Page 29 - ARM_19-1945_04
P. 29
տաա «ԲԺԻՇԿՆԵՐԸ ԿԱՆԶԵ8Է-Բ»
քօոճ* 6Ո 1828 Ա՝էևլ\ Հրամայեց . գԲյ-իլկներր կանչեցեք» :
Տ.Շ.8. 878.286
Տոքթ. Փօչ , որ տարիներէ ի վեր առաջնակարգ
տա. ա տ տ ձ ճ ւ ՚ ա
17, &ւտ6 Օտատատտ -- ք ճ ա տ (13 > ախտագէտի դեր կը կատարէ ել գրեթէ միշտ ներ
161. : 008. 15-70 - Շ Շ. ք. քտոտ 1678–
կայ կ ՝ըլլա յ կարեւոր մ՛աՀ ասլատիէՒնե րոլ գործ֊ա–
ԲԱԺՆԵԳԻԾ–– Տար. %0, էյւսւՐս. 400, Յաս՞ս. 200 ֆրա՜նք։
գրութեան , փոխանակ յայտարարելու թէ / ավալ
մեռաձ– է ղնգակաՀարութեամր , ինքզինքը գտաւ
արտակարգ կացութեան մր առֆեւ . ողֆնցնել
մաՀաւզարտը։ Բանտէն ուրիշ երկու բժիշկներ ա/
ա^տ-տօւ 17 0շէօհք6 1945 Չ ո ր ե ք շ ա բ թ ի 17 Հ ո կ տ ե մ բ • կան չուէ ցան օգնելու Համար։ Տոքթ. Փօլ անմի ֊
կասչէս Հրամայեց Հակաթոյն ներարկումներ կա -
ԺԷ– Տ Ա Ր Ի - 17" ձ ո ո ծ »" 4533-'ւ.որ շրջան թ ի ւ 162 Խմբագիր՛ օ– ՄԻԱԱՔԵԱ՚ն Գ Ի Ն ՝ 3 Ֆ « – տարել։ Աինչ Հ իւանգասչաՀներր կ՚աճապարէին
սկսաւ փսխե
լուալ ստամոքսը, Լավալ յանկարծ
լու շատ սուր կհ՜կումներ զգալ ել յայտնապէս կը
ՈՒՐԻՇ ՎաՏՈԻԹԻԻՆՆԵՐ ԼԱՎԱԼԻ ՎԵՐՔԻՆ ԺԱՄԵՐԸ տառապէր : Ա՛ասնաւոր գեզ մը տրուեցաւ , ՝կը&~
կումներր մեղմացնելու
Համար։ իր անգամները
Ի ՀԱ8ԱՍՏԱՆԻ ՄԱՍԻՆ սկսան ցնցոլիլ եւ փիղերը Հանգարտեցնելու Հա -
մար դարմաններ Հրամայուեցան : Ախտանշաննե -
ԱկաԱատես մը կը պատմհ րէ՛" կ՚եբեւաբ թէ կը տառապի ուղեղային արիւ -
ԽՄԲ–— «Յուսաբեր» 2 ա բ ք մը տհսակցոլ - նա խռնումէ : Ուստի Հեղուկ պարպուեցալ ո զնա -
թիւններ եւս ունեցած է Հայաստանէն վհբադաբ » Ադեյ՚ակաԱ ա1կրս.դւա՚ձը յարէն։ Վերջապէս՝ գթութեան քոյր մը ել երկու
ձող պատգամաւորներու հետ, որոնք > էգիպտոս ինչպէս գբած էինք երէկ , Փէէռ Լավալ եր - Հ իւանգապաՀնե ր ստամոքսի լուացումը (լավաժ)
հանդիպած էին , իրենց ՚նամ՚բուն Վրայ : Ահաւասիկ կուշաբթէ առտու պիտի դնգա կահ ա ր ո ւէ բ Շա - կատարեցին , կաբելի եղածին չափ գուբս Հանելու
մաս լքը Ա մ ե ր ի կ ա յ ի Հ ա յ ո ց ա ո ա ջ ն ո ր դ Տ ի ր ա ն իժիյեօնի բերդէն մէջ, բայց վերջէն պահուն թու Համար թոյնը, ել Լավալ անկողին գրուեցաւ։
հպիս– Դւերսոյեանւի յ ա յ տ ա ր ա ր ո լ թ ի ւ ն ն հ ր է ն : (Այս նաւորեց . էնքզէնքը, յեաո յ դարմաններ եղան եւ Հեռաձայնով լուր տրուեցաւ զօր. տբ Կօլի , որ
երիտասարդ վարդապետը ծանօթ է իբրեւ հոգեւոր երեք ժամ վերջը գնգակահարուեցալ տեղն ու տե– Հ րամ ա յեց .
