Page 53 - ARM_19-1948_01

Հ Ա * ԱՀ

Հետ դարաւոր կապակցութիւն ի ձուլեց այո երկու ՚ՀաիԲոֆժփ ը&թեէցողԱԽոէԱ ռաշ Հասց\1,ել բաժնեգիններ ր : Այս տաբի, ես աք

ազգերը առանց վնասելոլ ազգային նկարագրին ։ իմ կարգիս , պիտի աշխատ իմ օրը օրին, պատաս,.

Թրանսլվանիո յ Հունգարացիներուն Հիւրասիրու­ խանել Հ աս ահ՜ նամակներուն , գիտեմ որ շատեր

թիւնն ալ րար Լ աց ա կա մ ո ւթի մեր Հնարաւոր գար– կը գանգատին չպատասխանելուս Համար , քաԱ

սյ&րու. ն նիւթական ապրուստի Հեա ԳԽկտեմբեբի թիլով չբացաւ հբբ գիտնան թէ ի՛նչքան ձաձ քաբեո.1ուած եմ)

ազգային նկարագիրն ալ պաՀ պանել եւ իրենց Հին ե,թ թնեբորդ տար ե շր 2^անի ։ պիտի ներեն անշուշտ :

աւանդութիւներուն Համաձայն ապրիլ : Աաոր « Տ ունին /*միշկր » կր կոչուի այս թերթր : Տառա^իկայ Ա՚արտ \ էն սկսեալ, պիտի սգէ

մեծ՜ապէս նպաստեց Մխիթարէն, ի՚եչպէս նաեւ իր տեսակին մԷՀ միակ պար րերա՛կանո՝ գտած ՀԱՑ - ԲՈՅԺի բաէ/–ն<եգինբ : Ատիպոլտծ ենք բաբ–
կաթողի­
Օգսենտիոս Վերզար (1655—1715) Հայ րնգու֊ւելուիԺետմբ եւ վայելած ժ\ո ղովր դակա^ո ւ ֊ ձրաց՚֊֊եք ո1ւ՝՝՚.բ , տԳ֊տեստկաԳք անօրինակ տագնա­

կէ եպիսկոպոսէ՛ն Հաստատուած ՀոՐս ժողով բղա- թեամբ Հպարտութիւն կյչ պատճառէ ինծի ։ Եր պիս պատճառ՛ով : Ով որ կան ո լ խ կը բաժանորդ «/-

պետութիւններոլ մեծ դ՛ո րծո լնէ ո ւթ իւնր : Ու ստի» առաքելութիւնն՛ է մ ո զո վո ւբդին տալ ֊ առանց եր­ գրուի, Ա արտ \ Էն աո աչ1, կբ վճարէ Հին բաժն՛ե­

"(էաՔ &Եք մասնաւոր ա չագ րա թիւն դարձնել բեք գի տ ո ս ի կո ւթ ի ւն րնեչու , ա ռ ո ղՀա պա Հ ա կան ՛լ ինր։ Տետնեալ ՛որեւէ բաժնեգին, կբ Հաշո ւենա

Թրանսիլվանիո ւ չորս եւ Պուտափէշտի միակ Հայ եւ բժ շկակա– ծռ,՚1 օ թո ւթի ւննե ր , որոնք գո ր ծն*Ա– ն^որ սակով, Մարտ ,\էն ետքր :

կաթողիկէ մողովրղապետութիւններու գո յ ո ւ – կան են, օգտակար եւ ամէնուն մատչելի ւ ներկա­

թեան՝ եւ անոնց բարոյական \ոլ նիւթական բարձ֊ յացնել օ րուան՛ Հ ի լանդո ւթի ւննե.չ– բ եւ դաբմ ան,ու— ՀԱՅ ֊ ԲՈՅԺ կ՛ուպրէ շնորՀիլ իր բարեկամ–
ն եր ուն , ա յ Գ ՐաՐռ^Լ ամն եր էն կի խն ՝դր եմ ^Լրհ."
րացումտին Հ մ ի ժողովրդական եղանակն երր , ծանօթ ա ցնե ւ նա պատ կ ել է բենց ճ էգր * ո րպէս զէ կարենամ Հ ԱՅ

