Page 36 - ARM_19-1948_01
P. 36
ԻօսիԱք, Խր ւռութինԱը ԳքաքԱԱութիւ§ը Կեղծիք Էէն իոսկաճութիւճ
անիմաստ հ աղևւս Ի9 ւ Ր ի ա թ հ ա Ա Ա կ
հ կբխսսեջ արքօ^աՀմքէհեք՚ն մ ո Փե –ո Հեները
աաեևէ մ€ է վեր կքձ Տա,ւեն կոյաոաաՆԷ ա–
Ներգաղթի 1947/՛ ^Րատէիրր 1 դմ-բախաաբար ֆյ1յ՝Բ. • — ֊ Հռոմ Հրատարակուող Հլիաալիա իօ– ղաաո ւթեան աե կախս ւթեան մասին՝ մրա–
չիրականացաւ տեղեկու
ա մ բո ղ ի ւթե ամ ր; թէեւ մե ր տրա ռօփէա՝^ ք^&րքէր Հետեւեալ շաՀեկան մէաներյլ շփոթութեան մ ասվելու Համար։
մադրութեան տակ չուն ինք այս տարուան՛ ԼՀ"~ թիւնն երբ կուտայ խորՀրդային դր աքննո ւթ ե ան
թացքին փոխագրումներ ու ճիշդ թիլբ ւ ստտյգ է մ ասին . Այս աողերով «.Զառաի մաարլ ճէլղ վէքքի
սակայն , ուր այգ թի^բ ղդալապէս պակաս կը մը– վրայ կր գնէ եւ կը աարղէ այն կեղծէիր ՂՐր գոր
նայ ծրագրուած չափէն (70 Հազար) : «Բոլո բ բոՀ֊֊ատ իրական երկիրն ե բալն մ էէ կա ծիք ըրած են՛ կարղ մը ինքնակոչ Հայրեսասէրնել,
ՖբաԱսայէն , \)գիպտոսէն, քիում անի ա յ էն , ռա վա բ ո ւթ ի լեները կբ կիր ար կեն դր ա քննո լ թ ես*ն՝ ՛Ղ թէ «միամիտները լվյոթութեան մատնելու Հա–
Իրանէն , իրաքէն , Աոլրիայէն՛, Լիբանանէն՝ եւ ՛կա– զանազան՛ եղանակն՛եր իրենց մամուլին՛ *լ\սայ* յ՛ար», այլ Հրապուրելու Համար Հասարակութիւն
ղեստինէ /*( մե կն,ո ւմ ի Հ րաՀան դ ստացող եւ իրենց Բայց այղ դր ա քևնո ւթ իւննե րէն ոչ մէկբէ կբ Հաս մը որ աքեսվան աշխատանքով եւ աեՀուն ղոՀա–
Բ"է 1 ր պա տր ա ս տ՝ո ւթ ի ւնն ե բ բ տեսած բաղմ ու նի ա լն՛ նրբացած աբուեստին , ա յն կատար ե լիու– րեութրւևերով կրցաձ է իրեն Համար քիչ չատ
թիւ֊ օներէն Հ ա ղա բ ա ւո բն ե րբ , ամիններէ ի վեր թե ան եւ ա յն արդիւնաւէտ ձեւին զոր Աթալին ի բարեկեցիկ վյրճակ մը ստեղծել եւ ժամանակ ՛ու
կբ յ պասեն փոխագր՛ուելու Համար : Գ "Ր^ հ-Ա է Ռ՝ո*֊ս իոյ մ էէ; Գրա քանն ո ւթե ան՛ կարևլիութիւս չունի աողպատէ ցանցի մը ետեւր
Աովորական՝. սպաս՛ումի բնական էղայնո ւթիւ– պա րղ եղա՛նակ մը չէ ան , ա յ լ վերին աստիճանի գան՛ուած իրականութեան մասին ծա՛նօթ ութիւ՛՛
նէ ն աւելի ծանր վիճակէ՝ մբ մ ա տն՚ո ւա ծ են , այս բարդ ձեւ մ բ որմէ ո չ մ էկ կերպով աննկատ կբբ– ունենալու :
աա մանն եվ– ու. մ ԷԷ անգամ մը եւ ււ ս/ ս ա յաւ գ եղս նա յ ան՛ցն իլ բն՚գգիմ ագի Հհ սաճ քին \ կողմէ ան– (յեբղաղթը Հայրենաս՛իրական ձեռնարկ մըն է
մ ե չ. Հայրեն՛ակիցները է Առան՜ց բնակարանէ, գոր մ ե զօր էն I եր կա յա ցաւած յօղուած մբ ; ոլ եթէ քաղաքական՛ Հաշիւներ մաքրելու սլատբ–
ծի եւ ա շխ ա ա ան քի , առան՛ց նիւթական մ իէո օնե Ա՛մ էն էն առաէ կա յ նախնական դբ ա յՀննո լ թ իւ– ուակի մը չվերածուէբ ան, ոչ ոք անոր մասի.
