ տարուէ խառն ո լին ՝ բնիկ աա բաղով ի բ ան ց ին ե ր ո ւ , Աֆ - ՎասպուոսկաԱի Հեասամաքտը
տաբի կբ նուաղի ազգային դաստիարակութիւն ռաննեո ու % (յ տ արնե րու քա ղա քա մ աս ին մ էջ տ ո ւն ե–
ստացողներու քանակք։ Աեբ Հայրենակիցներէն բբ բնգա բձա կ են , շքեղ եւ ս ի բուն պարտէզներով
շատեր բ , առօրեայ նիւթական յա^ողոլթ իւննե բ էն շրջապատուած ։
յղփացահ՜ , կբ սկսին անտեսել նաՀապետական ար Մ ԱՐԱ ԷՅ Լ , ( յ ա պ ա ղ ա ծ ) . ֊ Մայիս 25ին ,
ժէքներն ու Հայկ* գպրոցբ։ Ուրացողներու կող - $ծ՝աւր ի զ կարեւոր կեդրոն մ բն է չոր ^իրգի՛ ^՜1– 1Լ ա ս պ ուր ւս կանի Հայր * Ա ի ութ իւն բ կազմակեր -
քին տա կա ւի ն կ ան գուն կ բ մնան Հ աւատ ալ որ , գորդի վ ա ր տ տ բ ա ր ո ւե ս տն ե ր ո ւն ։Ամ էն տարի գորգ , սլած էր Հերոսամարտի 3\բդ տաբեդարձբ :
գաղափարապաշտ Հայրենակիցներ , որոնք գերա - պտուղ, կա շի , մետաքս, մորթ ե լ թ է յ կ՛արտած— Հակառակ անձրեւոտ օդին ^Աալօն ՝ք՝ոլպէր»բ
գոյն զոՀ արեր ո ւթեամ բ կր ջանան ՀրաՀբել ազգ* ուին վաիսանակուելու Համար գործուած նիւթե - ժամ տնակէն առաջ լեցուած էր մեծ բաղմ ու -
ոգին։ Ըւնինք խոստմնայի նոր սերունդ մբ, որոնց րով։ Իր ճա բտարա րուեստ ին պատճառով թ ալքիդ թեամբx Ա եծ խանդավառս ւթիւն կբ տիբէբ սրա -
մէ շատեր բ արդէն բարձրագոյն մասնագիտական կբ պաՀԷ Իրանի կայսերական դրամատան ճիւղ մբ Հին մէջ X Վ^ասպուբականցիներբ պատերազմի վեց
վա րմ ա ր անն ե ր կամ Հ ամ ալսա ր աններ աւար աս՛ն՜ եւ տեղական Հեռաձայնի սպասարկութիւն մբ ։ տաժանելի տարիներէն վերջ, նոր առիթ կ՚ունե -
են, իբրեւ Ր^ԻԼԿՀ իրաւաբան, ճարտարագէտ , Երկաթուղի մր թաւրիղբ խորՀբգային Կ ո ւի կա ս ե ան նային յարգելու յ ի շա ւո ա կր բոլոր անոնց որ ինկան
երկրա՛չա՛փ , դեղադորհ– , ատամնաբոյմ ու սւ (լ մե գիծեր.ուն Հետ կբ կապէ Հայաստանի Զուլֆա ա— անՀ ա ւաս ար մարտն չո ւմնե բ ո լ մէջ «մեռան , րայ ց
քենագիտական գիտութեանց Հետեւողներ։ ւանին մէջ։ Այնտեղ կան շատ մբ լաւ պողոտաներ I կորան» •
Եկեղեցական գործն ալ ոբ երբեմն Հայ դա - ՁԱՅՆԵՐԳԱԻԱՌԷՆ Վարչութեան կողմէ Պ • 3 * Հազ ագո բծ եան
Հանդէսբ բացուած յայտ<աբաբեց , «Աքխ , Վաս -
ղութի խռովայոյզ կնճիռներէն մէկբ եղած էգ
նոյնիսկ փոթորկելով անոր ներքին անգոբրութիւ– պո լրականի խմբերգով, որ ունկնդրուեցաւ յոտ–
նբ, այժմ նոբէն վերազարթումի ճամբուն վրայ է ։ ՄԱՅԻՍ 28Ը ՎԻԷՆԻ ՄԷՋ բնկայս ։ 3 ետ ո յ , խօսք տ ր ո ւե ց ա լ օրուան նախադա–