հ ո վ ի ւ Փ ա ր ի զ ի եւ Լոնտոնի ե ւ եոր ե պ ի ս կ ո պ ո ս ղր* Ֆրէնէ բանտէն մէջ։ ֊ «Մենք սովորութիւն չունինք զգետնելու
ձեռնադրուեցաւ էջմ՚իածնի մէջ) Ա տոբեւ՝ ման րամ ասնութէւններր ա յգ պատ - մաՀամեբձ մը։ Պէտք է ողչ՝ առողչ՝ րԱայ ան , մա՛
մը բերնով
Ես չափազանցութիւնը չեմ սիրեր Հ \ք ա յ– մական անցուդարձին , ականատեսի Հապատի,Ւի գորօ՜ադրիչնեբուն առէ^եւ» :
բաՀեզ խանդաւէառութ իւն ր Հոն աարուաօ՜ աշխա– (բարձը պաշտօնատար մբ ոբ պատմած է անգլիա ՄԷԿ ԺԱՄ ՀՆԱՑԱՒ
ւո ա Ա՛ռ նե բու մ աս էս կրնայ մեղ մոլորանքէ մատ - կան եւ տեղական թերթերուկ* Լավալ յետոյ քնացաւ աւելի քան մէկ ժամ։
՛սել ։ Հարկ է էրաաես բէէաէ եւ, ճսւնչնալ բուն էրա– Երկուշաբթի առտու ժամը 7.45էն , բնգհ * դա Պաշտօնեաները կը Հսկէին խցիկին մէ^Տ անձնաս
կան ո է ւն բ : Ա ակա յն , րսեմ անմէ^ասլէ ս , որ .էն չ՛ տախաղ Մոռնէ ան ոբ մահավճէո. պահանջեց պանութեան որ ել է նոր վարձ արգիլելու Համար։
որ տեսայ Հայաստանէ մ՛էջ, աւելէ է քան է"չ որ Գերագոյն Ատեանէն աո.ջել - 75 տարեկան ծե - Ժամ ր 11.^0/^ ատենները արթնցաւ, եւ երբ Հար
կ^ ենթադրէի–։ Որոշ գաղափար մր կաղմահ՝ էէ ար բունէ մբ, մօբուսաւոր եւ կորաքամակ, մահա - ցուցին թէ կրնա յ տեղէն ելլել, մաՀապարար ան–
տասահմանէ թե րթ ե բ բ կար գա լով * աւելէ Լա% պարտէն է՚ցիկբ մտաւ , համաձւսյն կանոնական կողինէն ելաւ ել սկսաւ Հագուիլ շատ կամաց։
գտա լ , երր աչքով տեսայ ։ տրամադրութեանց , իմացնելու համար թէ պիտի Այն տպաւորութիւնը կրեցինք թէ գիտմամբ ա յգ–
Բայց , աս բսել չէ թէ պէտք է չափազանց ո լ –" գնգակահա բուի ։ Լավալ ելառկած էբ * Ի՛ Ս Ի ^11՚*ո ՚ ^ է կ պէս կ րնէր , ժամանակ շաՀելու Համար։ Գուլպա
թ է լեն ե ր ընել: - անկիւնը , երեւութապէս քնացած ։ Երեսր պատին ները Հագնելէ վ^՚րչ1 > ՚՚՚էկը պատուիրեց որ կօշիկ
Վերա շինութիւն կայ^, ճէշգ է* բա յո սխալ է գարձուցած էր^ կծկուած, վրան երկու վերմակ։ ներն ալ Հ ագնի ;
«Հրաշք» նկատել էն չ որ եղած է ։ Պէաք չէ մոռ - Փ ի Ժա ւքւԱտ աւլ ա «V էր ել եռագոյն վզնոց մը կապած։ « Աճապարելու պէաք չկայ», ըսաւ։ Ե"
ընել»։
նալ որ մեր ^՜ողովուբդբ մ*Էչտ շինարար է ։ Մ շ ա– Ընգհ . դատախազը կեցաւ խցիկին առջեւ ։ Խցիկը կուզեմ ամէն բան կարգ - կանոնով
Կոյթշքարգաօա^ է» ճԻւգ է ^ բ ա յ Յ ոլրիւ\ ԿԻբ՚ղ ա ւ այնքան փոքր էր որ անհրաժեշտ չէր ներս մտնել ։ (Հետոյ անկողէնէն Հանուեցաւ, եւ սկսաւ քա–
լէր կբնար ըլլալ։ Տայտնապէս յոլզուած , րնդհ * դատախաղը յ ա յ - յել , երկ ււ է. կողմն ունենալով փաստաբանները ;
Արտասահմանէ մէջ, գաղթական Հայեր՚, Հոս տ արարեց հանդարտօրէն * «Մ ե րժուաօ* է ^եբ Ա յգ մէջոց Էն խորհ բ դա կց ո ւթ է ւնն ե բ կատարուած
կամ ա յլ երկէ բնե բու մ էջ , քան է մ բ տարուան մէջ աղերսագիրը ուղղուած Առժամ եայ կառավարու էէն եւ որոշուած էբ ՜է§աթէյեօնէ բերդը չփոխա -
որոշ ու պատուաւոր գէրք ստեղծած են ։ Զկա՛ ն թեան նախագահ զօր* ար Կօլի , պատիժի մեղմա դրել, գնգակահա բութ եան համար Հրեբգբ կբ
շէն ա ր ա ր ո ւթ է ւնն ե ր ա յս գաղութ էն կամ ա յլ գա - ցում իսնդբելու համար ։ ՚թաջ եղէք» ։ գանուէ քաղաքէն դուրս) : Աճապարանքով կար -
ո ու թներու մէջ։
Լավալ, կէս քուն կէո արթուն , ւի ո խ ան ա կ խօ դա գր ո ւթ է ւնն ե ր եղած է էն , գնգակահա բութ է ւնր
Նոյնն է մշակոյթէ պարագան ւ Արտասահմա կատարելու համ ար Յէ բ էն է բանտէն պ ա ր տ է զէն
