Page 2 - ARM_19-1948_02
P. 2
ե Ր Կ Ո Ի Ա Ճ Գ ե ք ու» Էն՝*՛*՛) արդէն կոբսուահ են, . ըԱաԼա
ամբ Հ
8եՏ–մԱ«Ո1՝ ԶՐՈ8Ց դա ռնէութե
ՆՈՑՆԱէքՍՍԼՆ Պ18ՔԱՐԸ Մէտքս էնկաւ յանկաբհ ինտբան , ոբ յ ո լ ւ , ա ֊
(ՀԵԱԷ% ԱԶԳ, ՏՕՆԻՆ 1812 ՄԱՐՏ 25Ի ԱՌԹԻԻ) Տ ե ս ա ծ էի ղէսքշ Պոլի» է Գ^ՀԽԷ % Կիաբ.ռս ՚ Հաաութեան ֆոաայի մր մէՀ աքրաՀի էր ինչ որ
Տ&թ&յ՝ ղիք վեբ2ի անգամ ՃՓզ».Հբ–բէ ։;իբ իբհ$Թ «մեծւսպայծ֊չզռ. էւէացա^անդւթիւֆը ջ էէ^Ն էբ
^էլ\\ Եբռւսազէմ , ու-ր կ՚ապրէր քաշուած , գբեթէ սերմանել ու Հ\1ձել տարԷՆերտլ բ$.թացքին :
ՄեԱք պիտի չան գ բ ա գառնատեք ցեղային հ՜ա - մեկուսացած՜^ իբ ալեւոյթին ՛ու մենութեան։ ^է^ ՌլՐԻւ °ձ՚ մՀԼ՝ ՈԼ՝Սէ1 ա"–իթով) դարձեալ իր
դում՛իդ ^ ՚ ւ \ ա ^ ո յ է ^ է * ^ԼԲՀՕ<սքէ –ոլ քաղաքավան այն քքէ ելքանէկ) թէ գժբախա X զառնութիւնն էր , որ բսել տուաւ իրեն •
կապերտին, որո՛նցմով Հ ի ն գարերէն ի վե ր մ իա - Կ՚աշխատէր \Լ–որ գործի մը վրայ , որ\ պիաի Կը Հաւատամ ( թէ այբ ժողովուրդին մէԼ
ազատեն
ցած՜ են Հելլէննեբը ու Հայերլլ ; Հլլլար իբ «կարապի երդը» ե*– մք՚բ պիտի գաէբ փա մարդիկ պիտի գանուին , ո\րոնք պիաի
կելու — փակեց արդէն , իբ իբ
Առանձ՝– ապէս վեր պիտի առնենք եբկռւ բախ՛– ասպարէզին «Համապատկեր»բ իր գերութենէն , այբու֊երւ
տ ա էլի ա ժ ո ղր վո ւրգն եբու֊ յ նոր ագո յն ժամանա<կնե– Հետ նաեւ կեանքը։ Վէպ մին էր , «Կեանքին պէս», ճա կա տագր ԷԱ՛ :
ԳՈԲ –^աճապարէր ոտքի ան
բո՛– մ Էկ մ գահ՜ ազգային սլա յքարի նմ ան ո ւթ՜ իւն բ ^ցնել^ –նախզգալով Պիաի գան՛ուինք լաւատես չեմ շատ հ Մեբ մէֆ
"V 4 արտայայտուի իրենց տառապանքով է զոՀե– շուշտ վախճս/նը , որուն այնքան մ-օաը կլ1 գանը–
՛բով , յուսախաբութիւննեբով, խանգավառու - ո՚-էբ ինք, բայց որ այնքան Հեռու կը թուէբ էն՚հի բաբեգո\րհա֊թիւ֊ն է եկեղեցի շինելը , գերեզման
թիւններոփհւ շաՀած յաղթանակներ ով X ա յն ատեն : յաբգաբելբՏ սուրբերուն առֆեւ մոմ վառելը , մե
Հելլէն ազատագրական շարժման առաջնորդ - Լայն բռնած՜ էր ծ-բագիրը՛։ ԱմբոզԼ Գ"Բ^՜Ր "(է՜ ռելներուն վրայ խոլնկ ծխելը, բայց գիրք մբ
նեբէն Գոբայիս կը գբէբ - Աո տէ բաղկանար տաս\1–ըՀէնգ Հատորներէ , իւբաքան֊ Հրաաաբակելր անօգուտ վատն՛ում է եւ ղոլբ
թեան
բաացս առու շռայլան : Հյատ աւելի յօժարութեամբ մենք կը
, գուք ո՝ր Հելլէ\ւ՛ գեղեցիկ անունով կը փա չէձրբ 300 350 ԷԼ ։ Տեսայ ձեոագիրը , մ ան բ ,
ռաւորուիք ^ լաւ ի մա է ունեցէք, // ր ստրկութիւ ոսկեփոշիէ պէս ցանցնուած էր գէբբ , "Ր Ասորես պարպենք մ եր գրպանն եր լՀ արծ ա թէ է՚աէԽ"լէ
նը մարգս Հ ա՛ր ուածոզ գժ բաիւա ո ւթի ւններէն ա- տանի բեւեռագիրն ե բուն չ ա փ անընթեռնելի էր՛ եւ մբ , քան ոսկէէ մագաղաթէ մբ Համար հ Ասէկա
մէնէն ա՛նգաբմ՛անելին՛ է. սա բուկը ո չ ա/ւա քինու զոր ստի պո ւա ծ՜ է է ս ք էաշորացո յցով կարդա լ ամբաստանութէւն մբ չէ , մեղադրանք մրն ալ չէ (
թեան եւ ոչ պատուի կրնայ տիբաԱ՚ալ։ Ան ենթ ա–՛ մենք այստեղ I այլ էրոզութէւն մը I
կայ է բացի այն Հարուածներէն ( որոնք ամէն՛ &ր — Այս վէպը , — Բ ՜սալ Է&&Է **բ ՚ ^ ք յ — Կ\ը դբ֊ 9 « Սէ"ն՛ »է հանուցում\Լւեբու բաժնին մէք էբ
աբ–.