րու անոնք գաաապա բ ա ոլած են .սպա ոմն ական նբ ամէն մէկ խօսքի Համար ոբ պէտք է Հրատա Հակաոակ արտայայտուելու իրաւունք սլիտի ու
եւ ան՛ս աո յգ կասութեան ; րակուի : է)՝ւ ա յս , ոչ միա յն՝ դիրքերու , մ ամ ուլի նենար :
^՝1՛է 1^1"՜ էՒս ^ազմ հվ*՝ ա յն պէ ս ի ւե ր ալ , ՛որ ոնք կամ պաբբեյ. ականներ՛ու Համար այլ նայնիսկ այ~ Մէկ կողմ գ՚ենք, առ այժմ, այգ շարժումին
իրն։ ց ամ բողէ ՛ո ւն եցած մ իէոցնեբը Լն ի լթ ա կան ) ցետոմսերու Համար հ Հետեւանքով ստեղծուած միԼաղգային տեսակէ
մաս անա կա լո րապէս ան օ գա ագոբհ՝ ե լի մեծ եւ Այս ն ախն ա կաս՛ դր ա քն ն ո ֊՛թի բլԱ կբ կա տա ր– տը՝ Հայ աղգա յին ղատին՛ եւ իրաւունքներ՛ու.։
վաք կապոցներու վերածած , ւ ե դա ւի ււ թոլեր են ուի մ ասն աւո ր պաշտօնատան՛ մբ կողմ է ար կբ շուրթէ։ իայց Հարց կ ո լա անք աբղարա" նալի են
մեկն՛ումի Հ աասմաարր ԱշաԱնաշ,անակուած վայրերը : Նորկո չոլի «կլտւիգ% : Այս պա շտօն՚ա տ ո ւն բ եբկոլ այն կեղծուպատիր յա յտար ար ո ւթ ի ւնն ե րը ՂՐԸ"
գա ղ լգժա կ ա ՛յ կեանք ստեղծուած է ա յ ււ սլա յ– կերպ գր ա քննա ւթ ի լն՝ կբ կատա՛ր է իբարմ է բոլո՛– ե՚չթե՚նւ պաշտօնական լիաղօվ.ւ՚նեբ եւ աղմկարար
Ա ա. .. Եբուս մէէս, Հըծա,նՕ՜աեբ լն-Հ աճա ւ աեւական ա ֊ բովին անյկախ : Առաէին բ յան՛ձն ուա ծ է մասն՛ա թմբկաՀ ար ներ՝ ամէն ինչ փայլուն ցոյց տալով,
նա կ սկալներով լեցուն ;
ւոր պաշտօնատարներու որոնք ներ կա ւ ենք ամէն՝ այդ դր ախտավա յբի կամ գեՀ ենական միէավայ
Այս բ՛1 լո բ ղմ ո ւա ր ո լ թ ի ւն՛ն երէն ոչ նուաղ մբ– մէկ տպագրական եւ Հ րատարակ չական՛ Հաստա րիս մէէ։ Ամէն, ինչ թող ըսուի եւ գրուի շթնաբա
ս։ ա , դ ղ ի չ են նաեւ ղա՝.ւ–աղան ե բ կիրներ ո ւ մ էէ քո– տս ւթե ան մէէ եւ առանց անոն ց Հ ալանա ւթե ան՝ ՛ո ք բո ւթե ան , ճաբտարավաւեստի բար դա լաճ մ ան ,
աե ւլծուած անն պաս ա ա րամ ագրո ւթի ւնն երբ Հա մէկ բառ կամ ա ա ո կ՛բ տպուի : Այ ս կարգի պա շ– գոքծա բանն եր՛ոլ ել էք ուղիներ ո լ շինուիմ եան մա–
յութեան եւ մ՛ ա ս Լ՛ա ւո բ ա պէ ս մ ե 1լև ո ոն ե բ ո լ գէմ ; տօնեանեբբ՝ մաս կբ կաղմեն տպագրութեանս գոբ– ՛սին* թող ասկի տառերով արձանագրուի իսչ ոբ
՛Ներ գաղթի Հետ կապուած կամ ներգաղթի հ աւո րա ւթեանյ , եւ տպարանին, մ էէ իսկ ուն՛ին ի՛ տեղի կ՚ունենայ մշակոյթի մաբզին մէէ, Հոդ չէ
Հետեւանքով ստեղծուած այս կաց՛ութեան ^է^.1 րենց բնակարանք ալ վճար ուած են նո յն՛ տպա թէ այդ մշակոյթը ըլլայ ճաբտարաբուեստական՝
մենք չէ ՛որ կբ Հ րաՀրենք պատասխանատուու գրութեան՛ վար չո լթ ե ան կողմէ , աւելի բարձր սա ա ր տա գբ ո յթ եւ աչ թէ մտքի ագատ ճախրումի
թեան՛ խնգիբբ: կով քան ո րեւէ տպազ րական աշխատաւորի օբա– ստեղծագործութիւն % Բա յց ինչպէ° ս կավ. ելի է
Ներգաղթի չոլբէ ք յա յան ի եւ ան յա յա բոլոր վա րձ հ ներկայացնել եր կիր մը «Ազատ եւ Ալե՚կախ» ուր
ղա յթակղութ իւններ բ յաճախ Հ ա ր կա գբ ա բաք եւ Ե բկրորզբ կաղմ՚ո ւած է ^ Լաէլլէտ է աւելի ազատութիւնը Հ իմն՛ա կան կերպով էնէուած է եւ
ցաւով արձանագրած ենք : Ա յգ պար ա գա ն՚երո լն բն,տր՛ուած սլաշտօնեաներէն ել որոնք շատ լայն ՛ուր պաշտօնական մարմիններ իրենք էս^Լ ^ԼՐ
իսկ յ մ ենք կա^իելիութեան սաՀ մանն՚ե ր ուն մէէ , ի ր աւաս ո ւթ իւններ ունին, • Հ աս ա ատ Լ թէ ազատութիւնը քա ո քեն ինեվ՚ո լ պատ
Հրա յ՜ա՛ր ած ենք կուսակցական նկատումներէ X Աս՚ոն ք ան ա կն կա լ ա քցել ոլթ իւնն եբ կ ՝ոն են՝ ա— րանքն է , եւ ուբ անկախութիւնը , իւրաքանչիւր
Հակառակորդ Հարուածելու կիբքբ 1 Ղ՜Ի ՚ " ա Սկա ~ մէն մէկ տպարան կամ Հրատարակչական տուն , աւյւլւս յին զա ե դո ւած ի Համ՛ար , ոլվ՚Իձ թան չէ եթէ
բար սանձեր ենք մեր մէէ, ներգաղթի Հարցբ ա - ստ՛ուգելու Համ ար թ կ բո լո չ Հ ր ա տ ար ա կո ւած– ո շ ա շվ/ւաաաււյ րական մայր Հ ամ ադա շնա կցա լ –
՚֊ելի կենսական ն կա տ ե լո վ , մեր ողոր մ ե լի Հակա– ն.եր.բ տառացիօրէն կր Համսւսլատասխա ն են աո ա— թ եա՛ն՛ գէմ դաւադր ո ւթի լն մը : Ի և չպէ ս կաբելի է
ուա կո րԳ՚– երբ տապալելու մաաՀ՚ո գութիլն՚բ ; էինւ կարգի գրաքն նիչն եր՚ո լ թո յ լտ ոլո ւթի ւննե– անկախութեան մասին՛ խօսիլ ե\ր՝բ չկա յ նո յնիսկ
