Page 125 - ARM_19-1946_02

6 ԱՌԱՋ 4*

ա՝բ ու պաղ վրայ էլարաա յայտէ իր ներշնչումն ու Հոգին , ՌԱՄԿԱՎԱՐ «ԵԼՈ8ԹՆԵՐ»
ինչպէս նկար ի չր ւ

ԹղթարաԱաթիհԱ Խօսքը կը ցնդի , րայց թուղթը կը մնայ։ &ւ

այդ պատճառաւ է որ խօսքին աւելի արժէք տալու «Հայրենիք» դիաել կռւտայ այս իռոագրով

եւ մնայուն դարձնելու Համար , 1^ արձանագրեն խմբագրականի մը մէջ (13 Ապըէլ) *

«Ս՚արդկայիՕ. կեանքը կը սկսի թ ո ւ ղ թ ո վ ես թուղթի վյրայ ։
վհբջանայ թ ո ւ ղ թ ո վ » : Այսպէս կր րաւյատրկր ժա­
Միութեան մը կհուզես արձանագրուիլ, նախ «Ընթերցողի յիշողութեան մէ^^ անշուշտ ,
: Հրաժ՜արիլ կյուղես յ հ.Սհ.1էԱ
եւ առա^ թուղթ տակաւին թարմ է քանի մը օր առա^ մեր Հրատա­

պաւէն մը, զոր տեսայ վերջերս Հ թուղթդ թէեւ, այբ վէբ^ինը պայման չէ ։Նպաաակ– րակած՜ թարղմ անութ իւն ը «յուշագրիֆ մը^ զոր օ–

Շարժանկարիչը գիմած էր ամէն Հնարքի։ Նո­ ծ բադի բներն իսկ շատ անդամ կը մնան միայն դոստոս 2\ ին , այսինքն՝ Երեք Մեծերով– արաաքին

րած՜ինի մը կեանքը սկսիլ կուտար թուղթի վրայ։ գործոց նախարարներու քոնֆ ե ր ան ս էն երեք շա -

արձանագրութեամբ մր։ կեանքի րնթացքին ան - Հանդէս կյուղես կազմակերպել , թոււլթ , րաթ աււ ա^ , յա յանի ռամ կավար Արշակ Ա աֆ -

վերԼ թղյ^ապաց ք)յւր եւ վերջապէս վախճանն ալ միշտ թուղթ։ ք&ուղթր նախապայման է ։ Մարդիկ րա ստեան Լոնտոնի մ է^ ներկա յա ցուց ա՛ծ է ^ղեր

թՈՆղթի վրայ՝ սեւ շրջագծ՜ի մէ^ առնուած մա - աւելի կը վստաՀին իժուդիէին քան խօսքին ։ Ա եծ՜ն I՝ ր ի ա ան ի ո յ արտաքին ղործ՜ոց նախարարին

Հ ազգով մր։ Շատեր պիտի ըսեն թէ ի՞նչ կը ներկայացնէ եւ պատճէններն ալ զրկած՜ է Միացեալ \,աՀանդ նե–

իսկապէս ինչե՜՛ր կրնայ ընել այգ անիծեալ թուղթը, եթէ չրլլայ գրիչը։ բու եւ 1ա ո րՀ բղա յին Մ ի ո ւթ ե ան ա ր տաքին գո բծ՜ոց

թ"է–ղթը։ Եթէ թսւղթր չբլ/ար , ի՞նչ պիաի ընէր Մէկը կը լրացնէ միւսը եւ իրար միացնոզն ալ նախարարներուն Հ

խեղճ մարդկութիւնը ։ Աւելի երքանթ՝կ թէ ղըժ– մելանն է ։ Ընթե րցողը , ապաՀ ո վարար , մ ոռցած՜ չէ , որ

րախա կեանք մը պիաի ունենա յ ինք ։ Տուէք մէկուն ձեռքը թուղթի կտոր մր եւ ա յ դ ատենները , Հ . 3 • Ղ*ա շն ա կց ո ւթ եան կողմէ