բռնակալին կողմ է կը սաՀ մ անուին՛, նաեւ բոլոր րեմ բռլորովէնւ մոռցած՜ աշխարՀը։ Հոն՛., ուր՛ Հե– կար՛ծ՜եմ յ որ կաբգացէ վերքերս , թէ շուտով
" Լ Ր ի շ ազգեր ու արՀամարՀանքին , սարսափելի ղէնակը կ՛ է յ ն այ , վէպբ կը վեբաքանայ ։ Եթէ մէ– պա գէ. ո ւթեան պէաէ յանձն ո ւէ « Համ ապա տկեր» է
Լու ասա ա ցումի մ լէ , որովՀեաեւ կբ նկատ ուի ան այն Հէնգ տարէ կեանք աաս էնհէ, գո\բծ)ր ամ բող– ^՚11՝^էԲ՝ոԲԳ Հատ՝որ\ը՝ լոնա՚ոնա բնակ գրասէր Հայրե–
բան անասուձւ մլէ եւ ոչ թէ մաբգ մ լլ • • • ; Աբգ > էութեամբ գրուահ լմնցահ ^ԼԲԱայ Հ նակէցէ մը Ա՚էւթական օժանդակութեամբ Հ է$անձ
կռուեցէք , Հէն Հելլէններու ով վեՀանձն ու քակ Տուէ , աւելէն ալ տուէ , Բ"է ^" Հաւատ– նս ւե ց ս/ւ , չա յնձնռլեցա^լ , էո լՐ չոէՏհէմ : Ա՝ ՛եղք
Հաշուիս» ԷԲա9^ռէու– խո" ~
զաւակներ . բոլորդ մէացէք յ այն պայքար ին\ մէկ , քով եւ «պակասը էմ պիաի ըլլար թ ո ղ ո * ֊ լ » ոբ տարիներու տքնական
տում վաստակ » մէ$
ոբ կբ մղուէ ($.՚։լԼաստւս\ւի բարբարոս բռնակալնե ով I անյայտ մը շարունակէր մնալ «գեր՛ութեան
կան– գ ե ռ
րուն գէմ : Ն պ աասև՚կ բ փոքբ է. բա զգա ամ ամբ այն յ^էԼչէ^ն գէտնա յէ , ոբ ութբ ամ էս չանցաե Հե ճակատագրէ մը ենթակայ ։ Ո՛֊
փառքին . ոբ ձեզ Հաւասաբնեբ , պէաէ դարձնէ ղինակդ պիաի իյնար՛^ ու պէտ է վերկանար վէպն ո*–\1՚Էլ ^եռագիրներ , որոնք այս կամ այն պատճա–
Մարաթոնի յ Ս ալամին ի , ^էաէ^էէ) Թ՚երմոփիլէի ալ։ աով տրուած են անՀաանեբոլ յ աշակեր աներո լ ,
Հերոսներուն , ձեբ անպարտելի նախնիքներուն ; Եբբ մեկնելէ առաք ղացէ Հ բաժեշտ առնելու բա րեկամնեբո՚ւ ւ իմ մօտ կը գանուէր ա,ե ա բա կ մը,
Բարեկամներ ^ ե զբայ բնեբ , կռուեցէք էփդգէմ էրմէ , 0Լական խնդրեց /»
ամ արդ եւ անգութ Օսմ անց էին յ ո՛՛չ Օսմ անցիէ ղորդել էբ բար ե ւ՝ւ ե ր շ եւ աւելցոլց . կանութեանց շուր2 200 էք ք իբ աշակերանտեբէն
նման , ոչ մար գա ս պան ո ւթ ե ամ բ , ա յ լ իբրեւ աբի Ըսէ էրեն՝ ք որ ես զէս լաւ կբ զգամ, շ ա՛ո մէկուն1 կողմէ արտադրուած X Տանձն առի Հրա -
զէնուոբ ազատութեան եւ պաշտպան մեր սուբբ աւելէ լաւ, քան եբբեւ֊է I տարակել այգ գործը՝ նիւթական օժանգակու -
կրօնքին եւ Հայրենիքին . . .» ; ինյէէ^ն գէտնա բ ալեւոր զձր ագէ տ\ր , որ ութր թեամբը գրասէր բարեկամներու : Ջեռագէրբ քա
իսկ Հայ յեղափոխութեան մեծ գէս^ք^բէն ամ էս՚ր չլրացահ էտէ մտնէր եբկնքէ արքա յութե– նի մը ամիս առակ "Բ^Օ՚ցի իրեն , ^ե^րկէն ստուգու
«Գրօշակ»ի : ունե -
՝Բբէսաափոբ Ա՝ էքա յէլեան մ ԷԼ (1900) նէն ներս՝ գէւղէն Հետբ բերահ տրեխն՛երով մէ մը Համարդ Ջեմ գ է տ ե ր , թէ ժամա\1՝ակ
«Ամբո էսայ էն տրամա բան ութ է խորագրին լՎակաէ գէր , տզաս Տ ճակաի գիր , պէաէ ցա^ւ կատարելու Հարկ եղա՛ծ ուղզում1երլՀ կամ
քն դ է պ ս ^ ես կբ տէ
աակ , քարոզեց « աՂԳԲ աԲԴ^*°Ք երբեմն բսէր էնքճ ա/ն֊յայտ ՀեռունեբլՀ նայելով : լրացումները : (Համենա մնամ
;
սարէոլկ յ էսկ "՚յ՚ք*մ ազատ չէ մոռացել էբ կրած Հյատ աւելէ լալ , քան երբեւէ^ յյս բո ԿԲԸ։ րը էմ յանձնառութեանս
գան–
զաբՀուբեչի կոբր՚ուստևեբը: Ո^րը արդեօք գբա\ւէց ըսելու սլաՀուն էսկ Գոլ–*լէ ա՛րդէն սկսած է, Անձնական՝ \համ ակէ մը տեղեկացա յ , ոբ գրբ–
կբ էէ ո էյ է ր ա յսօբուայ իր ազատութիւնդ նախկին գազ , ձ րաԱ0 Ա՛Հ ա ս Հոգեվարքը էր՝ կեանքէն *•.: ՛ուած վերկացած ՝են էր նոր վէպին ^«կեանքէն
Վիճակին՛ Հեա . . . : Օսւրաաեւ կռիւ յաճախ եւ Վանքէն է ր խո՚լցր «վեՀ արան՛» մ ը ն էբ էրեն պէս») առակէն երկո՛ւ ՀատոՀրները; Այս ԳՈԲ^Բ»