\ք անօթ , մեր գոյղղո յն Հ ա կա ււա կո ր զ$ե րա լ (ք՜;ոլ1< : Ա յս ղրաքնն՚ոլթ ք. լն բոր Աթալին ի նախ֊ տեղական՛ իևքնավաըա լթիւն՝ մը X Հա յա սա ան ի մէէ
բար ո յա կան ,բմբռնումներուն , մանաւանդ աէանց •րն՚տրած ձեւ\1՝. է , մենաշէ որՀն է ուղղակի Համ ա յ— գործածուած լեզուն Հայերէն՝ է, բայց էարգու–
միշտ քօղարկուած նպատակներուն մեր ն՛կատ ա վա ր կուսակց՛՛ութեան կեղ բոնսյկանւ վարչութեան՝. փշուք լե զո լ մը ո րո ւն մէէ օր ինական պա րաա–
մամբ, մեղի անծան՝օթ չէ նայնպէս մեր այս կեց ՝ո ր սան՛ձարձակ քննո լթիւհ կբ կատարէ բո լո ր մա– ղբոլթիլնը իք ղերը կը խաղայ բոլորովին խորթ
ուածքի չո*֊բէ ստեղծուած Հ^Ի՚՚Է^ 1ձ ՚ Ա^՝ոնք՝ մեր մուլին վրայ : ալ աններդաշնակ խօսքեբ ա՛նոք մէէ ներմուծելոՎ
ղսպոլած կեցուածքէն սիրտ առած , ամէն օր քիք Հրատարակչական տ՝ո լք՛ ե (է ո լն բոլոր տնօ րԷ1նե– բռնադատութեամբ ել Հակառակ պարագային ,
մբ աւելի քաէս/լեր ուած9 չեն վարանի ր այլեւսմե— ր՛բ նշանակուած են՛ ա յգ կուսակցութեան մ ամ ուլի յետագիմական , Հռէագցիայի , ւիաշէսաի գործիք)
ղի վեր ագբելոլ ոճրային արարքներ ալ, ՛որպիսին, դիւանէն ո ր կբ Հ րաՀանդէ թէ ինչ պէտք է տբպ– եւ ՛ուրիշ մեղադրանքներու ու լուտանքներու, ըս–
է օտար մ իէամ տոլթիւնբ ն եբ գա ղթ բ վիժեցնելու ՝ուի ւ Այս աշխաասւնքբ կբ կատարուի ծայրայեղ պառնալիքեեբու տակ; Բայց Հակառակ այգ պար
Համար ; ա չա լբէո ւթե ամ ր \ տադրութեան ընգոլնինք Ոբ խօսուած լեղոլ մ\բ
Գիտենք բուն Հ ե ղին ա կն եր բ , այս եւ դեռ ղար– Մ\է եւն՚ո յն\ դրաքանն ի չներ՚բ կբ– Հ ե տեւին թէ կայ որ «Հայերէն» կբ կոչուի; Եթէ պաշտօնական*
մանւաղան, առասպելներս ւն , որոնց միակ Հետա– Հ եղին ակներն ու Հ բապա՚րակադի րնե բ ր Համ այնա– գրոլթիլնները Հայկ՛էն կը գլաւին , Հոգ չէ թէ
պ՚;՝դած նԿ*՚պւ ,կն է՝ > ա րո ւա՝ծե. ւկցոլ– վա ր կուս ակ ց ո ւթ եան՛ ցո ւ֊ցմ՛ո ւնքնե ր ո ւն՛ Հ ա մաձա յն Հոն ալ մուրճն ու մա՛նգաղը իրենց բացասական
թիւ֊նբ
լո ւս ա բան ած են օրուան քա ղա քա կան խնդիբնե– ՚էեջւլ կատարեն , ընգոլնինք սակայն ՛որ՛ այգ գիրն
քյերդաղթի կա պա կց ո ւթ եա մբ ել ներ զա՛ զ թ ի րբ : Ամ է\ն Հրատա ր ակութ իւն» տառացիօբէն կբ ալ «Հայերէն–» եղած ըլլա յ , ասո՛նք գեռ բաւական
գէմ Գա տնակցութեան եղած վեր ա դր ումն երբ , դի վեր լուծուի նո յն դիւան ին կողմ է եւ ամենածանր չեն ըսելու Համար որ, այգ երկրին մէչ լայն ինք
տեն՛ք նոյնպէս, որ միշտ, ճիշդ արտայայսէութիլ— պ ատի <ենե ր Աշան ա կո ւա ծ են\ ամ էն անոնց Համ ար նավար ութ իլն կայ : Քանի ոբ Հիւսիսէն, պարտա
ն ր չեն՝, ն ե ր գաղթ ի գո բծով պատասխանատուու ալանք անոր տեսակէտէն դուրս տարբեր մեկնած– դրուած օրէնքն, է որ ցոյց կուտայ իր թաթը եւ.
թիւն ունեց՛ող բոլոր անկուսակցական կազմա– բան.ո ւթի ւնն եր՛ կո ւտ ան՛ յ Համայնավարական բԱչներն, են որ, կ՝առաԼնոր–
կեբւկ ոլթիլննչ եր՚ոլն* ել Հ ան ր ա յին՝ գործիչներուն ; հյ՚ո րՀ ր դա յ ին թե րթեվ. ր բացի « Փ ր ա վ աա »յէն եւ գեն ղեկավարութիւնը բոլոր մարզերուն մէչ\ բբէ–
կար ւո ր մ աս մբ ա յս վերէիննեբէն , տ չ միայն կբ « իղվ ե սա իա ^յէն , արտասաՀմանի մէէ աշխատա շԴքներ որոնք կեղրոԼական մ արմ իններ՛ու կա–
մ երւ են Գ ա շ՛ ա կց ո ւթե ան եդած վե ր ագր՛ո ւմներբ , կից ունե՛ն՛ալու իրաւունք չունի.՛» արով ար ա ա - Հանգները ամբողիւթեամ բ գոբծաղրել տալու
այլե . կր Հ աւ ս տ ա տ են՛ Գաշնակց ո ւթ եան ցարդ ցո յւյ ւսաՀմ ան՛եան՝ լու^ր երոլ Համար , մ իա յն « քՒաս »5> է իրաւու՚Լքը, ել Հակառակ պարագային , «մաքրա–
տրլաձ֊ դրա կան վեբա բեր մ ոլնքբ ներգաղթի ձեռ– աք իրաւասու է Հաղորդելու իր խմբագրած եւ գովծում»ի ենթարկելու իրաւասութիւնը ունին է
կտրելէ
նար –էերուն : մ եկն արան ած եղա I ակով ։ Բայց նո յն այդ <^"ա//»/ք Եթէ այս է իբակահ՚ութիւնը, ինչպէ՚ս
Այս վերէրննեբոլ Հետ է նաեւ մեր անկուսակ Հաղս ր գա գբ ո ւթ ի ւ՛֊ներք 1լ անց Լ՛ին ամեն՛ախիստ
ցական ղանդուած՚բ , իր էախէախիչ մեծամ ասնու— քնն՛ութիւնէ Համայնավար կուսակցութեան
թ ե ամ բ : մամուլի դիւանէն՛. Հ^ատ անդամ կբ սլատաՀի ոբ ներուն վբայ մշակութային Հաւաքաա եզին երաւ.