մ ան բէներր եւ անոնց դէմ պաշտպանուելու մի–

Հա յերր սկի՛Ա՛ր Հուձնգարիոյ քաղաքական Հոց*նե\րր , ճան չլինել մ աբգկա յին մ արմ ինր եւ անո ր - ԲՈՅԺին Հետ տալ ն\աեւ տար եկան, ա ռն ո ւ աղն

կեանքին* մԷՀ գեր չունէէն ։ Սակայն Թրանսիլվա­ գո րծ ար անտ կան պա շտօննե րր , ել վեր Հապէ ս երկու Հատ ո ր գրական։ ութ էւն կամ ու սումնաս է -

նիո ք իշխանապետն եր էն եւ Հտւնւգարիոյ թագա­ Հ արցարանի մր մ ԷՀ պատասխանել Հ ի ւանդն եր ո ւ ր ութ իւն , միակ Հաճոյքս կամ երազս՝ որ գէս կր

ւորներէն* րնգունած ղս/եաղան՝ մենաշձէորՀներու Օ– նամակներու\ն՝ ահա աշիատանքր, որ կր կլ կասլէ ա յս պարապ աշխ ար Հ էն հ

ժտնդակութեամբ ամենակա՚րեւոր ղեր խազացին տարէ ՀԱՏ ֊ ԲՈՅԺ էր գոյութեան եօթր տարինե­ Ե– ՆԱՐԳՈՒՆԻ

Թ րան ս Էլվանի ոյ ար ո ւե*ւ տնե բոլ ե լ վ աճ առակ ա - րու րնթացքին՛ ։ Աշխատուած է \որ թերթէն լեզուն 8– Գ ՀԱՏ - ԲՈՅԺի տարեկան բաԺնեգի–

ն ո ւթեան րաբգաւաճմտն* Համար։ աւո վւնտռ - Րլլայ մաքուր, պայծառ եւ Հասկնալէ ։ Ջանք չէ \նն է, մինչեւ Մարտ մէկ, 300 ֆրրանք Ֆրանսայէ

ուած Էր ՀայռտՐէ^Հ Հիմնուած կաշեգործոլթէւնր խնայուէր , ինթերցոլմր Հաճելի դարձնելու նպա­ Համար, տբ տա սաՀ ման՝ 350 400 ֆրանք։

((,^օ^^(օV^ո անունով) ։ տակով, գրական ու պատմական նշմարներով Ճ-Ո–

Ար տա ս ա Հ ման ի վաճառական՛ութիւնն ալ Է– իսացնելու Համար յօդուածներ ր , միշտ կարճ , Հասցէ*— 17 1^Ա6 0աո6տւո6, Բ&ոտ (13)։

րենց ձեռքով կր կատարուէր % Անասուններու վա­ միշտ այժմէական % կարելիութեան չափով՝ ար­
աշխա–
ճառականութեան Համար՝ Հոգային մեծ ստաց ֊ ձագանգ կր արուի Հա յաստ անի բժ շկակւսն՝ ՆՈՒԷՐ ՄԸ ԵՐԵՒԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻՆ

ոււսծքներու պէտք ունէին , մանաւանդ արօտա­ տ անքն երո ւն , ամէն մէկ թիճով՝ յօդուած մր կր Ցէրււ/ւ եւՀ այ կա կան Մ էութեան վար է չ մ արմ ի -

վայրերու ։ Մեծ Պատերազմէն վերՀ, երր այլեւս ՛ԼՐ" ւի՝ Երեւանի ր^՚ի թէ նե բ էն՛ մ է կ ո ւն ստոր ագ րո լ.֊ նր ւ որոշած էր ք անցեալ տարուան րնթացքէն Աոր–

ան՚ա սէո ւ՝< նե\ր ո ւ վաճառական ութ իւն ի ա յԱքան շա– թե ամ բ կամ Հայաստան ի բժշկական՝ ա շէւարՀ ա– պոնի մեծ ամ փֆ թատրոն էն– մ ԷՀ էր սարքած ^Հայ