Գ՛ա զութ բ յա Փողած է մա յ բաքաղաքի լաւադո յն ——0 Հ ին՝ Պ * Ռոլրէն 3ովնանեանի , ե բ ի ց ա դո յն Հայ -
պո ղո տ ան ե ր էն մ էկուն վրա յ բնգա րձա կածաւալ ՎԻԷՆ , ( Յ ա ւ ւ ա ջ ) . 0 ունիս 2ին մեծ խ ան գա բ ենա կի ցն ե բ էն : Հակառակ իբ տկարութեան , բա -
Հողամաս մբ ծախու առնել, քսան Հազար տոլարի։ նախօս բ բացատ րեց թէ Վասպուրականբ մեր
կ րկնակի ծախքերու պէտք ունին , Հետագային ե- ւի,,,,,ո լ ի/ Լ ,,, ,1՛ր տօնուեցաւ Մայիս 28/՛ տարեգարձը, ժամանակին ունեցած է երկու Հ ե ր ո ս ամ ա բաներ ,
կեղեւյի ու անոր յարակից Համապատասխան սրաՀ քաղաքապետական թատրոնին մէջ, նախաձեռնու– 1895^ եւ 1915/5՛։ Մէկը միւսին լրացուցիչն է։
եւ ալք յա րմ ա ր ո ւթ ի ւնն ե բ կառուցանելու Համ ար ։ թեամբ Հ. Ց. Գ. Վիէնի կոմիտէին ։ Առաջինով մենք կք յիշէինք Խբիմեան Հայր՚իկի
Երբեմն կ^Րէէան անՀ ատ ական բացառիկ նուէ բներ , Հակառակ վերջին պաՀ ուն Հապճեպով եւ «Թուղթէ շեբեփիբ , որ վեբածուեցալ երկաթէ շե–
բա յց առաւե լագո յն բամ ին բ դարձեալ կ՛ի յնա յ Հայ միեւնոյն ժամուն կազմակերպուած Հրապարակա— րեփի , եւ Վա սպուբական ցին շատ լաւ կրցաւ գոր
զանգուածին վրայ ։ յին բանախօսութեան մր, ԼՊ * Ա* Ջօպանեան * ծածել զայն, յանձին իր Հերոս ղեկավարներուն։
Աոնթէվիտէոյի Հայ գաղութի ազգային մար - ի/ատրոնբ դր եթէ նեղ կ ո ւգա ր Հայր ենա կ ա րօ տ Կարգ մ բ ար տ ա ս ան ո ւթ ի ւնն ե բ է եւ մ են երգն ե–
մինբ կբ Հան դի սան այ կեդրոնական վարչական բազմութեան Համար։ բէ վերջ , բեմ Հրաւիրուեցաւ բանախօսք , Հայրե
քՕորՀուրդր, որ տարուէ տարի կբ վերանորոգուի X Նուագախումբո՝ զեկավարոլթեամբ Պ * Վա րդ– նակից Պ* Հայկ ՏԼբուանդեան , ոբ Հանղամ՛անորէն
Ո^նի 350 օրինական անդամներ որոնք նիւթական դէս Ա խ ի թա բե ան ի , «Ա արսէ յեէզիով եւ «/*///// պատմեց ծադումն ու ղաբդացումբ բոլոր Հերոսա
օժանդակութիւննեբէ զատ գո բծնականա շխատանք– Փորոտանիով բացաւ Հանդէսբ։ ք*եմբ զարդար - մարտերու։ «Աեր որզձեկոբոյս Հայ մայրերբ իրենց
ներ ալ կբ կատարեն գաղութի ազգային , Հանրա ուած էր ֆրանս՛ական եւ Հայկական ԳՐ°ձ արցունքներով թրջուած թաշկինակներ չունին այլ
յին եւայլ Համապատասխան պաՀան^ներուն գոՀ՚ա– ներ ուլ ։ եւս , անոնք ուրախ են ու Հպարտ որ իրենց քաջ
ցում տալու Համար։ Տիշեալ եկեղեցական մարմի– 1Ա որքին վրա յ մեծատառ գրուածք մբ , յարգանքի զաւակն երր Վա սպուբ ական ի , Հյ ապին ԳաբաՀ ի սա