Կբ մ ատն ւսն շե ՝֊ք դաղթաՀ ա յոլթեան ա յն ա - ամ են ամ եծ նշան ակութիւԼ ունեցող լոկրե բու մա— յէ1՛ Կյշ Հետելի ն յնիսկ անՀատական զրոյցներու.։
՛ւ ր ր եյ.բ , ՛ո ր ներդաղթի մասին շատ ալ ելի ս ին մամուլբ լուռ մնայ , որո վՀ ե տել մամուլի դի Ամէնէն ժղովրգակաւ, Հեղինակները ամէնէ՛ն, աւելի
ճիշգ եւ իրական ըմբռ– ում ունին, քան այն՝ ւանը կրնա յ գա տ ած բլԼա լ ոջ անոնք Հ ա կա ղգե ց ո ւյ֊ գաղտնի ոստրկանոլթեան քննութեան եւ Հսկո
ղորմելի աղմկարարները, ՛որոնց Համար ներ դագ. թիւն\՝ե // առա է բե ր են ՚բնթհ ր ց ո ղն ե բո լ վրայ ւկաք– ղութեան ենթակայ եՀս որտվՀետել Համայն ավար–
ք^ո լՂ՚2.ո9 մբն է միայն Հակառակորդին դէմ պայ֊ ծես ա յդքան ալ բաւ ա կա՝ չ լ։ քլա ր , գաղտն ի ոստի նեբոլ տեսակէտով, անկախութեան՛ ամէն սեւե
քարե լու կան ութ ի լն\ Լ ւ ալ ի բ են լր աքն՛՝ ՛ական դերբ կբ կա ռում գրա ւթի լնն եր ո լ միէոցով է որ կը կատար
եր դժ՛բախտ իրականա՛հոոււթեան մէէ սա կա յն– տարէ մամ ուլին եւ Հր ատա ա կո լ թ ի ւնն ե բո լ մ էէ , ով՛ : Որով այգ կարգի Հեղինակները կեղծիքով
ն՛եր կ. ււյիս Կպւ ւս խ ան ՛ատ ու ա ղմ կա ր ա րն եբւ. եւ աւելին գկր Հսկէ մ ամ ո ՚-էին ա շխ ա տ աւո բներ, ո ւե. արտայայտուելու ղատապարաոլած են, եւ կը գո–
եւ ի։ ւձովարարն՚ե րու ձա յնն է որ Հ բ ա պար ա կբ կր առ Հ աս ար ակ բոլո ր դրա ղնԼրու խօսա կցա լթիլն^– Հանան գրելով միայն, այն* ինչ որ կը կաՀանգէ
լեցնկ : իրենց մամուլի գիլանը, Հակառակ պարագային
կե Ր ղա ղթ ի չոլրէ է ^ ե բքին ե ր կպա ռա կութ եան կը ղրկուին գրողի իրեն՛ց մակգիրէն եւ քանի ոբ
եւ կրրքե բ ր Հ րաՀ ա,ր ելէ խո ւսավւելո լ թ ելա դրան– ղնով , մամանակ մբ եւս յետաձդելու յուսախա բոլոր Հրատարակչական, տուները մենաշնորՀն են
քբ , իր բուն արժէքը կբ կորսնցն է այլեւս : Աուտի , բութեան եւ Հ ի ա ս թ ա վւ ո ւթ ե ա՝. ա յն ա-նխուսա փ ելի՝ կուսակցութեան , անոնց մէկ ցուցմունքով կրնան
ղրպաբտութեան , ^Լ^Գ^ԻքԻ °՝ւ դաւաճանութեան ալիքը որ պիտի պայթի օր մբ իրենց դէմ : րոպէապէս ա՛ներեւութանալ Հրապարակէն , իԼ՝է–
Հ ե տ ե ւա\ն քն ե ր ո վ աղմո լկին մ էէ , աւելով դ է կառ Բայց քանի ոբ ոչ մէկ նման մտաՀ ո զո լթիլն, պէս եղած են Բիլփաք, Բավէլ Վասիլէէֆ եւ Պա
չած մն ալ մ եր ցարդ ո՛ր գե գրած ուղղութեան : ՛ունին մ ե,ր կամ ակո ր Հ ա կա ռա կոր գն ե րբ , ել կալ– պէ լ որ՛ոնք տարիներէ ի վեր մէշկոեզը չեն, եւ ի–
ին՛չ օգո^լա մանաւանդ այսօր , երբ մեր անՀաւա– ոեն անպայման վեր ո մաանա ՚շուած ծանր կացու րեւ՚ց մասին ո չ մէկ լուր կայ յ
սաբա կշիռ Հաէլառակորդնե րբ վճռած են ամէն թեան մէէ Գաշեակցոլթիլնբ ցոյց տալ որպէս ••• Պոլշելիկեան ըմբռնտւմով այս կարգի Հա՛
են ել ա յ Գ
գնաք երե՛։,ո ուսերէն նետել պա տաս խսւէ-՚ատ ո լու— րուն պատասխանատուն , այլեւս ոչ ոք կրնայ ար– լածանքները աԼ,Հ րաժեշաութիլններ
