Page 98 - ARM_19-1948_03
P. 98
8 Ա ֆ Ա յէ, ու ,,ւ , ..ս. ո
նականէնն Է եւ ոչ իր , ՊուշկԷնԷ , անձնական կար ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ
ՆԻԻԹեՐ Ո Ւ Դ Ի Տ Ո Ս Ի թ Ի Ի ն ն Ե Ր ն՜իքը մեր մասին ւ ւճՓձԳ Է նոյնպէս եւ այն ^ որ
1829 թ՛ իր « ճանապարՀորդութիւն յԱրղերում »
Տգէ՛" ու ստրկամիտ « Հայերին » ՈՕւաՈծ գրուածքին մ է^գ Պուշկինը շատ մ են սիրով ու ՚ԲսսղաքակաԱ առաթեկոէԱՕեդ
ՏԱՈէ ՕՃ1ՈՏ& էրե՝եՔ զիրեւ ք ուրիշւերի Հետ Համե գովասանքով է խօսում իրեն ուղեկից Հայ երի
մատել ու տարբերել կարենալու ,ոլ իրենց Հայ Լի տասարդ Արսէնէ մ ասին՝ եւ , ինչպէս ճիշդ էր նը–
նելու պատւի ասաիճանր իւ որա ոչ Էս րմ բռնե լո ւ կատել , այմմ Հանդոլցեալ , էնժ . ՚Հյ * Տէր Մ իքէէ՜ ՒտալԷոյ Համայնավար աոյս^նռրգթն՝ քհոյ~
Համ ար • եանը , եթէ ձկովկասի դերիան Պուշկինը դրան լի– լիաթթէէ գէմ սարքուաՆ մահափորձին առթիլ,
նէր 1829 թ* յետոյ , նա երբեք ^աիտի Հայերը անգլիական թերթ մր գիտել 1լոլաայ թէ քաղա
Ա– « սա րուկ ^» անուան ար մա նացն էր լեռնական ի քավան ահաբեկումները միշտ ալ չեն յանգիր
ԱՀա թէ ինչ յ իրեն Համար , խրատական , տողի ր բերաՀԼ ով անդամ % ս սլա ս ո լան յեղափոխութեան կամ բարենորոգում–
կտրող է գտնել ու կա ր գա է ամ էհ մի Հ Հ ա ձ ^ ո ուս Այգ օր իւ֊ ակ ան-Հիմն ու թեթ՛եւ^ խոսքեր ր ձ (ւեբու. : ՛քաղաքական ոսլաձտւթեանց երկար ցան–
ատս մաագէտ դւդապետ Վ* մոտտոյի 1865 թ • « գու. ստրուկ ես յ գոլ Հայ ես» • յաճախ ո տ ա– կր կ ՚ապառուո ան է որ ը1 գՀ ան րապէս հակառակ
կո վկա սեան սչատե րաղմ ^ ւԼե րնագի րը կրո ղ ե– •և ալո րի յա եկեր գը յա րմ արեցնելու Համ ար յօրին– արգէէ-նք կոլտան՛ :
ռաՀատոր գրքի երրորդ Հատորի ՝/ | ՝9//2Ա ԷԼ\ք" ուան յ անցնում են է ՎյաՀա% Տէրեանի ասան , Երբ սերսլ աղգայնականներր պատրաստեցին
^Արքեպիսկոպոս $յւվսէփէն Լ ի շի ան Արղո լթ– Հ,Զար մշուշի պէւտ անՀեաֆ * Աւստրիոյ Արհիգուքս՝ Ֆրանց ՖԷրտինաԱտի
եա ե ին ) առաջարկեցին սլա ար աստ ե է նախագէծը սպաևութիւձեր, անոնք կր յուսայի՛ն ձեռք բերեւ
Բ՛ հաւասար ել. ինքնավար իրաւունքներ , իբրեւ.
ա յ՝ն\ սլա յմ անագր իւ , որ պիտ ի կնքուէ ր հուսաց Այլ առակք լուարուք ; Սլաւներ , Աւստրեւհոնգար կայսրութեան մէչ՝, եւ.
կա յ սերական՝ դրան եւ Հա յ աղդին մ Է2յ> * Կեմբրիչի Համալսարանի Պրօֆ . Հ\. |՜1սէէԱՈ^ էր իրենց մտքէն չէր անց՛ներ համաշխարհային սլա–
« Այս պայմանագրի Հետաքրքրական յ°Գ~ ճ\ոէհաբ010§1©^ Հ\ւա գիտակա՛ն ո ւս ո ւմնա ս ի րո ւթ ե ան\ տերաղմ մր՛,
ուա՚ծնե ր ից մինը մն\ո ւմ է Հայ երի կ ո ղմի ց դբո լա ծ՜ մէՀԷ–, խօսելով Հայերի նադման ու անցեալի մա փանի մր շաբաթ վերչ\, ֆրանսացի ազգայ
ա յն ււլ ա յմաՏկըլ , որով իրենց Լ/իուսիո յ մի^Լեորդոլ– սին յ ասել է յ ի մի)էի այլոց յ Հետեւեալը • նականը \որ սպանւնեց ֆրանսացի րնկերվարակաւ–
թեամռ աղա տա ւե լիք ) ե րկր ի ^ մ՚է^ սչիտ ի չհաս « IIր չափ Հայ երր իրաւունք պիտի \ունենային ներոլ. պետր Տ՝օռէսր, կրկնակի անխոհեմութիւն
տատուէր Հ 1\՚ ո ւ ս ի ււյ մ է ^ հղած) ճո րտ ատ իր ակսճն\ Հպարտ լինելու , եթկ գիտենային՝ իրենց անցեալի մր գործեց : Տեղեակ չԱէէալով որ (իօռէս կր ներ—
կարգը , քա՝նի որ գա Լ ճորտատիրական ^Լա Ր ԳըԼ մ եծութիւնր \ գմ րախտա բա ր , ՛նրանք նանօթ չեն կայացնէր րն կեր վ ար ակա՛ն կուսակցութեան՝ չա
րո լորո վին– յատուկ չէ Հայ ^՜ո՚լռւ1րգի լսնաւոր ու*–~ իրենց անցեալիհֆ" (Տես Ա* Աթանասեան «1611101= փաւոր թեւր, այս աղգայ՚Լականր սպաևԽեց կարե
թեաե % Հայերը յենում է ի և իրեԱց սչատմ ո ւթե ա՛՛ն՛ ւա§շտ տսք 1 Օո§ւո6 ճշտ յՀւռւշաշոտ» վեր նա գրով ֆրան ւոր անձնաւորութիւն մր, որ կրնար խափա՚եե /