եբկաբ ժամ ան ակ գուցէ անյակոզ չեա քած՝ երբեմն Հ ամ ա ր , մ է^-՚չ էն ծ է Համ աբ պսՀբդ ճգնարան մըն ըսաւ ինծի Երուսազէմի մէկ^ մեբ զրոյցներու
նոյնիսկ իբ լայ\ւ ծաւալին^ -— աՀա թէ ոլ\ր է մեբ էր՛, ուր աբբայ Ա՚արկոսէ շուքը պակաս էբ մի - թացքին^ շարունակութիւնն է «Ա՝նա ցոր գա ց» ին X
փրկութեան բանալէն »: ա յն հ Ամէն առտու , ժամ ը վեցէն ութը , թիապարտ Փորձ մ ը ն է ան սեւեռեչո՚ւ մեր ժողովուրդին
օրերը
Ստրկութեան շղթաներ բ փշրելու Համար յ ա է պէս անիկա կը մտնէր այգ խուցէն ներս , կեանքը 1880^1 մինչեւ մեբ ^ այնպէս՝ ին է–
գա–
անՀրաժեշտ էբ ամէնէն առա Լ ազատութեան ա– թուղթին յանձն ելո լ Հ ամ ա՛ր։ ինչ որ սաեղծա -
զափաբբ արծաբծել եւ մաբաիկեերուն ոգէ եւ գոր՝ծ ք ան՚Հանգաբտ \իբ միտքբ ^ռրկ^էր ՛ու կբ թե պէս ինք տեսած ու ապրած էր զայն ^ ա 4 Դ ^°ան -
բիոլթիւն ^է*ԲՀ^1/*Լ 1 լադրէր իրեն : քը :
Ա՛ աաւոբական քաբ ո զի չնեբէն՝ ետք աՀա նաեւ /*բ ձեռազիրներուն գէզբ •> անւէութօրէն նետ– Օշականի Հոգը էէր , թէ կը կարդան՛ կամ շեն
պա–
եկեղեցականն եբբ ; ուած Հոս ու Հոն , սպեղանին– վբայ ^ որմափոբ կարդար ղի՚նք , թէեւ միշտ վախը ունէր չհաս -
ՀելլէնակաԱ յեղափ՚ո խութէ լնբ^ • պա յ թե ցաւ Հար ա՛ններ ու\Ն մէք, փո շէ1 եր ո ւ ա ակ կ ը քնանա ւ էն կցուելու։ Ուզելով նմանիլ ԱթանտալիԼ՝, որ իր
Բա էք բասի Այա Լավբա վանքէն մէՀԷ, քյ\րանոս ե - արդար քոմւ՚ով : վւառքը կը նախատես էր դար մր առաշ\ , իւքն ալ
պէ ս կ ո ալ ո Vէն՛ առա շն ո բգոլթեամբ % 0 եգափո խա - Զե°ս վաէ/նա՚բ , որ կրնան կոբս՚ոլէլ, Ի՛Ր փառքին Համար կը դհ֊էր յիսուն տարուա՛ն՛ շըր–
կան շաբժումներու Հետեւանքով ^ոլսոյ Օբթո - Հարցւցէ օր՝ մր այնքան մ՝աաՀ՚ո՚գ , ,որ\ կարծես էմս չՀան մը , ուրուն կարծեմ կէսը լրացաւ արդէն : Երբ
տոքս պատերի արքբ կա խո լե ցաւ ու ս պանն ո ւե ց ան\ եզած ըլլայէն անոնք X առիթով մը դիտել տուի իրե\նւ , թէ առհասարակ
քան է մբ տասնեակ եկեղեցականներ , տասնեակ
Հազարաւոր խաղաղ բնակչութէւձԽ մարզուեցան֊
ռբկբէն ամէն կողմբ։
Ե ս կ Հ այ յեղափոխութեան՛ սեբտէւ կապուած՜ են ներ ո լ մրցակցութեան Հետեւանքով եւ Հազա բա - Օսմանեան կայսրութեան Հիւսիս - արեւելքը
քՍբէմեան Հայբիկէգ իղմէբչեան Երկաթէ Պատ - ւոբ տաբէւերէ է վեր Պոնտ՛ոսէ , կապագովկիոյ , 0ոլնաստան , իսկ ա\ւ՚որ Հիւսիս արւեւմուտքը՝ Հա
Բէաբքէ անունները : Ո*֊րիչ ^այ եկեղեցականներ Տոնիոյ ոլ Անաաոլոլի այլ շրջաններուն մէք ասր– յաստան , ի վերջոյ իրենց սեփական արեան գնով
գէնք ի ճեռին մասնակցեցան կռիւԱ երուն : ^»Լմէա– բոզ յ ո յ ն <յ՜ողովո*–րգլլ Հեռացաւ իր օձախէն 5 մէկ– է որ թօթափեցին թրքական լուծը։ Եվ.կու ցեղա
հէնէ , Վ ա ր ա զ է , Ս * կարապետէ , Ա . Բարթոզո - ոլկէս մէլէոն կարգուեցաւ Անաաոլուէ մէք X կից ազգեր, որոնց Հայրենիքները ա ի քաե Հեռու
մէոսի վւսՀւքերուն անունները կաբելի չէ անջատել Հայ աղգայէն զարթօնքը եւ յեղափո խ ա կա\1՝ են իրարմէ, բայց ազատագրական պայքարով ՛ու
Հայ ազատագրակսձՆ պայքարի պատմութենէն ; շարժումները աւելէ ուշ սկսան , բայց էնչքան՛ նը– քազաքակրթոլթեամբ ն ո յ ն շաւիղէն քալած ՛են :
Ս* Էւ-Ա կողմ էն երկու ժոզովոլբգներ ուն գէ֊^ ման են Հերէն ազատագրական պայքարէն : Աբէէ֊– ՀեԱէձնեբք ո լ Հայերը իրենց Հւ՚ոբաղոյն
թշնամէէն տմաբգութէւ֊նը ^ անգթո ւթԷւ1նը ն կա - \ւարբու թչնամէն տեսնելով էր վերջնական պար– պատմութեամբ , իրենց քաչՆւլթեամ՛բ եւ անպար -