թիւ՚> ո Հազարաւորներու թ շո ւառութեան՛ XԱ Իսլ~ Գ1՚ԺԼ մեզի որ խօսինք քիչ մը աւելի Հան դամ ան- մտքով մտցուած են մամուլին մասին եղած ս՛յս
ծրա—
գեռ , ՚ րենյց իսկ շաՀբ կբ պաՀանԷԷբ լսել, որպէս֊ օրէն X ամենախիստ սեղմումները կուսակցութեան
ղի ծածկուէր բուն՛ պատասխանատուութիւնը, այգ ԳՐին, մէչ «
Fonds A.R.A.M
անիմաստ հ աղևւս Ի9 ւ Ր ի ա թ հ ա Ա Ա կ
հ կբխսսեջ արքօ^աՀմքէհեք՚ն մ ո Փե –ո Հեները
աաեևէ մ€ է վեր կքձ Տա,ւեն կոյաոաաՆԷ ա–
Ներգաղթի 1947/՛ ^Րատէիրր 1 դմ-բախաաբար ֆյ1յ՝Բ. • — ֊ Հռոմ Հրատարակուող Հլիաալիա իօ– ղաաո ւթեան աե կախս ւթեան մասին՝ մրա–
չիրականացաւ տեղեկու
ա մ բո ղ ի ւթե ամ ր; թէեւ մե ր տրա ռօփէա՝^ ք^&րքէր Հետեւեալ շաՀեկան մէաներյլ շփոթութեան մ ասվելու Համար։
մադրութեան տակ չուն ինք այս տարուան՛ ԼՀ"~ թիւնն երբ կուտայ խորՀրդային դր աքննո ւթ ե ան
թացքին փոխագրումներ ու ճիշդ թիլբ ւ ստտյգ է մ ասին . Այս աողերով «.Զառաի մաարլ ճէլղ վէքքի
սակայն , ուր այգ թի^բ ղդալապէս պակաս կը մը– վրայ կր գնէ եւ կը աարղէ այն կեղծէիր ՂՐր գոր
նայ ծրագրուած չափէն (70 Հազար) : «Բոլո բ բոՀ֊֊ատ իրական երկիրն ե բալն մ էէ կա ծիք ըրած են՛ կարղ մը ինքնակոչ Հայրեսասէրնել,
ՖբաԱսայէն , \)գիպտոսէն, քիում անի ա յ էն , ռա վա բ ո ւթ ի լեները կբ կիր ար կեն դր ա քննո լ թ ես*ն՝ ՛Ղ թէ «միամիտները լվյոթութեան մատնելու Հա–
Իրանէն , իրաքէն , Աոլրիայէն՛, Լիբանանէն՝ եւ ՛կա– զանազան՛ եղանակն՛եր իրենց մամուլին՛ *լ\սայ* յ՛ար», այլ Հրապուրելու Համար Հասարակութիւն
ղեստինէ /*( մե կն,ո ւմ ի Հ րաՀան դ ստացող եւ իրենց Բայց այղ դր ա քևնո ւթ իւննե րէն ոչ մէկբէ կբ Հաս մը որ աքեսվան աշխատանքով եւ աեՀուն ղոՀա–
Բ"է 1 ր պա տր ա ս տ՝ո ւթ ի ւնն ե բ բ տեսած բաղմ ու նի ա լն՛ նրբացած աբուեստին , ա յն կատար ե լիու– րեութրւևերով կրցաձ է իրեն Համար քիչ չատ
թիւ֊ օներէն Հ ա ղա բ ա ւո բն ե րբ , ամիններէ ի վեր թե ան եւ ա յն արդիւնաւէտ ձեւին զոր Աթալին ի բարեկեցիկ վյրճակ մը ստեղծել եւ ժամանակ ՛ու
կբ յ պասեն փոխագր՛ուելու Համար : Գ "Ր^ հ-Ա է Ռ՝ո*֊ս իոյ մ էէ; Գրա քանն ո ւթե ան՛ կարևլիութիւս չունի աողպատէ ցանցի մը ետեւր
Աովորական՝. սպաս՛ումի բնական էղայնո ւթիւ– պա րղ եղա՛նակ մը չէ ան , ա յ լ վերին աստիճանի գան՛ուած իրականութեան մասին ծա՛նօթ ութիւ՛՛
նէ ն աւելի ծանր վիճակէ՝ մբ մ ա տն՚ո ւա ծ են , այս բարդ ձեւ մ բ որմէ ո չ մ էկ կերպով աննկատ կբբ– ունենալու :
աա մանն եվ– ու. մ ԷԷ անգամ մը եւ ււ ս/ ս ա յաւ գ եղս նա յ ան՛ցն իլ բն՚գգիմ ագի Հհ սաճ քին \ կողմէ ան– (յեբղաղթը Հայրենաս՛իրական ձեռնարկ մըն է
մ ե չ. Հայրեն՛ակիցները է Առան՜ց բնակարանէ, գոր մ ե զօր էն I եր կա յա ցաւած յօղուած մբ ; ոլ եթէ քաղաքական՛ Հաշիւներ մաքրելու սլատբ–
ծի եւ ա շխ ա ա ան քի , առան՛ց նիւթական մ իէո օնե Ա՛մ էն էն առաէ կա յ նախնական դբ ա յՀննո լ թ իւ– ուակի մը չվերածուէբ ան, ոչ ոք անոր մասի.