Վրայ եւ մատնանշում էին այ՛ն փա սար Տ որ երր սերէն գրքոյկը) * պատերաղմր կամ կա\ւխել այն բարոյական՝ կապ–
ԷՏ ո յ՚ներրլ , Հայաստան ի մի մասին՝ տիրելուց յետ ո յ9 Հռչակաւոր անգլ. գիտնական ՚յրե ւելա գէ՛ մաշու&ումր ւո ր կր սպառնար ֆրան\սա՝կան բա՛նա —
ցանկացան Հայ ժ՜ողովք դի մէ^ ^ԼէրաՐ^ե լ ճորտա ե&յՕՇը մօտաւորապէս ն,ոյն>ե՝ է ասել իր ^ ա յ բա կին, \9\7ի՚ն
տիրական՝ քքաՐգերր ու Հ ա յերլլ դարձնել յունա բե կ ա՚մաե բ ին •—* ;
կա՛ն կա լո ւածատէր *— իշխանների ստրուկները, Ընկերվարական կուսակցութիւներ , իր պետին։
Լ Հ^ա յ ) ժ ո ղռ վո լր դչլ անցաւ ^աղտասֆի ա ր ա բա կա\ն « Եթէ գուք » Հայերդ, գիտենայիք ձեր ցեղի կորուստով Հեռու նեղութեան մատնուլէ, ըեղ -
խալիֆաների Հպատակութեան տակ ՝ ճշգրիտ պատմութիւնը ու էրա կատարած գերը Աք՜ Հակաոակւ– ունեցաւ (յաՀ/ստակ մը էէ բ ներչնչ/ււմի
գե րադաս րեւելքում
, իրաւամբ պիտի պարծենայիք մ ի այն առար կա յ դարձաւ ֆրանսակա՛ն ձախ թեւին ; Լէոն
Համարելով ծ՜անր քաղաքական կախումը օտարից, ձեր անցեալով եւ այլեւս պիտի չտարուէիք ուբիյ Պէումի Հաշտարա՛ր Հակումներ ր վերջերս , ռՐՐ
ագատ ութի ւե ի ց իր՛ ՝•
քան թէ ԳՐ^ԼՈէ–եչ իր ՛ներքին մէչ բերա՝ծ ա գդեր ի պատմոլթ եամ բ Աիացեալ ֆրանսացի ըե կեր վար ակնն ե բը ել Համա յն ա՛վար -
բառեր ր
երկրին մէի ։ (Փակագծերի Անգրիու Ուայթ ՆաՀանգձների ները մ եծագո ւմ ար կբ ճա տ ո ւմնւե ր պաՀանֆեց էն
իմն՝ են իմաստներր Հասկանա էի դարձնելու Հա— դեսպանը Գերմա՚եիայում ել Հէմեագէրյչ կորնէք ղէ՝1.՚ուոբակաւն< վարկերէն , տակաւ ին աղդեցութիւ–
մար : Ա. Վ.)։ Համալսարանի, իր ինքնակենսագրութեան ^է^ 1 Ր 1լբ ^Լրեն յ՚օււէ ս ի \ԼաՀ ատա կո ւթե ամբ –նո ւի ր ա՝ -
էիււ ւ ս ի ո յ կ ա տ ար ին է /* . կա յսրուՀ ու օրով •֊֊- Հ ետ ե ւեա Հն է դրում Հայե րի ս մաս թեւ . դո ր հ ո լած Հ ակապատե րաղմ եան՝ աւանդութեան՛ :
1762֊ ռ% // ռո ւսա բ՝1՝ակ Հայրենասէր ու գի՛՜ Հայերը մեծ ել աւլնիլ կարողութիւնԱերու Ժօռէսի սպանութիւնը ներշնչեց Ֆրետրիխ
տակից Հայ մարդկանց մի խում ր Լաղարեաւն՛ - աէր ժ՜ողովուրդ մըն են* անոնք պաՀեցին իրենց Ս*ալէ՜րը , ական ա ւո ր Աւոտրիտցի րն կե ր վար ա կա՝1 ի
ներ գ իշխաս Արղութեան՛ —- (>րկայնտբտռուկ եւն , քաղաքակր թո ւթ իլ՛եր գարերու ըևթացքթն– ՃՏ^շմ անՀ ճ ՚ Ո է լ ս * ն , որ սպան լէ Աւստրիոյ պատերաղմ՛ական
յանձին (Հովսէփ Արքեպիսկոպոս իշխան ԱրղՈւ թ ֊ տակ , որ կրնար ճղմել ոեւէ ուրիշ ժողովուրդ : ն ախ արա րոլթե ածէ \ կարեւոր մէկ ս, նղ ա մը ՝ կոմ ո
եաւհի , գիմումս՝ էր կատարել կ ա յ ս բո ւՀ ո ւ\ն՝ , խնդ Հայը ե ր կբ ա գո ւն դի ս աղն ուտ դո յն ցեղերէն՛ մ է կե\ Շ թիւ էրկ : Ատլէր թէ ե ւ, մա Հ ո լան դատ ապ ար–
րելով որ Ո՝ ո ւսի ան աղատ է Պարսկաստանի տիրա է : Ծթէ իւ֊ծի Հարցուէր տնուձնները ամենացտնկա– տուեցալ , բա յց վեր^ր տւստրիտկան յեղափոխու–
պետութեան տակ դաւուող Հայաստանի մի մ ասր։ լի ցեղերուն՚, որոնք գաղթով լս^՚ե րփկեա՚ս մողո— թեա\Լ– ատեն՜ աղատաւեցալ ել Երկրորդ Աիֆագգա—
Այգ առիթով է որ 0ովսկւի Արքեպիսկոպոսը , իր վոլրդիս վբայ կր՛եային՝ աւելցուիլ, ես պիտի տա— յի,ձ ի քարտուղար եղաւ , Հակառակ այն իր ո ղու -
գաղափար ակակից Հայերի Հետ միասին, պատ– յի ա մ եւ ա ռա ^ի՚ւ՚՚ևե ր ո ւձԼ կարգին Հա յո լ ա ն ո ւնը» ։ թեանւ որ Մարքսւեան կու սակցութիւնները կր գա–
բաս տ ան է \ե գ ե լ մեր վերր ^էիշա ծ պ ա յմ ան ա գրի (Տես Գ. 1աղես,ն, ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԵՒ ՀԱՑ ԳԱՏ1Լ , տտպարտեն ան Հատական աՀաբեկումր -— ոչ թէ