նբ տարեկան շ՛" վ'9 Րտ ա ս Հազար փեսօ գ *ո լս արի էսօսքեր ուղղուած Մայիս 28հ» կերտողներուն , իսկ րէ/ , ու ոլ Վ՛ ի շ Հերոսամ՛արտերու շնո^րՀիւ Հ ասա ա -
մր Հասնող եկամուտ մբ ունի, որ ամ բողջութեամ բ Հ* Ա * Ը* Մ *ի երկու սկաուտներ անշարժ պատուի տեցին առաջին Հ իմն ա քա ր ե բ ր մ եր Հա յրենիքին ։
առօրեայ ծախքերուն կբ յատկացուի ։ կեցած էին ։ Ա արտարապատնեբոլ վճռական ճա կտտամ՛ա րտնե -
ՍՄԲԱՏ ԹՈՐԳՈՄԵԱՆ Հանդէսի նախագաՀբ՝ Հ * Կ * Տէրմոյեան , քա րով վ ե րաՀա ս տատ ուե ցաւ Հայաստանի ալեՀեբ
նի մբ խօսքս վ պատմեց այն դէպքեր բ որոնք Հրաշ Մասիսի ստորոտը։ թէեւ ան շատ փոքր է իբ տա
քի ձեւով եւ ի դ ին թանկագին ղո Հ ո զո ւթ ի ւննե բու րածութեամբ , բայց իր յա ււաջգիմ ո ւէժ եա մ բ ամէն
Ատայ ատ ակ ա (ւի ւ / ա շ ք ա / ա ւ / ա / ^ մեզի բնծա յեց ին Ա այիս 2,$ր ։ ^Ուրանա լ այս մեծ մարգի մէջ , արժանի է ամէն Հա յու գուբ գոլ -
եւ Հրաշափառ դէպքբ , խծբծել զայն եւ կամ կու - բանքինի ։ ԼՀքափեր). X
սա կցական քարոզութեան միջոց նկատել , կբ նշա Գեղարուեստական բաժ ին բ վստաՀ ո ւած էր
ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ ՏԵՂԵԿԱԳՐԷ ՄԸ նակէ աՀք^՚ՐՐ Գ"°^Լ 1 չաեսնելոլ Հ ամ ար պա յծառ Տիկին Մանուշ ՚է/աՀմիրեանի ոբ կարճ ժամանակի
լ ե լ կենսատու աբեւր * * •» : մէջ յաջողած էր կազմակերպել ՛Վան ո լՀ ին երո ւ եր
Թաւրիղբ (Գաւբէժ) որ իրանի Ատրպաաական Ապա , նա խագաՀ ի Հ բաւէ բ ին վ Րա յ , սբաՀի գիչ Ի*ոլս*րր ՚ Ամէն մէկր իր կարգին արտասանեց
նահանգին մայրաքաղաքն էր, Հիմա դարձած է բաղմ ո ւթ ի ւն բ վայրկեան մբ լռութիւն պաՀ եց ի
յարգանս 4000^՝ աւելի մարտիկներուն , որոնք ին - կամ երգեց , առանձին կամ խմբովին , մեծ յաջո
նահանգին նորակազմ ինքնավար ո ւթ եան կեդբոնբ ։ կան Ազատ Հայրենիք մբ ստեղծելու Համար : ղութեամբ X ՛հ (ք ր ա էս տարար թէ ժամանակի սղու -
Հնամենի քաղաքք միայն 50 մղոն Հեռու է խոր ֊ Ա րաՀ ին մէջ կբ նշմ արուէ ին նաեւ օտար Հ ի լ – թեան , եւ թէ մ անաւանդ բեմ ի ան յա րմ արութեան
Դրգային րոյղկացոլցիչ Հ անր ա պետութիւննե բ՝ Հա բեր ։ Ընկերվարական կո ւս ա կց ո ւթ են էն (Տ. ք. I. Օ.) պատճառով, յայտագբի մէկ մ ասր յետաձգուե -
յաստանէն եւ ԱտՀէպատականէն , որոնք իրանր պ ատ դամ ա ւո ր ո ւթ ի ւն մ բ՝ Հա կա ռակ բն տ ր ո ւթ եան ցաւէ Գիշերուան ժամբ մէկին ի դիմաց .վարչու -
կ եզերեն անոր Հիւսիսային աբեւմտակողմէն ։ օր ՐԱ"՛էու֊*" ւ ուզած էր պաշտօնապէս ներկայ բլ — թես/հ Պ * 3 * Հացադործեան շնորՀակալութիւն ֊.