Հարեր չէր , Հունգարիս յ Հարաւայ՛ին մասին մ ԷՀ գբ՚ո ւթեան ծանօթ մ ասն տգէ տի մր կողմ է ։ բանա ստեղծս ւթեան եւ երաժշտութեան , փառա -
Փաբէզէ
Հայ մ եծ Հ ո ղա տ է րե ր ո լ դասակարգ մր առաՀ ե–, Այսպէս , ՀԱՅ ֊ ԲՈՅԺր փ"ՔԲէկ բժշկտտուն տօն^էն զուտ Հասոյթէն կէսբ նուէրել
մըն է , տբ կի գործէ էր օգտակար խորՀուբգներր
կաւ այս վաճառականներէն % Հ աս ցնե լ ո վ ամ էն\ ուր որ Համ ալս ար ան է ոԼսանողաց ի րերօգնութ եան սին -
եւ գէտ ու թեան բարէքր
տուկին եւ միւս կէսով նուէր մբ ղրկել Խո\րՀբգա–
Արուեստի ու վա ճ առա կ՚սՀսո լ թ ե ան մ ԷՀ մ եծ Հայ մր կ՝ապրէ յ
յ\ին Հայաստանի Հ ամալս արանին\ ։
րնդունակութիւձնր՝ Հայեր\ոլք Հարստութեան* աղ - Բտլց անտեսակաւ ւսննախ րն թա՛ց տագնապր
բիէ-րր եղաւ ։ ւնէութեան Զուտ Հասո՛յթի եղած է 52.000 ֆրանք
կր ճնշէ նաեւ ՀԱՅ ֊ ԲՈՑԺէ գո բծո որուն

Ս ա կ ա յն 1 847 -— 49/* պատերազմի ծանր Հար­ վրայ : քՒ-ուղթէն սո վ լ։ , տպարանէն, ելեկտրական կէսր յանձն ուա ծ է Փարիզի Համալսարանէ վերա^

ուած մ ր տուաւ ։ Հյբ Հա կայ ազդերբ գրգռուած մուժին կրճատ՛ում ր եւ կեանքին՝ սղութէւնր թո յլ տեսուչ/էն, Էսկ մէւս կէսով գնուած են շարք մր

Աւս տրիացինեբէն կողոպտեցին Հունգարացիներու չտուէն., ովւ ՀԱՅ - ԲՈՅԺր աւելէ եւս ճոխանար ։ գիրքեր էո՚րմնք Պ* Հէնայէկեանէ միՀոցով ղվ՚կր -

միացած Հայեբ֊ոլՀև։՝ բնակարա-ններր եւ խանութ– ԱրտաստՀմա֊ն էն դրամ ական փոխագբութ$^նց ուած են Երեւանէ Համալսարանէ վերատեսուչէն

ներր : արգելքներբ եւս մեր դժուարու թ ի ւննե րի - 1լ աւել­ էբր Ֆ-Ր անքեւՀտյկական Մ էս ւթեան ն ուէրր Հա­

ցնեն ։ յաստան է Համ ալս արանի մ ատեն աղարանին : ԱՀա

Ան ան կա ց ա ծ ին՝տտնիյ$երո լ ան գամն երր գէ– Հակառակ բոլոր ա լս նեղկութեանց , վճռած են՛ք ցոլցտկր ա յգ գէ րքերուն •

մեց\ին պաշտօ՛ն եայի ապաՀով գործիք ել ցրուե - շա.րռւնակել ՀԱՅ ֊ ԲՈՅԺի Հրատաոակութիւնր , Լա ռուս է 2-Օբգ գարու բառաբաեր , վեց Հա -

ցան Հունգարիս յ զանազան ^"գմեբր ։ կիրզա եւ Հետեւելով մեր բարեկամներուն– քաՀալերու– տոր , ֆրան՛սական նկա՛րչութեան գանգերի - 7

Ե ղի ս ա պէ թ-ո լպո լի ս Հա յ քաղաքներէն զատ , նաեւ թեանց։ ՀԱՅ ֊ԲՈՅԺ էնքնաբաւ թերթ մ րն է, Հ ատ որ , ՛Օ * Ագոն ց է «Հա յոց պա ամ ութիւն՝^ ր