րու անոնք գաաապա բ ա ոլած են .սպա ոմն ական նբ ամէն մէկ խօսքի Համար ոբ պէտք է Հրատա Հակաոակ արտայայտուելու իրաւունք սլիտի ու
եւ ան՛ս աո յգ կասութեան ; րակուի : է)՝ւ ա յս , ոչ միա յն՝ դիրքերու , մ ամ ուլի նենար :
^՝1՛է 1^1"՜ էՒս ^ազմ հվ*՝ ա յն պէ ս ի ւե ր ալ , ՛որ ոնք կամ պաբբեյ. ականներ՛ու Համար այլ նայնիսկ այ~ Մէկ կողմ գ՚ենք, առ այժմ, այգ շարժումին
իրն։ ց ամ բողէ ՛ո ւն եցած մ իէոցնեբը Լն ի լթ ա կան ) ցետոմսերու Համար հ Հետեւանքով ստեղծուած միԼաղգային տեսակէ
մաս անա կա լո րապէս ան օ գա ագոբհ՝ ե լի մեծ եւ Այս ն ախն ա կաս՛ դր ա քն ն ո ֊՛թի բլԱ կբ կա տա ր– տը՝ Հայ աղգա յին ղատին՛ եւ իրաւունքներ՛ու.։
վաք կապոցներու վերածած , ւ ե դա ւի ււ թոլեր են ուի մ ասն աւո ր պաշտօնատան՛ մբ կողմ է ար կբ շուրթէ։ իայց Հարց կ ո լա անք աբղարա" նալի են
մեկն՛ումի Հ աասմաարր ԱշաԱնաշ,անակուած վայրերը : Նորկո չոլի «կլտւիգ% : Այս պա շտօն՚ա տ ո ւն բ եբկոլ այն կեղծուպատիր յա յտար ար ո ւթ ի ւնն ե րը ՂՐԸ"
գա ղ լգժա կ ա ՛յ կեանք ստեղծուած է ա յ ււ սլա յ– կերպ գր ա քննա ւթ ի լն՝ կբ կատա՛ր է իբարմ է բոլո՛– ե՚չթե՚նւ պաշտօնական լիաղօվ.ւ՚նեբ եւ աղմկարար
Ա ա. .. Եբուս մէէս, Հըծա,նՕ՜աեբ լն-Հ աճա ւ աեւական ա ֊ բովին անյկախ : Առաէին բ յան՛ձն ուա ծ է մասն՛ա թմբկաՀ ար ներ՝ ամէն ինչ փայլուն ցոյց տալով,
նա կ սկալներով լեցուն ;
ւոր պաշտօնատարներու որոնք ներ կա ւ ենք ամէն՝ այդ դր ախտավա յբի կամ գեՀ ենական միէավայ
Այս բ՛1 լո բ ղմ ո ւա ր ո լ թ ի ւն՛ն երէն ոչ նուաղ մբ– մէկ տպագրական եւ Հ րատարակ չական՛ Հաստա րիս մէէ։ Ամէն, ինչ թող ըսուի եւ գրուի շթնաբա
ս։ ա , դ ղ ի չ են նաեւ ղա՝.ւ–աղան ե բ կիրներ ո ւ մ էէ քո– տս ւթե ան մէէ եւ առանց անոն ց Հ ալանա ւթե ան՝ ՛ո ք բո ւթե ան , ճաբտարավաւեստի բար դա լաճ մ ան ,
աե ւլծուած անն պաս ա ա րամ ագրո ւթի ւնն երբ Հա մէկ բառ կամ ա ա ո կ՛բ տպուի : Այ ս կարգի պա շ– գոքծա բանն եր՛ոլ ել էք ուղիներ ո լ շինուիմ եան մա–
յութեան եւ մ՛ ա ս Լ՛ա ւո բ ա պէ ս մ ե 1լև ո ոն ե բ ո լ գէմ ; տօնեանեբբ՝ մաս կբ կաղմեն տպագրութեանս գոբ– ՛սին* թող ասկի տառերով արձանագրուի իսչ ոբ
՛Ներ գաղթի Հետ կապուած կամ ներգաղթի հ աւո րա ւթեանյ , եւ տպարանին, մ էէ իսկ ուն՛ին ի՛ տեղի կ՚ունենայ մշակոյթի մաբզին մէէ, Հոդ չէ
Հետեւանքով ստեղծուած այս կաց՛ութեան ^է^.1 րենց բնակարանք ալ վճար ուած են նո յն՛ տպա թէ այդ մշակոյթը ըլլայ ճաբտարաբուեստական՝
մենք չէ ՛որ կբ Հ րաՀրենք պատասխանատուու գրութեան՛ վար չո լթ ե ան կողմէ , աւելի բարձր սա ա ր տա գբ ո յթ եւ աչ թէ մտքի ագատ ճախրումի
թեան՛ խնգիբբ: կով քան ո րեւէ տպազ րական աշխատաւորի օբա– ստեղծագործութիւն % Բա յց ինչպէ° ս կավ. ելի է
Ներգաղթի չոլբէ ք յա յան ի եւ ան յա յա բոլոր վա րձ հ ներկայացնել եր կիր մը «Ազատ եւ Ալե՚կախ» ուր
ղա յթակղութ իւններ բ յաճախ Հ ա ր կա գբ ա բաք եւ Ե բկրորզբ կաղմ՚ո ւած է ^ Լաէլլէտ է աւելի ազատութիւնը Հ իմն՛ա կան կերպով էնէուած է եւ
ցաւով արձանագրած ենք : Ա յգ պար ա գա ն՚երո լն բն,տր՛ուած սլաշտօնեաներէն ել որոնք շատ լայն ՛ուր պաշտօնական մարմիններ իրենք էս^Լ ^ԼՐ
իսկ յ մ ենք կա^իելիութեան սաՀ մանն՚ե ր ուն մէէ , ի ր աւաս ո ւթ իւններ ունին, • Հ աս ա ատ Լ թէ ազատութիւնը քա ո քեն ինեվ՚ո լ պատ
Հրա յ՜ա՛ր ած ենք կուսակցական նկատումներէ X Աս՚ոն ք ան ա կն կա լ ա քցել ոլթ իւնն եբ կ ՝ոն են՝ ա— րանքն է , եւ ուբ անկախութիւնը , իւրաքանչիւր
Հակառակորդ Հարուածելու կիբքբ 1 Ղ՜Ի ՚ " ա Սկա ~ մէն մէկ տպարան կամ Հրատարակչական տուն , աւյւլւս յին զա ե դո ւած ի Համ՛ար , ոլվ՚Իձ թան չէ եթէ
բար սանձեր ենք մեր մէէ, ներգաղթի Հարցբ ա - ստ՛ուգելու Համ ար թ կ բո լո չ Հ ր ա տ ար ա կո ւած– ո շ ա շվ/ւաաաււյ րական մայր Հ ամ ադա շնա կցա լ –
՚֊ելի կենսական ն կա տ ե լո վ , մեր ողոր մ ե լի Հակա– ն.եր.բ տառացիօրէն կր Համսւսլատասխա ն են աո ա— թ եա՛ն՛ գէմ դաւադր ո ւթի լն մը : Ի և չպէ ս կաբելի է
ուա կո րԳ՚– երբ տապալելու մաաՀ՚ո գութիլն՚բ ; էինւ կարգի գրաքն նիչն եր՚ո լ թո յ լտ ոլո ւթի ւննե– անկախութեան մասին՛ խօսիլ ե\ր՝բ չկա յ նո յնիսկ