Մինչեւ 1826 ԽորՀ բղա յինԱտրբէչանբ մաս կբ ւաւ– յա յտնեց բո լ ո ր Հանդի սա կաննե բուն ինչպէս
կազմէր իրանի։ Ռուսական նուաճումէն ետք անոր Նա խագաՀ ի բացման խօսքեբէն վերջ^ բ֊-՜մ ե - ե լ բանաէսօսնեբուն , ա ր տ ա ս ան ո ղն՚ե ր ո ւն , երգիչ
բեակչոլթիւնր յամ բա բար ռուսացաւ ։ Աակայն , կան կապոյտ քյ ա չի սանուՀիներբ երգելու եւ պա - ներուն , որոնք իրենց ս ի րա յօժար մ ասնակցու -
մաս մբ բնակիչներ գաղթեցին իրենց Հայրենիքին րելու Համար իրենց շողշողուն Հայկական տարազ— թեամբ փայլ տուին տօնակատարութեան X Միեւ —
անո ւնբ կրող ե լ անոր սաՀմ տնակից իրանեան նա– ներով ։ Եռանդուն սանուՀ իներ բ , ղե կա վա ր ո լ - ն ո յն ատեն ներողութիւն խնդրեց անոնցմէ որոնք
Հանգբ : թեամբ կապ* ք$աչի տիկիններ՝ Աիսլեանի (Կ ր ր ~ տեղի եւ մասնաւորապէս աթոռնեբու պակասէն
Գարեր առաջ, Աարգօ Փոլօ թաւրիզէն անցնե– նոպլէն՝) , * Մ ուբատեանի ե լ * /» ա րու ն ա կ ե ան ի ստիպուեցան ոտքի վրայ մնալ մինչեւ վհրջր •
էով > զայն գտած է լի բաղմաղ բաղ առե ւտբա կան ստանձնած էին դեդարուեստական բաժինին մեծա— Յետոյ սկսան Հայկական եւ զանազան պարեր X
նե րով ե լ փարթամ քաղաքացիներով։ Հնդկաստա դո յն մ ասր ։ Ուրիշ անՀ ատ մ ասնակցողնեբ , Ա* ՛է/ատ ճոխ էր Հպիւֆէնի ։ Հանդի ս ա կաննե բ բ զուար
նէն Տբապիղոն ե լ կարին երկարող ճամբուն վրայ Տէրվիշեան (Եասէն) , Տիկին Պ* ԱՀարոնեան (Լիո– ճացան մինչեւ առա ո լան ժամբ 5 եւ բաժնուեցան
Հաստատուած թաւրիղբ այն ատեն վաճառանոցն նէն) եւ Տիկին Փայլիկ Պօաուէն երգեցին շատ յա– Հայրենիքի քաղցր յէւշատակներովւ • Գեաաւիցի
էր Արեւելքին ։ ԱոլԷզի ջրանցքին շինութիւնով կա ջ՛՛ զ կ եր սլ ո վ ։ Եղան նաեւ օրուան պատշաճ արա ա–
րաւանն երբ ա՛լ չշա բ ո ւն ա կե ցին Հնդկաստանէն Ի– ս ա նու իժ ի ւնն ե ր : Օր * Ա * Կ ա ր ա սլ ե սւ ե ան տ րտասա -
բանի մի ջ՛՛ ց ո վ ց սւ մ ա քա յին ճամբո ր դո ւ թեան այգ նեց Հ^Հայ դրօշին» ն ո ւի ր ո ւած կտոր մբ։ Նոր Աե - ՀԱՅԱՆՊԱՍՏ ԲԱՆԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ ՄԸ
երկար ուղին ե լ թ՛աւրիղբ կորսնցուց իր կաբե - բունդի կողմէ ԱՀա բոն Գա լա յճ եան արտասանեց
ւո բութիւն բ : Ա* Գառօնէի «Երկիր Նայիրի>ն , իսկ Օր* ԳոՀարիկ Յունիս 12ին «Ժէօկրաֆ֊իի սրաՀ ին մէջ տեղի