Ամէն աեղ է թուղթը : Դպրոցականի սեղաննե­ Գրիչ մր, իՀ՚Հե՚՚ր կրնայ արտադրել։ Հիանա լիէն ընկեր ժ՜իրայր Միոաքեան եւս ներկայացուցած էր

րէն մինչեւ գիւանաղիաական , ղոյնը նետած կա­ մինչեւ ամենագարշելին։ Վրան՝ - բաց մա ան ո ւթ կ–

նաչ սեղանները , թուղթով ուլուլա ած են ; $՝էել եէն մինչեւ* . . Հ ամ ե րա շվսութեան ամենագեղեցիկ յուշադի ր մը Ե ԸԾք Մ եծ՜երու ար տաքին գո բծ՜ոց

ատեն մը թուղթի ս " վ 1լաՐ » ս1^քէէ "՛ալով նորանոր քարողր կրնայ ստորադրել» միշսւ թՈսլթ-ի վ|1Ա1յ • նա ի։ արարներուն ;

եւ երփներանգ թղթապարենաաոմսեբու , բայց Երրեմն ալ պատկերազարդելով զայն ։ Սակայն , Հետաքրքրական է , որ մինչ Ղ՝աշ -

Հիմա առատութեան նշաններ 1լերեւան : Թղթադրամներու վրայ անգամ գիրն ու պ ատ— նակցական Ժիրայր Ա իսաքեանի, ներկայացուցած՜

Ամէն մարգ իր գիտցած– ձեւով կը գործ-ած՜է կե ր ր իրենց յարգի աեղն ունին ։ յո*~չադիրը կը պաՀանշէր «1ԱոբՀբդային Հայաս -

թուղթր : Ժամանակին մեր նախաՀայրեբբ կր գոբծա - ստանձի սահմաններու րնդարձակում՝ անոր կցելով

Ոմանք սորվելու տ ոմանք սորվեցնելու , շատեր ծեն եղեր ււլ ա ււլի բ ո ս բ % քաղաքակրթութեան Հետ թրքաՀայ նաՀանդները , ռամկավար Արշակ Ա աֆ -

միաք պղտորելու , ուրիշներ իրենց յ՛իշողութի*^նը այդ ալ բարակցած՜ է ել ձեւա՛փո խո լած՛ , եւ այսօր բա աո եան առաջարկած՜ է Հայկ* ՛հատի լուծման

թարմացնելու ... կը տեսնենք ամէն տեսակի, ամենանուրբ թ ո ււլ" բոլորովին տարբեր ձ ե լ մը, տարբեր ամրող^ Հա­

Պ ատ եր ազմն անգամ թուղթով կր սկսի ։ ՛հի >~ թեր։ Շատեր խօսքով կվարտա յայտեն իրենց միտ– յութեան րնտրաէծ ձեւէն ։ Փ

լան ագի տա կան թուղթերու երթեւեկէն վեր^ , ժո– ՔԸ է շատեր ալ թուղթով։ Ամենա յիմարէն մինչեւ Արդարեւ, Արշակ Աաֆրաստեան , անտես առ­

ղո՚վուրգն՛եր ր , աւելի ճ^իշգ՝ անոնց պարագլուխ - ամենախելառին , թուղթին է որ էլապալինի։ Յփ - նելով մ ի^աղդա յին ներկա յ պա յմ անները , Հա յկ •

նեբր , իրենց արարքր արդարացնելու կամ նա - սուսի իսօսքերն անգամ մեզի Հասած՜ են,թուղթով։ Ղ՛ատի լուծ՜ման իբր Հիմ ընդունած՜ է Աեւրի դաշ­

խազգո լշացնելու Համ ար , թուղթ կը զրկեն կամ Ւ՞նչ պիտի ընէին մեր յանձնախումբերը, եթէ ն՛ադիրը եւ առաջարկած՜ Սփիւռքի Հա յեր ու ներ -