\ք անօթ , մեր գոյղղո յն Հ ա կա ււա կո ր զ$ե րա լ (ք՜;ոլ1< : Ա յս ղրաքնն՚ոլթ ք. լն բոր Աթալին ի նախ֊ տեղական՛ իևքնավաըա լթիւն՝ մը X Հա յա սա ան ի մէէ
բար ո յա կան ,բմբռնումներուն , մանաւանդ աէանց •րն՚տրած ձեւ\1՝. է , մենաշէ որՀն է ուղղակի Համ ա յ— գործածուած լեզուն Հայերէն՝ է, բայց էարգու–
միշտ քօղարկուած նպատակներուն մեր ն՛կատ ա վա ր կուսակց՛՛ութեան կեղ բոնսյկանւ վարչութեան՝. փշուք լե զո լ մը ո րո ւն մէէ օր ինական պա րաա–
մամբ, մեղի անծան՝օթ չէ նայնպէս մեր այս կեց ՝ո ր սան՛ձարձակ քննո լթիւհ կբ կատարէ բո լո ր մա– ղբոլթիլնը իք ղերը կը խաղայ բոլորովին խորթ
ուածքի չո*֊բէ ստեղծուած Հ^Ի՚՚Է^ 1ձ ՚ Ա^՝ոնք՝ մեր մուլին վրայ : ալ աններդաշնակ խօսքեբ ա՛նոք մէէ ներմուծելոՎ
ղսպոլած կեցուածքէն սիրտ առած , ամէն օր քիք Հրատարակչական տ՝ո լք՛ ե (է ո լն բոլոր տնօ րԷ1նե– բռնադատութեամբ ել Հակառակ պարագային ,
մբ աւելի քաէս/լեր ուած9 չեն վարանի ր այլեւսմե— ր՛բ նշանակուած են՛ ա յգ կուսակցութեան մ ամ ուլի յետագիմական , Հռէագցիայի , ւիաշէսաի գործիք)
ղի վեր ագբելոլ ոճրային արարքներ ալ, ՛որպիսին, դիւանէն ո ր կբ Հ րաՀանդէ թէ ինչ պէտք է տբպ– եւ ՛ուրիշ մեղադրանքներու ու լուտանքներու, ըս–
է օտար մ իէամ տոլթիւնբ ն եբ գա ղթ բ վիժեցնելու ՝ուի ւ Այս աշխաասւնքբ կբ կատարուի ծայրայեղ պառնալիքեեբու տակ; Բայց Հակառակ այգ պար
Համար ; ա չա լբէո ւթե ամ ր \ տադրութեան ընգոլնինք Ոբ խօսուած լեղոլ մ\բ
Գիտենք բուն Հ ե ղին ա կն եր բ , այս եւ դեռ ղար– Մ\է եւն՚ո յն\ դրաքանն ի չներ՚բ կբ– Հ ե տեւին թէ կայ որ «Հայերէն» կբ կոչուի; Եթէ պաշտօնական*
մանւաղան, առասպելներս ւն , որոնց միակ Հետա– Հ եղին ակներն ու Հ բապա՚րակադի րնե բ ր Համ այնա– գրոլթիլնները Հայկ՛էն կը գլաւին , Հոգ չէ թէ
պ՚;՝դած նԿ*՚պւ ,կն է՝ > ա րո ւա՝ծե. ւկցոլ– վա ր կուս ակ ց ո ւթ եան՛ ցո ւ֊ցմ՛ո ւնքնե ր ո ւն՛ Հ ա մաձա յն Հոն ալ մուրճն ու մա՛նգաղը իրենց բացասական
թիւ֊նբ
լո ւս ա բան ած են օրուան քա ղա քա կան խնդիբնե– ՚էեջւլ կատարեն , ընգոլնինք սակայն ՛որ՛ այգ գիրն
քյերդաղթի կա պա կց ո ւթ եա մբ ել ներ զա՛ զ թ ի րբ : Ամ է\ն Հրատա ր ակութ իւն» տառացիօբէն կբ ալ «Հայերէն–» եղած ըլլա յ , ասո՛նք գեռ բաւական
գէմ Գա տնակցութեան եղած վեր ա դր ումն երբ , դի վեր լուծուի նո յն դիւան ին կողմ է եւ ամենածանր չեն ըսելու Համար որ, այգ երկրին մէչ լայն ինք
տեն՛ք նոյնպէս, որ միշտ, ճիշդ արտայայսէութիլ— պ ատի <ենե ր Աշան ա կո ւա ծ են\ ամ էն անոնց Համ ար նավար ութ իլն կայ : Քանի ոբ Հիւսիսէն, պարտա
ն ր չեն՝, ն ե ր գաղթ ի գո բծով պատասխանատուու ալանք անոր տեսակէտէն դուրս տարբեր մեկնած– դրուած օրէնքն, է որ ցոյց կուտայ իր թաթը եւ.
թիւն ունեց՛ող բոլոր անկուսակցական կազմա– բան.ո ւթի ւնն եր՛ կո ւտ ան՛ յ Համայնավարական բԱչներն, են որ, կ՝առաԼնոր–
կեբւկ ոլթիլննչ եր՚ոլն* ել Հ ան ր ա յին՝ գործիչներուն ; հյ՚ո րՀ ր դա յ ին թե րթեվ. ր բացի « Փ ր ա վ աա »յէն եւ գեն ղեկավարութիւնը բոլոր մարզերուն մէչ\ բբէ–
կար ւո ր մ աս մբ ա յս վերէիննեբէն , տ չ միայն կբ « իղվ ե սա իա ^յէն , արտասաՀմանի մէէ աշխատա շԴքներ որոնք կեղրոԼական մ արմ իններ՛ու կա–
մ երւ են Գ ա շ՛ ա կց ո ւթե ան եդած վե ր ագր՛ո ւմներբ , կից ունե՛ն՛ալու իրաւունք չունի.՛» արով ար ա ա - Հանգները ամբողիւթեամ բ գոբծաղրել տալու
այլե . կր Հ աւ ս տ ա տ են՛ Գաշնակց ո ւթ եան ցարդ ցո յւյ ւսաՀմ ան՛եան՝ լու^ր երոլ Համար , մ իա յն « քՒաս »5> է իրաւու՚Լքը, ել Հակառակ պարագային , «մաքրա–
տրլաձ֊ դրա կան վեբա բեր մ ոլնքբ ներգաղթի ձեռ– աք իրաւասու է Հաղորդելու իր խմբագրած եւ գովծում»ի ենթարկելու իրաւասութիւնը ունին է
կտրելէ
նար –էերուն : մ եկն արան ած եղա I ակով ։ Բայց նո յն այդ <^"ա//»/ք Եթէ այս է իբակահ՚ութիւնը, ինչպէ՚ս
Այս վերէրննեբոլ Հետ է նաեւ մեր անկուսակ Հաղս ր գա գբ ո ւթ ի ւ՛֊ներք 1լ անց Լ՛ին ամեն՛ախիստ
ցական ղանդուած՚բ , իր էախէախիչ մեծամ ասնու— քնն՛ութիւնէ Համայնավար կուսակցութեան
թ ե ամ բ : մամուլի դիւանէն՛. Հ^ատ անդամ կբ սլատաՀի ոբ ներուն վբայ մշակութային Հաւաքաա եզին երաւ.