ո լր ճ ո վի մ ԷՀ շատ մր ս/ն.ո ւնն եր սբ բո ւե ց ան յ բայց մ եր բտրեկամներր պէտք է ա յնպէս մի ր– երկո լ ո բներ , Ե ո ւկիս Պալթրուսաթիսէն ֊~

Ա յսօ ր շատեբուն գիմ "՚ւլիծր մ իա յն կր մ ատնէ ի - նՀմս, որ մենք կարենանք վարչական գործերր յանձ– Հա յ կա կան ճարտա բապետ՝ ո ւթեան մ ասին

Հր՛ե նց Հա յո լթ եան պատկանի լր \ նե լ աւ^րէ շէն մի տժամ տնակ կատարելու Համ ար Մ ա Ր " է ( Լորան՚քյ ՀՀ.Բ ան գա կա գործութեան եւ ճար­

Հայեր ր ք)՝ր անս ի լվան ի ո յ տնտեսական կեան - ուր՛ ի շ Հ բա տա բակութէւններ՝ եւ զբաղելու Համ ար տարապետութեան ԳԼՈւլէ՛ գործ ո ցնե րր՝^ Լու -

քին; մ ԷՀ մ է կո ւկէս դար, պատուաւոր գեր մր ու­ մեր՛ գրական՛ .աշխատանքներով, ա՛յդ է արդէն կամ սքի է <հԿեանքր եւ բարքերր քհուսէոյ , մ ԷՀ *
Մեծն Պետրոսէն մինչեւ Լա֊թ՝» - չորս շաՀեկան
նեցան ։ ԺԹ* գարՏոլ կէսին 1848// դէաքէն վերՀ մ եր գլխաւոր ն պա տ ա կր , եբազլբ ;

երր Հո լնգար աց ինե րր ստ ի պ՛ո ւեցան Հ ր ամարի լ ՀԱՅ - ԲՈՅԺ պէտք է ապաՀովէ այգ ծրագի– Հատոիներ , 0,ո • Աէրաբփէ Տէր֊Ղլերսէսեանէն\

իրեն ց ան կա խո լ թե ան պաՀ ա\ն Հն եր է՚ն\% Հայերն • ա հ բի* Ատ ո ր Համար կոչ կ\ինեմ րո լո՛ր բնկեբներուս Հէնդ Հաաորներ ՖրԷտէրիք Մաքլէրկն Արմ *
եւ բարեկամներուս յ^ռՐ՝^Ր
մ տ աւո բտկան ու քաղաքական շր Հւսնա կներո ւ մ ԷՀ —• տարածել թե ր թ ր ել օր ա֊ Ա արգի սեան ի « Հա յ կա կան արուեԱտւի նմ ո մար, -

•յեղեր գրաւ եցին , չատեր Հւ սն՝ մինչեւ Օ ո թա Ռ ուս թավի լի ի հՅ՝ ո վազի մորթով ՚՝,՝:•՝:
՚^է^
բարճր Ղ-ճ » 8 ^ ^ ^ ^ ^ ՝ ՚ ՝՝ –"՚՛ *

նախարարութեան ու քաղաքական կեանքի ^Արծարծել սէրր Հայ անցեալին ՛ո՛ւ աւանդութիւն–

ցայտուն գէմքերէն Համարուեցան ։ (1914–—1918))/ ներուն եւա յիի՚՚ֆ ՀԸ ԽՆԳՐՈՒԻ Հ. 8– Գ՛ , Կապոյտ Խաչի եւ

Հարդեր էն\ աղատած Հայե րր ե կան Հուն գա րիա եւ Այս Վռ\Ր$յ*ե պատերազմի ար Հ ալէ ր քներ ր Հ Ա1– զանազան՝ կազմ ա կե րպ\ո ւթեան ց գաւառի կոմ իաէ–