•րազր ող եւրոպական լե զո լնե բ ո վ մ եծ՜ գրական ու - ա ո ւթ էւն ը ^ կա յս բ ա թե ահ քայքայումը^ եղաւ ա– տելի կո բովով ցոյց տուին որ իր՛ենց նախնիքնե -
թէւն մ բ սա եղծ ո ւե ցաւ : Լո՛րտ Պայրբն , 1Լէ կա ո ր ւելէ անգութ ո ւ արմատական Հանդէպ Հայեր՛ուն, ր՚ոլ արժանի զաւակներն՛ են ու գիտեն իրեևց Հայ
Հէւկօ , Հյաթօպբէան , Րբնան արձագանգ եզան^ ոԲ"նք սեզմուեցան Արարատի դաշտը, անդին րենի Հողերը աշտպան՚ել արտ՛ այլազան թրշ —
Հելլէ\1նեբո՚լ մզահ անՀաւասար ա յքարէն : Ւսկ կորսնցնելով Հազարամեայ Հայրեն՛իք մը X նամինեւրոլ դէմ :
Փէէռ Բէյեաբ , <իան Հ^ոռէս , ՝Բլէմանսօ , Անաթոլ Մեձ պետո ւթէ ւձնն՚եր փոխն է փոխ տէր կանգ Երկու խորՀրգանշան լեռներ՚ու՝ Ողիմպոսի
ազատագրու
Հերանս, Լորտ Պրայս 1 Ս՝ոգկրնթաոլ , ^էբարտ , նեց ահ Տ ո ւն ա ս տ ան՜ է , օգն ե ց էն ա\1՚որ Հետեւանքով եւ Արարատի՛ զաւակները Հազարաւս բ տա\ր թ ւ ՚ ե -
Տ)բանց Վէբֆէլ քաղաքակէրթ մ ար գկո ւթ եան՛ թեան , բայց մբ ցա կցութ էւննեբոլ րոլ ընթացքին տեսան բազմատեսակ բռնակալնե
ներկա յա ցուցէն։ թ^Լամիին կատարած– ա Հալ ո՛ր ո– յաճախ զայն լքեցէն իր բախտէն % րու արշաւանքը, բայց մնացին միշտ անընկճելի
ճէրրՀ) Հայու ցուցագրահ ^ԼոՀ՚ովէ\տ քաջութիւնը եւ Ս ակայն եւ ա յնպէս Տ ո ւն ա ս ա ան աւելի բախ ու միշտ ձգսքեցան իրենց լիակատար ազատու -
հո վա -
եւրոպական գէւանագէաոլթեան շաՀագէաութէլ - տաւոր եղաւ քան Հայաստան , որովՀւետեւ թեան եւ Հայր՛ենի Հողերու ամբողջացման :
Վ^յ^լ^Յ
նը ո լ պատ աս խանատուո ւթէւնը : յին Հագորգակցութիւննեբու Հ^ՈԲ^ է1՛ յ 600 տաբինեբու օտար տ ի բ ա պե ա՛ո
ւթենէն
Հելլէն ազատագրական պայքաբբ եան պաշտ պան ո ւթէւնը արեւմտ . պետոլթէւննեբուն
կայսրութեա՛ն գէմ Հար՚րլր տարի տեւեց : Եր ելա - որոնց նաւատորմը կը յայտարար՛ուէր չէբ ետք, դեռ ն՛ո՛ր՛ է որ Հելլագային միացաւ Տոտէ -
րատել կռիւներ , ի սկ ք ա գ ա ք ա կ ա ն գ ե տ ն ի վրայ կրնար բարձրանալ Արարատ,, .1 Այսէսով Հա յաս– րա՚֊էզը (Երկոտասան կղզիները) :
յոյսերու իրականաց մը ել յուսախարոլթիւմսե– տանի կրած Հ ար՚ոլածնեբը եղան աւձելէ դաժան ու ՏոձԼաստանի անկախութեան այս տար՛ուան տօ՛
,1՝Ր իրարու յաչոգղեցին : երկարատ՛եւ • նակատա՚ր՚ոլթիլնըլ բացառիկ նշանակութիւն՛ ունի :
1812 Մարտ 2,նին յայտարարուած ՀելլէՏՆ աղ - 0 ո լ Լ աստ ան ու Հայաստան որպէսզէ ազատ էն ՈրովՀետեւ Բ. Համաշխարհային պատերազմը
գային ա՜նկախութիւնը, եւրոպական պետութիւն– քՒուրքին եաթաղանէն եւ աէրանան էրենց աղգա վերՀացաՆ ըլլալով Հանդերձ , այդ երկրի <հ՚ողո -
ները ճանչցան 1830^ ԼոՀԼտ՝ոնի դաշնագրով Տոլ - յ է ն անկախութեան , տուէն անթէլ ղոՀեր։ Բայց վո՚֊րդը լի Հաւատքով դէսլի իր ապագան , աղգա–
յի^
երկու երկէրնեբուն ազատարարէ Համբաւ ունե -
նաստան առածին անգամ ունեցաւ միայն Մօրէա
թերակղզին շրիսնը : Աստիճա\ւ ա բար ցող (կուսաստանբ մէշտ Հետամուտ եղաւ քաղա - Դ՝(–օշը բարձր բռնած , դարձեալ առատ արիւն
ել Ատտիկէի քական գետնէ վրայ էր ստրուկը դարձնելս լ ազա կը թ ա փ է ՚ի,ր հայրենիքի բացարձակ ան կա խո ւ -
մայր Հայրենիքին կցուեցան կաիրոսը, թ՚եսա - տ ա գ ր ո ւ ա ծ այգ երկու ազգեբլՀ X քէէ՚Հնը ապահովելու Համար :
լիա՛ն, Մակեգոնիան, Բ՝բակիան , կրետէն, Հ՛՛ո Յարգանք Արմենիայի ժողովուրդէն Հելլա -
նիականի ու Արշիպեղաքոսի կղզթ՚ւերը : Փոքր Ա - Հ^աԷ^Ր եւ Հայը էրենց արէւնը չթափեցին՝ , գայի՛՛ ւ որուն ազնուակա՛ն անունը եւ մղած պայ