կը փոխանակեն ։ Երբեմն այ այդ թուղթն անգամ չըլլար թուղթը .. . կայացոլցիչներէ , *քՀիւբաերէ , Ասորիներէ եւ

կր դլան ան ել պաշտօնական յա յա ա բարութիւնը Մ "կաց Մ րրվէն թուղթովդ կ^երգէր : Գարեգին Թ ա ֊ ր քՆրէկազմել յանձնախումբ մը ու անոր յանձ–
լո յ ււ կը տեսնէ թուղթի վրայ սրին -
, դո բծ՜ուած– ա բ ա ր քէն Պէչկէօթիւրեան իր տառապանքը կ՝երգէր նել Հ այ ՚իատի լուծ՜ման ծրագրի մր պատրաստու–

վերի գով եւ. կը գթար որ «անգութ ձեռք մ՚անսանաչ , թիւնր, «Միացեալ Ազղերու Հովանաւորութեան եւ
Պատերազմ , յաղթող կտրեց գք եզ, անջատեց մայրն ո ւ որդին • • . » : իսկ
ը կը վերկանա յ թուղթով առաջնորդութեան տ ա կ» :

թէ պաըտեալ թուղթի մը վրայ կր սաՀեցնեն ի՝ ուրիշ մը «Աւելին երգը» կ՝երգէր ել եթէ թուղթն Տ ա տ կան շա կան է , սակա յն , որ թէեւ ծ՜անօթ

րենց ստորագրութիւնը։ ալ ձայն ունենար , ինչե՛՛ր պիաի կրնար նկարա­ Ո*ամ կավար մ ըն էր եղած՜ ամ բոզ^ Հա յութեան

Դրամատէբները կը դողան իրենց արժեթուղ– գրել : քՒուգթը առ Հասարակ ուրիշներուն երգեք ներկա յ ընթացքին Հակառակ պաՀան^ ներկա յա -

թե բուն վրայ գ միշտ ՈԼ֊գելով թղթակոյտը վերա՛ - կուտայ , ցնծութիւն թէ տառապանք , սէր թէ ա– ցնողբ Լոնտոնի մ է^ , ^ոսթըն ի ռամ կավար թերթը

ծել լեռնակսյաֆ : չ փոյթ մարդկային զոՀերն տ ե լութ իւն , մաՀ թէ կեանք*. իՒուղթը թէ լուռ է ել Ղաա չեակցութեան ել ոչ թէ իր ընկեր ո ^ վերագրեց

անդամ ։ թէ իյօսուն : . այգ պաՀան^-ը, Դաշնակցութիւնը ել ոչ թէ իր ըն­

ք*անուորը օրն ի րուն ի զուր կը ճգնի , շ ա բ - ՛Ափսո՛՛ս որ իրապաշտ բանաստեղծ մը չեմ , կերը մեղադրեց այդ արտառոց ու ինքնագլուխ ե–

թո լան վեր^ր քանի մը կտոր թ ո * ֊ զ թ ի կարօն ստա­ երգելու Համար թուղթին փառքը՛ լո յթ ին Հ ամ ար ;

նալու Համար ։ Անմեղ թուղթ– մ ՚ է ի բ դու սպիտակ,

Ի)աղամ՛ո լը 1լօրՀնէ թուղթը , ուրիշ մ ըն ալ Անգութ ձհււք մք։աւաւ քհգ իր գրչին տակ , Յատկանշական է նոյնպէս , որ ^ոսթրնի ռամ­

կ՛ անիծէ ։ Հարուածեց շարունակ , բրաւ շաքլ-սատակ : կավար թերթը տարրական պա ր կե շա ո ւթ իւնն եւ

ԵրգաՀանր , թուղթի վրայ\, իր խաղերով կը Գծեց ու սղեց, գրեց ու պղծհց վարէն թ է վե– խղճմտութիւնն անգամ չունեցաւ ընդունելու, , որ