է հայ մ շա կո յ իմ ր եւ ունէնք սելու , տեսակ մը մռլտուք արձակեց ՚. Ա*ինչ բան
նէ մէջ ալ զարգացած մէջ* բանտասլահներու բաժնէն մօտ։ Հրաձէդ
կրթակ ան եւ մ տ աւ որակ ան ն շան ա կ ելէ բա ր ձր ա - տապահը իր անկո զէւին կ ը մօ տենար / Ա ն զ րելու
խումբը եւ պարզ գագաղբ ոբ կաղմ եւ պատ -
- համ ար որ հադուի եւ պատրաստուի դնգա կ ահ ա -
ցում ։ Տ ՛որակս յս չկայ , ոը երբ գաղթականու բաստ կը սսլասէին Հյաթիյեօնի բերդին մէջ, աճա
Հայբրեոնւիթքեիան համար , դիտեցինք որ Լավալի իժեւերը
Ո՛.–,–... մ" Հայը կը յ ա ր գ ի դ , պարանքով փոխսւդբուեցան Ֆրէնի բանտը ։ Հրա–
կը շարժ է ին վերս ակնե բուն տակէն ; Տ անկարծ
ալ պէտէ յառաջգիմէ ։ Կայ հոծ հայութիւն եւ ինչ ձէղ խում բր կը բաղկանա ր ա յն զինուո րներէն ոբ
ու կանգնեցալ մ է կ արմ ո լկին վրա յ ։ Արադ շարժում
որ կարեւոր էճ պետութեան նախաձեռնութիւնն կռուած էին Գեբմանիոյ մէջ՛. Բոլորն ալ կամաւոր
ը մր տեղի ունեցաւ։ Այնպէս 1լ երեւ.աբ թէ աոււի մբ
աջակցութիւնը , հետեւաբար , յառաջադէմ՛ութէւն ներկայացած էին, գնգակահա բութ իւն բ կաաա -
աւելէ մեծ չափով պէտէ ըլլայ եւ աւելէ կազմ ա - կր քաշէ ր անկողնին տակէն ։ ք*ան մ ը ինկաւ տախ
բերւս համար ։ Բոլորն ալ Զինուորական ք^աչեբ
տակում ածին վրա յ ։Տեսանք որ կը էս ածն է ս ր ո լակի
կերպուած ։ ու նէին, շահ ուած ճակ ատ ամ արաներու մ էջ ՜ ե ւ
*/ՒԳԸ։ Տեւոոյ իմացայ որ սրուակը սիսւԱիւ IV Ս1|1
Հա յաս տան է մ էջ տեսանք շատ մ ր ղեղեց է կ փ ռ յ > ասիօւք կր պարունակէ բ : Լավալի դէմքբ ան– կր պատկանէին հետեւակազօրքի \ 32,րգ
շէնքեր , գէտէք արգէն : Պատերազմի պատճառով մ՛էջապէս այլափոխուեցալ ։ Անմէջապէս քովը գունդէն , որուն հանգեբձանքը անգլիական ըլլա -
ներկայէս մեծ աշխատանքներ չկան եւ չեն կրնար դաց ինք , հոն ուր երեսր պատ էն գարձուցած էր ։ լով , բը իտանա կան պողպտտեա յ ս ա զա ւա ր ան ե ր
ըլլալ։ Ապագայէն կրնան րէէալ անշուշտ։ ինչպէս Այղ միջոցին Պ* Մոռնէ հեռացած էր* բայց ուրիշ ունէին ։
եղած են պատերազմէն առաջ։ կան սակայն ճամ– շատ մբ^՝պաշաօնեաներ կը մնային։ ԼԱՎԱԼԻ ՎԵՐՋԻՆ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ
բանեբու շէն ո ւթ է ւնն ե ր : «իողովուբղին վիճակբ
փայլուն չէ* հասկնալի է։ Եբիտասարգութիւնբ Մ ահապաբտբ կապո յտ վերարկու, մ ր հագած *
ամբող^յռւթեամբ տարուած է ճակատ , ի՚՚կ երկրին թալ, եթէ հոն պէտք ունենան իրեն։ Ուրիշ ի՚նգիբ ^է(Լ ՔաԼԷր գԷ՚ղԷ բանտին այն հողաթումբը ոը կը
եթէ աշխատիլ չուռէ , կամ եթէ իր գործը հիմ -
բո վան գա կ հարստութիւնն ու ջանքը նուի ր ուած նովին փոխել ուզէ , ա յ ն ատեն ուր՝ ուռէ կոշս լի «բարձունք ք ի մ արութեան» : ՆախասլԷս
երթալ ։ կրնայ
են պատերազմական ճիգին։ Հասկնալի՝ այս ամէ– նշանակալից նամակ մը գրած էր ուր կ ՝րս՛էբ * ֊ - ՚
նբ։ Ուրիշ երկիրներու մէջ, ինչպէս Ամերիկայի « Այո տ ո զերբ կր դրեմ ի տեղեկութիւն փաստա -
օրինակ , նախ ե բ ի տ ա ս ա բ գո ւ թ ե ան ծ՜աղիկը կը քա -— Ուրեմն , մէկը հարկտգրուա®ծ է իր ուեզը թաննե բուս, կարդալու համար իմ դահիճներուս ,
ղեն , ընտրութիւն կ՚ընեն* հարստութեան յաւել - աշխատելու ել հոն ալ մնա լու , առանց խօսելու որսլէսզի ամչնան ։ Եո պիտի թունաւորեմ էնք -
ետ լ մ ասր 1լառնեն եւ կը տրամ աղբեն պատե բազ ա ր տ ա ս ահ մ ան երթա լու. կամ ա յլ ճամ բո ր դո ւ - ղ1,աՔա * հ-Ր վախնամ ւ՛ր ունեցած թո լնս աւըուած