օիոյ արշաւանքը պիտի իրականացնէր Հ.Մ եղալի ո րպէ սղի պարզապէս իրենց աէբերը ՚ փոխէին 1
Բ՝Ոկբքին փոխարէն ս լաւին ծառայ դառնային ; քարը այսօր ալ Համայն մարդկութեան Հ իա ցու -
իգէա»ն , բայց ան ձախողեցալ , մ եհ– պետութիւն– միՀլ, արժան՛ի է<
Գ– ԼԱԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
ամբ Հ
8եՏ–մԱ«Ո1՝ ԶՐՈ8Ց դա ռնէութե
ՆՈՑՆԱէքՍՍԼՆ Պ18ՔԱՐԸ Մէտքս էնկաւ յանկաբհ ինտբան , ոբ յ ո լ ւ , ա ֊
(ՀԵԱԷ% ԱԶԳ, ՏՕՆԻՆ 1812 ՄԱՐՏ 25Ի ԱՌԹԻԻ) Տ ե ս ա ծ էի ղէսքշ Պոլի» է Գ^ՀԽԷ % Կիաբ.ռս ՚ Հաաութեան ֆոաայի մր մէՀ աքրաՀի էր ինչ որ
Տ&թ&յ՝ ղիք վեբ2ի անգամ ՃՓզ».Հբ–բէ ։;իբ իբհ$Թ «մեծւսպայծ֊չզռ. էւէացա^անդւթիւֆը ջ էէ^Ն էբ
^էլ\\ Եբռւսազէմ , ու-ր կ՚ապրէր քաշուած , գբեթէ սերմանել ու Հ\1ձել տարԷՆերտլ բ$.թացքին :
ՄեԱք պիտի չան գ բ ա գառնատեք ցեղային հ՜ա - մեկուսացած՜^ իբ ալեւոյթին ՛ու մենութեան։ ^է^ ՌլՐԻւ °ձ՚ մՀԼ՝ ՈԼ՝Սէ1 ա"–իթով) դարձեալ իր
դում՛իդ ^ ՚ ւ \ ա ^ ո յ է ^ է * ^ԼԲՀՕ<սքէ –ոլ քաղաքավան այն քքէ ելքանէկ) թէ գժբախա X զառնութիւնն էր , որ բսել տուաւ իրեն •
կապերտին, որո՛նցմով Հ ի ն գարերէն ի վե ր մ իա - Կ՚աշխատէր \Լ–որ գործի մը վրայ , որ\ պիաի Կը Հաւատամ ( թէ այբ ժողովուրդին մէԼ
ազատեն
ցած՜ են Հելլէննեբը ու Հայերլլ ; Հլլլար իբ «կարապի երդը» ե*– մք՚բ պիտի գաէբ փա մարդիկ պիտի գանուին , ո\րոնք պիաի
կելու — փակեց արդէն , իբ իբ
Առանձ՝– ապէս վեր պիտի առնենք եբկռւ բախ՛– ասպարէզին «Համապատկեր»բ իր գերութենէն , այբու֊երւ
տ ա էլի ա ժ ո ղր վո ւրգն եբու֊ յ նոր ագո յն ժամանա<կնե– Հետ նաեւ կեանքը։ Վէպ մին էր , «Կեանքին պէս», ճա կա տագր ԷԱ՛ :
ԳՈԲ –^աճապարէր ոտքի ան
բո՛– մ Էկ մ գահ՜ ազգային սլա յքարի նմ ան ո ւթ՜ իւն բ ^ցնել^ –նախզգալով Պիաի գան՛ուինք լաւատես չեմ շատ հ Մեբ մէֆ
"V 4 արտայայտուի իրենց տառապանքով է զոՀե– շուշտ վախճս/նը , որուն այնքան մ-օաը կլ1 գանը–
՛բով , յուսախաբութիւննեբով, խանգավառու - ո՚-էբ ինք, բայց որ այնքան Հեռու կը թուէբ էն՚հի բաբեգո\րհա֊թիւ֊ն է եկեղեցի շինելը , գերեզման
թիւններոփհւ շաՀած յաղթանակներ ով X ա յն ատեն : յաբգաբելբՏ սուրբերուն առֆեւ մոմ վառելը , մե
Հելլէն ազատագրական շարժման առաջնորդ - Լայն բռնած՜ էր ծ-բագիրը՛։ ԱմբոզԼ Գ"Բ^՜Ր "(է՜ ռելներուն վրայ խոլնկ ծխելը, բայց գիրք մբ
նեբէն Գոբայիս կը գբէբ - Աո տէ բաղկանար տաս\1–ըՀէնգ Հատորներէ , իւբաքան֊ Հրաաաբակելր անօգուտ վատն՛ում է եւ ղոլբ
թեան
բաացս առու շռայլան : Հյատ աւելի յօժարութեամբ մենք կը
, գուք ո՝ր Հելլէ\ւ՛ գեղեցիկ անունով կը փա չէձրբ 300 350 ԷԼ ։ Տեսայ ձեոագիրը , մ ան բ ,
ռաւորուիք ^ լաւ ի մա է ունեցէք, // ր ստրկութիւ ոսկեփոշիէ պէս ցանցնուած էր գէբբ , "Ր Ասորես պարպենք մ եր գրպանն եր լՀ արծ ա թէ է՚աէԽ"լէ
նը մարգս Հ ա՛ր ուածոզ գժ բաիւա ո ւթի ւններէն ա- տանի բեւեռագիրն ե բուն չ ա փ անընթեռնելի էր՛ եւ մբ , քան ոսկէէ մագաղաթէ մբ Համար հ Ասէկա
մէնէն ա՛նգաբմ՛անելին՛ է. սա բուկը ո չ ա/ւա քինու զոր ստի պո ւա ծ՜ է է ս ք էաշորացո յցով կարդա լ ամբաստանութէւն մբ չէ , մեղադրանք մրն ալ չէ (
թեան եւ ոչ պատուի կրնայ տիբաԱ՚ալ։ Ան ենթ ա–՛ մենք այստեղ I այլ էրոզութէւն մը I
կայ է բացի այն Հարուածներէն ( որոնք ամէն՛ &ր — Այս վէպը , — Բ ՜սալ Է&&Է **բ ՚ ^ ք յ — Կ\ը դբ֊ 9 « Սէ"ն՛ »է հանուցում\Լւեբու բաժնին մէք էբ
աբ–.