թբթռացնէ մարդու սիրտն ու Հոգին։ ինք զրպարտած՜ էր Դաշնակցութիւնը, թէեւ «Հայ­

Վիպասանը թուղթով միայն կը պատմէ իր ե– Եւ օր մ՛ալ տարաւ ք եգ կախեց • • • պ|ստէն : րենիքէ անՀեբքելի փաստերով ցոյց տուաւ, որ ոչ
բեւակայոլթիւնր թուղթի Դա շնա
, իսկ բանաստեղծն ալ ՄԵ1ՈՒ Հայկէ կց ութ իւն ը ել ոչ ալ անոր Հ ետ կա ււլ ո ւա ծ

Դատի 0անձնախումբը քՕորՀրդ* Հայաս -

ՀԱՅՐԵՆԱՍԷՐԻ ՄԸ ՄԱՀԸ ԳխակաԱ ասաւիս տանէն տարբեր Հայկական Հանրապետութեան մը

խօսքր րրած՜ չեն Երեք Մեծ֊երուն ներկայացուցած՝

իըենց յուշագրեր էն կամ ղրկած՜ Հ եռաղրերէն ոեւէ
մէկուն մէչ :
ԱպՐՐլ 27ին Տրակինեանի մէչ՝ մեռաւ նախկին

Արմենական կուսակցութեան կարող գործիչներէն Ներկա յիս աշխաբՀ ը կը գտնուի Հ իւլէական

Փանոս Մալօեանը։ Յուղարկաւորութեան կը մաս­ տագնապի մը մէ^ ։ Ամ էն օր Հ իէ-էէի մ աս ին գիտա­ Կասկած՜ Հ^կայ , որ Պոսթրնի ռամկավար թեր­

նակցէին Տ րակինեանի ել Փիւմէ սիւր Արմանի կան նո րո ւթ իւենե բու կր Հանդիպինք ։ Աի^ազդային թը մեղի Հետ միաժամս/եակ ստացած՜ էր Ա* Ս աֆ–

Հայրենակիցները : քաղաքականութիւնը , մ է կ ցամ աքամ աս էն մ իւս բ , բաս ա եան ի յուշադի բր, բայց ոչ Հրատարակեց

Հանգոլցեալը ձնաձ֊ էր 1859 Յուլիս \ \ ին , վարակուած՛ է Հ իւլէական տենդով : վետական զայն եւ ոչ ալ մանաւանդ անոր խօսքն ըրաւ՝ ճըչ–

Վանի Աղքա գիւղին մէչ՝։ Աղքատ ընտանիքի ղա– մարդոց ճառերուն մէ^ յաճախ ա կն ա ր կո ւթ ի ւնն եր դե լու Համար իր դիրքը իր յայանի ընկեր ո^ ար -

ւակգ իր նախնական կրթութիւնը ստացած էր ^ ԼՀԼԼաս ^ իւլէական ռումրի մ աս ին ։ ա սա ււ ց ելոյթին Հանդէպ՝^ ։

գիւղին քաՀանայէն։ ՛Բոան տարեկանին կը մտնէ Հիմ ա ալ կը խօսուի կազի մ ը մ աս ին , որով

Վանի Արմենական կուսակցութեան չարքերը, եւ կարելի պիտի րլլայ շրջապատել երկիր մլէ, զերծ զու ած , ին չ աոդեցոլթիւն պիտ ի ունենա յ մ արդ -

Հաւաքելով գիւղի գ1,ս""կրՅ երիտասարդութիւնը , պ տ Տ ե լու Համար զա յն ա յ դ ղ<հո խային մ եքենա յին կային մարմնին , մասնաւորապէս կարգ մը մակե­

կը կաղմէ գիւղին մէչ՝ ալ կ ուսա՛կցական մասնա - սլա աճառած մ աՀասփիւռ աւերներէն ։ րեսային կեղերոլ վարակիչ կեդրոններուն վրայ ։

