64
ԱՆԱՀԻՏ
Մի^անկեալ
կերպով
չլսենք
Հոս որ
Խո–
րենացիի
տուած
վերջի
տեղեկութիւնր
թէ
Մեծն ԱաՀակ
ասորերէնէ՝
եւ. ո՝ է
յունարէնէ՝
թ ա ր դման ո ւթ ե ան սլա րա սլա ծ գա եր
է
Մ ա շ–
թոցր , բո
լ ո րո վին
կր
աա րրերի
Կ ո րիւն
ի
ա–
ւ ան դահ էն՝
թ է Ղ.եւոնգի
եւ
Եզնիկի
Բիւգան–
դիոԳւէ Ս. Գրքի Հաստատուն
(
վստաՀելի)
օրի­
նակուեր
բերելէն
առա^
((
կանխաւ
յուեակնսե
յւար|ձ(1յքԼ11յ*1ւ //
Հայերէն
դարձուցեալ»
էր
ոչ
միայն
Ս. Գէրքր
ա
յէ
եւ ((բազում
սուրբ
Հայ–
րա պետաց
»
մ ե կն ո ւթ ի ւնն երն,
ուրեւէն
առաս֊
ւգել մրն Է Խ որենացի
ի կողմ Է թէ
յունարէն
գիրք
չէր
ա՚ւացած
Հա յաստ ան։ ՍաՀակ
կր
ճանչցուէր
իբր
յո յն
լեզուի
մասնագէտ,
բա
յց •
յիշուած
չէ իբր ասորերէնի
եւս ք ա^ա
Հ մուա ,
եւ
ասորերէնէ
թարգմանութիւնն
եր
րնելու
Համար
ԱաՀակի
եւ Ս եսրոպի
Եդեսիա
զրկելր
3
ո վսէփն
ու
Եզն ի կր ՝ չի
թ ուիր
Հա սա աա
ել
քա ջ ա սոր ա դի աութ
իւն ր Ս աՀակի։ Ասկէ զատ ,
ունինք
՛
Լա գա
ր Փա րւզեց ի ի վկ ա յ ութ
իւնր
թէ
Ա աՀա կ «անցուցանէր
վարժիւք
գրազում
գիտ–
ն ո վք Յունաց » և
«
ան վեՀ եր ջ ան ալ ով
զց այգ
եւ
զցերեկ
թաբդմանեալ
զկտակարանս
ամե­
նայն՝
զխօս եց եալս
մարգարէիւք
Ս.
Հոգւոյն
եւ
գնորոյ
կա ա կա ր անին
քարոգութ
իւնս » ։
Ասի
Ր
Ա
ել
չէ
թէ ՍաՀակ
չունէր
ասորերէնի
գէթ
թեթեւ
ծանօթութիւն,
որ
իրեն
թ ո յ լ
տար
յունարէնէ
թարգմանած
ատեն
աչք է
ա ն ց ր ն ել ն ո յն ժամանակ
աս որ եր էն բնագի
րր
։
Բա
յց
ինչ որ
գերազանցօրէն
ուշագրաւ
է, սա
իրողութիւնն
է որ
Կորիւնի
եւ
Խորե­
նացի
ի սլատմուածքներր
՝
դրերու
գիւտէն
ան–
միչ\ապէս
ետքր
(«
վաղվաղակի»)
ուսուցման
սկզբնաւորութ
եան
վրա
յ՝
III Ո-Ա.1
յ լ | ւ Ն
անգամ
էն
իրարմէ
կր
շեղին
Հիէաասլէս,
֊ –
շեղում
մր՝
ոլւ կր
շեշտ ո ւի
ՀետզՀետէ,
թէ՝
ուսուցման,
աւետարանումի
վայրերու
կարգին,
ե թէ՛
ա֊
սոնց մէջ պատաՀած
դէպքերու
մասին։
Առ­
նենք
սկզբնաւորութ
իւնր։
Կորիւն բացա
յա
յա կր պատմէ
թէ
գրերու
գիւտ
ին վր
ա
յ ուր ախ
ութ եան
տ օն ա կան
օրեր
անցրնելէ
անմիջա
պէս ետքր թագաւորր
Հրա­
ման
կուտայ
Մաշթոցի
«
սկիզբ
րնել»
Մարաց
կողմ ե րր
երթալ
՝
ուսուցանելու
.