մին* եւ դարձեալ րան մը կը մնայ միշտ, որովհե թեան զ մասին։ Բէէայ՝՝, որովհետեւ շատոնց է որ կը պահէի»։
տեւ երկի բ ը հարուստ է մաը գով ու տնտեսա՛կան —- Նայելով իր մասնագիտութեան եւ իր պաշ Նամակին մէջ կը խօսէր թունաւոր հատիկնե
լայն միջոցներով։ Մեր երկիրը լայն միջոցներ տօնին։ Աշխատանքի կազմ ակե րպութիւն ր արդէն րու մ աս ին , մինչդեռ սրուակին մ էջ եղած թո յն ր
չունէր ։ Հետեւաբար , ինչ ոը ունէր , մարգ թէ ամ էն աղա տ ո ւթ ի ւն չի տար , բա յց դիմ՛ո ւմնե բո վ հեղուկ էր։ Կ^ենթագրուի թէ նամակը գրած է
բերք , տրամ աղբած է պատերազմ ին եւ ա յգ պատ ել պա աճ առա բանութեսւմ ր , ^էարելի է տեղափո– թո յն ր ստանալէ– առաջ , ի՛նչ որ կը նշանակէ թէ
ճառով ալ այսօր նեղութեան մէջ է ։ ՝Բիչ է զգես– խութեան իրտւմւնք ձեռք բերել ; Ամըողջ աշխա - գեռ վերջերս ստացած էր զայն՛ ւ^՚՜բիչ նամակով
տեղէնբ , մարգիկ մաքուր կը հ ագո լին , բայց տանքն ու տնտեսութիւնը հ ա կա կշիռի աա կ են եւ մր արտօնութիւն կը խնղրէր կապելու եռագոյն
պարզ , համեստ , այղպէս ալ իրենց նիստ ու կացն կազմակերպուած րոտ այնմ ։ վ՚էոոցր՝ ^ՐԲ՚՚րգ նամակ մը գրած էր բանտի տնօ
է ։ Այցելեցի տուները ւմե* կեանք մբ ոնի՛ւ, : Գալով խօսքի եւ կարծիքներու ազատութեան , րէնին , շնորհակալութիւն յայտնելով անոր «ա -
ոչ առատութեան
ք՛ոլս րր կ՚աշխատին եւ կ՝՛ ապրին ինչպէս կբ հարցնէք, շատ սահմանափակում մբ ջակցութեան» համար եւ շեշտելով թէ թոյնր ճա
մէջ* Բ^յց զոՀապքու.ցիչ կերպով։ Հայ ժողովուրդէ չտեսայ : Ազատօրէն կարծիքսեբ կր յա քտնեն եւ կբ րած է ր իր սե վ/ական մ իջոցն ե րով եւ ոչ թէ իր
արդէն միշտ ալ ճոիսութ եամ ը չէ ապրած ։ ք՝ ա յց խօսին, մինչեւ իոկ քննազ ատս ւթիւններ կ՝՝՝րլլան , բանտասլահնե րուն կամ փաստաբաններուն օգնու
վստահ եմ թէ ասկէ ետք կրնայ աւելի լաւ. Րէէալ, մանաւանդ ինքնաքննագ ատութիւններ ։ իմ եամ բ ։ Պաշտօնապէս ա ը տօնուեցաւ որ կապէ ե–
երր խաղաղուիմ իւն բ վե բահ ա ս ւո ատ ո ւի ։ Անշուշտ , կարելի չէ չափազանցութեան եր - ււսւղոյն վզնոցը։ Ա ինչ կը մօտենար ալն հող ա -
Պէաք է նկատի ունենա լ , ոբ ա ն տ ե ս ա ե ա ն թալ , մ իտքե ր ր յուղե լու աստ իւ\ան , բայց կարծէք– թումբին ուր պիտի մեռնէր , խնդրեց կանչել ոնգհ,
կ ե անքը կապուտ ծ է Խ՛ Միութեան կեանքին։ կան ներ կարելի է քսւյտնել ։ Եո շատերու հետ /խօսեցայ գա տա իւ աղ Մ ոռնէ ն եւ հ տ ը ց աքնն ի չ դատաւորը ,
ար տաղը ո ւ թի ւնն եր, որո նք այլ շրջաններէ կոլ եւ ղ իտողութ իւննեբ բրի ս՛ յ՛՛ կամ ա յն կազմ ա - Պուշաբաօն ։ Եւ ըսաւ* «էյաւո գէշ գործ մը կա
գան * կան որ տեղական հ անգամ անք ունին ; Երե կե ր պո ւ իժ եան մէջ եղած ան կան սնութեանց մ աս ին ։ տարեցիք» ։
ւան բ 4 «Ռէյոն»ներոլ բաժնուած է* եւ իւրաքան Կ^րնգունին այս բոլորը* վերադրելով պատերազմի ՋԵՌԲԵՐԸ ԳՐՊԱՆԻՆ ՄԷՋ • • •
չիւր չ Բ ^ " ՚ ն ի բնակչութիւնր իր շրջանէն կը հայ - պատճառած նեղութեանց , ըայց կը հաստատեն թէ
թայթէ իր պէտքերր ։ Երբեմն այս «շըջան»ներբ պատերազմ էն ետք ամէն ըան կր կանոնաւորուի Յետոյ դառնալով 12 Հրաձիգ զինուոր սուն ,
կ՛օգնեն իրարու ։ Բարեբախտաբար կան համագոր– եւ զտում ԱԼՍսյ ՚ որ կազմ եւ պատրաստ կը ս սլա ս է ին գնգակահա -
ծակցականներ , որոնք մեծ դիւրութիւն կ՚ընծայեն Շատերու հանդիպեցայ , որոնք ըանտերէ կամ բութեան համար , ըսաւ *
ժողովուրդինհ աքսորէն վերադարձած էին։ ԱՀնոնցմէ շատերը մե– 7 ՛ ՛ " ^ յօժարակամ մեղսակիցնեքն էք գա -