նախագիծը : Աւշադրո ւթ եան արման ի Հ ան դաման– էջ 2 8 6 ) . ֊ բարոյական պատճառներով ,ա յ լ այն՛ Հաւանական
,ճէյմս 1'րայս , նախարար
քը ւ Ր"ւս Է" ւ ա յ և Է "ր \ 11 II 112113իւորական կարգե րր եւ դե սպան Ա եծ-ե ՔայՔայէձ աղգեցոլթեան Համար , որ կրնայ ունե^
Համարող ք՝ ր ի տ անի ո յ եւ պատմաբան
Հայ մսղովրգի Համ ար ա\եընդուե ե լի ^*ա՝յ ժողովուրդի նալ յեղափոխական ղանլչձոլա՛ծին* շարժման վրայ։
ա յգ Հայ մ արգի կյչ եղել են իշխանն եր , մ եծամե ն– մասին գրում է •• Ել յետոյ, փոխ վըէմր կրնար առաջնորդել յա
(ներ ո լ մեծ աՀ ար ուստ վաճառականներ ել դա տե « Ամբող^ Արեւմտեան Աս ի ո ք բնակիչներուն ճախ կուսակցութեան ց ^ն^ռւմ ԷՆ X
ղի է ուձԼեցե լ II՝ ս լ ս ի ո յ մէ^ տիրող ճոբտատիրա - մ՝ ԷԼ Հայ՝երը առածին տեղը կը գրաւեն ։Ս տա լոր ա– Արեւմտեան ընկերվարա՛կան կո ւսա կց ութէ ւն–
կան կա՛րգէ րր պաշտօնապէս վերացնելուց ( 1 861 ) յ կան եւ բար ո յա կան յառաջադիմութեան կա ր ո գո ւ - ները Աալէբի արարքր նկատեցին։ ոչ թէ տԼ Հ աւոա–
գրեթէ Հարիւր տարի աւելի առա^ ... թեամբբ, կամքի ել նպատակի բնական ղօրոլ– կան աՀաբեկում , այլ իբրեւ ցոյց մը Աւստբիո ք
Այստեղ աւելի քան տեղին է վերյէչել Հայե– թեամբ, վեր Խե\ իրենց բոլոր դրացի\Լ՝երէն ոՀ յարձակողական պատե րաղմ ին Հ ԱյսուՀանդերձ է–
րիս Համար վիրաւոր.ական այն դարձուածքը, ՛որ մ իա յն $՝ուր քեր՝ էն՛, 1<ւ՝աթարե՚ե բէն , փիւըտերէն եւ րողութիւյնը այն է ,որ պատերաղմի ընթացքէն վը՜
ռուս մենտգոյն բանաստեղն Հ^ուշկինր մեր վե— Պարսիկներէն , այլեւ 1իուսերէն : ԱնոԱք ղօբա՚ւոր բա ւ որեւէ աղգեցոլթէլ\ն չգործեց X
•ր՚ը բերան պատմակա\Լ՝ Հա՛նգամանքին անտեղեակ ցեղ մր\ն^ են , ղօրաւոր ոչ միայն Լէգերով ել մ ը–
իր ^ կովկասեան գերի ։ւա սաս տ եղծութեան՝ կաննեբռվ, գործունեայ եւ կորովի ֆիղիքապէս, Գերմանիան կոր սն ցուց մեծ գործ ար ան ատէր
կռւից փախած իր
մէ^, լեռնցի մօր բերանով, այլեւ գերագանց մտային ոյժովդ : Լ^ես ՝–նւոյն՝գիր՝ր մը, արտաքին՛ նախարար քիաթէնա\ու։ Երբ \922էն
որդին պարոաւելու Համար, գործ է ածում • ՔԸ) «Հայաստան եւ Հայ ԳատըՀչ է^ 287) : աղգտյնակտն խմբակ մը սպանվեց ղա յն , գէսվքը
«V""ւ վախկոտ ես , գոլ ստրուկ ես , դու Հա յ ես» ; • ճէյմս Լ* Բարթըն ԼԱմերիկեաւն Պորտի ո ր եւ է ագգեցութ իւն չունեցաւ քաղաքական՛
(քաւաւ Կ է , որ ժամանակակից Հայ իրագեկ մարդ քարտուղարը^ ասել է Հ ետելեալը * կեանքի վրայ ւ Ասէ կա պատաՀեցալ երբ նա ց իա -
կանցից չէ եղել մէկը , ո ր մօտաւորապէս Հ ետել– « Տուր՝ Հայու դրամագլուխ ել արդար կա՛ռա կանո ւթե ան՝ նա խակարա պե անե րը ար գէն– քաղա
՚եալ մ ի երկտողով դիմէ ր Պ ուշկինին . վար ութիւն՝ մը եւ ան՛ կրնայ տասր տարուան մէ^ քական աՀ աբե կումնե ր ո լ ցուցակ մը ալն>էի% Տ -
տմբող^ $՝որքիան Եգեմի դրախտին վերա՛ծելի : նոն ք ս պա՝ ւն ե ց ին գերմա՛ն Համ ա յնավար կո ւսա կ -
« Զէ* որ, մեծդ Պուշկին, ներկայիս, եթէ եւ ցութեան՛ Հիմնադիրը , ՝ի՝ ար լ Լիպնեխթ , եւ ք/՚օղտ
րոպական աղգեբի մէ2^ դեռ կայ մի երկիր ու ժո– Հէր Հ°թ էր « Հ ա յա ււ ա ան ի ան ցեալն ո լ ներ– Լիւքսեմպուրկը^ ինչպէս 1ւ ըն կեբվաբականպետեր
՚֊րգ» "ր լար\աորւն ակում է ՚յ՚պրել ճ 11 Ո 111111 կա՚ն^ ԳՐքէն մ՛ է Լ Հետեւեալն է ասում Հայերի մա– եւ ^ա՛վարիայի նախադաՀը, ՛թուրթ Սյգնըր X
տ իրական
մի կարգուսարք , դա ձեր Ո։ուսն.՚երիգ , ււ ին \ . «// բ չափ թափան ց ենք Հ այոց Հ եռա լոր ան՛ց \ ի այց ա յս բոլոր սպանութիւնն եբը արգե լք չե
եւ մեր Հայերիս , ներկա յ Հա յր^նիք Ռ՚ո ւսա ս տ անն եալին , այնչափ կըմբռնենք անոնց շինարար եւ ղան որ Ըն կեր վա բա կան ել Համ ա յնավաբ շա ր -