բռնակալին կողմ է կը սաՀ մ անուին՛, նաեւ բոլոր րեմ բռլորովէնւ մոռցած՜ աշխարՀը։ Հոն՛., ուր՛ Հե– կար՛ծ՜եմ յ որ կաբգացէ վերքերս , թէ շուտով
" Լ Ր ի շ ազգեր ու արՀամարՀանքին , սարսափելի ղէնակը կ՛ է յ ն այ , վէպբ կը վեբաքանայ ։ Եթէ մէ– պա գէ. ո ւթեան պէաէ յանձն ո ւէ « Համ ապա տկեր» է
Լու ասա ա ցումի մ լէ , որովՀեաեւ կբ նկատ ուի ան այն Հէնգ տարէ կեանք աաս էնհէ, գո\բծ)ր ամ բող– ^՚11՝^էԲ՝ոԲԳ Հատ՝որ\ը՝ լոնա՚ոնա բնակ գրասէր Հայրե–
բան անասուձւ մլէ եւ ոչ թէ մաբգ մ լլ • • • ; Աբգ > էութեամբ գրուահ լմնցահ ^ԼԲԱայ Հ նակէցէ մը Ա՚էւթական օժանդակութեամբ Հ է$անձ
կռուեցէք , Հէն Հելլէններու ով վեՀանձն ու քակ Տուէ , աւելէն ալ տուէ , Բ"է ^" Հաւատ– նս ւե ց ս/ւ , չա յնձնռլեցա^լ , էո լՐ չոէՏհէմ : Ա՝ ՛եղք
Հաշուիս» ԷԲա9^ռէու– խո" ~
զաւակներ . բոլորդ մէացէք յ այն պայքար ին\ մէկ , քով եւ «պակասը էմ պիաի ըլլար թ ո ղ ո * ֊ լ » ոբ տարիներու տքնական
տում վաստակ » մէ$
ոբ կբ մղուէ ($.՚։լԼաստւս\ւի բարբարոս բռնակալնե ով I անյայտ մը շարունակէր մնալ «գեր՛ութեան
կան– գ ե ռ
րուն գէմ : Ն պ աասև՚կ բ փոքբ է. բա զգա ամ ամբ այն յ^էԼչէ^ն գէտնա յէ , ոբ ութբ ամ էս չանցաե Հե ճակատագրէ մը ենթակայ ։ Ո՛֊
փառքին . ոբ ձեզ Հաւասաբնեբ , պէաէ դարձնէ ղինակդ պիաի իյնար՛^ ու պէտ է վերկանար վէպն ո*–\1՚Էլ ^եռագիրներ , որոնք այս կամ այն պատճա–
Մարաթոնի յ Ս ալամին ի , ^էաէ^էէ) Թ՚երմոփիլէի ալ։ աով տրուած են անՀաանեբոլ յ աշակեր աներո լ ,
Հերոսներուն , ձեբ անպարտելի նախնիքներուն ; Եբբ մեկնելէ առաք ղացէ Հ բաժեշտ առնելու բա րեկամնեբո՚ւ ւ իմ մօտ կը գանուէր ա,ե ա բա կ մը,
Բարեկամներ ^ ե զբայ բնեբ , կռուեցէք էփդգէմ էրմէ , 0Լական խնդրեց /»
ամ արդ եւ անգութ Օսմ անց էին յ ո՛՛չ Օսմ անցիէ ղորդել էբ բար ե ւ՝ւ ե ր շ եւ աւելցոլց . կանութեանց շուր2 200 էք ք իբ աշակերանտեբէն
նման , ոչ մար գա ս պան ո ւթ ե ամ բ , ա յ լ իբրեւ աբի Ըսէ էրեն՝ ք որ ես զէս լաւ կբ զգամ, շ ա՛ո մէկուն1 կողմէ արտադրուած X Տանձն առի Հրա -
զէնուոբ ազատութեան եւ պաշտպան մեր սուբբ աւելէ լաւ, քան եբբեւ֊է I տարակել այգ գործը՝ նիւթական օժանգակու -
կրօնքին եւ Հայրենիքին . . .» ; ինյէէ^ն գէտնա բ ալեւոր զձր ագէ տ\ր , որ ութր թեամբը գրասէր բարեկամներու : Ջեռագէրբ քա
իսկ Հայ յեղափոխութեան մեծ գէս^ք^բէն ամ էս՚ր չլրացահ էտէ մտնէր եբկնքէ արքա յութե– նի մը ամիս առակ "Բ^Օ՚ցի իրեն , ^ե^րկէն ստուգու
«Գրօշակ»ի : ունե -
՝Բբէսաափոբ Ա՝ էքա յէլեան մ ԷԼ (1900) նէն ներս՝ գէւղէն Հետբ բերահ տրեխն՛երով մէ մը Համարդ Ջեմ գ է տ ե ր , թէ ժամա\1՝ակ
«Ամբո էսայ էն տրամա բան ութ է խորագրին լՎակաէ գէր , տզաս Տ ճակաի գիր , պէաէ ցա^ւ կատարելու Հարկ եղա՛ծ ուղզում1երլՀ կամ
քն դ է պ ս ^ ես կբ տէ
աակ , քարոզեց « աՂԳԲ աԲԴ^*°Ք երբեմն բսէր էնքճ ա/ն֊յայտ ՀեռունեբլՀ նայելով : լրացումները : (Համենա մնամ
;
սարէոլկ յ էսկ "՚յ՚ք*մ ազատ չէ մոռացել էբ կրած Հյատ աւելէ լալ , քան երբեւէ^ յյս բո ԿԲԸ։ րը էմ յանձնառութեանս
գան–
զաբՀուբեչի կոբր՚ուստևեբը: Ո^րը արդեօք գբա\ւէց ըսելու սլաՀուն էսկ Գոլ–*լէ ա՛րդէն սկսած է, Անձնական՝ \համ ակէ մը տեղեկացա յ , ոբ գրբ–
կբ էէ ո էյ է ր ա յսօբուայ իր ազատութիւնդ նախկին գազ , ձ րաԱ0 Ա՛Հ ա ս Հոգեվարքը էր՝ կեանքէն *•.: ՛ուած վերկացած ՝են էր նոր վէպին ^«կեանքէն
Վիճակին՛ Հեա . . . : Օսւրաաեւ կռիւ յաճախ եւ Վանքէն է ր խո՚լցր «վեՀ արան՛» մ ը ն էբ էրեն պէս») առակէն երկո՛ւ ՀատոՀրները; Այս ԳՈԲ^Բ»