Ւ^նչ են աշխատանքի պայմանները։ կուսազուած են, պատերազմէն առաջ, առ ի զգու տակտն ոճիրի մբ։ Եո կը մեռնիմ , որովհետեւ չա
Անշուշտ , որոշ սահմանափակում կայ տեղա շութիւն։ Եթէ ես ալ բչյայէ, անշուշտ նոյնբ պէտէ փազանց կր սիրէի իմ հայրենիքս»։
փոխութեանց համ ար ; Աշխատանքը ա յնպէս մը րնէէ։ կառավար ութ էւն մը կա ս 1լ ածելի տաբըե - Ապա աւելի ամ ուր կապելով կարմ իր - կա -
կազմակերպուած է * որ աշխատաւոր մը չէ կրնար բուն զէ մ ապահովութեան մէջոցներ ձեռք առնե - պոյտ - ճերմակ վզնոց բ , յառաջացաւ գէպի հողա
էբ ուզած– տեղլւ երթալ, հոն աշխատելու համար է լու ի րաւ ունք ունէ : թումբը ։ ւԱօսքն ուղղելով հրաձիգ գա սա կի Հրա -
Ամ Էն մարգ կապուած Է գոըծաբանէ մը կամ որոշ Բա յց կբ կարծեմ թէ կացա թ է ւն ր կբ բար - մանատարին՝ ղնղ • Պուքէի , ըսաւ,— «կոպիտ մի
հաստատութեան մը։ Կրնայ ուր է շ քաղաք մը եր– ւքի : (Շար.) վարուիք Հետս» : Գնդապետը պատասխանեց թէ
Fonds A.R.A.M
քօոճ* 6Ո 1828 Ա՝էևլ\ Հրամայեց . գԲյ-իլկներր կանչեցեք» :
Տ.Շ.8. 878.286
Տոքթ. Փօչ , որ տարիներէ ի վեր առաջնակարգ
տա. ա տ տ ձ ճ ւ ՚ ա
17, &ւտ6 Օտատատտ -- ք ճ ա տ (13 > ախտագէտի դեր կը կատարէ ել գրեթէ միշտ ներ
161. : 008. 15-70 - Շ Շ. ք. քտոտ 1678–
կայ կ ՝ըլլա յ կարեւոր մ՛աՀ ասլատիէՒնե րոլ գործ֊ա–
ԲԱԺՆԵԳԻԾ–– Տար. %0, էյւսւՐս. 400, Յաս՞ս. 200 ֆրա՜նք։
գրութեան , փոխանակ յայտարարելու թէ / ավալ
մեռաձ– է ղնգակաՀարութեամր , ինքզինքը գտաւ
արտակարգ կացութեան մր առֆեւ . ողֆնցնել
մաՀաւզարտը։ Բանտէն ուրիշ երկու բժիշկներ ա/
ա^տ-տօւ 17 0շէօհք6 1945 Չ ո ր ե ք շ ա բ թ ի 17 Հ ո կ տ ե մ բ • կան չուէ ցան օգնելու Համար։ Տոքթ. Փօլ անմի ֊
կասչէս Հրամայեց Հակաթոյն ներարկումներ կա -
ԺԷ– Տ Ա Ր Ի - 17" ձ ո ո ծ »" 4533-'ւ.որ շրջան թ ի ւ 162 Խմբագիր՛ օ– ՄԻԱԱՔԵԱ՚ն Գ Ի Ն ՝ 3 Ֆ « – տարել։ Աինչ Հ իւանգասչաՀներր կ՚աճապարէին
սկսաւ փսխե
լուալ ստամոքսը, Լավալ յանկարծ
լու շատ սուր կհ՜կումներ զգալ ել յայտնապէս կը
ՈՒՐԻՇ ՎաՏՈԻԹԻԻՆՆԵՐ ԼԱՎԱԼԻ ՎԵՐՔԻՆ ԺԱՄԵՐԸ տառապէր : Ա՛ասնաւոր գեզ մը տրուեցաւ , ՝կը&~
կումներր մեղմացնելու
Համար։ իր անգամները
Ի ՀԱ8ԱՍՏԱՆԻ ՄԱՍԻՆ սկսան ցնցոլիլ եւ փիղերը Հանգարտեցնելու Հա -
մար դարմաններ Հրամայուեցան : Ախտանշաննե -
ԱկաԱատես մը կը պատմհ րէ՛" կ՚եբեւաբ թէ կը տառապի ուղեղային արիւ -
ԽՄԲ–— «Յուսաբեր» 2 ա բ ք մը տհսակցոլ - նա խռնումէ : Ուստի Հեղուկ պարպուեցալ ո զնա -
թիւններ եւս ունեցած է Հայաստանէն վհբադաբ » Ադեյ՚ակաԱ ա1կրս.դւա՚ձը յարէն։ Վերջապէս՝ գթութեան քոյր մը ել երկու
ձող պատգամաւորներու հետ, որոնք > էգիպտոս ինչպէս գբած էինք երէկ , Փէէռ Լավալ եր - Հ իւանգապաՀնե ր ստամոքսի լուացումը (լավաժ)
հանդիպած էին , իրենց ՚նամ՚բուն Վրայ : Ահաւասիկ կուշաբթէ առտու պիտի դնգա կահ ա ր ո ւէ բ Շա - կատարեցին , կաբելի եղածին չափ գուբս Հանելու
մաս լքը Ա մ ե ր ի կ ա յ ի Հ ա յ ո ց ա ո ա ջ ն ո ր դ Տ ի ր ա ն իժիյեօնի բերդէն մէջ, բայց վերջէն պահուն թու Համար թոյնը, ել Լավալ անկողին գրուեցաւ։
հպիս– Դւերսոյեանւի յ ա յ տ ա ր ա ր ո լ թ ի ւ ն ն հ ր է ն : (Այս նաւորեց . էնքզէնքը, յեաո յ դարմաններ եղան եւ Հեռաձայնով լուր տրուեցաւ զօր. տբ Կօլի , որ
երիտասարդ վարդապետը ծանօթ է իբրեւ հոգեւոր երեք ժամ վերջը գնգակահարուեցալ տեղն ու տե– Հ րամ ա յեց .