է եւ չէ® որ եթէ էգէտէք) Հաճեցէք գիտնալ լո ւ ս ա ւո ր գե րր քաղաքակրթութեան պատմոլ– մումր ղար՚դան ա յ Գերմանի ո յ մէչ ւ
մգտալրասլէս \ 765 թ * յ մօտ 65 տաբի դ՛րանից ա– թէ ան մէչ » : (Նոյն) է Ակներեւ է որ Թոյլիաթիի սպանութեան փ.ոբ–
ռա^, գիտա՛կից ու Հայրենասէր Հայ մարդկանց Զ> բանասացի Հռչակաւոր գիտնա կան բուսաբան ձր կր միտէր տկարացնելու \ 1 ա ա լի ո յ Համ ա յնա–
մի խումբ իշիսաններ, աղնոլականներ ու մեծա — յ .(^6 1օ1ՄՈ6ք01է, որ, \7րդ գարի վերջերը գիտա վար կուսակցութիւնը։ Երբ նացիները \933էն էշ–
Հա բուստ վաճառականներ • այգ եւս ՛է ի ա ռէ ք , կան նպատակներով կա տարան իր ճամբո րգո լ -
երբ , կատար ինէ կայ ւ։ր ո լՀ ո ւ օրով , իրենց Հին թեան ժամանակ , եղել Է Տփխիո , Երեւս/և ,
Հ այրեն իքը , Հա յաստա&ը , Պարսից լածից աղա - մ ի անին , Ա պա Հան ա յն ա ա են\ո ւան՝ մ ա յքաքա -
տելու Համ ար , խնդրամատո յց էին լինում 1\*ու– ղաքր Պարսկաստանի , \թո ր Ջուղա եւն • , իր՝ բո ւ– « քՒերե ւ ս գմու ա բ լին ի գտնել ուր ի շ >որ եւէ աղ—
սաստտնին , պայման էին գնում որ , Հայաստանր ստբան՚ոլթեան եբկՀատոբ գրքին մէ^ մեղ, Հայե ղ ի տարեգրու թիւ\ւ ն երը ա ւ ե լի նո ւաղ արատաւ ո ր–
աղատելու գէպքում , աղատարար Ո*ուսաստանը րիս յ ի մ իԼի այլ էէօսքքե րէ , նուէ ր ել է Հետեւեալ ուած , քան Հա յոցը : Անոնց առա քինոլթի ւնն երը
իր ճորտատիրական կարգերր չմտցնի իրենց նո— եբկտողր • խաղաղասէր կեանքի արդիւնք են , էս^Լ թերոլ–
ր ա ղ ա։ ո Հայրենիքում ... Ուստի , մեծդ ու Հան— « Հ\ աօո շ^ւտ, թՑՐ տտւ բւօեւէշ , \շ բշսբ\& ճւաշուշո թէւնները Հետեւանք բռնակալութեանդ *
ճարեղգ Պուշկին , չէ®ք կտբծում որ , այս բոլոր շտէ 1շ թւ6աւ6ւ թշսթ16 աօոճշ ©ոէւշւ» \ : Գերմակն՛ յաանի գիտնական ել Հայագէտ , մի
Հանդամ անքնե րը վեր յիշելու/է , ամէնից քիչ ձեզ էր Տ/* • է • ճ • Գէլլշն յ յ հա ա < ե անգլիացի գրող՝ քան ի տա րի առա^ գմ բախտ պատաՀ արի Հ ե սւ ե—
վայելում ոչ միայն* այգ ստրուկ բառով նոյնիսկ իր Մերձաւոր Արեւելքի մասին գրած գրքին ՚^ԷԼ / 1111 քով վախճանած յ "1Ր0ֆ ՚ & * Մ ար կվգսրտ ա–
լԼռնակտն՚ի բերա՚Լով մեղ, Հայերս որակելու , ասում է Հա յերի մասին * * սում է ••
այլեւ, առՀասաբակ , ղա յն ստրուկ բառը յի— « Անատոլուի մէք Հայեր.ը միակ քաղաքակր– « Մի մողովուրգ, որ ծնել է այդպիսի դէմ —
շելու քանի որ ձեղ ք1"^ յայտնի է նոյնպէս ել այն, թ ոգ տարրն են •անգն աղոՀ ո ւթե ան՝ աստիճան ճար Սուրբ Ա ա Հ ա կ եւ Ա ո ւր բ Ա ես րոպ ել որ
որ բոլոր ռուս բնաբանին , որոնց թւում եւ գուք , տար եքն՝ եւ չեն վՀտտիբ այնպիսի պայմաններու գիտէ մեծարել նրանց , որպէս իր Հերոս՛ների , չէ
իւ չսչէս եւ բո լո բ ռուս գրողն եբը ու մ ւո ա ւ ո բա– տակ, որոնք կրնային աՀ ու սարսափ աղգեք կարող երբեք կործան՛ո ւել Հակառակ ամ էն կարգի
կաննեբը կաթելի է թէ շատ աննշան ու պատա– մարգկայէն ցեղին ստուար մասին։ իրեն՛ց լաւա թուրք, քիւրտ, թաթար , պարս՛իկ մողովուրվնե–
գոյններէն դարբ
Հական բացառոլթեամ բ , տիրող կարգե րի Հե նուին »: Հերոսներ եւ մաբտիբտսներ կր րի , ինչպէս Աաեւ Հակառակ բոլոր մեձ պե ա՛ո ւ–
Հա ք
տեւանքով, իրենց ճորտերի վաստակովն են ապ— ԼՏես Գ* Լաղեան , «Հայաստան՝ եւ թիւնների , միասին աոահ» ( յ . 1VI^^^^V&^է , էչ 7 8
րել ու շարունակում են ապրել գ ե ռ մինչեւ այ - Գաար» , է լ 286) : «.Հայերէն այբուբէ՚նի հագման մասին՝) :
սօր . . . » : Լորտ Պայրըն ,Հռչակաւոր ա1 գլիացի բանաս– (Միացեալը յաջորդով)
ճիչգ է որ այգ վիրաւոբական Որակումը լեռ– տեղծր ասել է 1817 թ՛ ՎևնեաէՀ ԱՍՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ ՀԱՉԵԱՆՑ