Ան որ Հ ին (կ րբնոպլէն) Ա* Ի ս աՀա կետն ի « է ՛ յ ջան Հայրե - ունեցաւ Պ* ԳրԻ^Իթէէին բանա խօս ո ւթ իւն բ ։ Ներ
ժամանակէ 550.000/ բնակչութիւնը նիքիբ ։ Ֆրանս ե ր էն ուղերձ մ բ կարդաց Նո ր Ա ե - կաներ ուն մ էջ Ֆրանս աց իներ բ աւելի բաղմ էեթիւ
այսօր լվաձ է 219.000/՛, թէեւ, ան աս, կա լին երկ - բունդի կողմէ Պ * Աբամ Այանեան : էին։
րորգ մեհ՝ քաղաքն է Իրանի; Իբրեւ առաջին բանախօս Պ • Մ ի սա ք Ա իբղէ
Կ՚ըսուի թէ ան հիմնարկոլած է 7Դ\ին, բայս (Լիոնէն) խօսեցաւ Նոր Աեբունգին կողմէ ե լ Հայ– Նա խագաՀ բ Տոքթ • Ժիվէ՝ դրուատական խօս–
297ին ան Գաւրէմ անունով յի չուած– է իբրեւ մայ– րենաշունչ խօսքերով վեր Հանեց Աայիս 2,$ի ար - քեբ արտասանեց Հայ ժողովուրդի մասին։ Առաջին
բաքաղաքր Հայաստանի թաղալո բ Տրգաա Գ՛ի։ ժէքբ։ ՀՀեշտեց թէ այս մեծ տարեդարձի ոգին բանախօսն էր էտ ո լար Ա ապի , նիւթ բ «Վիքթո ր
Այն աաենէն սագին Գաւրէմր նուաճուած է Արաբ պէտք է կաղմ է Նոր Ա երունգի սնունգբ եւ թէ ա - Հիւկօ եւ կինբի ՚,
ներու , Աելճուկներոլ , Թուրքերու, Մոնկոլներոլ մէն բանէ վեր կայ՝ Հայրենիքբ որուն չ/"–Րլ\ը. Յետոյ Պ* ԳրԻ^իթէէ ^աձհ.՝ պատմոլթիւնր
ե լ (հուս եր ո ւ կողմէ։ պէտք է բո լոր ո ւին բո լո բ բ անխտիր : ամփոփելով, անցաւ Հայկ* մատենագրութեան ։
Թաւրիղբ Աճ բ գետի ափերուն վրայ կառուց - Ըն կե ր վա ր ա կան նե րկա յա ց ո ւց ի չբ՝ քա ղա քա - Բոլոր դարերբ Համառօտակի յիէեէէ վռՐ^* Հ* Ար՝–
ուած, 4060 ոտք բարձր է ծովի մակերեսէն ւ Անոր ցի յս1ւ6Ո, վ՚ոի՛ - քաղաքապետ Վիէնի, յիշեց Հա • սէն կոմիտաս ք* ագրատ ո ւնի էն արտասանեց դրա -
բարձրաբերձ հովիտը երեք կողմէն շրջապատուած ժողովուրդի կրած տառապանքներ բ թրքական եւ բաբ նման աձա յնո ւթիւն մբ որ խէհց երկարատեւ
է՜ լեռներով։ Ջորրորղ կողմը կայ րնղարձակ ու ցարական տիրապետութեանց տակ , խանդավառ ծափեր ։ 3իթ*$ նաեւ Պարոնեանէն անցքեր եւ ար
բերրի դաշտ մր, ուր ընտիր պտուղ կ՚աճի։ Թ՛ո՛՛ խօսքերով պանծացուց Աայիս 28^, իբրեւ Հայ ժո տասանեց Վարուժանէն քերթուածներ , նախ Հայե
րի ղի քաղաքի ձորին նայող լեռը 12000 ոտք բարձ– ղովուրդի ազատութեան թ ուական ։ 3 ար զ անքի րէն եւ յետոյ վերածեց ֆրանսերէնի , բերանացի։
ոութիւնով նահանգի հրաբխային կոնն է ։ ՛Բո։զա էսօսքեր րս ալ նա՛եւ այս վ^քլՀին մեծ պատերազմի Նհբկայ մը
քին կլիմ ան առողջարար է , թէեւ ց՛ուրտ օղը կր
Fonds A.R.A.M