երեք դարէ ի վեր Հունգարի ո յ մԷՀ ապրող Հա - յերր Հ ո ւնգար ա ց էնե իո լ Հ ետ ֆ էզէքապէ ս տ կա - ՛ներէն եւ մ արմ իններ էն ո բ ժողովնեբոլ ել Հ ան–
յերուն մԷՀ ցեղին սէրի արծարծեցին ։ 1920/՛^ բացան) ու տնտեսապէս
փճացան ։ գէսն եր ո ւ ազդերբ խմ բագրատուն Հասցնեն՝ թուա­

այս տողեբր գրողր կոչ րրաւ Հո ւն գար աՀ այ եր ուն ՏՈ-ԲԹ. ՖԷԼԻ-ԲՍ ԱՒԵՏԻ-Բ կանէն առնուազն երեք Օր առաՀ :

«ՑԱՌՍ.Ջ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ սերունդ % Անկէլնի սեղանր կր կքէ սրբազան ծան բու -

Այս գէէէր Vասիսր իր ճերմակ , ձիւեաՀիւս թեան տակ ։ եքաչյՀ ծռեր է թեւերէն* մ էն , լուքէ

չգար շր փոխեց , քուրձ Հագաւ , ծն^ու^դ տալով մր գէրկր 2րին կուժր կր քբանէ կաթէլ - կաթիլ,

անսովոր արեւածագի կի մի։ Տրեխներր քաշած՝ երկունքի մ ր ցաւերէն\ տ առա սլա Հ ա ր ։

վազեց Ակիւթ ; Ւսկ ասդին , վանքէն՛ Համանուն Ե սա յի վանական ր փախչող լոյսէնւ փշուր մի
սոլր բբ , Ա * *հէորգ , պատէն՝ վար ի Հա լ գաղտագո­
( ԽՈՐՀՐԳԱՎԷՊ) բռնած էր աչքին՛ , կր Հալածէ մռայլ ստուեբներ՚ր

ղի , ոտքեբուն թազէքէ մուճակնեբ՝ երեք անգամ իբ խուցփն, ել կի Հ՛ոսեցնէ շռլն՚չ ու կեն դան ո լ թ ի ւն

Ա– ԳԼՈԻԽ խուցին\ շր^անր րրաւ ուշադէր ։ Զննվեց րաղկեբա– Պ տպիր ո ս ի չորցած շե րտեբուն՝ վրա յ մ տքին լու -

կր նորեկ Վանականին , սիրտի շօշափեց , գանկբ սածոր ծոբակր բացած։ ԶսսՀոլած լեղոլ մրն է որ

մ ատնաՀարեց եւ յետո յ գլուխր շարժելով խորՀր՝– կր թաւալի , իր օրագրութեան ինքնագիր ԷՀեբ՚ուն
3 ո գնած Իր Կղբ ուղեղէն՝
ԱՐԵՒԱԳԱԼ վրայէն ։
մ կան՛ո ւնքներր , գետն է%\ եւ
Գրէց՝ ՏԻԳՐԱ՛Ն ՓԻՐԱ՚եԵԱ՚ե ՆԱԽԱՄՈՒՏ: Գուբսր ժամանակր կյլ թաւալի

Համանուն լհռր ^ այրած \ոտքերր ափերուն նեարդն երի եր ագին ղամ ած՝ Ե սա յէ վանականր աստեզաՀիւս օրացոյց\է մր ԷՀերուն վրայէն , Հոս ,
Համանուն ամենեւին\ չէմացաւ, ;
մԷՀ, վեր՝ կր վւախչէ կաղնիկաղ, իսկ ամենեւէն չէմացալ օր ր , օր ո ւա ն թեւեր էէնո կախուած , կբ մ եռն ի ան^

Լո ւղեւձոբի անո ր ո ւռա ծ ց՝ոլց ամ ատ բ բոն ած՝ կր X թ ո ւա կի ր կրօնացո յց ի մր մ աշած գէր քե բուն մ ԷՀ յ

բարձրանայ ցից զառիվերր քրտնաթոր ; իր Օր՝ Աուրբ պատարագէ , Օր՝ ծոմ ա պաՀ՝ ոլթե ան ,