V Fonds A.R.A.M
նականէնն Է եւ ոչ իր , ՊուշկԷնԷ , անձնական կար ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ
ՆԻԻԹեՐ Ո Ւ Դ Ի Տ Ո Ս Ի թ Ի Ի ն ն Ե Ր ն՜իքը մեր մասին ւ ւճՓձԳ Է նոյնպէս եւ այն ^ որ
1829 թ՛ իր « ճանապարՀորդութիւն յԱրղերում »
Տգէ՛" ու ստրկամիտ « Հայերին » ՈՕւաՈծ գրուածքին մ է^գ Պուշկինը շատ մ են սիրով ու ՚ԲսսղաքակաԱ առաթեկոէԱՕեդ
ՏԱՈէ ՕՃ1ՈՏ& էրե՝եՔ զիրեւ ք ուրիշւերի Հետ Համե գովասանքով է խօսում իրեն ուղեկից Հայ երի
մատել ու տարբերել կարենալու ,ոլ իրենց Հայ Լի տասարդ Արսէնէ մ ասին՝ եւ , ինչպէս ճիշդ էր նը–
նելու պատւի ասաիճանր իւ որա ոչ Էս րմ բռնե լո ւ կատել , այմմ Հանդոլցեալ , էնժ . ՚Հյ * Տէր Մ իքէէ՜ ՒտալԷոյ Համայնավար աոյս^նռրգթն՝ քհոյ~
Համ ար • եանը , եթէ ձկովկասի դերիան Պուշկինը դրան լի– լիաթթէէ գէմ սարքուաՆ մահափորձին առթիլ,
նէր 1829 թ* յետոյ , նա երբեք ^աիտի Հայերը անգլիական թերթ մր գիտել 1լոլաայ թէ քաղա
Ա– « սա րուկ ^» անուան ար մա նացն էր լեռնական ի քավան ահաբեկումները միշտ ալ չեն յանգիր
ԱՀա թէ ինչ յ իրեն Համար , խրատական , տողի ր բերաՀԼ ով անդամ % ս սլա ս ո լան յեղափոխութեան կամ բարենորոգում–
կտրող է գտնել ու կա ր գա է ամ էհ մի Հ Հ ա ձ ^ ո ուս Այգ օր իւ֊ ակ ան-Հիմն ու թեթ՛եւ^ խոսքեր ր ձ (ւեբու. : ՛քաղաքական ոսլաձտւթեանց երկար ցան–
ատս մաագէտ դւդապետ Վ* մոտտոյի 1865 թ • « գու. ստրուկ ես յ գոլ Հայ ես» • յաճախ ո տ ա– կր կ ՚ապառուո ան է որ ը1 գՀ ան րապէս հակառակ
կո վկա սեան սչատե րաղմ ^ ւԼե րնագի րը կրո ղ ե– •և ալո րի յա եկեր գը յա րմ արեցնելու Համ ար յօրին– արգէէ-նք կոլտան՛ :
ռաՀատոր գրքի երրորդ Հատորի ՝/ | ՝9//2Ա ԷԼ\ք" ուան յ անցնում են է ՎյաՀա% Տէրեանի ասան , Երբ սերսլ աղգայնականներր պատրաստեցին
^Արքեպիսկոպոս $յւվսէփէն Լ ի շի ան Արղո լթ– Հ,Զար մշուշի պէւտ անՀեաֆ * Աւստրիոյ Արհիգուքս՝ Ֆրանց ՖԷրտինաԱտի
եա ե ին ) առաջարկեցին սլա ար աստ ե է նախագէծը սպաևութիւձեր, անոնք կր յուսայի՛ն ձեռք բերեւ
Բ՛ հաւասար ել. ինքնավար իրաւունքներ , իբրեւ.
ա յ՝ն\ սլա յմ անագր իւ , որ պիտ ի կնքուէ ր հուսաց Այլ առակք լուարուք ; Սլաւներ , Աւստրեւհոնգար կայսրութեան մէչ՝, եւ.
կա յ սերական՝ դրան եւ Հա յ աղդին մ Է2յ> * Կեմբրիչի Համալսարանի Պրօֆ . Հ\. |՜1սէէԱՈ^ էր իրենց մտքէն չէր անց՛ներ համաշխարհային սլա–
« Այս պայմանագրի Հետաքրքրական յ°Գ~ ճ\ոէհաբ010§1©^ Հ\ւա գիտակա՛ն ո ւս ո ւմնա ս ի րո ւթ ե ան\ տերաղմ մր՛,
ուա՚ծնե ր ից մինը մն\ո ւմ է Հայ երի կ ո ղմի ց դբո լա ծ՜ մէՀԷ–, խօսելով Հայերի նադման ու անցեալի մա փանի մր շաբաթ վերչ\, ֆրանսացի ազգայ
ա յն ււլ ա յմաՏկըլ , որով իրենց Լ/իուսիո յ մի^Լեորդոլ– սին յ ասել է յ ի մի)էի այլոց յ Հետեւեալը • նականը \որ սպանւնեց ֆրանսացի րնկերվարակաւ–
թեամռ աղա տա ւե լիք ) ե րկր ի ^ մ՚է^ սչիտ ի չհաս « IIր չափ Հայ երր իրաւունք պիտի \ունենային ներոլ. պետր Տ՝օռէսր, կրկնակի անխոհեմութիւն
տատուէր Հ 1\՚ ո ւ ս ի ււյ մ է ^ հղած) ճո րտ ատ իր ակսճն\ Հպարտ լինելու , եթկ գիտենային՝ իրենց անցեալի մր գործեց : Տեղեակ չԱէէալով որ (իօռէս կր ներ—
կարգը , քա՝նի որ գա Լ ճորտատիրական ^Լա Ր ԳըԼ մ եծութիւնր \ գմ րախտա բա ր , ՛նրանք նանօթ չեն կայացնէր րն կեր վ ար ակա՛ն կուսակցութեան՝ չա
րո լորո վին– յատուկ չէ Հայ ^՜ո՚լռւ1րգի լսնաւոր ու*–~ իրենց անցեալիհֆ" (Տես Ա* Աթանասեան «1611101= փաւոր թեւր, այս աղգայ՚Լականր սպաևԽեց կարե
թեաե % Հայերը յենում է ի և իրեԱց սչատմ ո ւթե ա՛՛ն՛ ւա§շտ տսք 1 Օո§ւո6 ճշտ յՀւռւշաշոտ» վեր նա գրով ֆրան ւոր անձնաւորութիւն մր, որ կրնար խափա՚եե /