ճիւղ մը : Այս քանդի չ ենթադբ ութի ւննեբուն Հետ , կր Փորձերը Հաստատած՛ են թէ «թօմաթին^ը զօ­

1891^5/ կը ձերրակալոլի իր ընկերներով, եօ­ & ան ո ւցո լին Հ իւլէական ուժ՜ին խաղաղարար օդ - րեղ ազդեց ութիւն մը ունի նաեւ ո աքերու *իբայ

թը ՛՛ոգի ել կը փոխագրուին Վանի բանտը։ Աղքա տագո րծումներ ը , մ ե քեն ան ե ր ո լ ել ուրիշ չարժի չ յաճախ գոյացած աւելորդ մ իսերուն , թՕՈ1§0 կ" Հ–

Գէ՚-ղէ այգիներուն մօտ երեք թ՜ուրքեր սպաննաՆ գործիքներու Համար։ ուած՜ իոբթային թարախոտ ու շբ^անաձեւ պզտիկ

Ը.ԱաԼոլ– մեղադրանքով։ Երկու ամիս չարչարելէ *$երե գիտնական մը վերջերս յայտարարած՜ է այա ո ւմն եր ո ւն , ինչպէս նաեւ գլխամ սրթա յին զա­

հտք, չեն կրնար Հաստատել ամրաստանութիւսր թէ՝ Հ իւլէական ուԺ՜ին շեոբՀիլ կը յուսայ բարձրա­ նազան Հ ի լանդո ւթեանց վրա յ , զո ր մինչեւ ա յսօր

եւ գիւղացի Հայրենասէր մը 900 ոսկի տուգանք նալ օղի բարձրաղոյն խաւերուն մէ^, աւելի արագ դժուարաւ կարելի եղած՜ էր բուժել։ Տեսնուած՜ է

վճարելով կը փրկեն Մ ալօեանը եւ վեց ընկերները : եւ աւելի բարձր , քան փրոֆ • Փիքառ , որ ասկէ նաեւ թէ «թօմաթին^ր կր բուժէ թոքային ուռե­

1896^՛ Հայկական չ՝արդերոլն , Աալօեան կր տարիներ առա^ օդապարիկով մը 15.000 մեթր րուն պատճառած կարգ մր խանգարումները, ո-
ստանձնէ իր գիւղին
պաշտպանութիւնը , Թէրլէ - բարձրացած՛ էր օդին մէ^ , ուսումնասիրելու Հա - րոնք մինչեւ Հիմա անբուժելի Համարուած՛ էին։

մէղեան Մկրտիչի Հրամանով, ել տասնեակ մր մար լոյսի ճառագայթումները եւ ղանազան ճա - է*նչ կը վերաբերի մանրէներէ առա^ եկած՜ Հի՜­

զինոլորներոլ Հետ կռուելով 200Է աւելի թուրքե­ ռադայթներու իօնականութիւնր օգին ելեկտրա - ւանդութեանց , թօմ ա թ ին ր կարելի է բաղդատել

րու դէմ, երեք մամ անՀաւասար կռիւէ վերչ՝ կը կան ււ լ թ ե ան ազղե ցոլթեան տակ ։ փէնիսիլինի Հետ ։

փրգէ Դ1"–"Ա 1 850 անձ , առանց ո եւ է զոՀ տալու , Պ ելմ– գիտնականին յա յ տ ա ր ա ր ո ւթ ե ան Համ ա– Ամ եր ի կաց ի քիմ իաղէաներ ը չափէ աւելի շա -

թէեւ գիւղը աւերակ էր դարձած: ձայն, զսպակ մր կր բաւէ, որպէսզի իր օդապարի– Հադբդռուած՛ են վերոյիշեալ գիւտով , որ կր կար–