զարդին, կր կաղայ ինքն ալ, խորՀուրդի սուր Պապէրոսր մ տեր է խուցէն ներս , մեծածա– ր կէրակմուտքի , ժամ ագօթքի , ժամ աղուՀացի ,

վւ՚ուշ մր գանկին մԷՀ մխրճուած Հ. ւալ պաստառնե^՚ր պատին վրա յ ւէռեր ՝ոլ ցոլցա - ժամ մարմնաթափութեան • Ոչ տարփ , ոչ ամէս ,

Ամէն մարգ կր ճգնի Աստուծոյ նման ի լ ո լ մատբ տնկած՝ կր բարբառէ մեծատառ* այլ եօթնեակ ու եօթնեակներ , է բարու ՚ե՚տեւէ ,

Հաճե լի յյլչալ յ էյմ ան ո ւթ ի ւն բ պատրանք է սո ս կ ( Ո ւխ տա գրութիւն , աղօթք , ծոմ ապաՀ ու— վանական կառքի մր միաթաւալ անիւներուն Լրծ–

՝որովՀետել Աստուած է որ կրնայ ն՚մանիլ մար ^ թիւն , աղքատ՛ութիւն , Հնազանդս լ թ է լ\Լ\ եւ պա­ ուած ։ Երեւոյթներ , կրկներեճոյթներ , միօրինա–

դուն 1 ոչ թէ մարդր Աստուծոյ։ Հաճելին Հնարա­ տիժ ... կոլթիւենեբ, միեւնոյն կաղապարին* մԷՀ Քաձ~

ւոր է, բայց յարաբերական \ Երազով սնանողևե^ Լերան աղատ լո յսի՝ նեղ յուսամ ուտէ մր ուած ։ Ոչ էութիւնր որ ողյւեր գութ եան՛ մր նմ ան՝

Րր կ՚իյնան Հաճելիին մօտաւոր սաՀմ աննե րուն\՝ ներս ինկած կր քսէ ճակատ ր կանոնագրի թեւե­ փրերուն խ՚որր թաքնուած՝ չի Հոսիր երբեք ։

մ ԷՀ բայց երազր աւելի Հզօր է քան իր ա կանո լ ֊ րուն , կր մ օտեցնէ շր թն երր Հաստագիծ վե ր ւո ա - <ձԱյո , ամ էն երեւո յթի տակ կա յ անտեսանե լէ

թիւնր։ Ան\ իրերու Հոգին է \ռւ ինքնին– գերագոյն ռո ւթի ւննե իո ւն եւ անոնց աբտաշ^ունչ սեղմում - եւ Համ բ ՛ո ղրեր դո ւթ ի լն մի ոբ ՀետզՀետէ (լուռէ

իրակա՛ն ութիւն եւ դեռ*** ներէն* ու ճնշումներէ՛ն ի.բտչած՝ կի վերագառնա ք ՛եւ օրէն մէկր կր պայթէ պատռտած վարագոյրէ

Յանկարծ լեռի իր լայն՛անիստ գագաթ էն՛ վյլ– գոլրսի ազատ ու անկաշկանդ մքժ\եոլորտ՛ին ։ \,եր– մր մէՀԷ\1՝ որպէս ցնցող ւո րամ ա ։ Ես քաշուած եմ
րայ մեծաշուք ու
կեց՚ււ. ց զէնքր պարիսպ մր քաշեց իր առՀեւ ս ր իր ձգած ստուերն երր կր կա իւ ուին ու կբ ծո– խաւարին մԷՀ աւելի լալ տեսնելու Համար քաոսէն

խոՀաթափ \ոլ մ ա բմնաթափ ։ ր ին խուց էն ւ կաբաս իներուն շո լր Հ ։ Սեղան մի , մէՀ շողացող ողբերգութիւներ ։

Հայոց վանք * • • Հո*ս ալ • * • բա յց ո® ւր կաս ԳԷՐՔ^Բ » է*աէ)՚՝՝Ս ) էԲԼՐւ1 կՈլ<յ~ մր եւ խշտեակ մր
գետնատարած ՚.
ու. չկաս գուն, ով Արմէնի սեր՛ունդ եւ ամէնուն (5) ^ .

Fonds A.R.A.M