Վրայ եւ մատնանշում էին այ՛ն փա սար Տ որ երր սերէն գրքոյկը) * պատերաղմր կամ կա\ւխել այն բարոյական՝ կապ–
ԷՏ ո յ՚ներրլ , Հայաստան ի մի մասին՝ տիրելուց յետ ո յ9 Հռչակաւոր անգլ. գիտնական ՚յրե ւելա գէ՛ մաշու&ումր ւո ր կր սպառնար ֆրան\սա՝կան բա՛նա —
ցանկացան Հայ ժ՜ողովք դի մէ^ ^ԼէրաՐ^ե լ ճորտա ե&յՕՇը մօտաւորապէս ն,ոյն>ե՝ է ասել իր ^ ա յ բա կին, \9\7ի՚ն
տիրական՝ քքաՐգերր ու Հ ա յերլլ դարձնել յունա բե կ ա՚մաե բ ին •—* ;
կա՛ն կա լո ւածատէր *— իշխանների ստրուկները, Ընկերվարական կուսակցութիւներ , իր պետին։
Լ Հ^ա յ ) ժ ո ղռ վո լր դչլ անցաւ ^աղտասֆի ա ր ա բա կա\ն « Եթէ գուք » Հայերդ, գիտենայիք ձեր ցեղի կորուստով Հեռու նեղութեան մատնուլէ, ըեղ -
խալիֆաների Հպատակութեան տակ ՝ ճշգրիտ պատմութիւնը ու էրա կատարած գերը Աք՜ Հակաոակւ– ունեցաւ (յաՀ/ստակ մը էէ բ ներչնչ/ււմի
գե րադաս րեւելքում
, իրաւամբ պիտի պարծենայիք մ ի այն առար կա յ դարձաւ ֆրանսակա՛ն ձախ թեւին ; Լէոն
Համարելով ծ՜անր քաղաքական կախումը օտարից, ձեր անցեալով եւ այլեւս պիտի չտարուէիք ուբիյ Պէումի Հաշտարա՛ր Հակումներ ր վերջերս , ռՐՐ
ագատ ութի ւե ի ց իր՛ ՝•
քան թէ ԳՐ^ԼՈէ–եչ իր ՛ներքին մէչ բերա՝ծ ա գդեր ի պատմոլթ եամ բ Աիացեալ ֆրանսացի ըե կեր վար ակնն ե բը ել Համա յն ա՛վար -
բառեր ր
երկրին մէի ։ (Փակագծերի Անգրիու Ուայթ ՆաՀանգձների ները մ եծագո ւմ ար կբ ճա տ ո ւմնւե ր պաՀանֆեց էն
իմն՝ են իմաստներր Հասկանա էի դարձնելու Հա— դեսպանը Գերմա՚եիայում ել Հէմեագէրյչ կորնէք ղէ՝1.՚ուոբակաւն< վարկերէն , տակաւ ին աղդեցութիւ–
մար : Ա. Վ.)։ Համալսարանի, իր ինքնակենսագրութեան ^է^ 1 Ր 1լբ ^Լրեն յ՚օււէ ս ի \ԼաՀ ատա կո ւթե ամբ –նո ւի ր ա՝ -
էիււ ւ ս ի ո յ կ ա տ ար ին է /* . կա յսրուՀ ու օրով •֊֊- Հ ետ ե ւեա Հն է դրում Հայե րի ս մաս թեւ . դո ր հ ո լած Հ ակապատե րաղմ եան՝ աւանդութեան՛ :
1762֊ ռ% // ռո ւսա բ՝1՝ակ Հայրենասէր ու գի՛՜ Հայերը մեծ ել աւլնիլ կարողութիւնԱերու Ժօռէսի սպանութիւնը ներշնչեց Ֆրետրիխ
տակից Հայ մարդկանց մի խում ր Լաղարեաւն՛ - աէր ժ՜ողովուրդ մըն են* անոնք պաՀեցին իրենց Ս*ալէ՜րը , ական ա ւո ր Աւոտրիտցի րն կե ր վար ա կա՝1 ի
ներ գ իշխաս Արղութեան՛ —- (>րկայնտբտռուկ եւն , քաղաքակր թո ւթ իլ՛եր գարերու ըևթացքթն– ՃՏ^շմ անՀ ճ ՚ Ո է լ ս * ն , որ սպան լէ Աւստրիոյ պատերաղմ՛ական
յանձին (Հովսէփ Արքեպիսկոպոս իշխան ԱրղՈւ թ ֊ տակ , որ կրնար ճղմել ոեւէ ուրիշ ժողովուրդ : ն ախ արա րոլթե ածէ \ կարեւոր մէկ ս, նղ ա մը ՝ կոմ ո
եաւհի , գիմումս՝ էր կատարել կ ա յ ս բո ւՀ ո ւ\ն՝ , խնդ Հայը ե ր կբ ա գո ւն դի ս աղն ուտ դո յն ցեղերէն՛ մ է կե\ Շ թիւ էրկ : Ատլէր թէ ե ւ, մա Հ ո լան դատ ապ ար–
րելով որ Ո՝ ո ւսի ան աղատ է Պարսկաստանի տիրա է : Ծթէ իւ֊ծի Հարցուէր տնուձնները ամենացտնկա– տուեցալ , բա յց վեր^ր տւստրիտկան յեղափոխու–
պետութեան տակ դաւուող Հայաստանի մի մ ասր։ լի ցեղերուն՚, որոնք գաղթով լս^՚ե րփկեա՚ս մողո— թեա\Լ– ատեն՜ աղատաւեցալ ել Երկրորդ Աիֆագգա—
Այգ առիթով է որ 0ովսկւի Արքեպիսկոպոսը , իր վոլրդիս վբայ կր՛եային՝ աւելցուիլ, ես պիտի տա— յի,ձ ի քարտուղար եղաւ , Հակառակ այն իր ո ղու -
գաղափար ակակից Հայերի Հետ միասին, պատ– յի ա մ եւ ա ռա ^ի՚ւ՚՚ևե ր ո ւձԼ կարգին Հա յո լ ա ն ո ւնը» ։ թեանւ որ Մարքսւեան կու սակցութիւնները կր գա–
բաս տ ան է \ե գ ե լ մեր վերր ^էիշա ծ պ ա յմ ան ա գրի (Տես Գ. 1աղես,ն, ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԵՒ ՀԱՑ ԳԱՏ1Լ , տտպարտեն ան Հատական աՀաբեկումր -— ոչ թէ