եբկաբ ժամ ան ակ գուցէ անյակոզ չեա քած՝ երբեմն Հ ամ ա ր , մ է^-՚չ էն ծ է Համ աբ պսՀբդ ճգնարան մըն ըսաւ ինծի Երուսազէմի մէկ^ մեբ զրոյցներու
նոյնիսկ իբ լայ\ւ ծաւալին^ -— աՀա թէ ոլ\ր է մեբ էր՛, ուր աբբայ Ա՚արկոսէ շուքը պակաս էբ մի - թացքին^ շարունակութիւնն է «Ա՝նա ցոր գա ց» ին X
փրկութեան բանալէն »: ա յն հ Ամէն առտու , ժամ ը վեցէն ութը , թիապարտ Փորձ մ ը ն է ան սեւեռեչո՚ւ մեր ժողովուրդին
օրերը
Ստրկութեան շղթաներ բ փշրելու Համար յ ա է պէս անիկա կը մտնէր այգ խուցէն ներս , կեանքը 1880^1 մինչեւ մեբ ^ այնպէս՝ ին է–
գա–
անՀրաժեշտ էբ ամէնէն առա Լ ազատութեան ա– թուղթին յանձն ելո լ Հ ամ ա՛ր։ ինչ որ սաեղծա -
զափաբբ արծաբծել եւ մաբաիկեերուն ոգէ եւ գոր՝ծ ք ան՚Հանգաբտ \իբ միտքբ ^ռրկ^էր ՛ու կբ թե պէս ինք տեսած ու ապրած էր զայն ^ ա 4 Դ ^°ան -
բիոլթիւն ^է*ԲՀ^1/*Լ 1 լադրէր իրեն : քը :
Ա՛ աաւոբական քաբ ո զի չնեբէն՝ ետք աՀա նաեւ /*բ ձեռազիրներուն գէզբ •> անւէութօրէն նետ– Օշականի Հոգը էէր , թէ կը կարդան՛ կամ շեն
պա–
եկեղեցականն եբբ ; ուած Հոս ու Հոն , սպեղանին– վբայ ^ որմափոբ կարդար ղի՚նք , թէեւ միշտ վախը ունէր չհաս -
ՀելլէնակաԱ յեղափ՚ո խութէ լնբ^ • պա յ թե ցաւ Հար ա՛ններ ու\Ն մէք, փո շէ1 եր ո ւ ա ակ կ ը քնանա ւ էն կցուելու։ Ուզելով նմանիլ ԱթանտալիԼ՝, որ իր
Բա էք բասի Այա Լավբա վանքէն մէՀԷ, քյ\րանոս ե - արդար քոմւ՚ով : վւառքը կը նախատես էր դար մր առաշ\ , իւքն ալ
պէ ս կ ո ալ ո Vէն՛ առա շն ո բգոլթեամբ % 0 եգափո խա - Զե°ս վաէ/նա՚բ , որ կրնան կոբս՚ոլէլ, Ի՛Ր փառքին Համար կը դհ֊էր յիսուն տարուա՛ն՛ շըր–
կան շաբժումներու Հետեւանքով ^ոլսոյ Օբթո - Հարցւցէ օր՝ մր այնքան մ՝աաՀ՚ո՚գ , ,որ\ կարծես էմս չՀան մը , ուրուն կարծեմ կէսը լրացաւ արդէն : Երբ
տոքս պատերի արքբ կա խո լե ցաւ ու ս պանն ո ւե ց ան\ եզած ըլլայէն անոնք X առիթով մը դիտել տուի իրե\նւ , թէ առհասարակ
քան է մբ տասնեակ եկեղեցականներ , տասնեակ
Հազարաւոր խաղաղ բնակչութէւձԽ մարզուեցան֊
ռբկբէն ամէն կողմբ։
Ե ս կ Հ այ յեղափոխութեան՛ սեբտէւ կապուած՜ են ներ ո լ մրցակցութեան Հետեւանքով եւ Հազա բա - Օսմանեան կայսրութեան Հիւսիս - արեւելքը
քՍբէմեան Հայբիկէգ իղմէբչեան Երկաթէ Պատ - ւոբ տաբէւերէ է վեր Պոնտ՛ոսէ , կապագովկիոյ , 0ոլնաստան , իսկ ա\ւ՚որ Հիւսիս արւեւմուտքը՝ Հա
Բէաբքէ անունները : Ո*֊րիչ ^այ եկեղեցականներ Տոնիոյ ոլ Անաաոլոլի այլ շրջաններուն մէք ասր– յաստան , ի վերջոյ իրենց սեփական արեան գնով
գէնք ի ճեռին մասնակցեցան կռիւԱ երուն : ^»Լմէա– բոզ յ ո յ ն <յ՜ողովո*–րգլլ Հեռացաւ իր օձախէն 5 մէկ– է որ թօթափեցին թրքական լուծը։ Եվ.կու ցեղա
հէնէ , Վ ա ր ա զ է , Ս * կարապետէ , Ա . Բարթոզո - ոլկէս մէլէոն կարգուեցաւ Անաաոլուէ մէք X կից ազգեր, որոնց Հայրենիքները ա ի քաե Հեռու
մէոսի վւսՀւքերուն անունները կաբելի չէ անջատել Հայ աղգայէն զարթօնքը եւ յեղափո խ ա կա\1՝ են իրարմէ, բայց ազատագրական պայքարով ՛ու
Հայ ազատագրակսձՆ պայքարի պատմութենէն ; շարժումները աւելէ ուշ սկսան , բայց էնչքան՛ նը– քազաքակրթոլթեամբ ն ո յ ն շաւիղէն քալած ՛են :
Ս* Էւ-Ա կողմ էն երկու ժոզովոլբգներ ուն գէ֊^ ման են Հերէն ազատագրական պայքարէն : Աբէէ֊– ՀեԱէձնեբք ո լ Հայերը իրենց Հւ՚ոբաղոյն
թշնամէէն տմաբգութէւ֊նը ^ անգթո ւթԷւ1նը ն կա - \ւարբու թչնամէն տեսնելով էր վերջնական պար– պատմութեամբ , իրենց քաչՆւլթեամ՛բ եւ անպար -
•րազր ող եւրոպական լե զո լնե բ ո վ մ եծ՜ գրական ու - ա ո ւթ էւն ը ^ կա յս բ ա թե ահ քայքայումը^ եղաւ ա– տելի կո բովով ցոյց տուին որ իր՛ենց նախնիքնե -