հ ո վ ի ւ Փ ա ր ի զ ի եւ Լոնտոնի ե ւ եոր ե պ ի ս կ ո պ ո ս ղր* Ֆրէնէ բանտէն մէջ։ ֊ «Մենք սովորութիւն չունինք զգետնելու
ձեռնադրուեցաւ էջմ՚իածնի մէջ) Ա տոբեւ՝ ման րամ ասնութէւններր ա յգ պատ - մաՀամեբձ մը։ Պէտք է ողչ՝ առողչ՝ րԱայ ան , մա՛
մը բերնով
Ես չափազանցութիւնը չեմ սիրեր Հ \ք ա յ– մական անցուդարձին , ականատեսի Հապատի,Ւի գորօ՜ադրիչնեբուն առէ^եւ» :
բաՀեզ խանդաւէառութ իւն ր Հոն աարուաօ՜ աշխա– (բարձը պաշտօնատար մբ ոբ պատմած է անգլիա ՄԷԿ ԺԱՄ ՀՆԱՑԱՒ
ւո ա Ա՛ռ նե բու մ աս էս կրնայ մեղ մոլորանքէ մատ - կան եւ տեղական թերթերուկ* Լավալ յետոյ քնացաւ աւելի քան մէկ ժամ։
՛սել ։ Հարկ է էրաաես բէէաէ եւ, ճսւնչնալ բուն էրա– Երկուշաբթի առտու ժամը 7.45էն , բնգհ * դա Պաշտօնեաները կը Հսկէին խցիկին մէ^Տ անձնաս
կան ո է ւն բ : Ա ակա յն , րսեմ անմէ^ասլէ ս , որ .էն չ՛ տախաղ Մոռնէ ան ոբ մահավճէո. պահանջեց պանութեան որ ել է նոր վարձ արգիլելու Համար։
որ տեսայ Հայաստանէ մ՛էջ, աւելէ է քան է"չ որ Գերագոյն Ատեանէն աո.ջել - 75 տարեկան ծե - Ժամ ր 11.^0/^ ատենները արթնցաւ, եւ երբ Հար
կ^ ենթադրէի–։ Որոշ գաղափար մր կաղմահ՝ էէ ար բունէ մբ, մօբուսաւոր եւ կորաքամակ, մահա - ցուցին թէ կրնա յ տեղէն ելլել, մաՀապարար ան–
տասահմանէ թե րթ ե բ բ կար գա լով * աւելէ Լա% պարտէն է՚ցիկբ մտաւ , համաձւսյն կանոնական կողինէն ելաւ ել սկսաւ Հագուիլ շատ կամաց։
գտա լ , երր աչքով տեսայ ։ տրամադրութեանց , իմացնելու համար թէ պիտի Այն տպաւորութիւնը կրեցինք թէ գիտմամբ ա յգ–
Բայց , աս բսել չէ թէ պէտք է չափազանց ո լ –" գնգակահա բուի ։ Լավալ ելառկած էբ * Ի՛ Ս Ի ^11՚*ո ՚ ^ է կ պէս կ րնէր , ժամանակ շաՀելու Համար։ Գուլպա
թ է լեն ե ր ընել: - անկիւնը , երեւութապէս քնացած ։ Երեսր պատին ները Հագնելէ վ^՚րչ1 > ՚՚՚էկը պատուիրեց որ կօշիկ
Վերա շինութիւն կայ^, ճէշգ է* բա յո սխալ է գարձուցած էր^ կծկուած, վրան երկու վերմակ։ ներն ալ Հ ագնի ;
«Հրաշք» նկատել էն չ որ եղած է ։ Պէաք չէ մոռ - Փ ի Ժա ւքւԱտ աւլ ա «V էր ել եռագոյն վզնոց մը կապած։ « Աճապարելու պէաք չկայ», ըսաւ։ Ե"
ընել»։
նալ որ մեր ^՜ողովուբդբ մ*Էչտ շինարար է ։ Մ շ ա– Ընգհ . դատախազը կեցաւ խցիկին առջեւ ։ Խցիկը կուզեմ ամէն բան կարգ - կանոնով
Կոյթշքարգաօա^ է» ճԻւգ է ^ բ ա յ Յ ոլրիւ\ ԿԻբ՚ղ ա ւ այնքան փոքր էր որ անհրաժեշտ չէր ներս մտնել ։ (Հետոյ անկողէնէն Հանուեցաւ, եւ սկսաւ քա–
լէր կբնար ըլլալ։ Տայտնապէս յոլզուած , րնդհ * դատախաղը յ ա յ - յել , երկ ււ է. կողմն ունենալով փաստաբանները ;
Արտասահմանէ մէջ, գաղթական Հայեր՚, Հոս տ արարեց հանդարտօրէն * «Մ ե րժուաօ* է ^եբ Ա յգ մէջոց Էն խորհ բ դա կց ո ւթ է ւնն ե բ կատարուած
կամ ա յլ երկէ բնե բու մ էջ , քան է մ բ տարուան մէջ աղերսագիրը ուղղուած Առժամ եայ կառավարու էէն եւ որոշուած էբ ՜է§աթէյեօնէ բերդը չփոխա -
որոշ ու պատուաւոր գէրք ստեղծած են ։ Զկա՛ ն թեան նախագահ զօր* ար Կօլի , պատիժի մեղմա դրել, գնգակահա բութ եան համար Հրեբգբ կբ
շէն ա ր ա ր ո ւթ է ւնն ե ր ա յս գաղութ էն կամ ա յլ գա - ցում իսնդբելու համար ։ ՚թաջ եղէք» ։ գանուէ քաղաքէն դուրս) : Աճապարանքով կար -
ո ու թներու մէջ։
Լավալ, կէս քուն կէո արթուն , ւի ո խ ան ա կ խօ դա գր ո ւթ է ւնն ե ր եղած է էն , գնգակահա բութ է ւնր
Նոյնն է մշակոյթէ պարագան ւ Արտասահմա կատարելու համ ար Յէ բ էն է բանտէն պ ա ր տ է զէն
է հայ մ շա կո յ իմ ր եւ ունէնք սելու , տեսակ մը մռլտուք արձակեց ՚. Ա*ինչ բան
նէ մէջ ալ զարգացած մէջ* բանտասլահներու բաժնէն մօտ։ Հրաձէդ
կրթակ ան եւ մ տ աւ որակ ան ն շան ա կ ելէ բա ր ձր ա - տապահը իր անկո զէւին կ ը մօ տենար / Ա ն զ րելու
խումբը եւ պարզ գագաղբ ոբ կաղմ եւ պատ -
- համ ար որ հադուի եւ պատրաստուի դնգա կ ահ ա -