նախագիծը : Աւշադրո ւթ եան արման ի Հ ան դաման– էջ 2 8 6 ) . ֊ բարոյական պատճառներով ,ա յ լ այն՛ Հաւանական
,ճէյմս 1'րայս , նախարար
քը ւ Ր"ւս Է" ւ ա յ և Է "ր \ 11 II 112113իւորական կարգե րր եւ դե սպան Ա եծ-ե ՔայՔայէձ աղգեցոլթեան Համար , որ կրնայ ունե^
Համարող ք՝ ր ի տ անի ո յ եւ պատմաբան
Հայ մսղովրգի Համ ար ա\եընդուե ե լի ^*ա՝յ ժողովուրդի նալ յեղափոխական ղանլչձոլա՛ծին* շարժման վրայ։
ա յգ Հայ մ արգի կյչ եղել են իշխանն եր , մ եծամե ն– մասին գրում է •• Ել յետոյ, փոխ վըէմր կրնար առաջնորդել յա
(ներ ո լ մեծ աՀ ար ուստ վաճառականներ ել դա տե « Ամբող^ Արեւմտեան Աս ի ո ք բնակիչներուն ճախ կուսակցութեան ց ^ն^ռւմ ԷՆ X
ղի է ուձԼեցե լ II՝ ս լ ս ի ո յ մէ^ տիրող ճոբտատիրա - մ՝ ԷԼ Հայ՝երը առածին տեղը կը գրաւեն ։Ս տա լոր ա– Արեւմտեան ընկերվարա՛կան կո ւսա կց ութէ ւն–
կան կա՛րգէ րր պաշտօնապէս վերացնելուց ( 1 861 ) յ կան եւ բար ո յա կան յառաջադիմութեան կա ր ո գո ւ - ները Աալէբի արարքր նկատեցին։ ոչ թէ տԼ Հ աւոա–
գրեթէ Հարիւր տարի աւելի առա^ ... թեամբբ, կամքի ել նպատակի բնական ղօրոլ– կան աՀաբեկում , այլ իբրեւ ցոյց մը Աւստբիո ք
Այստեղ աւելի քան տեղին է վերյէչել Հայե– թեամբ, վեր Խե\ իրենց բոլոր դրացի\Լ՝երէն ոՀ յարձակողական պատե րաղմ ին Հ ԱյսուՀանդերձ է–
րիս Համար վիրաւոր.ական այն դարձուածքը, ՛որ մ իա յն $՝ուր քեր՝ էն՛, 1<ւ՝աթարե՚ե բէն , փիւըտերէն եւ րողութիւյնը այն է ,որ պատերաղմի ընթացքէն վը՜
ռուս մենտգոյն բանաստեղն Հ^ուշկինր մեր վե— Պարսիկներէն , այլեւ 1իուսերէն : ԱնոԱք ղօբա՚ւոր բա ւ որեւէ աղգեցոլթէլ\ն չգործեց X
•ր՚ը բերան պատմակա\Լ՝ Հա՛նգամանքին անտեղեակ ցեղ մր\ն^ են , ղօրաւոր ոչ միայն Լէգերով ել մ ը–
իր ^ կովկասեան գերի ։ւա սաս տ եղծութեան՝ կաննեբռվ, գործունեայ եւ կորովի ֆիղիքապէս, Գերմանիան կոր սն ցուց մեծ գործ ար ան ատէր
կռւից փախած իր
մէ^, լեռնցի մօր բերանով, այլեւ գերագանց մտային ոյժովդ : Լ^ես ՝–նւոյն՝գիր՝ր մը, արտաքին՛ նախարար քիաթէնա\ու։ Երբ \922էն
որդին պարոաւելու Համար, գործ է ածում • ՔԸ) «Հայաստան եւ Հայ ԳատըՀչ է^ 287) : աղգտյնակտն խմբակ մը սպանվեց ղա յն , գէսվքը
«V""ւ վախկոտ ես , գոլ ստրուկ ես , դու Հա յ ես» ; • ճէյմս Լ* Բարթըն ԼԱմերիկեաւն Պորտի ո ր եւ է ագգեցութ իւն չունեցաւ քաղաքական՛
(քաւաւ Կ է , որ ժամանակակից Հայ իրագեկ մարդ քարտուղարը^ ասել է Հ ետելեալը * կեանքի վրայ ւ Ասէ կա պատաՀեցալ երբ նա ց իա -
կանցից չէ եղել մէկը , ո ր մօտաւորապէս Հ ետել– « Տուր՝ Հայու դրամագլուխ ել արդար կա՛ռա կանո ւթե ան՝ նա խակարա պե անե րը ար գէն– քաղա
՚եալ մ ի երկտողով դիմէ ր Պ ուշկինին . վար ութիւն՝ մը եւ ան՛ կրնայ տասր տարուան մէ^ քական աՀ աբե կումնե ր ո լ ցուցակ մը ալն>էի% Տ -
տմբող^ $՝որքիան Եգեմի դրախտին վերա՛ծելի : նոն ք ս պա՝ ւն ե ց ին գերմա՛ն Համ ա յնավար կո ւսա կ -
« Զէ* որ, մեծդ Պուշկին, ներկայիս, եթէ եւ ցութեան՛ Հիմնադիրը , ՝ի՝ ար լ Լիպնեխթ , եւ ք/՚օղտ
րոպական աղգեբի մէ2^ դեռ կայ մի երկիր ու ժո– Հէր Հ°թ էր « Հ ա յա ււ ա ան ի ան ցեալն ո լ ներ– Լիւքսեմպուրկը^ ինչպէս 1ւ ըն կեբվաբականպետեր
՚֊րգ» "ր լար\աորւն ակում է ՚յ՚պրել ճ 11 Ո 111111 կա՚ն^ ԳՐքէն մ՛ է Լ Հետեւեալն է ասում Հայերի մա– եւ ^ա՛վարիայի նախադաՀը, ՛թուրթ Սյգնըր X
տ իրական
մի կարգուսարք , դա ձեր Ո։ուսն.՚երիգ , ււ ին \ . «// բ չափ թափան ց ենք Հ այոց Հ եռա լոր ան՛ց \ ի այց ա յս բոլոր սպանութիւնն եբը արգե լք չե
եւ մեր Հայերիս , ներկա յ Հա յր^նիք Ռ՚ո ւսա ս տ անն եալին , այնչափ կըմբռնենք անոնց շինարար եւ ղան որ Ըն կեր վա բա կան ել Համ ա յնավաբ շա ր -