Կբ մ ատն ւսն շե ՝֊ք դաղթաՀ ա յոլթեան ա յն ա - ամ են ամ եծ նշան ակութիւԼ ունեցող լոկրե բու մա— յէ1՛ Կյշ Հետելի ն յնիսկ անՀատական զրոյցներու.։
՛ւ ր ր եյ.բ , ՛ո ր ներդաղթի մասին շատ ալ ելի ս ին մամուլբ լուռ մնայ , որո վՀ ե տել մամուլի դի Ամէնէն ժղովրգակաւ, Հեղինակները ամէնէ՛ն, աւելի
ճիշգ եւ իրական ըմբռ– ում ունին, քան այն՝ ւանը կրնա յ գա տ ած բլԼա լ ոջ անոնք Հ ա կա ղգե ց ո ւյ֊ գաղտնի ոստրկանոլթեան քննութեան եւ Հսկո
ղորմելի աղմկարարները, ՛որոնց Համար ներ դագ. թիւն\՝ե // առա է բե ր են ՚բնթհ ր ց ո ղն ե բո լ վրայ ւկաք– ղութեան ենթակայ եՀս որտվՀետել Համայն ավար–
ք^ո լՂ՚2.ո9 մբն է միայն Հակառակորդին դէմ պայ֊ ծես ա յդքան ալ բաւ ա կա՝ չ լ։ քլա ր , գաղտն ի ոստի նեբոլ տեսակէտով, անկախութեան՛ ամէն սեւե
քարե լու կան ութ ի լն\ Լ ւ ալ ի բ են լր աքն՛՝ ՛ական դերբ կբ կա ռում գրա ւթի լնն եր ո լ միէոցով է որ կը կատար
եր դժ՛բախտ իրականա՛հոոււթեան մէէ սա կա յն– տարէ մամ ուլին եւ Հր ատա ա կո լ թ ի ւնն ե բո լ մ էէ , ով՛ : Որով այգ կարգի Հեղինակները կեղծիքով
ն՛եր կ. ււյիս Կպւ ւս խ ան ՛ատ ու ա ղմ կա ր ա րն եբւ. եւ աւելին գկր Հսկէ մ ամ ո ՚-էին ա շխ ա տ աւո բներ, ո ւե. արտայայտուելու ղատապարաոլած են, եւ կը գո–
եւ ի։ ւձովարարն՚ե րու ձա յնն է որ Հ բ ա պար ա կբ կր առ Հ աս ար ակ բոլո ր դրա ղնԼրու խօսա կցա լթիլն^– Հանան գրելով միայն, այն* ինչ որ կը կաՀանգէ
լեցնկ : իրենց մամուլի գիլանը, Հակառակ պարագային
կե Ր ղա ղթ ի չոլրէ է ^ ե բքին ե ր կպա ռա կութ եան կը ղրկուին գրողի իրեն՛ց մակգիրէն եւ քանի ոբ
եւ կրրքե բ ր Հ րաՀ ա,ր ելէ խո ւսավւելո լ թ ելա դրան– ղնով , մամանակ մբ եւս յետաձդելու յուսախա բոլոր Հրատարակչական, տուները մենաշնորՀն են
քբ , իր բուն արժէքը կբ կորսնցն է այլեւս : Աուտի , բութեան եւ Հ ի ա ս թ ա վւ ո ւթ ե ա՝. ա յն ա-նխուսա փ ելի՝ կուսակցութեան , անոնց մէկ ցուցմունքով կրնան
ղրպաբտութեան , ^Լ^Գ^ԻքԻ °՝ւ դաւաճանութեան ալիքը որ պիտի պայթի օր մբ իրենց դէմ : րոպէապէս ա՛ներեւութանալ Հրապարակէն , իԼ՝է–
Հ ե տ ե ւա\ն քն ե ր ո վ աղմո լկին մ էէ , աւելով դ է կառ Բայց քանի ոբ ոչ մէկ նման մտաՀ ո զո լթիլն, պէս եղած են Բիլփաք, Բավէլ Վասիլէէֆ եւ Պա
չած մն ալ մ եր ցարդ ո՛ր գե գրած ուղղութեան : ՛ունին մ ե,ր կամ ակո ր Հ ա կա ռա կոր գն ե րբ , ել կալ– պէ լ որ՛ոնք տարիներէ ի վեր մէշկոեզը չեն, եւ ի–
ին՛չ օգո^լա մանաւանդ այսօր , երբ մեր անՀաւա– ոեն անպայման վեր ո մաանա ՚շուած ծանր կացու րեւ՚ց մասին ո չ մէկ լուր կայ յ
սաբա կշիռ Հաէլառակորդնե րբ վճռած են ամէն թեան մէէ Գաշեակցոլթիլնբ ցոյց տալ որպէս ••• Պոլշելիկեան ըմբռնտւմով այս կարգի Հա՛
են ել ա յ Գ
գնաք երե՛։,ո ուսերէն նետել պա տաս խսւէ-՚ատ ո լու— րուն պատասխանատուն , այլեւս ոչ ոք կրնայ ար– լածանքները աԼ,Հ րաժեշաութիլններ
թիւ՚> ո Հազարաւորներու թ շո ւառութեան՛ XԱ Իսլ~ Գ1՚ԺԼ մեզի որ խօսինք քիչ մը աւելի Հան դամ ան- մտքով մտցուած են մամուլին մասին եղած ս՛յս
ծրա—
գեռ , ՚ րենյց իսկ շաՀբ կբ պաՀանԷԷբ լսել, որպէս֊ օրէն X ամենախիստ սեղմումները կուսակցութեան
ղի ծածկուէր բուն՛ պատասխանատուութիւնը, այգ ԳՐին, մէչ «
Fonds A.R.A.M