աւ /.տարա֊
նելու,
կրթելու։
Հ ա յոց թագաւորին
ա յս
յա­
տուկ»
ւի ո ւթ կոտ
Հոգած ո ւթ ի ւնր
»
Կ ո զ մա
նք
զմեծն
ՍաՀակ
թարգմանութեան
պարապեալ
յասոր
Լ
ոյ%*
յ ո չ
լ ի ն ե լ ո յ
յ ո ւ ն է ։
Մարաց»
գաւառին
Համար
կր բացատրուի
ս ա
նկատումով
որ Մարք
(
Ատ
ր պա տա կան
ի)
կ
ո
չ^
ուած
երկրին
մէկ մասր
(
Հիւսիսային)
Հայոց
թագաւորին։
սեվւականու
թիւ՛՛՛ր,
«
ձեռական
իշխանութեան
տուն»
ճանչցուած
էր
երրեւա,
և Բիւգանդ
(
Ե. Ը ) կ՛ակնարկէ
ասոր իբր
«
տուն
թագաւորին
Հայոց
որ յԱտրպատականին
էր»
։
և ա յս «Կողմանք
Մարաց
»
ն ալ ասոր
ղրակից
էր։
Այս «ամուր»
(
լեռնոտ,
անառիկ)
աշխարՀն
Մարաց
(
Բիւզ.
Գ. ՛Մ.) դժուարամատոյց՝
լեռ­
նոտ
ամէն
երկրամաս
եր ու պէս՝
ամենէն
ա֊
ւելի
վա
յր են ի, անտաշ,
/"
ժ ա կան
բ արզ։ եր
իր մէջ ւ/եացած
պահելով\
ստիպողական
դա­
տեց
թադաւորր
անկէ
«
սկիղբ
րնել»
Մաշ­
թոցի
գործ ունէ ո ւթ ե ա ն ։
Այ ս <> Կ ո ղ մանք
Մա­
րաց
«
դաւառր
ուրեԱե
աննշան
եւ քիչ
ծանօթ
աեղ
մր չէր՛
Բի ւգանդ
եր եք
ա ն դ ա մ
յիշած
ունի
գա
յն. (ա), Գ, Ի1\ «Վասակ
սպարապետն
(
Մամիկոնեան
՚..,
ք^
ո
Ղ
ո
յՐ
զթագաւորն
Ար–
շակ
յա մուր
յոեղւոջ
ուրեւ/ե
յերկրին
Մա­
րաց
(
Հայաստանի
Հարաւ
-
արեւելեան
սաՀ–
.
քան՛ ՛՛թ). Գ. Ծ.
«
Յե աս եկար
ի
թ։սդաւ։։րէն
Հայոց
ամուր
աշէսարՀն
Ս արաց»,
եւ (դ՝. Ե.
Ժ՚Ա. «Եւ դկողմանս
Ս արար,
քանդի
եւ
նոքա
ապստամբեր
էւն յարքայէն
Հա յոր լՊապ՛,
Հար­
կանէր
Ս ուշեղ
ղնոսա
մեծապէս»։
Կորիւն
է լ
Բիւդանդ,
երկուքն
ալ
ե,րդ
զարու
աոաջին
կէսին
պատմադրողնհր
,
կր ճանչնան
այս
«
Կող­
մունք Մարար»
դաւառր,
սակայն
Խորենարի
թէպէտ
չ անդիս։ ան ար, և կր
յիշէ
«
Կողմանք
ամրութեան
Մարար»
(
Բ. Կ՚հ, եւ
՛
ի. Խէ),
սա­
կայն
Ս աշթորի՝
ղրերր
ստեղծ ելէ ետքր
ա–
ռաքեչութեան
ս ւ ւ ւ ւ ս յ լ խ ւ
ւէայրր
Հոն րնեչր
բր–
նաւ
չի յիշատակեր,
մինչդեռ
Ս՛աշթորի
դոր–
ծունէո։
թեան
առաջին
քայլն
րլլալով
աս՝
եւ
թաղաւորին
յատուկ
Հրամանովր,
կարելի
չէր
զանր
րնել
եւ
լռութ համր
անրնիլ
վրա
յէն,
ինչւդէս
կ՚րնէ
Խ որենարի։
Ի՞նչ
է րո։ն
սլատ–
ճառր
Խ որենարիի
այս
դանրաոութ
հան,
ղիւ–
ՐՒ՛՛՛ էէ Հաստատ
գտնել,
բայր
կարելի
է են­
թադրել
թէ
Խ որենարիի
պատմադրութիւնր
յետին
ժամանակներ
գրուած
րլլալով,
երր
«
Կողմանք
Մ արար»
վաղ։։։ ր դաղրած
էր
Հա­
յաստանի
մաս
կազմելէ,
եւ անցած
Պարսիր,
ու թերեւս
րնակչութ
իլնն
ալ
մեծ
մասամբ
Պարսիկներէ
բաղկարած,
այլևս
չէր
արժեր
Fonds A.R.A.M