է եւ չէ® որ եթէ էգէտէք) Հաճեցէք գիտնալ լո ւ ս ա ւո ր գե րր քաղաքակրթութեան պատմոլ– մումր ղար՚դան ա յ Գերմանի ո յ մէչ ւ
մգտալրասլէս \ 765 թ * յ մօտ 65 տաբի դ՛րանից ա– թէ ան մէչ » : (Նոյն) է Ակներեւ է որ Թոյլիաթիի սպանութեան փ.ոբ–
ռա^, գիտա՛կից ու Հայրենասէր Հայ մարդկանց Զ> բանասացի Հռչակաւոր գիտնա կան բուսաբան ձր կր միտէր տկարացնելու \ 1 ա ա լի ո յ Համ ա յնա–
մի խումբ իշիսաններ, աղնոլականներ ու մեծա — յ .(^6 1օ1ՄՈ6ք01է, որ, \7րդ գարի վերջերը գիտա վար կուսակցութիւնը։ Երբ նացիները \933էն էշ–
Հա բուստ վաճառականներ • այգ եւս ՛է ի ա ռէ ք , կան նպատակներով կա տարան իր ճամբո րգո լ -
երբ , կատար ինէ կայ ւ։ր ո լՀ ո ւ օրով , իրենց Հին թեան ժամանակ , եղել Է Տփխիո , Երեւս/և ,
Հ այրեն իքը , Հա յաստա&ը , Պարսից լածից աղա - մ ի անին , Ա պա Հան ա յն ա ա են\ո ւան՝ մ ա յքաքա -
տելու Համ ար , խնդրամատո յց էին լինում 1\*ու– ղաքր Պարսկաստանի , \թո ր Ջուղա եւն • , իր՝ բո ւ– « քՒերե ւ ս գմու ա բ լին ի գտնել ուր ի շ >որ եւէ աղ—
սաստտնին , պայման էին գնում որ , Հայաստանր ստբան՚ոլթեան եբկՀատոբ գրքին մէ^ մեղ, Հայե ղ ի տարեգրու թիւ\ւ ն երը ա ւ ե լի նո ւաղ արատաւ ո ր–
աղատելու գէպքում , աղատարար Ո*ուսաստանը րիս յ ի մ իԼի այլ էէօսքքե րէ , նուէ ր ել է Հետեւեալ ուած , քան Հա յոցը : Անոնց առա քինոլթի ւնն երը
իր ճորտատիրական կարգերր չմտցնի իրենց նո— եբկտողր • խաղաղասէր կեանքի արդիւնք են , էս^Լ թերոլ–
ր ա ղ ա։ ո Հայրենիքում ... Ուստի , մեծդ ու Հան— « Հ\ աօո շ^ւտ, թՑՐ տտւ բւօեւէշ , \շ բշսբ\& ճւաշուշո թէւնները Հետեւանք բռնակալութեանդ *
ճարեղգ Պուշկին , չէ®ք կտբծում որ , այս բոլոր շտէ 1շ թւ6աւ6ւ թշսթ16 աօոճշ ©ոէւշւ» \ : Գերմակն՛ յաանի գիտնական ել Հայագէտ , մի
Հանդամ անքնե րը վեր յիշելու/է , ամէնից քիչ ձեզ էր Տ/* • է • ճ • Գէլլշն յ յ հա ա < ե անգլիացի գրող՝ քան ի տա րի առա^ գմ բախտ պատաՀ արի Հ ե սւ ե—
վայելում ոչ միայն* այգ ստրուկ բառով նոյնիսկ իր Մերձաւոր Արեւելքի մասին գրած գրքին ՚^ԷԼ / 1111 քով վախճանած յ "1Ր0ֆ ՚ & * Մ ար կվգսրտ ա–
լԼռնակտն՚ի բերա՚Լով մեղ, Հայերս որակելու , ասում է Հա յերի մասին * * սում է ••
այլեւ, առՀասաբակ , ղա յն ստրուկ բառը յի— « Անատոլուի մէք Հայեր.ը միակ քաղաքակր– « Մի մողովուրգ, որ ծնել է այդպիսի դէմ —
շելու քանի որ ձեղ ք1"^ յայտնի է նոյնպէս ել այն, թ ոգ տարրն են •անգն աղոՀ ո ւթե ան՝ աստիճան ճար Սուրբ Ա ա Հ ա կ եւ Ա ո ւր բ Ա ես րոպ ել որ
որ բոլոր ռուս բնաբանին , որոնց թւում եւ գուք , տար եքն՝ եւ չեն վՀտտիբ այնպիսի պայմաններու գիտէ մեծարել նրանց , որպէս իր Հերոս՛ների , չէ
իւ չսչէս եւ բո լո բ ռուս գրողն եբը ու մ ւո ա ւ ո բա– տակ, որոնք կրնային աՀ ու սարսափ աղգեք կարող երբեք կործան՛ո ւել Հակառակ ամ էն կարգի
կաննեբը կաթելի է թէ շատ աննշան ու պատա– մարգկայէն ցեղին ստուար մասին։ իրեն՛ց լաւա թուրք, քիւրտ, թաթար , պարս՛իկ մողովուրվնե–
գոյններէն դարբ
Հական բացառոլթեամ բ , տիրող կարգե րի Հե նուին »: Հերոսներ եւ մաբտիբտսներ կր րի , ինչպէս Աաեւ Հակառակ բոլոր մեձ պե ա՛ո ւ–
Հա ք
տեւանքով, իրենց ճորտերի վաստակովն են ապ— ԼՏես Գ* Լաղեան , «Հայաստան՝ եւ թիւնների , միասին աոահ» ( յ . 1VI^^^^V&^է , էչ 7 8
րել ու շարունակում են ապրել գ ե ռ մինչեւ այ - Գաար» , է լ 286) : «.Հայերէն այբուբէ՚նի հագման մասին՝) :
սօր . . . » : Լորտ Պայրըն ,Հռչակաւոր ա1 գլիացի բանաս– (Միացեալը յաջորդով)
ճիչգ է որ այգ վիրաւոբական Որակումը լեռ– տեղծր ասել է 1817 թ՛ ՎևնեաէՀ ԱՍՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ ՀԱՉԵԱՆՑ
V Fonds A.R.A.M