ցում ։ Տ ՛որակս յս չկայ , ոը երբ գաղթականու բաստ կը սսլասէին Հյաթիյեօնի բերդին մէջ, աճա
Հայբրեոնւիթքեիան համար , դիտեցինք որ Լավալի իժեւերը
Ո՛.–,–... մ" Հայը կը յ ա ր գ ի դ , պարանքով փոխսւդբուեցան Ֆրէնի բանտը ։ Հրա–
կը շարժ է ին վերս ակնե բուն տակէն ; Տ անկարծ
ալ պէտէ յառաջգիմէ ։ Կայ հոծ հայութիւն եւ ինչ ձէղ խում բր կը բաղկանա ր ա յն զինուո րներէն ոբ
ու կանգնեցալ մ է կ արմ ո լկին վրա յ ։ Արադ շարժում
որ կարեւոր էճ պետութեան նախաձեռնութիւնն կռուած էին Գեբմանիոյ մէջ՛. Բոլորն ալ կամաւոր
ը մր տեղի ունեցաւ։ Այնպէս 1լ երեւ.աբ թէ աոււի մբ
աջակցութիւնը , հետեւաբար , յառաջադէմ՛ութէւն ներկայացած էին, գնգակահա բութ իւն բ կաաա -
աւելէ մեծ չափով պէտէ ըլլայ եւ աւելէ կազմ ա - կր քաշէ ր անկողնին տակէն ։ ք*ան մ ը ինկաւ տախ
բերւս համար ։ Բոլորն ալ Զինուորական ք^աչեբ
տակում ածին վրա յ ։Տեսանք որ կը էս ածն է ս ր ո լակի
կերպուած ։ ու նէին, շահ ուած ճակ ատ ամ արաներու մ էջ ՜ ե ւ
*/ՒԳԸ։ Տեւոոյ իմացայ որ սրուակը սիսւԱիւ IV Ս1|1
Հա յաս տան է մ էջ տեսանք շատ մ ր ղեղեց է կ փ ռ յ > ասիօւք կր պարունակէ բ : Լավալի դէմքբ ան– կր պատկանէին հետեւակազօրքի \ 32,րգ
շէնքեր , գէտէք արգէն : Պատերազմի պատճառով մ՛էջապէս այլափոխուեցալ ։ Անմէջապէս քովը գունդէն , որուն հանգեբձանքը անգլիական ըլլա -
ներկայէս մեծ աշխատանքներ չկան եւ չեն կրնար դաց ինք , հոն ուր երեսր պատ էն գարձուցած էր ։ լով , բը իտանա կան պողպտտեա յ ս ա զա ւա ր ան ե ր
ըլլալ։ Ապագայէն կրնան րէէալ անշուշտ։ ինչպէս Այղ միջոցին Պ* Մոռնէ հեռացած էր* բայց ուրիշ ունէին ։
եղած են պատերազմէն առաջ։ կան սակայն ճամ– շատ մբ^՝պաշաօնեաներ կը մնային։ ԼԱՎԱԼԻ ՎԵՐՋԻՆ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ
բանեբու շէն ո ւթ է ւնն ե ր : «իողովուբղին վիճակբ
փայլուն չէ* հասկնալի է։ Եբիտասարգութիւնբ Մ ահապաբտբ կապո յտ վերարկու, մ ր հագած *
ամբող^յռւթեամբ տարուած է ճակատ , ի՚՚կ երկրին թալ, եթէ հոն պէտք ունենան իրեն։ Ուրիշ ի՚նգիբ ^է(Լ ՔաԼԷր գԷ՚ղԷ բանտին այն հողաթումբը ոը կը
եթէ աշխատիլ չուռէ , կամ եթէ իր գործը հիմ -
բո վան գա կ հարստութիւնն ու ջանքը նուի ր ուած նովին փոխել ուզէ , ա յ ն ատեն ուր՝ ուռէ կոշս լի «բարձունք ք ի մ արութեան» : ՆախասլԷս
երթալ ։ կրնայ
են պատերազմական ճիգին։ Հասկնալի՝ այս ամէ– նշանակալից նամակ մը գրած էր ուր կ ՝րս՛էբ * ֊ - ՚
նբ։ Ուրիշ երկիրներու մէջ, ինչպէս Ամերիկայի « Այո տ ո զերբ կր դրեմ ի տեղեկութիւն փաստա -
օրինակ , նախ ե բ ի տ ա ս ա բ գո ւ թ ե ան ծ՜աղիկը կը քա -— Ուրեմն , մէկը հարկտգրուա®ծ է իր ուեզը թաննե բուս, կարդալու համար իմ դահիճներուս ,
ղեն , ընտրութիւն կ՚ընեն* հարստութեան յաւել - աշխատելու ել հոն ալ մնա լու , առանց խօսելու որսլէսզի ամչնան ։ Եո պիտի թունաւորեմ էնք -
ետ լ մ ասր 1լառնեն եւ կը տրամ աղբեն պատե բազ ա ր տ ա ս ահ մ ան երթա լու. կամ ա յլ ճամ բո ր դո ւ - ղ1,աՔա * հ-Ր վախնամ ւ՛ր ունեցած թո լնս աւըուած
մին* եւ դարձեալ րան մը կը մնայ միշտ, որովհե թեան զ մասին։ Բէէայ՝՝, որովհետեւ շատոնց է որ կը պահէի»։
տեւ երկի բ ը հարուստ է մաը գով ու տնտեսա՛կան —- Նայելով իր մասնագիտութեան եւ իր պաշ Նամակին մէջ կը խօսէր թունաւոր հատիկնե
լայն միջոցներով։ Մեր երկիրը լայն միջոցներ տօնին։ Աշխատանքի կազմ ակե րպութիւն ր արդէն րու մ աս ին , մինչդեռ սրուակին մ էջ եղած թո յն ր
չունէր ։ Հետեւաբար , ինչ ոը ունէր , մարգ թէ ամ էն աղա տ ո ւթ ի ւն չի տար , բա յց դիմ՛ո ւմնե բո վ հեղուկ էր։ Կ^ենթագրուի թէ նամակը գրած է
բերք , տրամ աղբած է պատերազմ ին եւ ա յգ պատ ել պա աճ առա բանութեսւմ ր , ^էարելի է տեղափո– թո յն ր ստանալէ– առաջ , ի՛նչ որ կը նշանակէ թէ