Մալօեան աւելի լալ ծ՜ան՛օթանալու Համար կը \ Հ իւլէական ում-ին չնոբՀիւ, քանի մը
Թուրքերուն եւ քիւրտերուս կը ղրաղի առեւտրա - մէ^ է1^ՏԸոյիէ^աԼ բարձրութեան Հասնի։ Այդ նպա­ ընդարձակ դաշտ մր պիտի բանայ ։ ք՝ոյսերր , իսՀ~

կան գործերով եւ կը չր^ի ամրողչ՝ Վ աս պա ր ակա­ տակով մօտեբս պիտի կա՛տարէ իր առածին վւ ո ր ձբ պէս կեն դան ին եր ր , կրնան Հ իւանդութեանց Հան -

նը , գիւղեր ր եւ քաղաքները : Պրիւ֊սէլի ՝ք՝ ամ սլռի անտառին մէ^, ուր այժմէն դէպ ախտաղերծ Ըէէաէ տ թէհւ անոնց յօրինուա -

1914^ վերջերը իր Հաւատարիմ քիւրտ բարե­ փոիսադբած է իր գոըծ՜իքները , նախատեսուած՜ վե– ծ՜ութիւնը Համանման չ է ։ Այդ Հաւանականութիւնր

կամները կ՝ առաջարկեն Հ՚Բիբվա Փանոյին» ղինքր րելքր կատարելու Համար ։ յաճախ արդիւնք է քիմի ական ազդեց ո ւթեան մր ^

աղատել ամբողէ՝ ընտանիքով : Մալօեան կր մերմէ Ո *–ո շին կթ րն ի եր կրագործ" ական ճիւղին քի– որ կր ներգործէ առժամապէս պակասաւոր գործա­

ըսելով որ եթէ բոլոր Հայերը պիտի կարգուին իմ միադէտնեբը երեւան Հանած՜ են թէ Լոէիկին տուն­ րանային յօրինուածութեան վրայ։ ք*ոյսեբր, որ

"ւ/ք մնալս ի՞նչ կ՛արժէ : կը կը պարունակէ այնպիսի նիւթ մը, որ կ^աըգիլէ քիմիապէս լաւագոյն տարրեր են , կր վեբապրին

1915^5/ Վանի ապստամբութեան ատեն Մալօ­ վէ րքի մը մէ^ գանուած աւե լո րդ մ իսերուն ա ճ ո լ – ել ժ առան գա կան օր էն ծ՜նունդ կուտան ուրի շ բո յ -

եան իր 21 տարեկան անդրանիկ զաւակին Մ ա/խա­ մր եւ Փէնիսիլինի նման զօրեղ ազդեց ութ իւն մը կր սեբու , ո րոնք մ իեւնո յն առաւե լո ւթ՛ի ւննեբր կը

սի (ճէւԳադան) Հետ «տասնոցը՛» կը վերցնեն ել կր ներգործէ առ Հասարակ բոլոր վէրքերուն վրայ։ ներկայացնեն ։ Հետեւաբար , պէաք է նախապէս

մտնէ Այգեստանի պաշտպան դիրքերը։ ՀՀնորՀիւ Մ ինչեւ այսօր փորձերը եղած՛ են ա շ իւ ատ ան ո - ընտրե լ ա յնսլիսի տունկեր , որոնք ա յս նորագիւտ

իր նման Հազարաւոր Հ ա յրենասէ րնե րու , Վանը ցի մշակումներոլ վրայ։ Տակաւին չի զիտցոլիր թէ գեղին Հ ամ ար ամ էն էն աւելի ազդեց ի կ ար տա -

յաղթական ելաւ : Վերջերս արձանագրուած էր ՀւՀթօմաթին^ կոչուած՛ նիւթր, որուն քիմիական ԳԸՈէԼԱեբ յ։լյան ։

ներգաղթի Համար։— Սզքայհցի բաղադրութիւնը առ այժմ որոշ կերպով չէ ճըշ - Հ. ՏԷՐՌՍԿԻ

Fonds A.R.A.M