թէւն մ բ սա եղծ ո ւե ցաւ : Լո՛րտ Պայրբն , 1Լէ կա ո ր ւելէ անգութ ո ւ արմատական Հանդէպ Հայեր՛ուն, ր՚ոլ արժանի զաւակներն՛ են ու գիտեն իրեևց Հայ
Հէւկօ , Հյաթօպբէան , Րբնան արձագանգ եզան^ ոԲ"նք սեզմուեցան Արարատի դաշտը, անդին րենի Հողերը աշտպան՚ել արտ՛ այլազան թրշ —
Հելլէ\1նեբո՚լ մզահ անՀաւասար ա յքարէն : Ւսկ կորսնցնելով Հազարամեայ Հայրեն՛իք մը X նամինեւրոլ դէմ :
Փէէռ Բէյեաբ , <իան Հ^ոռէս , ՝Բլէմանսօ , Անաթոլ Մեձ պետո ւթէ ւձնն՚եր փոխն է փոխ տէր կանգ Երկու խորՀրգանշան լեռներ՚ու՝ Ողիմպոսի
ազատագրու
Հերանս, Լորտ Պրայս 1 Ս՝ոգկրնթաոլ , ^էբարտ , նեց ահ Տ ո ւն ա ս տ ան՜ է , օգն ե ց էն ա\1՚որ Հետեւանքով եւ Արարատի՛ զաւակները Հազարաւս բ տա\ր թ ւ ՚ ե -
Տ)բանց Վէբֆէլ քաղաքակէրթ մ ար գկո ւթ եան՛ թեան , բայց մբ ցա կցութ էւննեբոլ րոլ ընթացքին տեսան բազմատեսակ բռնակալնե
ներկա յա ցուցէն։ թ^Լամիին կատարած– ա Հալ ո՛ր ո– յաճախ զայն լքեցէն իր բախտէն % րու արշաւանքը, բայց մնացին միշտ անընկճելի
ճէրրՀ) Հայու ցուցագրահ ^ԼոՀ՚ովէ\տ քաջութիւնը եւ Ս ակայն եւ ա յնպէս Տ ո ւն ա ս ա ան աւելի բախ ու միշտ ձգսքեցան իրենց լիակատար ազատու -
հո վա -
եւրոպական գէւանագէաոլթեան շաՀագէաութէլ - տաւոր եղաւ քան Հայաստան , որովՀւետեւ թեան եւ Հայր՛ենի Հողերու ամբողջացման :
Վ^յ^լ^Յ
նը ո լ պատ աս խանատուո ւթէւնը : յին Հագորգակցութիւննեբու Հ^ՈԲ^ է1՛ յ 600 տաբինեբու օտար տ ի բ ա պե ա՛ո
ւթենէն
Հելլէն ազատագրական պայքաբբ եան պաշտ պան ո ւթէւնը արեւմտ . պետոլթէւննեբուն
կայսրութեա՛ն գէմ Հար՚րլր տարի տեւեց : Եր ելա - որոնց նաւատորմը կը յայտարար՛ուէր չէբ ետք, դեռ ն՛ո՛ր՛ է որ Հելլագային միացաւ Տոտէ -
րատել կռիւներ , ի սկ ք ա գ ա ք ա կ ա ն գ ե տ ն ի վրայ կրնար բարձրանալ Արարատ,, .1 Այսէսով Հա յաս– րա՚֊էզը (Երկոտասան կղզիները) :
յոյսերու իրականաց մը ել յուսախարոլթիւմսե– տանի կրած Հ ար՚ոլածնեբը եղան աւձելէ դաժան ու ՏոձԼաստանի անկախութեան այս տար՛ուան տօ՛
,1՝Ր իրարու յաչոգղեցին : երկարատ՛եւ • նակատա՚ր՚ոլթիլնըլ բացառիկ նշանակութիւն՛ ունի :
1812 Մարտ 2,նին յայտարարուած ՀելլէՏՆ աղ - 0 ո լ Լ աստ ան ու Հայաստան որպէսզէ ազատ էն ՈրովՀետեւ Բ. Համաշխարհային պատերազմը
գային ա՜նկախութիւնը, եւրոպական պետութիւն– քՒուրքին եաթաղանէն եւ աէրանան էրենց աղգա վերՀացաՆ ըլլալով Հանդերձ , այդ երկրի <հ՚ողո -
ները ճանչցան 1830^ ԼոՀԼտ՝ոնի դաշնագրով Տոլ - յ է ն անկախութեան , տուէն անթէլ ղոՀեր։ Բայց վո՚֊րդը լի Հաւատքով դէսլի իր ապագան , աղգա–
յի^
երկու երկէրնեբուն ազատարարէ Համբաւ ունե -
նաստան առածին անգամ ունեցաւ միայն Մօրէա
թերակղզին շրիսնը : Աստիճա\ւ ա բար ցող (կուսաստանբ մէշտ Հետամուտ եղաւ քաղա - Դ՝(–օշը բարձր բռնած , դարձեալ առատ արիւն
ել Ատտիկէի քական գետնէ վրայ էր ստրուկը դարձնելս լ ազա կը թ ա փ է ՚ի,ր հայրենիքի բացարձակ ան կա խո ւ -
մայր Հայրենիքին կցուեցան կաիրոսը, թ՚եսա - տ ա գ ր ո ւ ա ծ այգ երկու ազգեբլՀ X քէէ՚Հնը ապահովելու Համար :
լիա՛ն, Մակեգոնիան, Բ՝բակիան , կրետէն, Հ՛՛ո Յարգանք Արմենիայի ժողովուրդէն Հելլա -
նիականի ու Արշիպեղաքոսի կղզթ՚ւերը : Փոքր Ա - Հ^աԷ^Ր եւ Հայը էրենց արէւնը չթափեցին՝ , գայի՛՛ ւ որուն ազնուակա՛ն անունը եւ մղած պայ
օիոյ արշաւանքը պիտի իրականացնէր Հ.Մ եղալի ո րպէ սղի պարզապէս իրենց աէբերը ՚ փոխէին 1
Բ՝Ոկբքին փոխարէն ս լաւին ծառայ դառնային ; քարը այսօր ալ Համայն մարդկութեան Հ իա ցու -
իգէա»ն , բայց ան ձախողեցալ , մ եհ– պետութիւն– միՀլ, արժան՛ի է<
Գ– ԼԱԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