ճառով ալ այսօր նեղութեան մէջ է ։ ՝Բիչ է զգես– խութեան իրտւմւնք ձեռք բերել ; Ամըողջ աշխա - գեռ վերջերս ստացած էր զայն՛ ւ^՚՜բիչ նամակով
տեղէնբ , մարգիկ մաքուր կը հ ագո լին , բայց տանքն ու տնտեսութիւնը հ ա կա կշիռի աա կ են եւ մր արտօնութիւն կը խնղրէր կապելու եռագոյն
պարզ , համեստ , այղպէս ալ իրենց նիստ ու կացն կազմակերպուած րոտ այնմ ։ վ՚էոոցր՝ ^ՐԲ՚՚րգ նամակ մը գրած էր բանտի տնօ
է ։ Այցելեցի տուները ւմե* կեանք մբ ոնի՛ւ, : Գալով խօսքի եւ կարծիքներու ազատութեան , րէնին , շնորհակալութիւն յայտնելով անոր «ա -
ոչ առատութեան
ք՛ոլս րր կ՚աշխատին եւ կ՝՛ ապրին ինչպէս կբ հարցնէք, շատ սահմանափակում մբ ջակցութեան» համար եւ շեշտելով թէ թոյնր ճա
մէջ* Բ^յց զոՀապքու.ցիչ կերպով։ Հայ ժողովուրդէ չտեսայ : Ազատօրէն կարծիքսեբ կր յա քտնեն եւ կբ րած է ր իր սե վ/ական մ իջոցն ե րով եւ ոչ թէ իր
արդէն միշտ ալ ճոիսութ եամ ը չէ ապրած ։ ք՝ ա յց խօսին, մինչեւ իոկ քննազ ատս ւթիւններ կ՝՝՝րլլան , բանտասլահնե րուն կամ փաստաբաններուն օգնու
վստահ եմ թէ ասկէ ետք կրնայ աւելի լաւ. Րէէալ, մանաւանդ ինքնաքննագ ատութիւններ ։ իմ եամ բ ։ Պաշտօնապէս ա ը տօնուեցաւ որ կապէ ե–
երր խաղաղուիմ իւն բ վե բահ ա ս ւո ատ ո ւի ։ Անշուշտ , կարելի չէ չափազանցութեան եր - ււսւղոյն վզնոցը։ Ա ինչ կը մօտենար ալն հող ա -
Պէաք է նկատի ունենա լ , ոբ ա ն տ ե ս ա ե ա ն թալ , մ իտքե ր ր յուղե լու աստ իւ\ան , բայց կարծէք– թումբին ուր պիտի մեռնէր , խնդրեց կանչել ոնգհ,
կ ե անքը կապուտ ծ է Խ՛ Միութեան կեանքին։ կան ներ կարելի է քսւյտնել ։ Եո շատերու հետ /խօսեցայ գա տա իւ աղ Մ ոռնէ ն եւ հ տ ը ց աքնն ի չ դատաւորը ,
ար տաղը ո ւ թի ւնն եր, որո նք այլ շրջաններէ կոլ եւ ղ իտողութ իւննեբ բրի ս՛ յ՛՛ կամ ա յն կազմ ա - Պուշաբաօն ։ Եւ ըսաւ* «էյաւո գէշ գործ մը կա
գան * կան որ տեղական հ անգամ անք ունին ; Երե կե ր պո ւ իժ եան մէջ եղած ան կան սնութեանց մ աս ին ։ տարեցիք» ։
ւան բ 4 «Ռէյոն»ներոլ բաժնուած է* եւ իւրաքան Կ^րնգունին այս բոլորը* վերադրելով պատերազմի ՋԵՌԲԵՐԸ ԳՐՊԱՆԻՆ ՄԷՋ • • •
չիւր չ Բ ^ " ՚ ն ի բնակչութիւնր իր շրջանէն կը հայ - պատճառած նեղութեանց , ըայց կը հաստատեն թէ
թայթէ իր պէտքերր ։ Երբեմն այս «շըջան»ներբ պատերազմ էն ետք ամէն ըան կր կանոնաւորուի Յետոյ դառնալով 12 Հրաձիգ զինուոր սուն ,
կ՛օգնեն իրարու ։ Բարեբախտաբար կան համագոր– եւ զտում ԱԼՍսյ ՚ որ կազմ եւ պատրաստ կը ս սլա ս է ին գնգակահա -
ծակցականներ , որոնք մեծ դիւրութիւն կ՚ընծայեն Շատերու հանդիպեցայ , որոնք ըանտերէ կամ բութեան համար , ըսաւ *
ժողովուրդինհ աքսորէն վերադարձած էին։ ԱՀնոնցմէ շատերը մե– 7 ՛ ՛ " ^ յօժարակամ մեղսակիցնեքն էք գա -
Ւ^նչ են աշխատանքի պայմանները։ կուսազուած են, պատերազմէն առաջ, առ ի զգու տակտն ոճիրի մբ։ Եո կը մեռնիմ , որովհետեւ չա
Անշուշտ , որոշ սահմանափակում կայ տեղա շութիւն։ Եթէ ես ալ բչյայէ, անշուշտ նոյնբ պէտէ փազանց կր սիրէի իմ հայրենիքս»։
փոխութեանց համ ար ; Աշխատանքը ա յնպէս մը րնէէ։ կառավար ութ էւն մը կա ս 1լ ածելի տաբըե - Ապա աւելի ամ ուր կապելով կարմ իր - կա -
կազմակերպուած է * որ աշխատաւոր մը չէ կրնար բուն զէ մ ապահովութեան մէջոցներ ձեռք առնե - պոյտ - ճերմակ վզնոց բ , յառաջացաւ գէպի հողա
էբ ուզած– տեղլւ երթալ, հոն աշխատելու համար է լու ի րաւ ունք ունէ : թումբը ։ ւԱօսքն ուղղելով հրաձիգ գա սա կի Հրա -
Ամ Էն մարգ կապուած Է գոըծաբանէ մը կամ որոշ Բա յց կբ կարծեմ թէ կացա թ է ւն ր կբ բար - մանատարին՝ ղնղ • Պուքէի , ըսաւ,— «կոպիտ մի
հաստատութեան մը։ Կրնայ ուր է շ քաղաք մը եր– ւքի : (Շար.) վարուիք Հետս» : Գնդապետը պատասխանեց թէ
Fonds A.R.A.M
